ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                        ๒. รโถปมสุตฺตวณฺณนา
     [๒๓๙] ทุติเย สุขโสมนสฺสพหุโลติ กายิกสุขญฺเจว เจตสิกโสมนสฺสญฺจ
พหุลํ อสฺสาติ สุขโสมนสฺสพหุโล. โยนิ จสฺส อารทฺธา โหตีติ การณํ จสฺส
ปริปุณฺณํ โหติ. อาสวานํ ขยายาติ อิธ อาสวกฺขโยติ อรหตฺตมคฺโค อธิปฺเปโต,
ตทตฺถายาติ อตฺโถ. โอธสฺตปโตโทติ รถมชฺเฌ ติริยํ ฐปิตปโตโท. เยนิจฺฉกนฺติ
เยน ทิสาภาเคน อิจฺฉติ. ยทิจฺฉกนฺติ ยํ ยํ คมนํ อิจฺฉติ. สาเรยฺยาติ เปเสยฺย.
ปจฺจาสาเรยฺยาติ ปฏิวินิวตฺเตยฺย. อารกฺขายาติ รกฺขนตฺถาย. สญฺญมายาติ
เวคนิคฺคหณตฺถาย. ทมายาติ นิพฺพิเสวนตฺถาย. อุปสมายาติ กิเลสูปสมตฺถาย.
        เอวเมว โขติ เอตฺถ ยถา อกุสลสฺส สารถิโน อทนฺเต สินฺธเว
โยเชตฺวา วิสมมคฺเคน รถํ เปเสนฺตสฺส จกฺกานิปิ ภิชฺชนฺติ, อกฺโขปิ สินฺธวานํ
จ ขุรา, อตฺตนาปิ อนยพฺยสนํ ปาปุณาติ, น จ อิจฺฉิติจฺฉิเตน คมเนน
สาเรตุํ สกฺโกติ, เอวํ ฉสุ อินฺทฺริเยสุ อคุตฺตทฺวาโร ภิกฺขุ น อิจฺฉิติจฺฉิตํ
สมณรตึ อนุภวิตุํ สกฺโกติ. ยถา ปน เฉโก ๒- สารถิ ทนฺเต สินฺธเว โยเชตฺวา
สเม ภูมิภาเค รถํ โอตาเรตฺวา รสฺมิโย คเหตฺวา สินฺธวานํ ขุเรสุ สตึ
ฐเปตฺวา ปโตทํ อาทาย นิพฺพิเสวเน กตฺวา เปเสนฺโต อิจฺฉิติจฺฉิเตน คมเนน
@เชิงอรรถ:  ม. สทฺธึ นยสหสฺเสหิ         ม. ปรมจฺเฉโก
สาเรติ, เอวเมว ฉสุ อินฺทฺริเยสุ คุตฺตทฺวาโร ภิกฺขุ อิมสฺมึ สาสเน
อิจฺฉิติจฺฉิตํ สมณรตึ อนุโภติ, สเจ อนิจฺจานุปสฺสนาภิมุขํ ญาณํ เปเสตุกาโม โหติ,
ตทภิมุขํ ญาณํ คจฺฉติ. ทุกฺขานุปสฺสนาทีสุปิ เอเสว นโย.
        โภชเน มตฺตญฺญูติ โภชนมฺหิ ปมาณญฺญู, ตตฺถ เทฺว ปมาณานิ
ปฏิคฺคหณปฺปมาณญฺจ ปริโภคปฺปมาณญฺจ. ตตฺถ ปฏิคฺคหณปฺปมาเณ ทายกสฺส วโส
เวทิตพฺโพ, เทยฺยธมฺมสฺส วโส เวทิตพฺโพ, อตฺตโน ถาโม เวทิตพฺโพ. ๑- เอวรูโป
หิ ภิกฺขุ สเจ เทยฺยธมฺโม พหุโก โหติ, ทายโก อปฺปํ ทาตุกาโม, ทายกสฺส
วเสน อปฺปํ คณฺหาติ. เทยฺยธมฺโม อปฺโป, ทายโก พหุํ ทาตุกาโม,
เทยฺยธมฺมสฺส วเสน อปฺปํ คณฺหาติ. เทยฺยธมฺโมปิ พหุ, ทายโกปิ พหุํ ทาตุกาโม,
อตฺตโน ถามํ ญตฺวา ปมาเณน คณฺหาติ. โส ตาย ปฏิคฺคหณมตฺตญฺญุตาย
อุปฺปนฺนํ จ ลาภํ อุปฺปาเทติ, อุปฺปนฺนญฺจ ถาวรํ กโรติ ธมฺมิกติสฺสมหาราชกาเล
สตฺตวสฺสิโก สามเณโร วิย.
        รญฺโญ กิร ปญฺจหิ สกฏสเตหิ คุฬํ อาหรึสุ. ราชา "มนาโป
ปณฺณากาโร, อยฺเยหิ วินา น ขาทิสฺสามา"ติ อฑฺฒเตยฺยานิ สกฏสตานิ มหาวิหารํ
เปเสตฺวา สยมฺปิ ภุตฺตปาตราโส อคมาสิ. เภริยา ปหฏาย ทฺวาทสภิกฺขุสหสฺสานิ
สนฺนิปตึสุ. ราชา เอกมนฺเต ฐิโต อารามิกํ ปกฺโกสาเปตฺวา อาห "รญฺโญ
นาม ทาเน ปตฺตปูโรว ปมาณํ, คหิตภาชนํ ปูเรตฺวา วเทหิ, สเจ โกจิ
มตฺตปฏิคฺคหเณ ฐิโต น คณฺหาติ, มยฺหํ อาโรเจยฺยาสี"ติ.
        อเถโก มหาเถโร "มหาโพธิ มหาเจติยานิ วนฺทิสฺสามี"ติ เจติยปพฺพตา
อาคนฺตฺวา วิหารํ ปวิสนฺโต มหามณฺฑปฏฺฐาเน ภิกฺขู คุฬํ คณฺหนฺเต ทิสฺวา
ปจฺฉโต อาคจฺฉนฺตํ สามเณรํ อาห "นตฺถิ เต คุเฬน อตฺโถ"ติ. อาม ภนฺเต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ชานิตพฺโพ
นตฺถีติ. สามเณร มยํ มคฺคกิลนฺตา, เอเกน กปิฏฺฐผลปตฺเตน ปิณฺฑเกน
อมฺหากํ อตฺโถติ. สามเณโร ถาลกํ นีหริตฺวา เถรสฺส วสฺสคฺคปฏิปาฏิยํ อฏฺฐาสิ.
อารามิโก ถาลกํ คหณูปคํ ๑- ปูเรตฺวา อุกฺขิปิ, สามเณโร องฺคุลึ จาเลสิ. ตาต
สามเณร ราชกุลานํ ทาเน ภาชนปูรเมว ปมาณํ, ถาลกปูรํ คณฺหาหีติ. อาม
อุปาสก ราชาโน นาม มหชฺฌาสยา โหนฺติ, อมฺหากํ ๒- อุปชฺฌายสฺส
เอตฺตเกเนว อตฺโถติ.
    ราชา ตสฺส กถํ สุตฺวา "กึ โภ สามเณโร ภณตี"ติ ตสฺส สนฺติกํ
อาคโต. ๓- อารามิโก อาห "สามเณรสฺส ภาชนํ ขุทฺทกํ, พหุํ น คณฺหาตี"ติ.
ราชา อาห "อานีตภาชนํ ปูเรตฺวา คณฺหถ ภนฺเต"ติ. มหาราช ราชาโน นาม
มหชฺฌาสยา โหนฺติ, อุกฺขิตฺตภาชนํ ปูเรตฺวาว ทาตุกามา, อมฺหากํ ปน
อุปชฺฌายสฺส เอตฺตเกเนว อตฺโถติ. ราชา จินฺเตสิ "อยํ สตฺตวสฺสิกทารโก,
อชฺชาปิสฺส มุขโต ขีรคนฺโธ น มุจฺจติ, คเหตฺวา ฆเฏ ๔- วา กุฏุมฺเภ วา
ปูเรตฺวา เสฺวปิ ปุนทิวเสปิ ขาทิสฺสามาติ น วทติ, สกฺกา พุทฺธสฺส
ปริคฺคเหตุนฺ"ติ ปุริเส อาณาเปสิ "โภ ปสนฺโน ปสนฺโนมฺหิ สามเณรสฺส,
อิตรานิปิ อฑฺฒเตยฺยานิ สกฏสตานิ อาเนตฺวา สํฆสฺส เทถา"ติ.
    โสเยว ปน ราชา เอกทิวสํ ติตฺติรมํสํ ขาทิตุกาโม จินฺเตสิ "สเจ อหํ
องฺคารปกฺกํ ติตฺติรมํสํ ขาทิตุกาโมมฺหีติ อญฺญสฺส กเถสฺสามิ, สมนฺตา
โยชนฏฺฐาเน ติตฺติรสมุคฺฆาตํ กริสฺสนฺตี"ติ อุปฺปนฺนมฺปิ ปาสํ อธิวาเสนฺโต ตีณิ
สํวจฺฉรานิ วีตินาเมสิ. อถสฺส กณฺเณสุ ปุพฺโพ สณฺฐาสิ, โส อธิวาเสตุํ
อสกฺโกนฺโต "อตฺถิ นุ โข โภ อมฺหากํ โกจิ อุปฏฺฐากุปาสโก ๕- สีลรกฺขโก"ติ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. คหณมานํ     ฉ.ม. อมฺหากํ ปน      ฉ.ม. คโต
@ ฉ.ม. กุเฏ               ก. อุปฏฺฐากทารโก
ปุจฺฉิ. อาม เทว อตฺถิ, ติสฺโส นาม โส อขณฺฑสีลํ รกฺขตีติ. อถ นํ
วีมํสิตุกาโม ปกฺโกสาเปสิ. โส อาคนฺตฺวา ราชานํ วนฺทิตฺวา อฏฺฐาสิ. ตโต นํ
อาห "ตฺวํ ตาต ติสฺโส นามา"ติ. อาม เทวาติ. เตนหิ คจฺฉาติ. ตสฺมึ คเต
เอกํ กุกฺกุฏํ อาหราเปตฺวา เอกํ ปุริสํ อาณาเปสิ "คจฺฉ ติสฺสํ วทาหิ, อิมํ
ตีหิ ปาเกหิ ปจิตฺวา อมฺหากํ อุปฏฺฐาเปหี"ติ. โส คนฺตฺวา ตถา อโวจ. โส
อาห "สเจ โภ อยํ มตโก อสฺส, ยถา ชานามิ, ตถา ปจิตฺวา อุปฏฺฐเหยฺยํ,
ปาณาติปาตํ ปนาหํ กโรมี"ติ. โส อาคนฺตฺวา รญฺโญ อาโรเจสิ.
    ราชา ปุน "เอกวารํ คจฺฉา"ติ เปเสสิ. โส คนฺตฺวา "ราชุปฏฺฐานํ
นาม ภาริยํ, มา เอวํ กริ, ปุนปิ สีลํ สกฺกา สมาทาตุํ, เจตนฺติ ๑- อาห. อถ
นํ ติสฺโส อโวจ "โภ เอกสฺมึ นาม อตฺตภาเว ธุวํ เอกํ มรณํ, นาหํ
ปาณาติปาตํ กริสฺสามี"ติ. โส ปุนปิ รญฺโญ อาโรเจสิ. ราชา ตติยมฺปิ เปเสตฺวา
อสมฺปฏิจฺฉนฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อตฺตนา ปุจฺฉิ. รญฺโญปิ ตเถว ปฏิวจนํ อทาสิ.
อถ ราชา ปุริเส อาณาเปสิ "อยํ รญฺโญ อาณํ โกเปติ, คจฺฉเตสฺส
อาฆาตนคณฺฑิกายํ ฐเปตฺวา สีสํ ฉินฺทถา"ติ. รโห จ น เนสํ สญฺญมทาสิ "อิมํ
สนฺตชฺชยมานา ๒- เนตฺวา สีสมสฺส อาฆาตนคณฺฑิกายํ ฐเปตฺวา อาคนฺตฺวา มยฺหํ
อาโรเจถา"ติ.
    เต ตํ อาฆาตนคณฺฑิกายํ นิปชฺชาเปตฺวา ตมสฺส กุกฺกุฏํ หตฺเถสุ ฐปยึสุ.
โส ตํ หทเย ฐเปตฺวา "อหํ ตาต มม ชีวิตํ ตุยฺหํ เทมิ, ตว ชีวิตํ อหํ
คณฺหามิ, ตฺวํ นิพฺภโย คจฺฉา"ติ วิสฺสชฺเชสิ. กุกฺกุโฏ ปกฺเข ปปฺโผเฏตฺวา
อากาเสน คนฺตฺวา วฏฺฏรุกฺเข นิลียิ. ตสฺส กุกฺกุฏสฺส อภยทินฺนฏฺฐานํ กุกฺกุฏคิริ
นาม ชาตํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปเจตนฺติ              สี. สนฺตชฺชิยมานา
    ราชา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา อมจฺจปุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา สพฺพาภรเณหิ
อลงฺกริตฺวา อาห "ตาต มยา ตฺวํ เอตทตฺถเมว วีมํสิโต, มยฺหํ ติตฺติรมํสํ
ขาทิตุกามสฺส ตีณิ สํวจฺฉรานิ อติกฺกนฺตานิ, สกฺขิสฺสสิ เม ติโกฏิปริสุทฺธํ
กตฺวา อุปฏฺฐเปตุนฺ"ติ. "เอตํ นาม เทว มยฺหํ กมฺมนฺ"ติ นิกฺขมิตฺวา ทฺวารนฺตเร
ฐิโต เอกํ ปุริสํ ปาโตว ตโย ติตฺติเร คเหตฺวา ปวิสนฺตํ ทิสฺวา เทฺว กหาปเณ
ทตฺวา ติตฺติเร อาทาย ปริโสเธตฺวา ชีรกาทีหิ วาเสตฺวา องฺคาเรสุ สุปกฺเก
ปจิตฺวา รญฺโญ อุปฏฺฐาเปสิ. ราชา มหาตเล สิริปลฺลงฺเก นิสินฺโนว เอกํ
คเหตฺวา โถกํ ฉินฺทิตฺวา มุเข ปกฺขิปิ, ตาวเทวสฺส สตฺตรสหรณีสหสฺสานิ
ผริตฺวา อฏฺฐาสิ.
    ตสฺมึ สมเย ภิกฺขุสํฆํ สริตฺวา "มาทิโส นาม ปฐวิสฺสโร ราชา ติตฺติรมํสํ
ขาทิตุกาโม ตีณิ สํวจฺฉรานิ น ลภิ, ปจฺจมาโน ภิกฺขุสํโฆ กุโต ลภิสฺสตี"ติ
มุเข ปกฺขิตฺตขณฺฑํ ภูมิยํ ฉฑฺเฑสิ. อมจฺจปุตฺโต ชนฺนุเกหิ ปติตฺวา มุเขน
คณฺหิ. ราชา "อเปหิ ตาต, ชานามหํ ตว นิทฺโทสภาวํ, อิมินา นาม การเณน
มยา เอตํ ฉฑฺฑิตนฺ"ติ กเถตฺวา "เสสกํ ตเถว สงฺโคเปตฺวา ฐเปหี"ติ อาห.
    ปุนทิวเส ราชกุลูปโก เถโร ปิณฺฑาย ปาวิสิ. อมจฺจปุตฺโต ตํ ทิสฺวา
ปตฺตํ คเหตฺวา ราชเคหํ ปเวเสสิ. อญฺญตโร วุฑฺฒปพฺพชิโตปิ เถรสฺส
ปจฺฉาสมโณ วิย หุตฺวา อนุพนฺธนฺโต ปาวิสิ. เถโร "รญฺญา ปกฺโกสาปิตภิกฺขุ
ภวิสฺสตี"ติ ปมชฺชิ. อมจฺจปุตฺโตปิ "เถรสฺส อุปฏฺฐาโก ภวิสฺสตี"ติ ปมาทํ อาปชฺชิ.
เตสํ นิสีทาเปตฺวา ยาคุํ อทํสุ. ยาคุยา ปีตาย ราชา ติตฺติเร อุปเนสิ. เถโรปิ
เอกํ คณฺหิ, อิตโรปิ เอกํ คณฺหิ. ราชา "อนุภาโค อตฺถิ, อนาปุจฺฉิตฺวา ขาทิตุํ น
ยุตฺตนฺ"ติ มหาเถรํ อาปุจฉิ. เถโร หตฺถํ ปิทหิ, มหลฺลกตฺเถโร สมฺปฏิจฺฉิ. ราชา
อนตฺตมโน หุตฺวา กตภตฺตกิจฺจํ เถรํ ปตฺตํ อาทาย อนุคจฺฉนฺโต อาห "ภนฺเต
กุลเคหํ อาคจฺฉนฺเตหิ อุคฺคหิตวตฺตํ ภิกฺขุํ คเหตฺวา อาคนฺตุํ วฏฺฏตี"ติ. เถโร
ตสฺมึ ขเณ อญฺญาสิ "น เอส รญฺญา ปกฺโกสาปิโต"ติ.
    ปุนทิวเส อุปฏฺฐากสามเณรํ คเหตฺวา ปาวิสิ. ราชา ตทาปิ ยาคุยา ปีตาย
ติตฺติเร อุปนาเมสิ. เถโร เอกํ อคฺคเหสิ, สามเณโร องฺคุลึ จาเลตฺวา มชฺเฌ
ฉินฺทาเปตฺวา เอกโกฏฺฐาสเมว อคฺคเหสิ. ราชา ตํ โกฏฺฐาสํ มหาเถรสฺส อุปนาเมสิ.
มหาเถโร หตฺถํ ปิทหิ, สามเณโรปิ ปิทหิ. ราชา อวิทูเร นิสีทิตฺวา ขณฺฑาขณฺฑํ
ฉินฺทิตฺวา ขาทนฺโต "อุคฺคหิตวตฺเต นิสฺสาย ทิยฑฺฒติตฺติเร ขาทิตุํ ลภิมฺหา"ติ
อาห. ตสฺส มํเส ขาทิตมตฺเตเยว กณฺเณหิ ปุพฺโพ นิกฺขมิ. ตโต มุขํ วิกฺขาเลตฺวา
สามเณรํ อุปสงฺกมิตฺวา "ปสนฺโนสฺมิ ตาต, อฏฺฐ เต ธุวภตฺตานิ เทมี"ติ อาห. อหํ
มหาราช อุปชฺฌายสฺส ทมฺมีติ. อปรานิปิ อฏฺฐ เทมีติ. ตานิ อมฺหากํ อาจริยสฺส
ทมฺมีติ. อปรานิปิ อฏฺฐ เทมีติ. ตานิ สมานุปชฺฌายานํ ทมฺมีติ. อปรานิปิ
อฏฺฐ เทมีติ. ตานิ ภิกฺขุสํฆสฺส เทมีติ. อปรานิปิ อฏฺฐ เทมีติ. สามเณโร
อธิวาเสสิ. เอวํ ตํ ปฏิคฺคหณมตฺตํ ชานนฺโต อนุปฺปนฺนญฺเจว ลาภํ อุปฺปาเทติ,
อุปฺปนฺนญฺจ ถาวรํ กโรติ. อิทํ ปฏิคฺคหณปมาณํ นาม. ตตฺถ ปริโภคปมาณํ
ปจฺจเวกฺขณปโยชนํ, "อิทมตฺถิ ยํ โภชนํ ภุญฺชิสฺสามี"ติ ปน ปจฺจเวกฺขิตปริโภคสฺเสว
ปโยชนตฺตา ปริโภคปฺปมาณํเยว นาม, ตํ อิธ อธิปฺเปตํ. เตเนว
ปฏิสงฺขา โยนิโสติอาทิมาห. อิตรมฺปิ ปน วฏฺฏติเยว.
    สีหเสยฺยนฺติ เอตฺถ กามโภคิเสยฺยา เปตเสยฺยา สีหเสยฺยา ตถาคตเสยฺยาติ
จตสฺโส เสยฺยา. ตตฺถ "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว กามโภคี วาเมน ปสฺเสน เสนฺตี"ติ ๑-
อยํ กามโภคิเสยฺยา. เตสํ หิ เยภุยฺเยน ทกฺขิณปสฺเสน สยาโน นาม นตฺถิ.
@เชิงอรรถ:  องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๒๔๖/๒๗๒
"เยภุยฺเยน ภิกฺขเว เปตา อุตฺตานา เสนฺตี"ติ ๑- อยํ เปตเสยฺยา. เปตา หิ
อปฺปมํสโลหิตตฺตา อฏฺฐิสงฺฆาฏชฏิตา เอเกน ปสฺเสน สยิตุํ น สกฺโกนฺติ,
อุตฺตานาว สยนฺติ.
    "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว สีโห มิคราชา นงฺคุฏฺฐํ อนฺตรสตฺถิมฺหิ อนุปกฺขิปิตฺวา
ทกฺขิเณน ปสฺเสน สยตี"ติ ๑- อยมฺปิ สีหเสยฺยา. เตชุสฺสทตฺตา หิ สีโห มิคราชา
เทฺวปิ ปุริมปาเท เอกสฺมึ, ปจฺฉิมปาเท เอกสฺมึ ฐาเน ฐเปตฺวา นงฺคุฏฺฐํ
อนฺตรสตฺถิมฺหิ ปกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทปจฺฉิมปาทนงฺคุฏฺฐานํ ฐิโตกาสํ สลฺลกฺเขตฺวา
ทฺวินฺนํ ปุริมปาทานํ มตฺถกํ สีสํ ฐเปตฺวา สยติ, ทิวสมฺปิ สยิตฺวา ปพุชฺฌมาโน
น อุตฺรสนฺโต ปพุชฺฌติ, สีสํ ปน อุกฺขิปิตฺวา ปุริมปาทาทีนํ ฐิโตกาสํ
สลฺลกฺเขติ. สเจ กิญฺจิ ฐานํ วิชหิตฺวา ฐิตํ โหติ, "นยิทํ ตุยฺหํ ชาติยา
สูรภาวสฺส จ อนุรูปนฺ"ติ อนตฺตมโน หุตฺวา ปุน ตตฺเถว ๒- สยติ น โคจราย
ปกฺกมติ. อวิชหิตฺวา ฐิเต ปน "ตุยฺหํ ชาติยา จ สูรภาวสฺส จ อนุรูปมิทนฺ"ติ
หฏฺฐตุฏฺโฐ อุฏฺฐาย สีหวิชมฺภิตํ วิชมฺภิตฺวา เกสรภารํ วิธุนิตฺวา ติกฺขตฺตุํ
สีหนาทํ นทิตฺวา โคจราย ปกฺกมติ.
    จตุตฺถชฺฌานเสยฺยา ปน ตถาคตเสยฺยาติ วุจฺจติ. ตาสุ อิธ สีหเสยฺยา
อาคตา. อยํ หิ เตชุสฺสทอิริยาปถตฺตา อุตฺตมเสยฺยา นาม.
    ปาเท ปาทนฺติ ทกฺขิณปาเท วามปาทํ. อจฺจาธายาติ อติอาธาย, อีสกํ
อติกฺกมฺม ฐเปตฺวา. โคปฺผเกน หิ โคปฺผเก ชนฺนุนา วา ชานุมฺหิ สงฺฆฏฺฏิยมาเน
อภิณฺหํ เวทนา อุปฺปชฺชติ, จิตฺตํ เอกคฺคํ น โหติ, เสยฺยา อผาสุกา โหติ.
ยถา ปน น สงฺฆฏฺเฏติ, เอวํ อติกฺกมฺม ฐปิเต เวทนา นุปฺปชฺชติ, จิตฺตํ
เอกคฺคํ โหติ, เสยฺยา ผาสุกา โหติ. ตสฺมา เอวํ เสยฺยํ กปฺเปติ.
@เชิงอรรถ:  องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๒๔๖/๒๗๒     สี. ตเถว, ฉ.ม. หุตฺวา ตตฺเถว
    สโต สมฺปชาโนติ กถํ นิทฺทายนฺโต สโต สมฺปชาโน โหตีติ?
สติสมฺปชญฺญสฺส อปฺปหาเนน. อยํ หิ ทิวสญฺเจว สกลยามญฺจ อาวรณีเยหิ ธมฺเมหิ
จิตฺตํ ปริโสเธตฺวา ปฐมยามาวสาเน จงฺกมา โอรุยฺห ปาเท โธวนฺโตปิ
มูลกมฺมฏฺฐานํ อวิชหนฺโตว โธวติ, ตํ อวิชหนฺโตว ทฺวารํ วิวรติ, มญฺเจ นิสีทติ,
อวิชหนฺโตว นิทฺทํ โอกฺกมติ. ปพุชฺฌนฺโต ปน มูลกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวาว
ปพุชฺฌติ. เอวํ นิทฺทํ โอกฺกมนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน โหติ. เอตํ ปน
ญาณธาตุกนฺติ น โรจยึสุ.
    วุตฺตนเยน ปเนส จิตฺตํ ปริโสเธตฺวา ปฐมยามาวสาเน "อุปาทินฺนกํ
สรีรํ นิทฺทาย สมสฺสาเสยฺยามี"ติ ๑- จงฺกมา โอรุยฺห มูลกมฺมฏฺฐานํ อวิชหนฺโตว
ปาเท โธวติ, ทฺวารํ วิวรติ, มญฺเจ ปน นิสีทิตฺวา มูลกมฺมฏฺฐานํ ปหาย
"ขนฺธาว ขนฺเธสุ, ธาตุโยว ธาตูสุ ปฏิหญฺญนฺตี"ติ เสนาสนํ ปจฺจเวกฺขนฺโต
กเมน นิทฺทํ โอกฺกมติ, ปพุชฺฌนฺโต ปน มูลกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวาว ปพุชฺฌติ.
เอวํ นิทฺทํ โอกฺกมนฺโตปิ สโต สมฺปชาโน นาม โหตีติ เวทิตพฺโพ.
    อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต ติวงฺคิกา ปุพฺพภาควิปสฺสนาว กถิตา. เอตฺตเกเนว
ปน โวสานํ อนาปชฺชิตฺวา ตาเนว อินฺทฺริยพลโพชฺฌงฺคานิ สโมธาเนตฺวา
วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา ภิกฺขุ อรหตฺตํ ปาปุณาตีติ. เอวํ ยาว อรหตฺตา เทสนา
กเถตพฺพา.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๗๙-๘๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=1712&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=1712&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=317              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=4834              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4453              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4453              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]