บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๑๒

๔. อรหนฺตสุตฺตวณฺณนา [๗๖] จตุตฺเถ ยาวตา ภิกฺขเว สตฺตาวาสาติ ภิกฺขเว ยตฺตกา สตฺตาวาสา นาม อตฺถิ. ยาวตา ภวคฺคนฺติ ยตฺตกํ ภวคฺคํ นาม อตฺถิ. เอเต อคฺคา เอเต เสฏฺฐาติ เอเต อคฺคภูตา เจว เสฏฺฐภูตา จ. ยทิทํ อรหนฺโตติ เย อิเม อรหนฺโต นาม. อิทมฺปิ สุตฺตํ ปุริมนเยเนว อุสฺสาทนนฺทิยญฺจ ปโลภนียญฺจาติ เวทิตพฺพํ. อถาปรํ เอตทโวจาติ ตทตฺถปริทีปนาหิ เจว วิเสสตฺถปริทีปนาหิ จ คาถาหิ เอตํ "สุขิโน วต อรหนฺโต"ติอาทิวจนํ อโวจ. ตตฺถ สุขิโนติ ฌานสุเขน มคฺคสุเขน ผลสุเขน จ สุขิตา. ตณฺหา เตสํ น วิชฺชตีติ เตสํ อปายทุกฺขชนิกา ตณฺหา น วิชฺชติ. เอวํ เต อิมสฺสปิ ตณฺหามูลกสฺส ทุกฺขสฺส ^๑- อภาเวน สุขิตาว. อสฺมิมาโน สมุจฺฉินฺโนติ นววิโธ อสฺมิมาโน อรหตฺตมคฺเค สมุจฺฉินฺโน. โมหชาลํ ปทาลิตนฺติ ญาเณน อวิชฺชาชาลํ ผาลิตํ. อเนชนฺติ เอชาสงฺขาตาย ตณฺหาย ปหานภูตํ อรหตฺตํ. อนุปลิตฺตาติ ตณฺหาทิฏฺฐิเลเปหิ อลิตฺตา. พฺรหฺมภูตาติ เสฏฺฐภูตา. ปริญฺญายาติ ตีหิ ปริญฺญาหิ ปริชานิตฺวา. สตฺตสทฺธมฺมโคจราติ สทฺธา หิรี โอตฺตปฺปํ พาหุสจฺจํ อารทฺธวีริยตา อปฏฺฐิตสฺสติตา ปญฺญาติ อิเม สตฺต สทฺธมฺมา โคจรา ^๒- เอเตสนฺติ สตฺตสทฺธมฺมโคจรา. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม. โคจโร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๐.

สตฺตรตนสมฺปนฺนาติ สตฺตหิ โพชฺฌงฺครตเนหิ สมนฺนาคตา. อนุวิจรนฺตีติ โลกิยมหาชนาปิ อนุวิจรนฺติเยว. อิธ ปน ขีณาสวานํ นิราสงฺกาจาโร นาม คหิโต. เตเนวาห "ปหีนภยเภรวา"ติ. ตตฺถ ภยํ ภยเมว, เภรวํ พลวภยํ. ทสหงฺเคหิ สมฺปนฺนาติ อเสกฺเขหิ ทสหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตา. มหานาคาติ จตูหิ การเณหิ มหานาคา. สมาหิตาติ อุปจารปฺปนาหิ สมาหิตา. ตณฺหา เตสํ น วิชฺชตีติ "อูโน โลโก อติตฺโต ตณฺหาทาโสติ โข มหาราช เตน ภควตา"ติ ^๑- เอวํ วุตฺตา ทาสการิกา ตณฺหาปิ เตสํ นตฺถิ. อิมินา ขีณาสวานํ ภุชฺชิสฺสภาวํ ทสฺเสติ. อเสกฺขญาณนฺติ อรหตฺตผลญาณํ. อนฺติโมยํ สมุสฺสโยติ ปจฺฉิโม อยํ อตฺตภาโว. โย สาโร พฺรหฺมจริยสฺสาติ มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส ^๒- สาโร นาม ผลํ. ตสฺมึ อปรปจฺจยาติ ตสฺมึ อริยผเล น อญฺญํ สมฺปตฺติยายนฺติ, ^๓- ปจฺจกฺขโตว ปฏิวิชฺฌิตฺวา ฐิตา. วิธาสุ น วิกมฺปนฺตีติ ตีสุ มานโกฏฺฐาเสสุ น วิกมฺปนฺติ. ทนฺตภูมินฺติ อรหตฺตํ. วิชิตาวิโนติ ราคาทโย วิเชตฺวา ฐิตา. อุทฺธนฺติอาทีสุ อุทฺธํ วุจฺจติ เกสมตฺถโก, อปาจีนํ ปาทตลํ, ติริยํ เวมชฺฌํ. อุทฺธํ วา อตีตํ, อปาจีนํ อนาคตํ, ติริยํ ปจฺจุปฺปนฺนํ. อุทฺธํ วา วุจฺจติ เทวโลโก, อปายโลโก ติริยํ มนุสฺสโลโก. นนฺที เตสํ น วิชฺชตีติ เอเตสุ ฐาเนสุ สงฺเขปโต วา อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ ขนฺเธสุ เตสํ ตณฺหา นตฺถิ. อิธ วฏฺฏมูลกตณฺหาย อภาโว ทสฺสิโต. พุทฺธาติ จตุนฺนํ สจฺจานํ พุทฺธตฺตา พุทฺธา. อิทํ ปเนตฺถ สีหนาทสโมธานํ:- "วิมุตฺติสุเขนมฺหา สุขิตา, ทุกฺขชนิกา โน ตณฺหา ปหีนา, ปญฺจ ขนฺธา ปริญฺญาตา, ทาสการิกตณฺหา เจว @เชิงอรรถ: ^๑ ม.ม. ๑๓/๓๐๕/๒๘๑ ^๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๓ ฉ.ม. ปตฺติยายนฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๓๑๑.

วฏฺฏมูลิกตณฺหา จ ปหีนา, อนุตฺตรมฺหา อสทิสา, จตุนฺนํ สจฺจานํ พุทฺธตฺตา พุทฺธา"ติ ภวปิฏฺเฐ ฐตฺวา อภีตนาทสงฺขาตํ สีหนาทํ นทนฺติ ขีณาสวาติ. จตุตฺถํ.

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้า ๓๐๙-๓๑๑. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6804&modeTY=2&pagebreak=1 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6804&modeTY=2&pagebreak=1 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=152 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=17&A=1877 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=17&A=2031 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=17&A=2031 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๖ http://84000.org/tipitaka/read/?index_17