อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลีอักษรไทย
 ม.อ. (ปปญฺจ.๔)

                       ๔. นนฺทโกวาทสุตฺตวณฺณนา
     [๓๙๘] เอวมฺเม สุตนฺติ นนฺทโกวาทสุตฺตํ. ตตฺถ เตน โข ปน สมเยนาติ
ภควา มหาปชาปติยา ยาจิโต ภิกฺขุนิสํฆํ อุยฺโยเชตฺวา ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาเตตฺวา
"เถรา ภิกฺขู วาเรน ภิกฺขุนิโย โอวทนฺตู"ติ สํฆสฺส ภารํ อกาสิ. ตํ สนฺธาเยตํ
วุตฺตํ. ตตฺถ ปริยาเยนาติ วาเรน. น อิจฺฉตีติ อตฺตโน วาเร สมฺปตฺเต ทูรํ
คามํ วา คนฺตฺวา สูจิกมฺมาทีนิ วา อารภิตฺวา "อยํ นามสฺส ปปญฺโจ"ติ ๑-
วทาเปสิ. อิมํ ปน ปริยาเยน โอวาทํ ภควา นนฺทกตฺเถรสฺเสว การณา อกาสิ.
กสฺมา? อิมาสํ หิ ภิกฺขุนีนํ เถรํ ทิสฺวา จิตฺตํ เอกคฺคํ โหติ ปสีทติ,   เตน
ตา เถรสฺส โอวาทํ สมฺปฏิจฺฉิตุกามา, ธมฺมกถํ โสตุกามา. ตสฺมา ภควา "นนฺทโก
อตฺตโน วาเร สมฺปตฺเตว โอวาทํ ทสฺสติ, ธมฺมกถํ กเถสฺสตี"ติ วาเรน โอวาทํ
อกาสิ. เถโร ปน อตฺตโน วารํ น กโรติ, กสฺมาติ เจ. ตา กิร ภิกฺขุนิโย ปุพฺเพ
เถรสฺส ชมฺพุทีเป รชฺชํ กาเรนฺตสฺส โอโรธา อเหสุํ. เถโร ปุพฺเพนิวาสาเณน
การณํ ตฺวา จินฺเตสิ "มํ อิมสฺส ภิกฺขุนิสํฆสฺส มชฺเฌ นิสินฺนํ อุปมาโย จ
การณานิ จ อาหริตฺวา ธมฺมํ กถยมานํ ทิสฺวา อญฺโ ปุพฺเพนิวาสาณลาภี ภิกฺขุ
อิมํ การณํ โอโลเกตฺวา `อายสฺมา นนฺทโก ยาวชฺชทิวสาปิ โอโรเธ น วิสฺสชฺเชติ,
โสภตายสฺมา โอโรธปริวุโต'ติ วตฺตพฺพํ มญฺเยฺยา"ติ. เอตมตฺถํ สมฺปสฺสมาโน
เถโร อตฺตโน วารํ น กโรติ.  อิมาสญฺจ กิร ภิกฺขุนีนํ เถรสฺเสว ธมฺมเทสนา
สปฺปายา ภวิสฺสตีติ ตฺวา อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ นนฺทกํ อามนฺเตสิ.
     ตาสํ ปน ภิกฺขุนีนํ ปุพฺเพ  ตสฺส โอโรธภาวชานนตฺถํ อิทํ วตฺถุ:-
ปุพฺเพ กิร พาราณสิยํ ปญฺจ ทาสสตานิ จ ปญฺจ ทาสิสตานิ จาติ ชงฺฆสหสฺสํ
เอกโตว กมฺมํ กตฺวา เอกสฺมึ าเน วสิ. อยํ นนฺทกตฺเถโร ตสฺมึ กาเล
เชฏฺกทาโส โหติ,  โคตมี เชฏฺกทาสี. สา เชฏฺกทาสสฺส ปาทปริจาริกา
อโหสิ ปณฺฑิตา พฺยตฺตา. ชงฺฆสหสฺสมฺปิ ปุญฺกมฺมํ กโรนฺตํ เอกโต  กโรติ.
อถ วสฺสูปนายิกสมเย ปญฺจ ปจฺเจกพุทฺธา ฉนฺทมูลกปพฺภารโต อิสิปตเน
โอตริตฺวา นคเร ปิณฺฑาย จริตฺวา อิสิปตนเมว คนฺตฺวา "วสฺสูปนายิกกุฏิยา
@เชิงอรรถ: ๑ ม.  สมฺปตฺโตติ
อตฺถาย หตฺถกมฺมํ ยาจิสฺสามา"ติ จีวรํ ปารุปิตฺวา สายนฺหสมเย นครํ ปวิสิตฺวา
เสฏฺิสฺส ฆรทฺวาเร อฏฺสุ. เชฏฺกทาสี กุฏึ คเหตฺวา อุทกติตฺถํ คจฺฉนฺตี
ปจฺเจกพุทฺเธ นครํ ปวิสนฺเต อทฺทส. เสฏฺี เตสํ อาคตการณํ สุตฺวา "อมฺหากํ
โอกาโส นตฺถิ, คจฺฉนฺตู"ติ อาห.
     อถ เต นครา นิกฺขมนฺเต เชฏฺกทาสี กุฏํ คเหตฺวา ปวิสนฺตี
ทิสฺวา กุฏํ โอตาเรตฺวา  วนฺทิตฺวา โอนเมตฺวา มุขํ ปิธาย "อยฺยา นครํ
ปวิฏฺมตฺตาว  นิกฺขนฺตา, กึ นุ โข"ติ ปุจฺฉิ. วสฺสูปนายิกกุฏิยา หตฺถกมฺมํ
ยาจิตุํ อาคมิมฺหาติ. ลทฺธํ ภนฺเตติ. น ลทฺธํ อุปาสิเกติ. กึ ปเนสา กุฏิ
อิสฺสเรเหว กาตพฺพา, ทุคฺคเตหิ สกฺกา กาตุนฺติ. เยน เกนจิ สกฺกาติ. สาธุ
ภนฺเต มยํ กริสฺสาม, เสฺว มยฺหํ ภิกฺขํ คณฺหถาติ นิมนฺเตตฺวา อุทกํ เนตฺวา
ปุน กุฏึ คเหตฺวา อาคมฺม ติตฺถมคฺเค ตฺวา อาคตา อวเสสทาสิโย "เอตฺเถว
โหถา"ติ วตฺวา สพฺพาสํ อาคตกาเล อาห "อมฺมา กึ นิจฺจเมว ปรสฺส
ทาสกมฺมํ กริสฺสถ, อุทาหุ ทาสภาวโต มุจฺจิตุํ อิจฺฉถา"ติ. อชฺเชว
มุจฺจิตุมิจฺฉาม อยฺเยติ. ยทิ เอวํ มยา ปญฺจ ปจฺเจกพุทฺธา หตฺถกมฺมํ อลภนฺตา
สฺวาตนาย นิมนฺติตา, ตุมฺหากํ สามิเกหิ เอกทิวสํ หตฺถกมฺมํ ทาเปถาติ. ตา
สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สายํ อฏวิโต อาคตกาเล สามิกานํ อาโรเจสุํ. เต สาธูติ
เชฏฺกทาสสฺส เคหทฺวาเร สนฺนิปตึสุ.
     อถ เน เชฏฺกทาสี สฺวาตนาย ๑- ปจฺเจกพุทฺธานํ หตฺถกมฺมํ เทถาติ
อานิสํสํ อาจิกฺขิตฺวา เยปิ น กาตุกามา, เต คาเฬฺหน โอวาเทน ตชฺเชตฺวา
ปฏิจฺฉาเปสิ. สา ปุนทิวเส ปจฺเจกพุทฺธานํ ภตฺตํ ทตฺวา สพฺเพสํ ทาสปุตฺตานํ
สญฺ อทาสิ. เต ตาวเทว อรญฺ ปวิสิตฺวา ทพฺพสมฺภาเร สโมธาเนตฺวา
สตํ สตํ หุตฺวา เอเกกกุฏึ เอเกกจงฺกมนาทิปริวารํ กตฺวา มญฺจปีปานีย-
ปริโภชนียาทีนิ เปตฺวา ปจฺเจกพุทฺเธ เตมาสํ ตตฺถ วสนตฺถาย ปฏิญฺ
กาเรตฺวา วารภิกฺขํ ปฏฺเปสุํ. โย อตฺตโน วารทิวเส น สกฺโกติ, ตสฺส
เชฏฺกทาสี สกเคหโต อาหริตฺวา เทติ. เอวํ เตมาสํ  ชคฺคิตฺวา เชฏฺกทาสี
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เสฺว ตาตา
เอเกกํ ทาสํ เอเกกํ สาฏกํ วิสฺสชฺชาเปสิ. ปญฺจ ถูลสาฏกสตานิ อเหสุํ. ตานิ
ปริวตฺตาเปตฺวา ปญฺจนฺนํ ปจฺเจกพุทฺธานํ ติจีวรานิ กตฺวา อทาสิ. ปจฺเจกพุทฺธา
ยถาผาสุกํ อคมํสุ. ตมฺปิ  ชงฺฆสหสฺสํ เอกโต กุสลํ กตฺวา กายสฺส เภทา
เทวโลเก นิพฺพตฺติ. ตานิ ปญฺจ มาตุคามสตานิ กาเลน กาลํ เตสํ ปญฺจนฺนํ
ปุริสสตานํ เคเห โหนฺติ, อเถกสฺมึ กาเล เชฏฺกทาสปุตฺโต เทวโลกโต
จวิตฺวา ราชกุเล นิพฺพตฺโต, ตาปิ ปญฺจสตา เทวกญฺา มหาโภคกุเลสุ
นิพฺพตฺติตฺวา ตสฺส รชฺเช ิตสฺส เคหํ อคมํสุ. เอเตน นิยาเมน สํสรนฺติโย
อมฺหากํ ภควโต กาเล โกลิยนคเร จ เทวทหนคเร จ ขตฺติยกุเลสุ นิพฺพตฺตา.
     นนฺทกตฺเถโร ปพฺพชิตฺวา อรหตฺตํ ปตฺโต, เชฏฺกทาสิธีตา วยํ
อาคมฺม สุทฺโธทนมหาราชสฺส อคฺคมเหสิฏฺาเน ิตา, อิตราปิ เตสํ เตสํ
ราชปุตฺตานํเยว ฆรํ คตา. ตาสํ สามิกา ปญฺจสตา ราชกุมารา อุทกจุมฺพฏกลเห
สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปพฺพชิตา, ราชธีตโร เตสํ อุกฺกณฺนตฺถํ สาสนํ
เปเสสุํ. เต อุกฺกณฺิเต ภควา กุณาลทหํ เนตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺาเปตฺวา
มหาสมยทิวเส อรหตฺเต ปติฏฺาเปสิ. ตาปิ ปญฺจสตา ราชธีตโร นิกฺขมิตฺวา
มหาปชาปติยา สนฺติเก ปพฺพชึสุ. อยมายสฺมา นนฺทโก เอตาว ตา ภิกฺขุนิโยติ
เอวเมตํ วตฺถุ ทีเปตพฺพํ.
     ราชการาโมติ ปเสนทินา การิโต นครสฺส ทกฺขิณทิสาภาเค ถูปารามสทิเส
าเน วิหาโร.
     [๓๙๙] สมฺมปฺปญฺาย สุทิฏฺนฺติ เหตุนา การเณน วิปสฺสนาปญฺาย
ยาถาวสรสโต ทิฏฺ.
     [๔๐๑] ตชฺชํ  ตชฺชนฺติ ตํสภาวํ ตํสภาวํ, อตฺถโต ปน ตํ ตํ ปจฺจยํ
ปฏิจฺจ ตา ตา เวทนา อุปฺปชฺชนฺตีติ วุตฺตํ โหติ.
     [๔๑๒] ปเควสฺส ฉายาติ มูลาทีนิ นิสฺสาย นิพฺพตฺตา ฉายา ปมตรํเยว
อนิจฺจา.
     [๔๑๓] อนุปหจฺจาติ อนุปหนิตฺวา. ตตฺถ มํสํ ปิณฺฑํ ปิณฺฑํ กตฺวา
จมฺมํ อลฺลิยาเปนฺโต มํสกายํ อุปหนติ นาม. จมฺมํ พทฺธํ พทฺธํ กตฺวา ๑- มํเส
อลฺลิยาเปนฺโต มํสกายํ อุปหนติ นาม. เอวํ อกตฺวา. วิลิมํสนฺหารุพนฺธนนฺติ
สพฺพ สพฺพจมฺเม ลคฺควิลีปนมํสเมว. อนฺตรากิเลสสํโยชนพนฺธนนฺติ สพฺพํ
อนฺตรกิเลสเมว ๒- สนฺธาย วุตฺตํ.
     [๔๑๔] สตฺต โข ปนิเมติ กสฺมา อาหาติ. ยา หิ เอสา ปญฺา
กิเลเส ฉินฺทตีติ วุตฺตา, สา น เอกิกาว อตฺตโน ธมฺมตาย ฉินฺทิตุํ สกฺโกติ.
ยถา ปน กุารี น อตฺตโน ธมฺมตาย เฉชฺชํ ฉินฺทติ, ปุริสสฺส ตชฺชํ วายามํ
ปฏิจฺเจว ฉินฺทติ, เอวํ น วินา ฉหิ โพชฺฌงฺเคหิ ปญฺา กิเลเส ฉินฺทิตุํ
สกฺโกติ. ตสฺมา เอวมาห. เตน หีติ เยน การเณน ตยา ฉ อชฺฌตฺติกานิ
อายตนานิ, ฉ พาหิรานิ, ฉ วิญฺาณกาเย, ทีโปปมํ, รุกฺโขปมํ, คาวูปมญฺจ
ทสฺเสตฺวา สตฺตหิ โพชฺฌงฺเคหิ อาสวกฺขเยน  เทสนา นิฏฺปิตา, เตน การเณน
ตฺวํ เสฺวปิ ตา ภิกฺขุนิโย เตเนว โอวาเทน โอวเทยฺยาสีติ.
     [๔๑๕] สา โสตาปนฺนาติ ยา สา คุเณหิ สพฺพปจฺฉิมิกา, สา
โสตาปนฺนา. เสสา ปน สกทาคามิอนาคามินิโย จ ขีณาสวา จ. ยทิ เอวํ กถํ
ปริปุณฺณสงฺกปฺปาติ. อชฺฌาสยปาริปูริยา. ยสฺสา หิ ภิกฺขุนิยา เอวมโหสิ
"กทา นุ โข อหํ อยฺยสฺส นนฺทกสฺส ธมฺมเทสนํ สุณนฺตี ตสฺมิญฺเว
อาสเน โสตาปตฺติผลํ สจฺฉิกเรยฺยนฺ"ติ, สา โสตาปตฺติผลํ สจฺฉากาสิ. ยสฺสา
อโหสิ "สกทาคามิผลํ อนาคามิผลํ อรหตฺตนฺ"ติ, สา อรหตฺตํ สจฺฉากาสิ. เตนาห
ภควา "อตฺตมนา เจว ปริปุณฺณสงฺกปฺปา จา"ติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺกถาย
                     นนฺทโกวาทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                       ------------------
@เชิงอรรถ: ๑ สี. วฏฺฏํ กตฺวา, ฏีกา. พทฺธํ กตฺวา
@๒ สี. อนฺตรากิเลสเมว, ม.,ก. อนฺตรํ กิเลสเมว

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๒๔๕-๒๔๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=6232&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=6232&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=766
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=9746
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=9712
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=9712
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔
http://84000.org/tipitaka/read/?index_14