ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                       ๕. ปรินิพฺพานสุตฺตวณฺณนา
        [๑๘๖] ปญฺจเม อุปวตฺตเน มลฺลานํ สาลวเนติ ยเถว หิ กทมฺพนทีตีรโต
ราชมาตุวิหารทฺวาเรน ถูปารามํ คนฺตพฺพํ โหติ, เอวํ หิรญฺญวติกาย นาม
นทิยา ปาริมตีรโต สาลวนํ อุยฺยานํ. ยถา อนุราธปุรสฺส ถูปาราโม, เอวนฺตํ
กุสินาราย โหติ. ยถา ถูปารามโต ทกฺขิณทฺวาเรน นครํ ปวิสนมคฺโค ปาจีนมุโข
คนฺตฺวา อุตฺตเรน นิวตฺตติ, เอวํ อุยฺยานโต สาลปนฺติ ปาจีนมุขา คนฺตฺวา
อุตฺตเรน นิวตฺตา. ตสฺมา ตํ "อุปวตฺตนนฺ"ติ วุจฺจติ. ตสฺมึ อุปวตฺตเน มลฺลานํ
สาลวเน. อนฺตเรน ยมกสาลานนฺติ มูลขนฺธวิฏปปตฺเตหิ อญฺญมญฺญํ สํสิพฺพิตฺวา
ฐิตสาลานํ อนฺตริกาย. อปฺปมาเทน สมฺปาเทถาติ สติอวิปฺปวาเสน สพฺพกิจฺจานิ ๔-
สมฺปาทยถ. อิติ ภควา ยถา นาม มรณมญฺเจ นิปนฺโน มหทฺธโน กุฏุมฺพิโก
ปุตฺตานํ ธนสารํ อาจิกฺเขยฺย, เอวเมว ปรินิพฺพานมญฺเจ นิปนฺโน
ปญฺจจตฺตาฬีสวสฺสานิ ทินฺนํ โอวาทํ สพฺพํ เอกสฺมึ อปฺปมาทปเทเยว ปกฺขิปิตฺวา
อทาสิ. ๕- อยํ ตถาคตสฺส ปจฺฉิมา วาจาติ อิทํ ปน สงฺคีติการานํ วจนํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อารมฺภถาติ     ฉ.ม., อิ. โอภาสํ          ฉ.ม., อิ. ทสฺเสสิ
@ ฉ.ม. กตฺตพฺพกิจฺจานิ           ฉ.ม. อภาสิ
     อิโต ปรํ ยํ ปรินิพฺพานปริกมฺมํ กตฺวา ภควา ปรินิพฺพุโต, ตํ ทสฺเสตุํ
อถโข  ภควา ปฐมชฺฌานนฺติอาทิ วุตฺตํ. ตตฺถ สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปนฺเน
ภควติ อสฺสาสปสฺสาสานํ    อปฺปวตฺตึ ทิสฺวา "ปรินิพฺพุโต สตฺถา"ติ สญฺญาย
เทวมนุสฺสา เอกปฺปหาเรน วิรวึสุ, อานนฺทตฺเถโรปิ "ปรินิพฺพุโต นุ โข ภนฺเต
อนุรุทฺธ ภควา"ติ เถรํ ปุจฺฉิ. เถโร "น โข อาวุโส อานนฺท ตถาคโต
ปรินิพฺพุโต, อปิจ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ สมาปนฺโน"ติ อาห. กถํ ปเนโส ๑-
อญฺญาสิ? เถโร กิร สตฺถารา สทฺธึเยว ตํ ตํ สมาปตฺตึ สมาปชฺชนฺโต ยาว
เนวสญฺญานาสญฺญายตนวุฏฺฐานํ, ตาว คนฺตฺวา "อิทานิ ภควา นิโรธํ สมาปนฺโน
อนฺโตนิโรเธ จ กาลกิริยา นาม นตฺถี"ติ อญฺญาสิ.
         อถโข ภควา สญฺญาเวทยิตนิโรธสมาปตฺติยา ๒- วุฏฺฐหิตฺวา
เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ สมาปชฺชิ ฯเปฯ ตติยชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา จตุตฺถชฺฌานํ
สมาปชฺชีติ เอตฺถ ปน ภควา จตุวีสติยา ฐาเนสุ ปฐมชฺฌานํ สมาปชฺชิ,
เตรสสุ ฐาเนสุ ทุติยชฺฌานํ, ตถา ตติยํ, ปณฺณรสสุ ฐาเนสุ จตุตฺถชฺฌานํ
สมาปชฺชิ. กถํ? ทสสุ อสุเภสุ ทฺวตฺตึสากาเร อฏฺฐสุ กสิเณสุ เมตฺตากรุณา-
มุทิตาสุ อานาปาเน ปริจฺเฉทากาเสติ อิเมสุ ตาว จตุวีสติยา ฐาเนสุ ปฐมชฺฌานํ
สมาปชฺชิ. ฐเปตฺวา ปน ทฺวตฺตึสาการํ จ ทส จ อสุภานิ เสเสสุ เตรสสุ
ทุติยชฺฌานงฺเคสุเยว. ๓- เตสุเยว ตติยชฺฌานํ สมาปชฺชิ. อฏฺฐสุ ปน กสิเณสุ
อุเปกฺขาพฺรหฺมวิหาเร อานาปาเน ปริจฺเฉทากาเส จตูสุ อรูเปสูติ อิเมสุ ปณฺณรสสุ
ฐาเนสุ จตุตฺถชฺฌานํ สมาปชฺชิ. อยํปิ จ สงฺเขปกถาว. นิพฺพานปุรํ ปวิสนฺโต
ปน ภควา ธมฺมสามี สพฺพาปิ จตุวีสติโกฏิสตสหสฺสสงฺขาตา ๔- สมาปตฺติโย
ปวิสิตฺวา วิเทสํ คจฺฉนฺโต  ญาติชนํ อาลิงฺคิตฺวา ๕- วิย สพฺพสมาปตฺติสุขํ
อนุภวิตฺวาว ปวิฏฺโฐ.
        จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺฐหิตฺวา สมนนฺตรํ ภควา ปรินิพฺพายีติ เอตฺถ
ฌานสมนนฺตรํ ปจฺจเวกฺขณสมนนฺตรนฺติ เทฺว สมนนฺตรานิ. จตุตฺถชฺฌานา วุฏฺฐาย
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปน โส            ฉ.ม., อิ....สมาปตฺติโต      ฉ.ม. ทุติยํ ฌานํ
@ ฉ.ม....สหสฺสสงฺขา        ฉ.ม. อาลิงฺเคตฺวา
ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ ฌานสมนนฺตรํ นาม, จตุตฺถชฺฌานา
วุฏฺฐหิตฺวา ปุน ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคํ โอติณฺณสฺส ตตฺเถว ปรินิพฺพานํ
ปจฺจเวกฺขณสมนนฺตรํ นาม, อิมานิ เทฺวปิ สมนนฺตราเนว. ภควา ปน ฌานํ
สมาปชฺชิตฺวา ฌานา วุฏฺฐาย ฌานงฺคานิ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ภวงฺคจิตฺเตน อพฺยากเตน
ทุกฺขสจฺเจน ปรินิพฺพายิ. เย เกจิ ๑- พุทฺธา วา ปจฺเจกพุทฺธา วา อริยสาวกา วา
อนฺตมโส กุนฺถกิปิลฺลิกํ อุปาทาย สพฺเพ ภวงฺคจิตฺเตเนว อพฺยากเตน ทุกฺขสจฺเจน
กาลํ กโรนฺติ.
          ภูตาติ  สตฺตา. อปฺปฏิปุคฺคโลติ ปฏิภาคปุคฺคลวิรหิโต. พลปฺปตฺโตติ
ทสวิธญาณพลปฺปตฺโต. อุปฺปาทวยธมฺมิโนติ อุปฺปาทวยสภาวา. ๒- เตสํ วูปสโม
สุโขติ เตสํ สงฺขารานํ วูปสมสงฺขาตํ นิพฺพานเมว สุขนฺติ อตฺโถ. ๒- ตทาสีติ
"สห ปรินิพฺพานา มหาภูมิจาโล อโหสี"ติ เอวํ มหาปรินิพฺพาเน ๓- วุตฺตภูมิจาลํ
สนฺธายาห. โส หิ โลมหํสนโก จ ภึสนโก จ อาสิ. สพฺพาการวรูเปเตติ
สพฺพวรการณูเปเต ๔- นาหุ อสฺสาสปสฺสาโสติ น ชาโต อสฺสาสปสฺสาโส.
อเนโชติ ตณฺหาสงฺขาตาย เอชาย อภาเวน อเนโช. สนฺติมารพฺภาติ อนุปาทิเสสํ
นิพฺพานํ ปฏิจฺจ สนฺธาย. จกฺขุมาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมา. ปรินิพฺพุโตติ
ขนฺธปรินิพฺพาเนน ปรินิพฺพุโต. อสลฺลีเนนาติ อลีเนน ๕- อสงฺกุฏิเตน *-
สุวิกสิเตเนว จิตฺเตน. เวทนํ อชฺฌวาสยีติ เวทนํ อธิวาเสสิ, น เวทนานุวตฺตี
หุตฺวา อิโต จิโต จ สมฺปริวตฺติ. วิโมกฺโขติ เกนจิ ธมฺเมน อนาวรณวิโมกฺโข
สพฺพโส อปญฺญตฺติภาวูปคโม ปชฺโชตนิพฺพานสทิโส ชาโตติ. ปญฺจมํ.
                           ทุติโย วคฺโค.
                           -----------
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม., อิ. เย หิ เกจิ
@๒-๒ ฉ.ม., อิ. เตสํ วูปสโมติ เตสํ สงฺขารานํ วูปสโม. สุโขติ อสงฺขตํ นิพฺพานเมว
@สุขนฺติ อตฺโถ   ที. มหา. ๑๐/๒๒๐/๑๓๖ มหาปรินิพฺพานสุตต
@ ฉ.ม. สพฺพาการวรคุณูเปตา, สุ.วิ. อ. ๒/๒๒๓/๒๐๓ ปรินิพฺพุตกถาวณฺณนา
@ ฉ.ม., อิ. อนลลีเนน          * สี. อสํกุจิเตน


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๑๑-๒๑๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=5485&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=5485&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=620              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=5084              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=4516              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=4516              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]