อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                        ๗. ทุกฺขธมฺมสุตฺตวณฺณนา
    [๒๔๔] สตฺตเม ทุกฺขธมฺมานนฺติ ทุกฺขสมฺภวธมฺมานํ. ปญฺจสุ หิ ขนฺเธสุ
สติ เฉทนวธพนฺธนาทิเภทํ ทุกฺขํ สมฺภวติ, ตสฺมา เต ทุกฺขสมฺภวธมฺมตา
ทุกฺขธมฺมาติ วุจฺจนฺติ. ตถา โข ปนสฺสาติ เตนากาเรนสฺส. ยถาสฺส กาเม
ปสฺสโตติ เยนากาเรนสฺส กาเม ปสฺสนฺตสฺส. ยถา จรนฺตนฺติ เยนากาเรน
จารญฺจ วิหารญฺจ อนุพนฺธิตฺวา ๒- จรนฺตํ. องฺคารกาสูปมา กามา ทิฏฺา
โหนฺตีติ ปริเยฏฺิมูลกสฺส เจว ปฏิสนฺธิมูลกสฺส จ ทุกฺขสฺส วเสน องฺคารกาสุ
วิย มหาปริฬาหาติ ทิฏฺา โหนฺติ. กาเม ปริเยสนฺตานํ หิ นาวาย มหาสมุทฺโท
คาหณอชปถสงฺกุปถปฏิปชฺชนอุภโตพฺยูฬฺหสงฺคามปกฺขนฺทนาทิวเสน ปริเยฏฺิมูลกมฺปิ, ๓-
กาเม ปริภุญฺชนฺตานํ กามปริโภคเจตนาย จตูสุ อปาเยสุ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. องฺคารสฺสุชฺชลนํ  ๒ สี. อนุพุชฺฌิตฺวา  ๓ สี. ปริเยฏฺิทายชฺชมูลกมฺปิ
ทินฺนปฏิสนฺธิมูลกมฺปิ มหาปริฬาหํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ. เอวเมตสฺส ทุวิธสฺสาปิ
ทุกฺขสฺส วเสน องฺคารกาสุ วิย มหาปริฬาหาติ ทิฏฺา โหนฺติ.
    ทายนฺติ อฏวึ. ปุรโตปิ กณฺฏโกติ ปุริมปสฺเส วิชฺฌิตุกาโม วิย
อาสนฺนฏฺาเนเยว ิตกณฺฏโก. ปจฺฉโตติอาทีสุปิ เอเสว นโย. เหฏฺา ปน
ปาเทหิ อกฺกนฺตฏฺานสฺส สนฺติเก, น อกฺกนฺตฏฺาเนเยว. ๑- เอวํ โส กณฺฏกคพฺภํ
ปวิฏฺโ วิย ภเวยฺย. มา มํ กณฺฏโกติ มา มํ กณฺฏโก วิชฺฌีติ กณฺฏกเวธํ
รกฺขมาโน.
    ทนฺโธ ภิกฺขเว สตุปฺปาโทติ สติยา อุปฺปาโทเยว ทนฺโธ, อุปฺปนฺนมตฺตาย
ปน ตาย กาจิ กิเลสา นิคฺคหิตาว โหนฺติ, น สณฺาตุํ สกฺโกนฺติ. จกฺขุทฺวารสฺมึ
หิ ราคาทีสุ อุปฺปนฺเนสุ ทุติยชวนวาเรน ๒- "กิเลสา เม อุปฺปนฺนา"ติ ตฺวา
ตติเย ชวนวาเร สํวรชวนํเยว ชวติ. อนจฺฉริยํ เจตํ, ยํ วิปสฺสโก ตติเย
ชวนวาเร กิเลเส นิคฺคเณฺหยฺย. จกฺขุทฺวาเร ปน อิฏฺารมฺมเณ อาปาถคเต ภวงฺคํ
อาวฏฺเฏตฺวา อาวชฺชนาทีสุ อุปฺปนฺเนสุ โวฏฺพฺพนานนฺตรํ สมฺปตฺตกิเลสชวนวารํ
นิวตฺเตตฺวา กุสลเมว อุปฺปาเทติ. อารทฺธวิปสฺสกานํ หิ อยมานิสํโส
ภาวนาปฏิสงฺขาเน ปติฏฺิตภาวสฺส.
    อภิหฏฺุํ ปวาเรยฺยุนฺติ สุทินฺนตฺเถรสฺส วิย รฏฺปาลกุลปุตฺตสฺส วิย จ
กาเยน วา สตฺต รตนานิ อภิหริตฺวา วาจาย วา "อมฺหากํ ธนโต ยตฺตกํ
อิจฺฉสิ, ตตฺตกํ คณฺหา"ติ วทนฺตา ปวาเรยฺยุํ. อนุทหนฺตีติ สรีเร ปลิเวิตตฺตา
อุณฺหปริฬาหํ ชเนตฺวา อนุทหนฺติ, สญฺชาตเสเท วา สรีเร ลคฺคนฺตา
อนุเสนฺตีติปิ อตฺโถ. ยํ หิ ตํ ภิกฺขเว จิตฺตนฺติ อิทํ ยสฺมา จิตฺเต อนาวฏฺฏนฺเต
ปุคฺคลสฺส อาวฏฺฏนํ นาม นตฺถิ. เอวรูปญฺหิ จิตฺตํ อนาวฏฺฏนฺติ, ๓- ตสฺมา
วุตฺตํ. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต วิปสฺสนาพลเมว ทีปิตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ก. อกฺกนฺตฏฺาเนเยว วา   ๒ ม. ทุติยชวนวาเร
@๓ สี. เอวรูปญฺจ จิตฺตํ น วตฺตติ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๑๑๓-๑๑๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=2473&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=2473&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=332
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=5092
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=4739
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=4739
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_18