ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๑)

                        ๙. โกณฺฑญฺญสุตฺตวณฺณนา
      [๒๑๗] นวเม อญฺญาโกณฺทญฺโญติ ๙- ปฐมํ ธมฺมสฺส อญฺญาตตฺตา เอวํ
คหิตนาโม เถโร. สุจิรสฺเสวาติ กีวจิรสฺส? ทฺวาทสนฺนํ สํวจฺฉรานํ. เอตฺตกํ
กาลํ กตฺถ วิหาสีติ. ฉทฺทนฺตภวเน มนฺทากินิโปกฺขรณิยา ตีเร ปจฺเจกพุทฺธานํ
วสนฏฺฐาเน. กสฺมา? วิหารครุตาย. โส หิ ปุญฺญวา ๑๐- มหาสาวโก. ยเถว
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. จินฺเตตฺวา จินฺเตตฺวา     อิ. กิเลสมชฺชน...     ฉ.ม. วฏฺฏปถตฺตา
@ ฉ.ม. วิภชิตฺวา วิภชิตฺวา   ฉ.ม. จ    สี., อิ. ปสฺสิตา โรจิตา
@ สี. นิพฺพานมทฺทสํ   ฉ.ม. เทเสสีติ   ฉ.ม. อญฺญาสิ...,เอวมุปริปิ
@๑๐ ฉ.ม. ปญฺญวา...
ภควโต, เอวมสฺส ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ เทวมนุสฺสานํ อพฺภนฺตเร คุณา ปตฺถฏาว.
เทวมนุสฺสา ตถาคตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูชํ กตฺวา "อคฺคธมฺมํ
ปฏิวิทฺธสาวโก"ติ อนนฺตรํ เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ปูเชนฺติ. สนฺติกํ อาคตานํ จ
นาม ตถารูปา ธมฺมกถา วา ปฏิสนฺถาโร วา กาตพฺโพ โหติ. เถโร จ
วิหารครุโก, เตนสฺส โส ปปญฺโจ วิย อุปฏฺฐาติ. อิติ วิหารครุตาย ตตฺถ
คนฺตฺวา วิหาสิ.
     อปรํปิ การณํ:- ภิกฺขาจารเวลาย ตาว สพฺพสาวกา วสฺสคฺเคน ๑-
คจฺฉนฺติ. ธมฺมเทสนากาเล ปน มชฺฌฏฺฐาเน อลงฺกตพุทฺธาสนมฺหิ สตฺถริ นิสินฺเน
ทกฺขิณหตฺถปสฺเส ธมฺมเสนาปติ, วามหตฺถปสฺเส มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร นิสีทติ,
เตสํ ปิฏฺฐิภาเค อญฺญาโกณฺฑญฺญตฺเถรสฺส อาสนํ ปญฺญาเปนฺติ. เสสา ภิกฺขู ตํ
ปริวาเรตฺวา นิสีทนฺติ. เทฺว อคฺคสาวกา อคฺคธมฺมปฏิวิทฺธตฺตา จ มหลฺลกตฺตา
จ เถเร สคารวา, เถรํ มหาพฺรหฺมานํ ๒- วิย อคฺคิกฺขนฺธํ วิย อาสีวิสํ วิย จ
มญฺญมานา ธุราสเน นิสีทนฺตา โอตฺตปฺปนฺติ หรายนฺติ. เถโร จินฺเตสิ "อิเมหิ
ธุราสนตฺถาย กปฺปสตสหสฺสาธิกํ อสงฺเขยฺยํ ปารมิโย ปูริตา, เต อิทานิ ธุราสเน
นิสีทนฺตา มม โอตฺตปฺปนฺติ หรายนฺติ, ผาสุวิหารํ เนสํ กริสฺสามี"ติ. โส
ปฏิรูเป กาเล ตถาคตํ อุปสงฺกมิตฺวา "อิจฺฉามหํ ภนฺเต ชนปเท วสิตุนฺ"ติ อาห.
สตฺถา อนุชานิ.
     เถโร เสนาสนํ สํสาเมตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย ฉทฺทนฺตภวเน มนฺทากินิตีรํ
คโต. ปุพฺเพ ปจฺเจกพุทฺธานํ ปาริจริยาย กตปริจยา อฏฺฐสหสฺสา หตฺถินาคา
เถรํ ทิสฺวาว "อมฺหากํ ปุญฺญกฺเขตฺตํ อาคตนฺ"ติ นเขหิ จงฺกมนํ นิตฺติณํ กตฺวา
อาวรณสาขา หริตฺวา เถรสฺส วสนฏฺฐานํ ปฏิชคฺคิตฺวา วตฺตํ กตฺวา สพฺเพ
สนฺนิปติตฺวา มนฺตยึสุ "สเจ หิ มยํ `อยํ เถรสฺส กตฺตพฺพํ กริสฺสติ, อยํ
กริสฺสตี'ติ ปฏิปชฺชิสฺสาม, ๓- เถโร พหุญาติกคามํ คโต วิย ยถาโธเตเนว
ปตฺเตน คมิสฺสติ, วาเรน นํ ปฏิชคฺคิสฺสาม, เอกสฺส ปน วาเร ปตฺเต เสเสหิปิ
@เชิงอรรถ:  ฏีกา. วสฺสปฏิปาฏิยาติ   ฉ.ม. มหาพฺรหฺมํ   สี., อิ. ปฏิชคฺคิสฺสาม
นปฺปมชฺชิตพฺพนฺ"ติ วารํ ฐปยึสุ. วาริกนาโค ปาโตว เถรสฺส มุโขทกญฺจ
ทนฺตกฏฺฐญฺจ ปฏฺฐเปติ, วตฺตํ กโรติ.
     มนฺทากินิโปกฺขรณี นาม เจสา ปณฺณาสโยชนา โหติ. ตสฺสา
ปญฺจวีสติโยชนมตฺเต ฐาเน เสวาโล วา ปณกํ วา นตฺถิ, ผลิกวณฺณํ อุทกเมว
โหติ. ตโต ปรํ ปน กฏิปฺปมาเณ อุทเก อฑฺฒโยชนวิตฺถตํ เสสปทุมวนํ
ปณฺณาสโยชนสรํ ปริกฺขิปิตฺวา ฐิตํ. ตทนนฺตรํ ตาว มหนฺตเมว รตฺตปทุมวนํ,
ตทนนฺตรํ รตฺตกุมุทวนํ, ตทนนฺตรํ เสตกุมุทวนํ, ตทนนฺตรํ นีลุปฺปลวนํ,
ตทนนฺตรํ รตฺตุปฺปลวนํ, ตทนนฺตรํ สุคนฺธรตฺตสาลิวนํ, ตทนนฺตรํ เอลาฬุกาลาวุ-
กุมฺภณฺฑาทีนิ มธุรรสานิ วลฺลิผลานิ, ตทนนฺตรํ อฑฺฒโยชนวิตฺถารเมว อุจฺฉุวนํ,
ตตฺถ ปูครุกฺขกฺขนฺธปฺปมาณา อุจฺฉู, ตทนนฺตรํ กทลิวนํ, ยโต ทุเว ปกฺกานิ
ขาทนฺตา กิลมนฺติ, ตทนนฺตรํ จาฏิปฺปมาณผลํ ปนสวนํ, ตทนนฺตรํ ชมฺพูวนํ,
ตทนนฺตรํ อมฺพวนํ, ตทนนฺตรํ กปิฏฺฐวนนฺติ. สงฺเขปโต ตสฺมึ ทเห
ขาทิตพฺพยุตฺตกํ ผลนฺนาม นตฺถีติ น วตฺตพฺพํ. กุสุมานํ ปุปฺผนสมเย วาโต เรณุวฏฺฏึ
อุฏฺฐาเปตฺวา ปทุมินิปตฺเตสุ ฐเปติ, ตตฺถ อุทกผุสิตานิ ปตนฺติ. ตโต อาทิจฺจปาเกน
ปจฺจิตฺวา ปกฺกอโยฆฏิกา ๑- วิย ติฏฺฐติ, เอตํ โปกฺขรมธุ นาม, ตํ
เถรสฺส อาหริตฺวา เทนฺติ. มุฬาลํ นงฺคลสีสมตฺตํ โหติ, ตมฺปิ อาหริตฺวา เทนฺติ.
ภิสํ มหาเภริโปกฺขรปฺปมาณํ โหติ, ตสฺส เอเกกสฺมึ ๒- ปพฺเพ ปาทฆฏกปฺปมาณํ ๓-
ขีรํ โหติ, ตํ อาหริตฺวา เทนฺติ. โปกฺขรฏฺฐีนิ มธุสกฺขราย โยเชตฺวา เทนฺติ.
อุจฺฉุํ ปาสาณปิฏฺเฐ ฐเปตฺวา ปาเทน อกฺกมนฺติ. ตโต รโส ปคฺฆริตฺวา
โสณฺฑิอาวาเฏ ปูเรติ, ๔- อาทิจฺจปาเกน ปจฺจิตฺวา ขีรปาสาณปิณฺโฑ วิย ติฏฺฐติ, ตํ
อาหริตฺวา เทนฺติ. ปนสกทลิอมฺพปกฺกาทีสุ กถาว นตฺถิ.
     เกลาสปพฺพเต นาคทนฺโต ๕- นาม เทวปุตฺโต วสติ. เถโร กาเลน กาลํ
ตสฺส วิมานทฺวารํ คจฺฉติ. โส นวสปฺปิโปกฺขรมธุจุณฺณยุตฺตสฺส นิรูทกปายาสสฺส
ปตฺตํ ปูเรตฺวา เทติ. โส กิร กสฺสปพุทฺธกาเล วีสติวสฺสสหสฺสานิ สุคนฺธสปฺปินา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปกฺกปโยฆนิกา        ฉ.ม. เอกสฺมึ        อิ. ฆฏกปฺปมาณํ
@ ฉ.ม. ปูเรตฺวา            ฉ.ม. นาคทตฺโต
ขีรสลากํ อทาสิ. เตนสฺส เอวํ ๑- โภชนํ อุปฺปชฺชติ. เอวํ เถโร ทฺวาทส
วสฺสานิ วสิตฺวา อตฺตโน อายุสงฺขารํ โอโลเกนฺโต ปริกฺขีณภาวํ ญตฺวา "กตฺถ
ปรินิพฺพายิสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา "หตฺถินาเคหิ มํ ทฺวาทส วสฺสานิ อุปฏฺฐหนฺเตหิ
ทุกฺกรํ กตํ, สตฺถารํ อนุชานาเปตฺวา เอเตสํเยว สนฺติเก ปรินิพฺพายิสฺสามี"ติ
อากาเสน ภควโต สนฺติกํ อคมาสิ. เตน วุตฺตํ "สุจิรสฺเสว เยน ภควา
เตนุปสงฺกมี"ติ.
     นามญฺจาติ กสฺมา นามํ สาเวติ? เถรญฺหิ เกจิ สญฺชานนฺติ, เกจิ น
สญฺชานนฺติ. ตตฺถ เถโร จินฺเตสิ "เย มํ อชานนฺตา `โก เอส ปณฺฑรสีโส
โอภคฺโค โคปานสิวงฺโก มหลฺลโก สตฺถารา สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กโรตี'ติ จิตฺตํ
ปทูเสสฺสนฺติ, เต อปายปูรกา ภวิสฺสนฺติ. เย ปน มํ ชานนฺตา `ทสสหสฺสจกฺกวาเฬ
สตฺถา วิย ปญฺญาโต ปากโฏ มหาสาวโก'ติ จิตฺตํ ปสาเทสฺสนฺติ, เต สคฺคูปคา
ภวิสฺสนฺตี"ติ สตฺตานํ อปายมคฺคํ ปิทหิตฺวา สคฺคมคฺคํ วิวรนฺโต นามํ สาเวติ.
     พุทฺธานุพุทฺโธติ พุทฺโธ ปฐมํ ๒- จตฺตาริ สจฺจานิ พุชฺฌิ, ปจฺฉา เถโร,
ตสฺมา พุทฺธานุพุทฺโธติ วุจฺจติ. ติพฺพนิกฺกโมติ พาฬฺหวิริโย. วิเวกานนฺติ ติณฺณํ
วิเวกานํ. เตวิชฺโช, เจโตปริยายโกวิโทติ ฉสุ อภิญฺญาสุ จตสฺโส วทติ.
อิตรา เทฺว กิญฺจาปิ น วุตฺตา, เถโร ปน ฉฬภิญฺโญว. อิมิสฺสา จ คาถาย
ปริโยสาเน ปริสา สนฺนิสีทิ. ปริสาย สนฺนิสินฺนภาวํ ญตฺวา เถโร สตฺถารา
สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา "ปริกฺขีณา เม ภนฺเต อายุสงฺขารา, ปรินิพฺพายิสฺสามี"ติ
ปรินิพฺพานกาลํ อนุชานาเปสิ. กตฺถ ปรินิพฺพายิสฺสสิ โกณฺฑญฺญาติ. อุปฏฺฐาเกหิ
เม ภนฺเต หตฺถินาเคหิ ทุกฺกรํ กตํ, เตสํ สนฺติเกติ. สตฺถา อนุชานิ.
     เถโร ทสพลํ ปทกฺขิณํ กตฺวา "ปุพฺพํ ตมฺเม ภนฺเต ปฐมทสฺสนํ,
อิทํ ปจฺฉิมทสฺสนนฺ"ติ ปริเทวนฺเต มหาชเน สตฺถารํ วนฺทิตฺวา นิกฺขมิตฺวา
ทฺวารโกฏฺฐเก ฐิโต "มา โสจิตฺถ มา ปริเทวิตฺถ, พุทฺธา วา โหนฺตุ
พุทฺธสาวกา วา, อุปฺปนฺนา สงฺขารา อภิชฺชนกา นาม นตฺถี"ติ มหาชนํ
โอวทิตฺวา ปสฺสนฺตสฺเสว มหาชนสฺส เวหาสํ อพฺภุคฺคมฺม มนฺทากินิตีเร โอตริตฺวา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. เตนสฺเสตํ            สี. สตฺถา ปฐมํ, ฉ.ม. ปฐมํ สตฺถา
โปกฺขรณิยํ นฺหาตฺวา นิวตฺถนิวาสโน กตุตฺตราสงฺโค เสนาสนํ สํสาเมตฺวา
ผลสมาปตฺติยา ตโย ยาเม วีตินาเมตฺวา พลวปจฺจูสสมเย ปรินิพฺพายิ. เถรสฺส
สห ปรินิพฺพานา หิมวติ สพฺพรุกฺขา ปุปฺเผหิ จ ผเลหิ จ โอนตวินตา อเหสุํ.
วาริกนาโค เถรสฺส ปรินิพฺพุตภาวํ อชานนฺโต ปาโตว มุโขทกทนฺตกฏฺฐานิ
อุปฏฺฐเปตฺวา วตฺตํ กตฺวา ขาทนียผลานิ อาหริตฺวา จงฺกมนโกฏิยํ อฏฺฐาสิ. โส
ยาว สุริยุคฺคมนา เถรสฺส นิกฺขมนํ อปสฺสนฺโต "กินฺนุ โข เอตํ, ปุพฺเพ
อยฺโย ปาโตว จงฺกมติ มุขํ โธวติ, อชฺช ปน ปณฺณสาลาโตปิ น นิกฺขมตี"ติ
กุฏิทฺวารํ กมฺเปตฺวา ๑- โอโลเกนฺโต เถรํ นิสินฺนกเมว ทิสฺวา หตฺถํ ปสาเรตฺวา
ปรามสิตฺวา อสฺสาสปสฺสาเส ปริเยสนฺโต เตสํ อปฺปวตฺติภาวํ ญตฺวา "ปรินิพฺพุโต
เถโร"ติ โสณฺฑํ มุเข ปกฺขิปิตฺวา มหารวํ วิรวิ. สกลหิมวนฺโต เอกนินฺนาโท
อโหสิ. อฏฺฐ นาคสหสฺสานิ สนฺนิปติตฺวา เถรํ เชฏฺฐฐกนาคสฺส กุมฺเภ
นิสีทาเปตฺวา สุปุปฺผิตรุกฺขสาขํ ๒- คเหตฺวา ปริวาเรตฺวา สกลหิมวนฺตํ
อนุวิจริตฺวา สกฏฺฐานเมว อาคตา.
     สกฺโก วิสฺสุกมฺมํ ๓- อามนฺเตสิ "ตาต อมฺหากํ เชฏฺฐภาตา ปรินิพฺพุโต,
สกฺการํ กริสฺสาม, นวโยชนิกํ สพฺพรตนมยํ กูฏาคารํ มาเปหี"ติ. โส ตถา
กตฺวา เถรํ ตตฺถ นิปชฺชาเปตฺวา หตฺถินาคานํ อทาสิ. เต กูฏาคารํ อุกฺขิปิตฺวา
ติโยชนสหสฺสํ หิมวนฺตํ ปุนปฺปุนํ อาวิชฺฌึสุ. ๔- เตสํ หตฺถโต อากาสฏฺฐกา เทวา
คเหตฺวา สาธุกีฬิตํ กีฬึสุ. ตโต วสฺสวลาหกา สีตวลาหกา วาตวลาหกา ๕-
จาตุมฺมหาราชิกา ตาวตึสาติ เอเตนุปาเยน ยาว พฺรหฺมโลกา กูฏาคารํ อคมาสิ,
ปุน พฺรหฺมาโน เทวานนฺติ อนุปุพฺเพน หตฺถินาคานํเยว กูฏาคารํ อทํสุ. เอเกกา
เทวตา จตุรงฺคุลิมตฺตจนฺทนฆฏิกํ อาหริ, จิตโก นวโยชนิโก อโหสิ. กูฏาคารํ
จิตกํ อาโรปยึสุ. ปญฺจ ภิกฺขุสตานิ อากาเสนาคนฺตฺวา สพฺพรตฺตึ สชฺฌายมกํสุ.
อนุรุทฺธตฺเถโร ธมฺมํ กเถสิ, พหูนํ เทวตานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. ปุนทิวเส
อรุณุคฺคมนเวลายเมว จิตกํ นิพฺพาเปตฺวา สุมนมกุลวณฺณานํ ธาตูนํ ปริสฺสาวนํ
ปูเรตฺวา ภควติ นิกฺขมิตฺวา เวฬุวนวิหารโกฏฺฐกํ สมฺปตฺเต อาหริตฺวา สตฺถุ
@เชิงอรรถ:  สี., ม. วิวริตฺวา          สุปุปฺผิตรุกฺขสาขา, อิ. สุปุปฺผิตํ รุกฺขสาขํ
@ ฉ., อิ. วิสฺสกมฺมํ, ม. วิสุกมฺมํ  สี., อิ. อนุวิชฺฌึสุ   ฉ.ม. อุณฺหวลาหกา
หตฺเถ ฐปยึสุ. สตฺถา ธาตุปริสฺสาวนํ คเหตฺวา ปฐวิยา หตฺถํ ปสาเรสิ, มหาปฐวึ
ภินฺทิตฺวา รชตพุพฺพุฬสทิสํ เจติยํ นิกฺขมิ. สตฺถา สหตฺเถน เจติเย ธาตุโย
นิเธสิ. อชฺชาปิ กิร ตํ เจติยํ ธรติเยวาติ. นวมํ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้า ๒๖๕-๒๗๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=11&A=6878&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=11&A=6878&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=15&i=751              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=15&A=6281              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=15&A=5574              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=15&A=5574              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_15

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]