บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๐

๗. มหาสฬายตนิกสุตฺตวณฺณนา [๔๒๘] เอวมฺเม สุตนฺติ มหาสฬายตนิกสุตฺตํ. ตตฺถ มหาสฬายตนิกนฺติ มหนฺตานํ ฉนฺนํ อายตนานํ โชตกํ ธมฺมปริยายํ. [๔๒๙] อชานนฺติ สหวิปสฺสเนน มคฺเคน อชานนฺโต. อุปจยํ คจฺฉนฺตีติ วุฑฺฒึ คจฺฉนฺติ, วสิภาวํ คจฺฉนฺตีติ อตฺโถ. กายิกาติ ปญฺจทฺวาริกทรถา. เจตสิกาติ มโนทฺวาริกทรถา. สนฺตาปาทีสุปิ เอเสว นโย. [๔๓๐] กายิกสุขนฺติ ปญฺจทฺวาริกสุขํ. เจโตสุขนฺติ มโนทฺวาริกสุขํ. เอตฺถ จ ปญฺจทฺวาริกชวเนน สมาปชฺชนํ วา วุฏฺฐานํ วา นตฺถิ, อุปฺปนฺนมตฺตกเมว โหติ. มโนทฺวาริเกน สพฺพํ โหติ. อยญฺจ มคฺควุฏฺฐานสฺส ปจฺจยภูตา พลววิปสฺสนา, สาปิ มโนทฺวาริเกเนว โหติ. [๔๓๑] ตถาภูตสฺสาติ ^๑- กุสลจิตฺตสมฺปยุตฺตเจโตสุขสมงฺคีภูตสฺส. ปุพฺเพว โข ปนสฺสาติ อสฺส ภิกฺขุโน วาจากมฺมนฺตาชีวา ปุพฺพสุทฺธิกา นาม อาทิโต ปฏฺฐาย ปริสุทฺธาว โหนฺติ. ทิฏฺฐิสงฺกปฺปวายามสติสมาธิสงฺขาตานิ ปน ปญฺจงฺคานิ สพฺพตฺถกการาปกงฺคานิ นาม. เอวํ โลกุตฺตรมคฺโค อฏฺฐงฺคิโก วา สตฺตงฺคิโก วา โหติ. วิตณฺฑวาที ปน "ยา ตถาภูตสฺส ทิฏฺฐี"ติ อิมเมว สุตฺตปฺปเทสํ คเหตฺวา "โลกุตฺตรมคฺโค ปญฺจงฺคิโก นาม นตฺถี"ติ ^๒- วทติ. โส "เอวมสฺสายํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉตี"ติ อิมินา อนฺตรวจเนเนว ปฏิเสธิตพฺโพ. อุตฺตริ จ เอวํ สญฺญาเปตพฺโพ:- โส โลกุตฺตรมคฺโค ปญฺจงฺคิโก นาม นตฺถิ, อิมานิ ปน ปญฺจ สพฺพตฺถกการาปกงฺคานิ มคฺคกฺขเณ วิรติวเสน ปูเรนฺติ. "ยา จตูหิ วจีทุจฺจริเตหิ อารติ วิรตี"ติ เอวํ วุตฺตวิรตีสุ หิ มิจฺฉาวาจํ ปชหติ, สมฺมาวาจํ ภาเวติ, เอวํ สมฺมาวาจํ ภาเวนฺตสฺส อิมานิ ปญฺจงฺคานิ น วินา, สเหว วิรติยา ปูเรนฺติ. สมฺมากมฺมนฺตาชีเวสุปิ เอเสว นโย. อิติ วจีกมฺมาทีนิ อาทิโต ปฏฺฐาย ปริสุทฺธาเนว วตฺตนฺติ. อิมานิ @เชิงอรรถ: ^๑ สี. ยถาภูตสฺสาติ ^๒ ฉ.ม. ปญฺจงฺคิโกติ ปน ปญฺจ สพฺพตฺถกการาปกงฺคานิ วิรติวเสน ปริปูเรนฺตีติ ปญฺจงฺคิโก มคฺโค นาม นตฺถิ. สุภทฺทสุตฺเตปิ ^๑- เจตํ วุตฺตํ "ยสฺมึ โข สุภทฺท ธมฺมวินเย อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค"ติ. อญฺเญสุ จ อเนเกสุ สุตฺตสเตสุ อฏฺฐงฺคิโกว มคฺโค อาคโตติ. [๔๓๓] จตฺตาโรปิ สติปฏฺฐานาติ มคฺคสมฺปยุตฺตาว จตฺตาโร สติปฏฺฐานา. สมฺมปฺปธานาทีสุปิ เอเสว นโย. ยุคนนฺธาติ ^๒- เอกกฺขณิกยุคนนฺธา. เอเต หิ อญฺญสฺมึ ขเณ สมาปตฺติ, อญฺญสฺมึ วิปสฺสนาติ เอวํ นานากฺขณิกาปิ โหนฺติ, อริยมคฺเค ปน เอกกฺขณิกา. วิชฺชา จ วิมุตฺติ จาติ อรหตฺตมคฺควิชฺชา จ ผลวิมุตฺติ จ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย มหาสฬายตนิกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้า ๒๕๓-๒๕๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=10&A=6438&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=10&A=6438&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=14&i=825 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=14&A=10555 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=14&A=10402 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=14&A=10402 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๔ http://84000.org/tipitaka/read/?index_14