ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๒)

                       ๑๑. มหากปฺปินสุตฺตวณฺณนา
    [๒๔๕] เอกาทสเม มหากปฺปิโนติ เอวํนามโก อภิญฺญาพลปฺปตฺโต
อสีติมหาสาวกานํ อพฺภนฺตโร มหาเถโร. โส กิร คิหิกาเล กุกฺกุฏวตีนคเร
ติโยชนสติกํ รชฺชํ กาเรสิ. ๓- ปจฺฉิมภวิกตฺตา ปน ตถารูปํ สาสนํ โสตุํ
โอหิตโสโตว ๔- วิจรติ. อเถกทิวสํ อมจฺจสหสฺสปริวุโต อุยฺยานกีฬิกํ อคมาสิ.
ตทา จ มชฺฌิมเทสโต ชงฺฆวาณิชา ตํ นครํ คนฺตฺวา ภณฺฑํ ปฏิสาเมตฺวา
"ราชานํ ปสฺสิสฺสามา"ติ ปณฺณาการหตฺถา ราชกุลทฺวารํ คนฺตฺวา "ราชา อุยฺยานํ
คโต"ติ สุตฺวา อุยฺยานํ คนฺตฺวา ทฺวาเร ฐิตา ปฏิหารสฺส อโรจยึสุ. อถ รญฺโญ
นิเวทิเต ราชา ปกฺโกสาเปตฺวา นิยฺยาติตปณฺณากาเร วนฺทิตฺวา ฐิเต "ตาตา
กุโต อาคตตฺถา"ติ ปุจฺฉิ. สาวตฺถิโต เทวาติ. กจฺจิ โว รฏฺฐํ สุภิกฺขํ
ธมฺมิโกราชาติ. อาม เทวาติ. อตฺถิ ปน ตุมฺหากํ เทเส กิญฺจิ สาสนนฺติ. อตฺถิ เทว,
น ปน สกฺกา อุจฺฉิฏฺฐมุเขหิ กเถตุนฺติ. ราชา สุวณฺณภิงฺคาเรน อุทกํ ทาเปสิ.
เต มุขํ วิกฺขาเลตฺวา ทสพลาภิมุขา อญฺชลึ ปคฺคณฺหิตฺวา "เทว อมฺหากํ เทเส
พุทฺธรตนํ นาม อุปฺปนฺนนฺ"ติ อาหํสุ. รญฺโญ "พุทฺโธ"ติ วจเน สุตมตฺเต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อนาคตมฺปิ             ฉ.ม. ธมฺเมสุ
@ ฉ.ม.,อิ อกาสิ                ฉ.ม.,อิ. โอหิตโสโต
สกลสรีรํ ผรมานา ปีติ อุปฺปชฺชิ. ตโต "พุทฺโธติ ตาตา วทถา"ติ อาห.
พุทฺโธติ เทว วทามาติ. เอวํ ติกฺขตฺตุํ วทาเปตฺวา "พุทฺโธติ ปทํ อปริมาณํ,
นาสฺส สกฺกา ปริมาณํ กาตุนฺ"ติ ตสฺมึเยว ปสนฺโน สตสหสฺสํ ทตฺวา ปุน
"อญฺญํ กึ สาสนนฺ"ติ ปุจฺฉิ. เทว ธมฺมรตนํ นาม อุปฺปนฺนนฺติ. ตมฺปิ สุตฺวา
ตเถว ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อปรมฺปิ สตสหสฺสํ ทตฺวา ปุน "อญฺญํ
กึ สาสนนฺ"ติ ปุจฺฉิ, สํฆรตนํ เทว อุปฺปนฺนนฺติ. ตมฺปิ สุตฺวา ตเถว ติกฺขตฺตุํ
ปฏิญฺญํ คเหตฺวา อปรมฺปิ สตสหสฺสํ ทตฺวา ทินฺนภาวํ ปณฺเณ ลิขิตฺวา "ตาตา
เทวิยา สนฺติกํ คจฺฉถา"ติ เปเสสิ. เตสุ คเตสุ อมจฺเจ ปุจฺฉิ "ตาตา พุทฺโธ
โลเก อุปฺปนฺโน. ตุเมฺห กึ กริสฺสถา"ติ. เทว ตุเมฺห กึ กตฺตุกามาติ อหํ.
ปพฺพชิสฺสามีติ. มยมฺปิ ปพฺพชิสามาติ. เต สพฺเพปิ ฆรํ วา กุฏุมฺพํ วา
อนปโลเกตฺวา เย อสฺเส อารุยฺห คตา, เตเหว นิกฺขมึสุ.
    วาณิชา ๑- อโนชาเทวิยา สนฺติกํ คนฺตฺวา ปณฺณํ ทสฺเสสุํ. สา
วาเจตฺวา "รญฺญา ตุมฺหากํ พหู    กหาปณา ทินฺนา, กึ ตุเมฺหหิ กตํ ตาตา"ติ
ปุจฺฉิ. ปิยสาสนํ เทวิ อานีตนฺติ. อเมฺหปิ สกฺกา ตาตา สุณาเปตุนฺติ.
สกฺกา เทวิ, อุจฺฉิฏฺฐมุเขหิ ปน วตฺตุํ น สกฺกาติ. สา สุวณฺณภิงฺคาเรน
อุทกํ ทาเปสิ. เต มุขํ วิกฺขาเลตฺวา รญฺโญ อาโรจิตนเยเนว อาโรเจสุํ. สาปิ
สุตฺวา อุปฺปนฺนปาโมชฺชา เตเนว นเยน เอเกกสฺมึ ปเท ติกฺขตฺตุํ ปฏิญฺญํ
คเหตฺวา ปฏิญฺญาคณนาย ตีณิ ตีณิ กตฺวา ๒- นว สตสหสฺสานิ อทาสิ. วาณิชา
สพฺพานิปิ ทฺวาทส สตสหสฺสานิ ลภึสุ. อถ เน "ราชา กหํ ตาตา"ติ ปุจฺฉิ.
ปพฺพชิสฺสามีติ นิกฺขนฺโต เทวีติ. "เตนหิ ตาตา ตุเมฺห คจฺฉถา"ติ เต
อุยฺโยเชตฺวา รญฺญา สทฺธึ คตานํ อมจฺจานํ มาตุคาเม ปกฺโกสาเปตฺวา "ตุเมฺห
อตฺตโน สามิกานํ คตฏฺฐานํ ชานาถ อมฺมา"ติ ปุจฺฉิ. ชานาม อยฺเย, รญฺญา
@เชิงอรรถ:  อิ. วานิชา, เอวมุปริปิ    อิ. ตีณิ ตีณิ จ กตฺวา
สทฺธึ อยฺยานกีฬีกํ คตาติ. อาม คตา, ตตฺถ ปน คนฺตฺวา "พุทฺโธ
อุปฺปนฺโน, ธมฺโม อุปฺปนฺโน, สํโฆ อุปฺปนฺโน"ติ สุตฺวา "ทสพลสฺส สนฺติเก
ปพฺพชิสฺสามา"ติ คตา, ตุเมฺห กึ กริสฺสถาติ. ตุเมฺห ปน อยฺเย กึ กตฺตุกามาติ.
อหํ ปพฺพชิสฺสามิ, น เตหิ วนฺตวมนํ ชิวฺหคฺเค ฐปยิสฺสามีติ. ๑- "ยทิ เอวํ
มยํ ปพฺพชิสฺสามา"ติ. สพฺพา รเถ โยชาเปตฺวา นิกฺขมึสุ.
    ราชาปิ อมจฺจสหสฺเสน สทฺธึ คงฺคาย ตีรํ ปาปุณิ. ตสฺมึ จ สมเย
คงฺคา ปูรา โหติ. อถ นํ ทิสฺวา "อยํ คงฺคา ปูรา จณฺฑมจฺฉากิณฺณา,
อเมฺหหิ สทฺธึ อาคตา ทาสา วา มนุสฺสา วา นตฺถิ, เย โน นาวํ วา
อุฬุมฺปํ วา กตฺวา ทเทยฺยุํ, เอตสฺส ปน สตฺถุ คุณา นาม เหฏฺฐา อวีจิโต
อุปริ ยาว ภวคฺคา ปตฺถตา, สเจ เอส สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อิเมสํ อสฺสานํ
ขุรปิฏฺฐานิ มา เตเมนฺตู"ติ อุทกปิฏฺเฐน อสฺเส ปกฺขนฺทาเปสุํ. เอกอสฺสสฺสาปิ
ขุรปิฏฺฐิมตฺตํ น เตมิ, ราชมคฺเคน คจฺฉนฺตา วิย ปรตีรํ ปตฺวา ปุรโต อญฺญํ
มหานทึ ปาปุณึสุ. ตตฺถ อญฺญา สจฺจกิริยา นตฺถิ, ตาย เอว สจฺจกิริยาย ตมฺปิ
อฑฺฒโยชนวิตฺถารํ นทึ อติกฺกมึสุ. อถ ตติยํ จนฺทภาคํ นาม มหานทึ ปตฺวา
ตมฺปิ ตาย เอว สจฺจกิริยาย อติกฺกมึสุ.
    สตฺถาปิ ตํทิวสํ ปจฺจูสสมเย มหากรุณาสมาปตฺติโต วุฏฺฐาย โลกํ
โอโลเกนฺโต "อชฺช มหากปฺปิโน ติโยชนติกํ รชฺชํ ปหาย อมจฺจสหสฺสปริวาโร
มม สนฺติเก ปพฺพชิตุํ อาคจฺฉตี"ติ ทิสฺวา "ยา เตสํ ปจฺจุคฺคมนํ กาตุํ
ยุตฺตนฺ"ติ ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา ภิกฺขุสํฆปริวาโร สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย
จริตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ ปิณฺฑปาตปฏิกฺกนฺโต สยเมว ปตฺตจีวรํ คเหตฺวา อากาเส
อุปฺปติตฺวา จนฺทภาคาย นทิยา ตีเร เตสํ อุตฺตรณติตฺถสฺส อภิมุเข ฐาเน
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. ฐเปยฺยนฺติ
มหานิโคฺรธรุกฺโข อตฺถิ, ตตฺถ ปลฺลงฺเกน นิสีทิตฺวา ปริมุขํ สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา
ฉพฺพณฺณพุทฺธรํสิโย วิสฺสชฺเชสิ. เต เตน ติตฺเถน อุตฺตรนฺตา ๑- จ
ฉพฺพณฺณพุทฺธรํสิโย อิโต จิโต จ วิธาวนฺติโย โอโลเกนฺตา ทสพลสฺส ปุณฺณจนฺทสฺส
สิริกํ ๒- มุขํ ทิสฺวา "ยํ สตฺถารํ อุทฺทิสฺส มยํ ปพฺพชิตา, อทฺธา โส เอโส"ติ
ทสฺสเนเนว นิฏฺฐํ คนฺตฺวา ทิฏฺฐานโต ปฏฺฐาย โอนตา วนฺทมานา อาคมฺม สตฺถารํ
วนฺทึสุ. ราชา โคปฺผเกสุ คเหตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทิ สทฺธึ
อมจฺจสหสฺเสน. สตฺถา เตสํ ธมฺมํ กเถสิ. เทสนาปริโยสาเน สพฺเพ อรหตฺเต ปติฏฺฐาย
สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจึสุ. สตฺถา "ปุพฺเพ อิเม จีวรทานสฺส ทินฺนตฺตา อตฺตโน
จีวรานิ คเหตฺวาว อาคตา"ติ สุวณฺณวณฺณํ หตฺถํ ปสาเรตฺวา "เอถ ภิกฺขโว
สฺวากฺขาโต ธมฺโม, จรถ พฺรหฺมจริยํ สมฺมาทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายา"ติ อาห. สา จ ๓-
เตสํ อายสฺมนฺตานํ ปพฺพชฺชา จ อุปสมฺปทา จ อโหสิ, วสฺสสฏฺฐิกตฺเถรา ๔- วิย
สตฺถารํ ปริวารยึสุ.
    อโนชาปิ เทวี รถสหสฺสปริวารา คงฺคาตีรํ ปตฺวา รญฺโญ อตฺถาย
อาคตํ นาวํ วา อุฬุมฺปํ วา อทิสฺวา อตฺตโน พฺยตฺตตาย จินฺเตสิ "ราชา
สจฺจกิริยํ กตฺวา คโต ภวิสฺสติ โส ปน สตฺถา น เกวลํ เตสํเยว
อตฺถาย นิพฺพตฺโต, สเจ โส สตฺถา สมฺมาสมฺพุทฺโธ, อมฺหากํ รถา มา อุทเก
นิมฺมุชฺชึสู"ติ อุทกปิฏฺเฐ รเถ ปกฺขนฺทาเปสิ. รถานํ เนมิวฏฺฏิมตฺตมฺปิ น เตมิ.
ทุติยตติยนทีปิ เตเนว สจฺจากาเรน อุตฺตริ อุตฺตรมานาเยว นิโคฺรธรุกฺขมูเล
สตฺถารํ อทฺทส. สตฺถา "อิมาสํ อตฺตโน สามิเก ปสฺสนฺตีนํ ฉนฺทราโค
อุปฺปชฺชิตฺวา มคฺคผลานํ อนฺตรายํ กเรยฺย, โส เอวํ กาตุํ น สกฺขิสฺสตี"ติ
@เชิงอรรถ:  อิ. อุตฺตรนฺตาว          สี. ปุณฺณจนฺทสริกฺขกํ, อิ. ปุณฺณจนฺทสริกฺขํ
@ ฉ.ม. สาว             สี.,อิ. วสฺสสติกตฺเถรา
ยถา อญฺญมญฺญํ ๑- น ปสฺสนฺติ, ตถา อกาสิ. ตา สพฺพาปิ ติตฺถโต อุตฺตริตฺวา
ทสพลํ วนฺทิตฺวา นิสีทึสุ. สตฺถา ตาสํ ธมฺมํ กเถสิ. เทสนาปริโยสาเน
สพฺพาปิ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย อญฺญมญฺญํ ๑- ปสฺสึสุ. สตฺถา "อุปฺปลวณฺณา
อาคจฺฉตู"ติ จินฺเตสิ. เถรี อาคนฺตฺวา สพฺพา ปพฺพาเชตฺวา อาทาย ภิกฺขุนีนํ
อุปสฺสยํ คตา. ภิกฺขุสหสฺสํ คเหตฺวา อากาเสน เชตวนํ อคมาสิ. อิมํ สนฺธาเยตํ
วุตฺตํ "มหากปฺปิโนติ เอวํนามโก อภิญฺญาพลปฺปตฺโต อสีติมหาสาวกานํ อพฺภนฺตโร
มหาเถโร"ติ.
    ชเนตสฺมินฺติ ชนิเต, ปชายาติ อตฺโถ. เย โคตฺตปฏิสาริโนติ เย "มยํ
วาเสฏฺฐา โคตมา"ติ ๒- โคตฺตํ ปฏิสรนฺติ ปฏิชานนฺติ, เตสํ ขตฺติโย เสฏฺโฐติ
อตฺโถ. วิชฺชาจรณสมฺปนฺโนติ อฏฺฐหิ วิชฺชาหิ เจว ปณฺณรสธมฺมเภเทน จรเณน
จ สมนฺนาคโต. ตปตีติ วิโรจติ. ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณติ ขีณาสวพฺราหฺมโณ
ทุวิเธน ฌาเนน ฌายมาโน ตปติ วิโรจติ. ตสฺมึ ปน ขเณ กาฬุทายิตฺเถโร
ทุวิเธน ฌาเนน ฌายมาโน อวิทูเร นิสินฺโน โหติ. พุทฺโธ ตปตีติ
สพฺพญฺญุพุทโธ วิโรจติ. สพฺพมงฺคคาถา กิเรสา. ภาติกราชา กิร เอกปูชํ
กาเรตฺวา อาจริยกํ ๓- อาห "ตีหิ รตเนหิ อมุตฺตํ เอกํ ชยมงฺคลํ วทถา"ติ.
โส เตปิฏกํ พุทฺธวจนํ อิทํ มงฺคลคาถํ ๔- วทนฺโต "ทิวา ตปติ อาทิจฺโจ"ติ
วตฺวา อฏฺฐงฺคํ คเมนฺตสฺส สูริยสฺส อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ. "รตฺติมาภาติ จนฺทิมา"ติ
อุฏฺฐหนฺตสฺส จนฺทสฺส อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ. "สนฺนทฺโธ ขตฺติโย ตปตี"ติ รญฺโญ
อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ. "ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ"ติ ภิกฺขุสํฆสฺส อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ.
"ฌายี ตปติ พฺราหฺมโณ"ติ ภิกฺขุสํฆสฺส อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ. "พุทฺโธ ตปติ
เตชสา"ติ วตฺวา ปน มหาเจติยสฺส อญฺชลึ ปคฺคณฺหิ. อถ นํ ราชา "มา
หตฺถํ โอตาเรหี"ติ อุกฺขิตฺตสฺมึเยว หตฺเถ สหสฺสํ ฐเปสิ. เอกาทสมํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อญฺญมญฺเญ          อิ. มยํ วสิฏฺโฐ โคตโม
@ สี. ภาณกํ, อิ. ภาติกํ     ฉ.ม. อิมํ คาถํ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๒๖๗-๒๗๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=5898&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=5898&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=16&i=722              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=16&A=7475              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=16&A=6649              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=16&A=6649              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_16

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]