บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๒. อาหารวคฺค ๑. อาหารสุตฺตวณฺณนา [๑๑] อาหารวคฺคสฺส ปฐเม อาหาราติ. ปจฺจยา. ปจฺจยา หิ อาหรนฺติ อตฺตโน ผลํ, ๑- ตสฺมา อาหาราติ วุจฺจนฺติ. ภูตานํ วา สตฺตานนฺติอาทีสุ ภูตาติ ชาตา นิพฺพตฺตา. สมฺภเวสิโนติ เย สมฺภวํ ชาตึ นิพฺพตฺตึ เอสนฺติ คเวสนฺติ. ตตฺถ จตูสุ โยนีสุ อณฺฑชา ชลาพุชา สตฺตา ยาว อณฺฑโกสํ วตฺถิโกสญฺจ น ภินฺทนฺติ, ตาว สมฺภเวสิโน นาม, อณฺฑโกสํ วตฺถิโกสญฺจ ภินฺทิตฺวา พหิ นิกฺขนฺตา ภูตา นาม. สํเสทชา โอปปาติกา จ ปฐมจิตฺตกฺขเณ สมฺภเวสิโน นาม, ทุติยจิตฺตกฺขณโต ปภูติ ภูตา นาม. เยน วา อิริยาปเถน ชายนฺติ, ยาว ตโต อญฺญํ น ปาปุณนฺติ, ตาว สมฺภเวสิโน นาม, ตโต ปรํ ภูตา นาม. อถวา ภูตาติ ชาตา อภินิพฺพตฺตา, เย ภูตา อภินิพฺพตฺตาเยว, น ปุน ภวิสฺสนฺตีติ @เชิงอรรถ: ๑ กตฺถจิ พลนฺติ ลิขิยติ สงฺขํ คจฺฉนฺติ, เตสํ ขีณาสวานํ เอตํ อธิวจนํ. สมฺภวเมสนฺตีติ สมฺภเวสิโน. อปฺปหีนภวสํโยชนตฺตา อายติมฺปิ สมฺภวํ เอสนฺตานํ เสกฺขปุถุชฺชนานเมตํ อธิวจนํ. เอวํ สพฺพถาปิ อิเมหิ ทฺวีหิ ปเทหิ สพฺพสตฺเต ปริยาทิยติ. วาสทฺโท เจตฺถ สมฺปิณฺฑนตฺโถ, ตสฺมา ภูตานญฺจ สมฺภเวสีนญฺจาติ อยมตฺโถ เวทิตพฺโพ. ฐิติยาติ ฐิตตฺถํ. อนุคฺคหายาติ อนุคฺคหณตฺถํ. วจนเภโทเยว เจส, อตฺโถ ปน ทฺวินฺนมฺปิ ปทานํ เอโกเยว. อถวา ฐิติยาติ ตสฺส ตสฺส สตฺตสฺส อุปฺปนฺนธมฺมานํ อนุปฺปพนฺธวเสน อวิจฺเฉทาย. อนุคฺคหายาติ อนุปฺปนฺนานํ อุปฺปาทาย. อุโภปิ เจตานิ "ภูตานํ วา ฐิติยา เจว อนุคฺคหาย จ, สมฺภเวสีนํ วา ฐิติยา เจว อนุคฺคหาย จา"ติ เอวํ อุภยตฺถ ทฏฺฐพฺพานิ. กพฬิงฺกาโร อาหาโรติ กพฬํ กตฺวา อชฺโฌหริตพฺพโก อาหาโร, โอทน- กุมฺมาสาทิวตฺถุกาย โอชาเยตํ อธิวจนํ. โอฬาริโก วา สุขุโม วาติ วตฺถุโอฬาริกาย ๑- โอฬาริโก, สุขุมตาย สุขุโม. สภาเวน ปน สุขุมรูปปริยาปนฺนตฺตา กพฬิงฺกาโร อาหาโร สุขุโมว โหติ. สาปิ จสฺส ๒- วตฺถุโต โอฬาริกตา สุขุมตา จ อุปาทายุปาทาย เวทิตพฺพา. กุมฺภีลานญฺหิ อาหารํ อุปาทาย โมรานํ อาหาโร สุขุโม. กุมฺภีลา กิร ปาสาเณ คิลนฺติ, เต จ เนสํ กุจฺฉิปฺปตฺตา วิลียนฺติ. โมรา สปฺปวิจฺฉิกาทิปาเณ ขาทนฺติ. โมรานํ ปน อาหารํ อุปาทาย ตรจฺฉานํ อาหาโร สุขุโม. เต กิร ติวสฺสฉฑฺฑิตานิ วิสาณานิ เจว อฏฺฐีนิ จ ขาทนฺติ, ตานิ จ เตสํ เขเฬน เตมิตมตฺตาเนว กนฺทมูลํ วิย มุทุกานิ โหนฺติ. ตรจฺฉานํ อาหารํ อุปาทาย หตฺถีนํ อาหาโร สุขุโม. เต หิ นานารุกฺขสาขาทโย ขาทนฺติ. หตฺถีนํ อาหารโต ควยโคกณฺณมิคาทีนํ อาหาโร สุขุโม. เต กิร นิสฺสารานิ นานารุกฺขปณฺณาทีนิ ขาทนฺติ. เตสมฺปิ อาหารโต คุนฺนํ ๓- อาหาโร สุขุโม. เต @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วตฺถุโอฬาริกตาย @๒ สี., ม. สาปิ จสฺสายํ ๓ สี. โคณานํ อลฺลสุกฺขติณานิ ขาทนฺติ. เตสํ อาหารโต สสานํ อาหาโร สุขุโม. สสานํ อาหารโต สกุณานํ สุขุโม. สกุณานํ อาหารโต ปจฺจนฺตวาสีนํ อาหาโร สุขุโม. ปจฺจนฺตวาสีนํ อาหารโต คามโภชกานํ สุขุโม. คามโภชกานํ อาหารโต ราชมหามตฺตานํ ๑- อาหาโร สุขุโม. เตสมฺปิ อาหารโต จกฺกวตฺติโน อาหาโร สุขุโม. จกฺกวตฺติโน อาหารโต ภุมฺมานํ เทวานํ อาหาโร สุขุโม. ภุมฺมานํ เทวานํ อาหารโต จาตุมฺมหาราชิกานํ. เอวํ ยาว ปรนิมฺมิตวสวตฺตีนํ อาหาโร วิตฺถาเรตพฺโพ. ๒- เตสํ ปนาหาโร สุขุโมเตฺวว นิฏฺฐํ ปตฺโต. เอตฺถ จ โอฬาริเก วตฺถุสฺมึ โอชา ปริตฺตา โหติ ทุพฺพลา, สุขุเม พลวตี. ตถา หิ เอกปตฺตปูรมฺปิ ยาคุํ ปีโต ๓- มุหุตฺเตเนว ชิฆจฺฉิโต โหติ ยงฺกิญฺจิเทว ขาทิตุกาโม, สปฺปึ ปน ปสตมตฺตํ ปิวิตฺวา ทิวสํ อโภตฺตุกาโมว ๔- โหติ. ตตฺถ วตฺถุ กมฺมชเตชสงฺขาตํ ปริสฺสยํ วิโนเทติ, น ปน สกฺโกติ ปาเลตุํ. โอชา ปน ปาเลติ, น สกฺโกติ ปริสฺสยํ วิโนเทตุํ. เทฺว ปน เอกโต หุตฺวา ปริสฺสยญฺเจว วิโนเทนฺติ ปาเลนฺติ จาติ. ผสฺโส ทุติโยติ จกฺขุสมฺผสฺสาทิ ฉพฺพิโธปิ ผสฺโส เอเตสุ จตูสุ อาหาเรสุ ทุติโย อาหาโรติ เวทิตพฺโพ. เทสนานโย เอว เจส, ตสฺมา อิมินา นาม การเณน ทุติโย ตติโย จาติ อิทเมตฺถ น คเวสิตพฺพํ. มโนสญฺเจตนาติ เจตนา เอว วุจฺจติ. วิญฺญาณนฺติ จิตฺตํ. อิติ ภควา อิมสฺมึ ฐาเน อุปาทินฺนกานุปาทินฺนกวเสน เอกราสึ กตฺวา จตฺตาโร อาหาเร ทสฺเสสิ. กพฬิงฺการาหาโร หิ อุปาทินฺนโกปิ อตฺถิ อนุปาทินนฺโกปิ, ตถา ผสฺสาทโย. ตตฺถ สปฺปาทีหิ คิลิตานํ มณฺฑูกาทีนํ วเสน อุปาทินฺนกกพฬิงฺการาหาโร ทฏฺฐพฺโพ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ราชราชมหามตฺตานํ ๒ ฉ.ม. อาหารา วิตฺถาเรตพฺพา @๓ ม. ปิวโต ๔ ฉ.ม. อโภตฺตุกาโม มณฺฑูกาทโย หิ สปฺปาทีหิ คิลิตา อนฺโตกุจฺฉิคตาปิ กิญฺจิ กาลํ ชีวนฺติเยว. เต ยาว อุปาทินฺนกปกฺเข ติฏฺฐนฺติ, ตาว อาหารตฺถํ น สาเธนฺติ. ภิชฺชิตฺวา ปน อนุปาทินฺนกปกฺเข ฐิตา สาเธนฺติ. ตถาปิ อุปาทินฺนกาหาโรติ วุจฺจนฺตีติ. อิทํ ปน อาจริยานํ น รุจฺจตีติ อฏฺฐกถายเมว ปฏิกฺขิปิตฺวา อิทํ วุตฺตํ:- อิเมสํ สตฺตานํ ขาทนฺตานมฺปิ อขาทนฺตานมฺปิ ภุญฺชนฺตานมฺปิ อภุญฺชนฺตานมฺปิ ปฏิสนฺธิจิตฺเตเนว สหชาตา กมฺมชาตา โอชา นาม อตฺถิ, สา ยาว สตฺตมาปิ ทิวสา ๑- ปาเลติ, อยเมว อุปาทินฺนกกพฬิงฺการาหาโรติ เวทิตพฺโพ. ๒- เตภูมิกวิปากวเสน อุปาทินฺนกผสฺสาทโย เวทิตพฺพา, เตภูมิกกุสลากุสลกิริยาวเสน อนุปาทินฺนกา. โลกุตฺตรา ปน รุฬฺหิวเสน กถิตาติ. เอตฺถาห:- "ยทิ ปจฺจยฏฺโฐ อาหารฏฺโฐ, อถ กสฺมา อญฺเญสุปิ สตฺตานํ ปจฺจเยสุ วิชฺชมาเนสุ อิเมเยว จตฺตาโร วุตฺตา"ติ? วุจฺจเต:- อชฺฌตฺติกสนฺตติยา วิเสสปจฺจยตฺตา. วิเสสปจฺจโย หิ กพฬิงฺการาหารภกฺขานํ สตฺตานํ รูปกายสฺส กพฬิงฺกาโร อาหาโร, นามกาเย เวทนาย ผสฺโส, วิญฺญาณสฺส มโนสญฺเจตนา, นามรูปสฺส วิญฺญาณํ. ยถาห "เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว อยํ กาโย อาหารฏฺฐิติโก อาหารํ ปฏิจฺจ ติฏฺฐติ, อนาหาโร โน ติฏฺฐติ, ๓- ตถา ผสฺสปจฺจยา เวทนา, สงฺขารปจฺจยา วิญฺญาณํ, วิญฺญาณปจฺจยา นามรูปนฺ"ติ. ๔- โก ปเนตฺถ อาหาโร กึ อาหรตีติ? กพฬิงฺการาหาโร โอชฏฺฐมกรูปานิ อาหรติ, ผสฺสาหาโร ติสฺโส เวทนา, มโนสญฺเจตนาหาโร ตโย ภเว, วิญฺญาณาหาโร ปฏิสนฺธินามรูปนฺติ. @เชิงอรรถ: ๑ สี. ยาว สตฺตมมฺปิ ทิวสํ @๒ สี. เวทิตพฺโพติ ๓ สํ.ม. ๑๙/๑๘๓/๕๙ @๔ สํ.นิ. ๑๖/๑/๑, อภิ.วิ. ๓๕/๒๒๕/๑๖๑ กถํ? กพฬิงฺการาหาโร ตาว มุเข ฐปิตมตฺเตเยว อฏฺฐ รูปานิ สมุฏฺฐาเปติ, ทนฺตวิจุณฺณิตํ ปน อชฺโฌหริยมานํ เอเกกํ สิตฺถํ อฏฺฐฏฺฐรูปานิ สมุฏฺฐาเปติเยว. เอวํ กพฬิงฺการาหาโร โอชฏฺฐมกรูปานิ อาหรติ. ผสฺสาหาเร ๑- ปน สุขเวทนีโย ผสฺโส อุปฺปชฺชมาโนเยว สุขเวทนํ อาหรติ, ทุกฺขเวทนีโย ทุกฺขํ, อทุกฺขมสุขเวทนีโย อทุกฺขมสุขนฺติ เอวํ สพฺพถาปิ ผสฺสาหาโร ติสฺโส เวทนา อาหรติ. มโนสญฺเจตนาหาโร กามภวูปคํ กมฺมํ กามภวํ อาหรติ, รูปารูปภวูปคานิ ตํ ตํ ภวํ. เอวํ สพฺพถาปิ มโนสญฺเจตนาหาโร ตโย ภเว อาหรติ. วิญฺญาณาหาโร ปน เย จ ปฏิสนฺธิกฺขเณ ตํ สมฺปยุตฺตกา ตโย ขนฺธา, ยานิ จ ติสนฺตติวเสน ตึส รูปานิ อุปฺปชฺชนฺติ, สหชาตาทิปจฺจยนเยน ตานิ อาหรตีติ วุจฺจติ. เอวํ วิญฺญาณาหาโร ปฏิสนฺธินามรูปํ อาหรตีติ. เอตฺถ จ "มโนสญฺเจตนา ตโย ภเว อาหรตี"ติ สาสวา กุสลากุสลเจตนา วุตฺตา. "วิญฺญาณํ ปฏิสนฺธินามรูปํ อาหรตี"ติ ปฏิสนฺธิวิญฺญาณเมว วุตฺตํ. อวิเสเสน ปน ตํตํสมฺปยุตฺตานํ ตํตํสมุฏฺฐานานํ ธมฺมานํ ๒- อาหรณโตเปเต "อาหารา"ติ เวทิตพฺพา. เอเตสุ จตูสุ อาหาเรสุ กพฬิงฺการาหาโร อุปตฺถมฺเภนฺโต อาหารกิจฺจํ สาเธติ, ผสฺโส ผุสนฺโตเยว, มโนสญฺเจตนา อายูหมานาว, วิญฺญาณํ วิชานนฺตเมว. กถํ? กพฬิงฺการาหาโร หิ อุปตฺถมฺเภนฺโตเยว กายฏฺฐปเนน สตฺตานํ ฐิติยา โหติ. กมฺมชนิโตปิ หิ อยํ กาโย กพฬิงฺการาหาเรน อุปตฺถทฺโธ ทสปิ วสฺสานิ วสฺสสตมฺปิ ยาว อายุปริมาณา ติฏฺฐติ. ยถา กึ? ยถา มาตุยา ชนิโตปิ ทารโก ธาติยา ถญฺญาทีนิ ปาเยตฺวา โปสิยมาโน จิรํ ติฏฺฐติ, ยถา จ อุปตฺถมฺเภน อุปตฺถมฺภิตํ เคหํ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:- @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ผสฺสาหาโร ๒ ฉ.ม., อิ. ตํสมฺปยุตฺตตํสมุฏฺฐานธมฺมานํ "ยถา มหาราช เคเห ปปตนฺเต อญฺเญน ทารุนา อุปตฺถมฺภิตํ สนฺตํ เอวํ ตํ เคหํ น ปตติ, เอวเมว โข มหาราช อยํ กาโย อาหารฏฺฐิติโก อาหารํ ปฏิจฺจ ติฏฺฐตี"ติ. เอวํ กพฬิงฺกาโร อาหาโร อุปตฺถมฺเภนฺโต อาหารกิจฺจํ สาเธติ. เอวํ สาเธนฺโตปิจ กพฬิงฺกาโร อาหาโร ทฺวินฺนํ รูปสนฺตตีนํ ปจฺจโย โหติ อาหารสมุฏฺฐานสฺส จ อุปาทิณฺณกสฺส จ. กมฺมชานํ อนุปาลโก หุตฺวา ปจฺจโย โหติ, อาหารสมุฏฺฐานานํ ชนโก หุตฺวาติ. ผสฺโส ปน สุขาทิวตฺถุภูตํ อารมฺมณํ ผุสนฺโตเยว สุขาทิเวทนาปวตฺตเนน สตฺตานํ ฐิติยา โหติ. มโนสญฺเจตนา กุสลากุสลกมฺมวเสน อายูหมานาเยว ภวมูลนิปฺผาทนโต สตฺตานํ ฐิติยา โหติ. วิญฺญาณํ วิชานนฺตเมว นามรูปปวตฺตเนน สตฺตานํ ฐิติยา โหติ. เอวํ อุปตฺถมฺภนาทิวเสน อาหารกิจฺจํ สาธิยมาเนสุ ๑- ปเนเตสุ จตฺตาริ ภยานิ ทฏฺฐพฺพานิ. เสยฺยถีทํ? กพฬิงฺการาหาเร นิกนฺติภยํ, ๒- ผสฺเส อุปคมนเมว, มโนสญฺเจตนาย อายูหมานเมว, วิญฺญาเณ อภินิปาโตเยว ภยนฺติ. กึการณา? กพฬิงฺการาหาเร หิ นิกนฺตึ กตฺวา สีตาทีนํ ปุรกฺขตา สตฺตา อาหารตฺถาย มุทฺธาคณนาทิกมฺมานิ กโรนฺตา อนปฺปกํ ทุกฺขํ นิคจฺฉนฺติ. เอกจฺเจ จ อิมสฺมึ สาสเน ปพฺพชิตฺวาปิ เวชฺชกมฺมาทิกาย อเนสนาย อาหารํ ปริเยสนฺตา ทิฏฺเฐว ธมฺเม คารยฺหา โหนฺติ, สมฺปราเยปิ "ตสฺส สงฺฆาฏิปิ อาทิตฺตา สมฺปชฺชลิตา"ติอาทินา ลกฺขณสํยุตฺเต ๓- วุตฺตนเยน สมณเปตา โหนฺติ. อิมินา ตาว การเณน กพฬิงฺกาเร อาหาเร นิกนฺติ เอว ภยนฺติ เวทิตพฺพา. ผสฺสํ อุปคจฺฉนฺตาปิ ผสฺสสฺสาทิโน ปเรสํ รกฺขิตโคปิเตสุ ทาราทีสุ ภณฺเฑสุ อปรชฺฌนฺติ, เต สห ภณฺเฑน ภณฺฑสามิกา คเหตฺวา ขณฺฑาขณฺฑิกํ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สาธยมาเนสุ @๒ ฉ.ม. นิกนฺติเยว ภยํ ๓ สํ.นิ. ๑๖/๒๑๘/๒๔๗ วา ฉินฺทิตฺวา สงฺการกูเฏ ฉฑฺเฑนฺติ, รญฺโญ วา นิยฺยาเทนฺติ. ตโต เต ราชา วิวิธา กมฺมการณา การาเปติ, กายสฺส จ เภทา ทุคฺคติ เตสํ ปาฏิกงฺขา โหติ. อิติ ผสฺสสฺสาทมูลกํ ทิฏฺฐธมฺมิกมฺปิ สมฺปรายิกมฺปิ ภยํ สมาคตเมว ๑- โหติ. อิมินา การเณน ผสฺสาหาเร อุปคมนเมว ภยนฺติ เวทิตพฺพํ. กุสลากุสลกมฺมายูหเนน ปน ตมฺมูลกํ ตีสุ ภเวสุ ภยํ สพฺพมาคตเมว โหติ. อิมินา การเณน มโนสญฺเจตนาหาเร อายูหนเมว ภยนฺติ เวทิตพฺพํ. ปฏิสนฺธิวิญฺญาณํ จ ยสฺมึ ยสฺมึ ฐาเน อภินิปตติ, ๒- ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน ปฏิสนฺธินามรูปํ คเหตฺวาว นิพฺพตฺตติ. ตสฺมึ จ นิพฺพตฺเต สพฺพภยานิ นิพฺพตฺตานิเยว โหนฺติ ตํมูลกตฺตาติ อิมินา การเณน วิญฺญาณาหาเร อภินิปาโตเยว ภยนฺติ เวทิตพฺโพติ. กึนิทานาติอาทีสุ นิทานานิ ๓- สพฺพาเนว การณเววจนานิ. การณํ หิ ยสฺมา ผลํ นิเทติ, "หนฺท นํ คณฺหถา"ติ อปฺเปติ วิย, ตสฺมา นิทานนฺติ วุจฺจติ. ยสฺมา ตํ ตโต สมุเทติ ชายติ ปภวติ, ตสฺมา สมุทโย ชาติ ปภโวติ ปวุจฺจติ. ๔- อยํ ปเนตฺถ ปทตฺโถ:- กึ นิทานํ เอเตสนฺติ กึนิทานา. โก สมุทโย เอเตสนฺติ กึสมุทยา. กา ชาติ เอเตสนฺติ กึชาติกา. โก ปภโว เอเตสนฺติ กึปภวา. ยสฺมา ปน เตสํ ตณฺหา ยถาวุตฺเตน อตฺเถน นิทานญฺเจว สมุทโย จ ชาติ จ ปภโว จ, ตสฺมา "ตณฺหานิทานา"ติอาทิมาห. เอวํ สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เอตฺถ จ อิเม จตฺตาโร อาหารา ตณฺหานิทานาติ ปฏิสนฺธึ อาทึ กตฺวา อตฺตภาวสงฺขาตานํ อาหารานํ ปุริมตณฺหาวเสน ๕- นิทานํ เวทิตพฺพํ. กถํ? ปฏิสนฺธิกฺขเณ ตาว ปริปุณฺณายตนานํ สตฺตานํ สตฺตสนฺตติวเสน, เสสานํ ตโต อูนอูนสนฺตติวเสน อุปฺปนฺนรูปพฺภนฺตรํ ชาตา โอชา อตฺถิ, อยํ ตณฺหานิทาโน @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. สพฺพมาคตเมว ๒ ม. อภินิพฺพตฺตติ ๓ ฉ.ม. นิทานาทีนิ @๔ ฉ.ม., อิ. วุจฺจติ ๕ ฉ.ม. ปุริมตณฺหานํ วเสน อุปาทินฺนกกพฬิงฺการาหาโร. ปฏิสนฺธิจิตฺตสมฺปยุตฺตา ปน ผสฺสเจตนา สยญฺจ จิตฺตํ วิญฺญาณนฺติ อิเม ตณฺหานิทานา อุปาทินฺนกผสฺสมโน- สญฺเจตนาวิญฺญาณาหาราติ เอวํ ตาว ปุริมตณฺหานิทานา ปฏิสนฺธิกา อาหารา. ยถา จ ปฏิสนฺธิกา, เอวํ ตโต ปรํ ปฐมภวงฺคจิตฺตกฺขณาทินิพฺพตฺตาปิ ๑- เวทิตพฺพา. ยสฺมา ปน ภควา น เกวลํ อาหารานเมว นิทานํ ชานาติ, อาหารานํ นิทานภูตาย ตณฺหายปิ, ตณฺหาย นิทานานํ เวทนาทีนมฺปิ นิทานํ ๒- ชานาติเยว, ตสฺมา ตณฺหา จายํ ภิกฺขเว กึนิทานาติอาทินา นเยน วฏฺฏํ ทสฺเสตฺวา วิวฏฺฏํ ทสฺเสสิ. อิมสฺมึ จ ปน ฐาเน ภควา อตีตาภิมุขํ เทสนํ กตฺวา อตีเตน วฏฺฏํ ทสฺเสติ. กถํ? อาหารวเสน หิ อยมตฺตภาโว คหิโต. ตณฺหาติ อิมสฺสตฺตภาวสฺส ชนกํ กมฺมํ, เวทนาผสฺสสฬายตน- นามรูปวิญฺญาณานิ ยสฺมึ อตฺตภาเว ฐตฺวา ตํ กมฺมํ อายูหิตํ, ตํ ทสฺเสตุํ วุตฺตานิ, อวิชฺชาสงฺขารา ตสฺสตฺตภาวสฺส ชนกํ กมฺมํ. อิติ ทฺวีสุ ฐาเนสุ อตฺตภาโว, ทฺวีสุ ตสฺส ชนกํ กมฺมนฺติ สงฺเขเปน กมฺมญฺเจว กมฺมวิปากญฺจาติ เทฺว ธมฺเม ทสฺเสนฺเตน อตีตาภิมุขํ เทสนํ กตฺวา อตีเตน วฏฺฏํ ทสฺสิตํ. ตตฺรายํ เทสนา อนาคตสฺส อทสฺสิตตฺตา อปริปุณฺณาติ น ทฏฺฐพฺพา, นยโต ปน ปริปุณฺณาเตฺวว ทฏฺฐพฺพา. ยถา หิ จกฺขุมา ปุริโส อุทกปิฏฺเฐ นิปนฺนํ สุํสุมารํ ทิสฺวา ตสฺส ปรภาคํ โอโลเกนฺโต คีวํ ปสฺเสยฺย, โอรโต ปิฏฺฐึ, ปริโยสาเน นงฺคุฏฺฐมูลํ, เหฏฺฐา กุจฺฉึ โอโลเกนฺโต ปน อุทกคตํ อคฺคนงฺคุฏฺฐญฺเจว จตฺตาโร จ หตฺถปาเท น ปสฺเสยฺย, โส น เอตฺตาวตา "อปริปุณฺโณ สุํสุมาโร"ติ คณฺหาติ, นยโต ปน ปริปุณฺโณเตฺวว คณฺหาติ, เอวํ สมฺปทมิทํ เวทิตพฺพํ. @เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ.......ปตฺตาปิ ๒ อิ. นิทานํ เวทนาทีนมฺปิ นิทานํ อุทกปิฏฺเฐ นิปนฺนสุํสุมาโร วิย หิ เตภูมิกวฏฺฏํ. ตีเร ฐิโต จกฺขุมา ปุริโส วิย โยคาวจโร. เตน ปุริเสน อุทกปิฏฺเฐ สุํสุมารสฺส ทิฏฺฐกาโล วิย โยคินา อาหารวเสน อิมสฺสตฺตภาวสฺส ทิฏฺฐกาโล. ปุรโต ๑- คีวสฺส ทิฏฺฐกาโล วิย อิมสฺสตฺตภาวสฺส ชนิกาย ตณฺหาย ทิฏฺฐกาโล. ปิฏฺฐิยา ทิฏฺฐกาโล วิย ยสฺมึ อตฺตภาเว ตณฺหาสงฺขาตํ กมฺมํ กตํ, เวทนาทิวเสน ตสฺส ทิฏฺฐกาโล. นงฺคุฏฺฐมูลสฺส ทิฏฺฐกาโล วิย ตสฺส อตฺตภาวสฺส ชนกานํ อวิชฺชาสงฺขารานํ ทิฏฺฐกาโล. เหฏฺฐา กุจฺฉึ โอโลเกนฺตสฺส ปน อคฺคนงฺคุฏฺฐญฺเจว จตฺตาโร จ หตฺถปาเท อทิสฺวาปิ "อปริปุณฺโณ สุํสุมาโร"ติ อคเหตฺวา นยโต ปริปุณฺโณเตฺวว คหณํ วิย ยตฺถ ยตฺถ ปจฺจยวฏฺฏํ ปาลิยํ น อาคตํ, ตตฺถ ตตฺถ "เทสนา อปริปุณฺณา"ติ อคเหตฺวา นยโต ปริปุณฺณาเตฺวว คหณํ เวทิตพฺพํ. เอตฺถ ๒- จ อาหารตณฺหานํ อนฺตเร เอโก สนฺธิ, ตณฺหาเวทนานํ อนฺตเร เอโก, วิญฺญาณสงฺขารานํ อนฺตเร เอโกติ เอวนฺติสนฺธิจตุสงฺเขปเมว วฏฺฏํ ทสฺสิตนฺติ. ปฐมํ.อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๒๖-๓๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=578&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=578&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=28 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=241 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=270 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=270 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]