ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                      ๑๐. ฉปฺปาณโกปมสุตฺตวณฺณนา
    [๒๔๗] ทสเม อรุคตฺโตติ วณสรีโร. เตสํเยว อรูนํ ปกฺกตฺตา ปกฺกคตฺโต.
สรวนนฺติ กณฺฑวณํ. ๓- เอวเมว โขติ อรุคตฺโต ปุริโส วิย ทุสฺสีลปุคฺคโล
เวทิตพฺโพ. ตสฺส กุสกณฺฏเกหิ วิทฺธสฺส สรปตฺเตหิ จ อสิธารูปเมหิ วิลิขิตคตฺตสฺส
ภิยฺโยโส มตฺตาย ทุกฺขโทมนสฺสํ วิย ตตฺถ ตตฺถ สพฺรหฺมจารีหิ "อยํ
โส อิเมสญฺจ อิเมสญฺจ กมฺมานํ การโก"ติ วุจฺจมานสฺส อุปฺปชฺชนทุกฺขํ
เวทิตพฺพํ.
    ลภติ วตฺตารนฺติ ลภติ โจทกํ. เอวํการีติ เอวรูปานํ เวชฺชกมฺมทูตกมฺมาทีนํ
การโก. เอวํสมาจาโรติ วิธวา โคจราทิวเสน เอวรูโป โคจโร.
อสุจิคามกณฺฏโกติ อสุทฺธฏฺเฐน อสุจิ, คามวาสีนํ วิชฺฌนฏฺเฐน กณฺฏโกติ
คามกณฺฏโก.
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. ยถานุสนฺธิ นาม สุตฺตํ      สี.,ก. กตาติ    สี. กณฺฏกวนํ
    ปกฺขินฺติ หตฺถิโสณฺฑิกสกุณํ. โอสฺสชฺเชยฺยาติ วิสฺสชฺเชยฺย. อาวิญฺเฉยฺยุนฺติ
อากฑฺเฒยฺยุํ. ปเวกฺขามีติ ปวิสิสฺสามิ. อากาสํ เฑสฺสามีติ อากาสํ อุปฺปติสฺสามิ.
    เอเตสุ ปน อหิ "โภเคหิ มณฺฑลํ พนฺธิตฺวา สุปิสฺสามี"ติ วมฺมิกํ
ปวิสิตุกาโม โหติ. สุํสุมาโร "ทูเร พิลํ ปวิสิตฺวา นิปชฺชิสฺสามี"ติ อุทกํ
ปวิสิตุกาโม โหติ. ปกฺขี "อชฏากาเส สุขํ วิจริสฺสามี"ติ อากาสํ เฑตุกาโม
โหติ. กุกฺกุโร "อุทฺธนฏฺฐาเน ฉาริกํ พฺยูหิตฺวา ๑- อุสุมํ คณฺหนฺโต
นิปชฺชิสฺสามี"ติ คามํ ปวิสิตุกาโม โหติ. สิงฺคาโล "มนุสฺสมํสํ ขาทิตฺวา ปิฏฺฐึ
ปสาเรตฺวา สยิสฺสามี"ติ อามกสุสานํ ปวิสิตุกาโม โหติ.  มกฺกโฏ "อุจฺเจ รุกฺเข
อภิรุหิตฺวา ทิสาทิสํ ปกฺขนฺทิสฺสามี"ติ ปวนํ ปวิสิตุกาโม โหติ.
    อนุวิธาเยยฺยุนฺติ อนุคจฺเฉยฺยุํ, อนุวิธิเยยฺยุนฺติปิ ปาโฐ, อนุวิธานํ
อาปชฺเชยฺยุนฺติ อตฺโถ. ยตฺถ โส ยาติ, ตตฺเถว คจฺเฉยฺยุนฺติ วุตฺตํ โหติ.
เอวเมวาติ เอตฺถ ฉ ปาณกา วิย ฉ อายตนานิ ทฏฺฐพฺพานิ, ทฬฺหรชฺชุ วิย
ตณฺหา, มชฺเฌ คณฺฐิ ๒- วิย อวิชฺชา. ยสฺมึ ยสฺมึ ทฺวาเร อารมฺมณํ พลวํ
โหติ, ตํ ตํ อายตนํ ตสฺมึ ตสฺมึ อารมฺมเณ อาวิญฺฉติ.
    อิมํ ปน อุปมํ ภควา สริกฺขเกน วา อาหเรยฺย อายตนานํ วา
นานตฺตทสฺสนวเสน. ตตฺถ สริกฺขเกน ตาว วิสุํ อปฺปนากิจฺจํ นตฺถิ, ปาฬิยํเยว
อปฺปิตา. อายตนานํ นานตฺตทสฺสเนน ปน อยํ อปฺปนา:- อหิ นาเมส พหิ
สิตฺตสมฺมฏฺเฐ ฐาเน นาภิรมติ, สงฺการฏฺฐานติณปณฺณคหนวมฺมิกานิเยว ปน
ปวิสิตฺวา นิปนฺนกาเล อภิรมติ, เอกคฺคตํ อาปชฺชติ. เอวเมว จกฺขุเปตํ
วิสมชฺฌาสยํ, มฏฺฐาสุ สุวณฺณภิตฺติอาทีสุ นาภิรมติ, โอโลเกตุมฺปิ น อิจฺฉติ,
รูปจิตฺตปุปฺผลตาทิวิจิตฺเตสุเยว ปน อภิรมติ. ตาทิเสสุปิ ฐาเนสุ จกฺขุมฺหิ
อปฺปโหนฺเต มุขมฺปิ วิวริตฺวา โอโลเกตุกาโม โหติ.
@เชิงอรรถ:  สี. วิยูหิตฺวา             สี.,ก. ตนฺติ
    สุํสุมาโรปิ พหิ นิกฺขนฺโต คเหตพฺพํ น ปสฺสติ, อกฺขึ นิมฺมิเลตฺวา
วิจรติ. ยทา ปน พฺยามสตมตฺตํ อุทกํ โอคาหิตฺวา พิลํ ปวิสิตฺวา นิปนฺโน
โหติ, ตทา ตสฺส จิตฺตํ เอกคฺคํ โหติ, สุขํ สุปติ. เอวเมว โสตํเปตํ วิลชฺฌาสยํ ๑-
อากาสสนฺนิสฺสิตํ, กณฺณฉิทฺทกูปเกเยว อชฺฌาสยํ กโรติ, กณฺณจฺฉิทฺทากาโสเยว
ตสฺส สทฺทสวเน ปจฺจโย โหติ. อชฏากาโสปิ วฏฺฏติเยว. อนฺโตเลณสฺมึ หิ
สชฺฌาเย กยิรมาเน น เลณจฺฉทนํ ภินฺทิตฺวา สทฺโทว พหิ นิกฺขมติ,
ทฺวารวาตปานฉิทฺเทหิ ปน นิกฺขมิตฺวา ธาตุปรมฺปรา ฆฏฺเฏนฺโต อาคนฺตฺวา
โสตปฺปสาทํ ฆเฏติ. อถ ตสฺมึ กาเล "อสุกํ นาม สชฺฌายตี"ติ เลณปิฏฺเฐ
นิสินฺนา ชานนฺติ.
    เอวํ สนฺเต สมฺปตฺตโคจรตา โหติ, กึ ปเนตํ สมฺปตฺตโคจรนฺติ? อาม
สมฺปตฺตโคจรํ. ยทิ เอวํ ทูเร เภริอาทีสุ วชฺชมาเนสุ "ทูเร สทฺโท"ติ ชานนํ
น ภเวยฺยาติ โน น ภวติ. โสตปฺปสาทสฺมึ หิ สงฺฆฏฺฏิเต "ทูเร สทฺโท,
อาสนฺเน สทฺโท, ปรตีเร โอริมตีเร"ติ ตถา ตถา ชานนากาโร โหติ, ธมฺมตา
เอสาติ. กึ เอตาย ธมฺมตาย, ยโต ยโต ฉิทฺทํ, ตโต ตโต สวนํ โหติ
จนฺทิมสูริยาทีนํ ทสฺสนํ วิยาติ อสมฺปตฺตโคจรเมเวตํ.
    ปกฺขีปิ รุกฺเข วา ภูมิยํ วา น รมติ. ยทา ปน เอกํ วา เทฺว
วา เลณฺฑุปาเต อติกฺกมฺม อชฏากาสํ ปกฺขนฺโท โหติ, ตทา เอกคฺคจิตฺตตํ
อาปชฺชติ. เอวเมว ฆานมฺปิ อากาสชฺฌาสยํ วาตูปนิสฺสยคนฺธโคจรํ. ตถาหิ คาโว
นววุฏฺเฐ เทเว ภูมึ ฆายิตฺวา ฆายิตฺวา อากาสาภิมุขา หุตฺวา วาตํ อากฑฺฒนฺติ.
องฺคุลีหิ คนฺธปิณฺฑํ คเหตฺวาปิ จ อุปสิงฺฆนกาเล วาตํ อนากฑฺเฒนฺโต เนว
ตสฺส คนฺธํ ชานาติ.
    กุกฺกุโรปิ พหิ จรนฺโต เขมฏฺฐานํ น ปสฺสติ, เลฑฺฑุทณฺฑาทีหิ
   อุปทฺทุโต โหติ. อนฺโตคามํ ปวิสิตฺวา อุทฺธนฏฺฐาเน ฉาริกํ พฺยูหิตฺวา นิปนฺนสฺส
@เชิงอรรถ:  สี. วิสมชฺฌาสยํ
ปนสฺส ผาสุ โหติ. เอวเมว ชิวฺหาปิ คามชฺฌาสยา อาโปสนฺนิสฺสิตา รสารมฺมณา.
ตถาหิ ติยามรตฺตึ สมณธมฺมํ กตฺวาปิ ปาโตว ปตฺตจีวรํ อาทาย คามํ ปวิสิตพฺพํ
โหติ. สุกฺขขาทนียสฺส จ น สกฺกา เขเฬน อเตมิตสฺส รสํ ชานิตุํ.
    สิงฺคาโล พหิ จรนฺโต รตึ น วินฺทติ, อามกสุสาเน มนุสฺสมํสํ ขาทิตฺวา
นิปนฺนสฺเสว ปนสฺส ผาสุ โหติ. เอวเมว กาโยปิ อุปาทินฺนกชฺฌาสโย
ปฐวีสนฺนิสฺสิตโผฏฺฐพฺพารมฺมโณ. ตถาหิ อญฺญํ อุปาทินฺนกํ อลภมานา สตฺตา
อตฺตโนว หตฺถตเล สีสํ กตฺวา นิปชฺชนฺติ. อชฺฌตฺติกพาหิรา จสฺส ปฐวี
อารมฺมณคฺคหเณ ปจฺจโย โหติ. สุอตฺถตสฺสาปิ ๑- หิ สยนสฺส เหฏฺฐาฐิตานมฺปิ
วา ผลกานํ ๒- น สกฺกา อนิสีทนฺเตน วา อนุปิฬนฺเตน วา ๓- ถทฺธมุทุภาโว
ชานิตุนฺติ อชฺฌตฺติกพาหิรา ปฐวี เอตสฺส โผฏฺฐพฺพชานเน ปจฺจโย โหติ.
    มกฺกโฏปิ ภูมิยํ วิจรนฺโต นาภิรมติ, หตฺถสตฺตุพฺเพธํ ปนสฺส รุกฺขํ
อารุยฺห วิฏปปิฏฺเฐ นิสีทิตฺวา ทิสาวิทิสา โอโลเกนฺตสฺเสว ผาสุโก โหติ.
เอวเมว มโนปิ นานชฺฌาสโย ภวงฺคปจฺจโย, ทิฏฺฐปุพฺเพปิ นานารมฺมเณ
อชฺฌาสยํ กโรติเยว, มูลภวงฺคํ ปนสฺส ปจฺจโย โหตีติ อยเมตฺถ สงฺเขโป,
วิตฺถาเรน ปน อายตนานํ นานตฺตํ วิสุทฺธิมคฺเค อายตนนิทฺเทเส วุตฺตเมว.
    ตํ จกฺขุ นาวิญฺฉตีติ ตณฺหารชกานํ อายตนปาณกานํ กายคตาสติถมฺเภ
พนฺธานํ นิพฺพิเสวนภาวํ อาปนฺนตฺตา น อากฑฺฒตีติ อิมสฺมึ สุตฺเต
ปุพฺพภาควิปสฺสนาว กถิตา.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๑๒๙-๑๓๒. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=2836&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=2836&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=346              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=5327              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=5003              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=5003              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_18

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]