ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                     ๑๓. สทฺธมฺมปฺปฏิรูปกสุตฺตวณฺณนา
    [๑๕๖] เตรสเม อญฺญาย สณฺฐหึสูติ อรหตฺเต ปติฏฺฐหึสุ. สทฺธมฺมปฏิรูปกนฺติ เทฺว
สทฺธมฺมปฏิรูปกานิ อธิคมสทฺธมฺมปฏิรูปกญฺจ ปริยตฺติสทฺธมฺมปฏิรูปกญฺจ. ตตฺถ:-
             "โอภาเส เจว ญาเณ จ   ปีติยา จ วิกมฺปติ
              ปสฺสทฺธิยา สุเข เจว     เยหิ จิตฺตํ ปเวธติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. ปพฺพชฺชา จ       ฉ.ม. ปิ-สทฺโท น ทิสฺสติ
              อธิโมกฺเข จ ปคฺคาเห    อุปฏฺฐาเน จ กมฺปติ
              อุเปกฺขาวชฺชนา ๑- เจว  อุเปกฺขาย จ นิกนฺติยา.
              อิมานิ ทส ฐานานิ       ปญฺญา ยสฺส ปริจฺจิตา ๒-
              ธมฺมุทฺธจฺจกุสโล ๓- โหติ  น จ สมฺโมห คจฺฉตี"ติ. ๔-
อิทํ วิปสฺสนาญาณสฺส อุปกฺกิเลสชาตํ อธิคมสทฺธมฺมปฏิรูปกํ นาม. ติสฺโส
ปน สงฺคีติโย อนารุฬฺหํ ธาตุกถา อารมฺมณกถา อสุภกถา ญาณวตฺถุกถา
วิชฺชากรณฺฑโกติ อิเมหิ ปญฺจหิ กถาวตฺถูหิ ปริพาหิรํ คุฬฺหวินยํ  คุฬฺหเวสฺสนฺตรํ
คุฬฺหมโหสถํ ๕- วณฺณปิฏกํ องฺคุลิมาลปิฏกํ รฏฺฐปาลคชฺชิตํ อาฬวกคชฺชิตํ
เวทลฺลปิฏกนฺติ ๖- อพุทฺธวจนํ ปริยตฺตสทฺธมฺมปฏิรูปกํ นาม.
    ชาตรูปปฏิรูปกนฺติ สุวณฺณการสฺส ๗- วิทฺธํ อารกูฏมยํ สุวณฺณวณฺณํ
อาภรณชาตํ. ฉณกาเลสุ หิ มนุสฺสา "อาภรณภณฺฑกํ คณฺหิสฺสามา"ติ อาปณํ
คจฺฉนฺติ. อถ เน อาปณิกา เอวํ วทนฺติ "สเจ ตุเมฺห อาภรณตฺถิกา, อิมานิ คณฺหถ.
อิมานิ หิ ฆนานิ เจว วณฺณวนฺตานิ จ อปฺปคฺฆานิ จา"ติ. เต เตสํ สุตฺวา
"การณํ อิเม วทนฺติ, อิมานิ ปิลนฺธิตฺวา สกฺกา นกฺขตฺตํ กีฬิตุํ, โสภนฺติ เจว
อปฺปคฺฆานิ จา"ติ ตานิ คเหตฺวา คจฺฉนฺติ. สุวณฺณภณฺฑํ อวิกฺกิยมานํ นิทฺทหิตฺวา
ฐเปตพฺพํ โหติ. เอวํ ตํ ชาตรูปปฏิรูปเก อุปฺปนฺเน อนฺตรธายติ นาม.
    อถ สทฺธมฺมสฺส อนฺตรธานํ โหตีติ อธิคมสทฺธมฺมสฺส ปฏิปตฺติสทฺธมฺมสฺส
ปริยตฺติสทฺธมฺมสฺสาติ ติวิธสฺสาปิ สทฺธมฺมสฺส อนฺตรธานํ โหติ. ปฐมโพธิยํ หิ
ภิกฺขู ปฏิสมฺภิทปฺปตฺตา อเหสุํ. อถ กาเล คจฺฉนฺเต ปฏิสมฺภิทา ปาปุณิตุํ น
สกฺขึสุ, ฉฬภิญฺญา อเหสุํ. ตโต ฉ อภิญฺญา ปาปุณิตุํ อสกฺโกนฺตา ติสฺโส
@เชิงอรรถ:  สี. อุเปกฺขาวชฺชเน เจว       ฉ.ม. ปริจิตา   สี. ส ตตฺถ กุสโล
@ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๕๔๓/๔๔๘ (สฺยา)    ฉ.ม. คุฬฺหมโหสธํ
@ ม.,ก. เวทลฺลปิฏกาทิ   สี. สุวณฺณรสวิทฺธํ, ฉ.ม. สุวณฺณรสวิธานํ
วิชฺชา ปาปุณึสุ. อิทานิ กาเล คจฺฉนฺเต ติสฺโส วิชฺชา ปาปุณิตุํ อสกฺโกนฺตา
อาวกฺขยมตฺตํ ปาปุณิสฺสนฺติ. ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา อนาคามิผลํ, ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา
สกคาทามิผลํ, ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา โสตาปตฺติผลํ. คจฺฉนฺเต กาเล โสตาปตฺติผลมฺปิ
ปตฺตุํ น สกฺขิสฺสนฺติ. อถ เนสํ ยทา วิปสฺสนา อิเมหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกิลิฏฺฐา
อารทฺธมตฺตาว ฐสฺสติ, ตทา อธิคมสทฺธมฺโม อนฺตรหิโต นาม ภวิสฺสติ.
    ปฐมโพธิยํ หิ ภิกฺขู จตุนฺนํ ปฏิสมฺภิทานํ อนุจฺฉวิกํ ปฏิปตฺตึ ปูรยึสุ.
คจฺฉนฺเต กาเล ตํ อสกฺโกนฺตา ฉนฺนํ อภิญฺญานํ, ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา ติสฺสนฺนํ
วิชฺชานํ, ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา อรหตฺตผลมตฺตสฺส. คจฺฉนฺเต ปน กาเล อรหตฺตสฺส
อนุจฺฉวิกํ ปฏิปตฺตึ ปูเรตุํ อสกฺโกนฺตา อนาคามิผลสฺส อนุจฺฉวิกํ ปฏิปทํ ๑-
ปูเรสฺสนฺติ, ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา สกทาคามิผลสฺส, ตมฺปิ อสกฺโกนฺตา โสตาปตฺติผลสฺส
ยทา ปน โสตาปตฺติผลสฺสปิ อนุจฺฉวิกํ ปฏิปทํ ปูเรตุํ อสกฺโกนฺตา สีลปริสุทฺธิมตฺเตว
ฐสฺสนฺติ, ตทา ปฏิปตฺติสทฺธมฺโม อนฺตรหิโต นาม ภวิสฺสติ.
    ยาว ปน เตปิฏกํ พุทฺธวจนํ ปวตฺตติ, ๒- น ตาว สาสนํ อนฺตรหิตนฺติ
วตฺตุํ วฏฺฏติ. ติฏฺฐนฺตุ วา ตีณิ, อภิธมฺมปิฏเก อนฺตรหิเต อิตเรสุ ทฺวีสุ
วตฺตนฺเตสุปิ ๓- อนฺตรหิตนฺติ น วตฺตพฺพเมว. ทฺวีสุ อนฺตรหิเตสุ วินยปิฏกมตฺเต
ฐิเตปิ, ตตฺราปิ ขนฺธกปริวาเรสุ อนฺตรหิเตสุ อุภโตวิภงฺคมตฺเต. มหาวินเย
อนฺตรหิเต ทฺวีสุ ปาติโมกฺเขสุ วตฺตมาเนสุปิ สาสนํ อนนฺตรหิตเมว. ยทา ปน
เทฺว ปาติโมกฺขา อนฺตรธายิสฺสนฺติ, อถ ปริยตฺติสทฺธมฺมสฺส อนฺตรธานํ ภวิสฺสติ.
ตสฺมึ อนฺตรหิเต สาสนํ อนฺตรหิตํ นาม โหติ. ปริยตฺติยา หิ อนฺตรหิตาย
ปฏิปตฺติ อนฺตรธายติ, ปฏิปตฺติยา อนฺตรหิตาย อธิคโม อนฺตรธายติ. กึการณา
อยํ หิ ปริยตฺติ ปฏิปตฺติยา ปจฺจโย โหติ, ปฏิปตฺติ อธิคมสฺส. อิติ ปฏิปตฺติโตปิ
ปริยตฺติเยว ปมาณํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปฏิปตฺตึ         ฉ.ม.,อิ. วตฺตติ    ฉ.ม.,อิ. ติฏฺฐนฺเตสุปิ
    นนุ จ กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล กปิโล นาม อนาจาโร ภิกฺขุ ๑- "ปาติโมกฺขํ
อุทฺทิสิสฺสามี"ติ วีชนึ คเหตฺวา อาสเน นิสินฺโน "อตฺถิ อิมสฺมึ วตฺตนฺตา"ติ
ปุจฺฉิ, อถ ตสฺส ภเยน เยนมฺปิ ปาติโมกฺโข วตฺตติ, เตปิ "มยํ วตฺตามา"ติ  อวตฺวา
"น วตฺตามา"ติ วทึสุ, โส วีชนึ ฐเปตฺวา อุฏฺฐายาสนา คโต, ตทา สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส
สาสนํ โอสกฺกิตนฺติ? กิญฺจาปิ โอสกฺกิตํ, ปริยตฺติ ปน เอกนฺเตเนว ปมาณํ. ยถา
หิ มหโต ตฬากสฺส ปาลิยา ถิราย อุทกํ น ฐสฺสตีติ น วตฺตพฺพํ, อุทเก สติ
ปทุมาทีนิ ปุปฺผานิ น ปุปฺผิสฺสนฺตีติ น วตฺตพฺพํ, เอวเมว มทาตฬากสฺส
ถิรปาลิสทิเส เตปิฏเก พุทฺธวจเน สติ มหาตฬาเก อุทกสทิสา ปฏิปตฺตปูรกา
กุลปุตฺตา นตฺถีติ น วตฺตพฺพา. เตสุ สติ มหาตฬาเก ปทุมาทีนิ ปุปฺผานิ
วิย โสตาปนฺนาทโย อริยปุคฺคลา นตฺถีติ น วตฺตพฺพนฺติ เอวํ เอกนฺตโต
ปริยตฺติเยว ปมาณํ.
    ปฐวีธาตูติ เทฺวสตสหสฺสานิ จตฺตาริ จ นหุตานิ พหลา มหาปฐวี.
อาโปธาตูติ ปฐวีโต ปฏฺฐาย ยาว สุภกิณฺหพฺรหฺมโลกา อุคฺคตํ กปฺปวินาสกํ
อุทกํ. เตโชธาตูติ ปฐวิโต ปฏฺฐาย ยาว อาภสฺสรพฺรหฺมโลกา อุคฺคโต กปฺปวินาสโก
อคฺคิ. วาโยธาตูติ ปฐวิโต ปฏฺฐาย ยาว เวหปฺผลพฺรหฺมโลกา อุคฺคโต กปฺปวินาสโก
วายุ. เอเตสุ หิ เอกธมฺโมปิ สตฺถุสาสนํ อนฺตรธาเปตุํ น สกฺโกติ, ตสฺมา
เอวมาห. อิเธว เต อุปฺปชฺชนฺตีติ โลหโต โลหขาทกมลํ วิย อิมสฺมึ มยฺหํเยว
สาสเน เต อุปฺปชฺชนฺติ. โมฆปุริสาติ. ตุจฺฉปุริสา.
    อาทิเกเนว โอปิลวตีติ เอตฺถ อาทิเกนาติ อาทาเนน คหเณน. โอปิลวตีติ
นิมฺมุชฺชติ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยถา อุทกคตา ๒- นาวา ภณฺฑํ คณฺหนฺตี นิมฺมุชฺ-
ชติ, เอวํ ปริยตฺติอาทีนํ ปูรเณน สทฺธมฺมสฺส อนฺตรธานํ น โหติ. ปริยตฺติยา หิ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อนาราธิกภิกฺขุ, ฉ.ม. อนาราธกภิกฺขุ    ฉ.ม.,อิ. อุทกจรา
หายมานาย ปฏิปตฺติ หายติ, ปฏิปตฺติยา หายมานาย อธิคโม หายติ. ปริยตฺติยา
ปูรยมานาย ปริยตฺติธรา ปุคฺคลา ปฏิปตฺตึ ปูเรนฺติ, ปฏิปตฺติปูรกา อธิคมํ
ปูเรนฺติ. อิติ นวจนฺโท วิย ๑- ปริยตฺติยาทีสุ วฑฺฒมานาสุ มยฺหํ สาสนํ
วฑฺฒติเยวาติ ทสฺเสติ.
    อิทานิ เยหิ ธมฺเมหิ สทฺธมฺมสฺส อนฺตรธานญฺเจว ฐิติ จ โหติ, เต
ทสฺเสนฺโต ปญฺจ โขติอาทิมาห. ตตฺถ โอกฺกมนิยาติ อวกฺกมนียา, เหฏฺฐาคมนียาติ
อตฺโถ. สตฺถริ อคารวาติอาทีสุ อคารวาติ คารวรหิตา. อปฺปติสฺสาติ อปฺปติสฺสยา
อนีจวุตฺติกา. ตตฺถ โย เจติยงฺคณํ อาโรหนฺโต ฉตฺตํ ธาเรติ, อุปาหนํ ธาเรติ,
อญฺญโต โอโลเกตฺวา กถํ กเถนฺโต คจฺฉติ, อยํ สตฺถริ อคารโว นาม.
    โย ธมฺมสฺสวนกาเล สงฺฆุฏฺเฐ ทหรสามเณเรหิ ปริวาริโต นิสีทติ, อญฺญานิ
วา นวกมฺมาทีนิ กโรติ, ธมฺมสฺสวนคฺเค นิสินฺโน นิทฺทายติ, วิกฺขิตฺโต วา
อญฺญํ กเถนฺโต นิสีทติ, อยํ ธมฺเม อคารโว นาม.
    โย เถรุปฏฺฐานํ คนฺตฺวา อวนฺทิตฺวา นิสีทติ, หตฺถปลฺลตฺถิกํ วา
ทุสฺสปลฺลตฺถิกํ กโรติ, อญฺญํ วา ปน ปตฺถปาทกุกฺกุจฺจํ กโรติ, วุฑฺฒานํ สนฺติเก
อนชฺฌิฏฺโฐ กเถติ, อยํ สํเฆ อคารโว นาม.
    ติสฺโส ปน สิกฺขา อปูเรนฺโตว สิกฺขาย อคารโว นาม โหติ. อฏฺฐ
สมาปตฺติโย อนิพฺพตฺเตนฺโต ตาสํ วา ปน นิพฺพตฺตนตฺถาย ปโยคํ อกโรนฺโต
สมาธิสฺมึ อคารโว นาม. สุกฺกปกฺโข วุตฺตวิปลฺลาเสเนว เวทิตพฺโพติ. เตรสมํ.
                      กสฺสปสํยุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  ม. อฑฺฒจนนฺโท วิย


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๒๒๓-๒๒๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=4997&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=4997&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=531              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=5846              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=5317              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=5317              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]