อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย
 สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                         ๔. ฉนฺนสุตฺตวณฺณนา
       [๘๗] จตุตฺเถ ฉนฺโนติ เอวํนามโก เถโร, น อภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺตตฺเถโร.
ปฏิสลฺลานาติ ผลสมาปตฺติโต. คิลานปุจฺฉกาติ คิลานุปฏฺากา. คิลานุปฏฺานํ
นาม พุทฺธปสตฺถํ พุทฺธวณฺณิตํ, ตสฺมา เอวมาห. สีสเว ทเทยฺยาติ สีเส เวทนํ
สีสเว, ตํ จ ทเทยฺย. สตฺถนฺติ ชีวิตหารกสตฺถํ. นาวกงฺขามีติ น อิจฺฉามิ.
ปริจิณฺโณติ ปริจริโต. มนาเปนาติ มนวฑฺฒนเกน กายกมฺมาทินา. เอตฺถ จ
สตฺต เสขา ปริจรนฺติ นาม, อรหา ปริจารี ๓- นาม, ภควา ปริจิณฺโณ นาม.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. ปริวาริตานิ   ๒ สํ.ข. ๑๗/๘๓/๘๔   ๓ สี. ปริจริ
      เอตํ หิ อาวุโส สาวกสฺส ปฏิรูปนฺติ อาวุโส สาวกสฺส นาม เอตํ อนุจฺฉวิกํ.
อนุปวชฺชนฺติ อปฺปวตฺติกํ อปฺปฏิสนฺธิกํ. ปุจฺฉาวุโส สาริปุตฺต สุตฺวา
เวทิสฺสามาติ อยํ สาวกปริวารณา นาม. เอตํ มมาติอาทีนิ ตณฺหามานทิฏฺิคฺคาหวเสน
วุตฺตานิ. นิโรธํ ทิสฺวาติ ขยวยํ ตฺวา. เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เมโส
อตฺตาติ สมนุปสฺสามีติ อนิจฺจํ ทุกฺขํ อนตฺตาติ สมนุปสฺสามิ. เอตฺตเกสุ าเนสุ
ฉนฺนตฺเถโร สาริปุตฺตตฺเถเรน ปุจฺฉิตํ ปญฺหํ อรหตฺเต ปกฺขิปิตฺวา กเถสิ.
สาริปุตฺตตฺเถโร ปนสฺส ปุถุชฺชนภาวํ ตฺวาปิ ตํ "ปุถุชฺชโน"ติ วา "ขีณาสโว"ติ
วา อวตฺวา ตุณหีเยว อโหสิ. จุนฺทตฺเถโร ปนสฺส ปุถุชฺชนภาวํ สญฺาเปสฺสามีติ ๑-
จินฺเตตฺวา โอวาทํ อทาสิ.
      ตตฺถ ตสฺมาติ ยสฺมา มารณนฺติกํ เวทนํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺโต สตฺถํ
อาหรามีติ วทติ, ตสฺมา ปุถุชฺชโน อายสฺมา, เตน อิทมฺปิ มนสิกโรมีติ ๒- ทีเปติ.
ยสฺมา วา ฉนฺนํ อายตนานํ นิโรธํ ทิสฺวา จกฺขาทีนิ ติณฺณํ คาหานํ วเสน
น สมนุปสฺสามีติ วทสิ, ตสฺมา อิทมฺปิ ตสฺส ภควโต สาสนํ อายสฺมตา
มนสิกตฺตพฺพนฺติปิ ปุถุชฺชนภาวเมว ทีเปนฺโต วทติ. นิจฺจกปฺปนฺติ นิจฺจกาลํ. ๓-
นิสฺสิตสฺสาติ ตณฺหามานทิฏฺีหิ นิสฺสิตสฺส. จลิตนฺติ วิปฺผนฺทิตํ โหติ. ยถยิทํ
อายสฺมโต อุปฺปนฺนํ เวทนํ อธิวาเสตุํ อสกฺโกนฺตสฺส "อหํ เวทยามิ, มม
เวทนา"ติ อปฺปหีนคฺคาหสฺส อิทานิ วิปฺผนฺทิตํ โหติ, อิมินาปิ นํ "ปุถุชฺชโนว
ตฺวนฺ"ติ วทติ.
      ปสฺสทฺธีติ กายจิตฺตปสฺสทฺธิ, กิเลสปสฺสทฺธิ นาม โหตีติ อตฺโถ.
นนฺทีติ ตณฺหานนฺทิยา. ๔- อสตีติ ภวตฺถาย อาลยนิกนฺติปริยุฏฺาเน อสติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ก. าเปสฺสามีติ              ๒ ฉ.ม. มนสิกโรหีติ
@๓ ม. นิจฺจกาเล           ๔ ฉ.ม. นติยาติ ตณฺหานติยา
อาคติคติ น โหตีติ ปฏิสนฺธิวเสน อาคติ นาม, จุติวเสน คมนํ นาม น
โหติ. จุตูปปาโตติ จวนวเสน จุติ, อุปปชฺชนวเสน อุปปาโต. เนวิธ น หุรํ
น อุภยมนฺตเรนาติ น อิธ โลเก น ปรโลเก น อุภยตฺถ โหติ. เอเสวนฺโต
ทุกฺขสฺสาติ วฏฺฏทุกฺขกิเลสทุกฺขสฺส อยเมว อนฺโต อยํ ปริจฺเฉโท ปริวฏุมภาโว
โหติ. อยเมว หิ เอตฺถ อตฺโถ. เย ปน  "อุภยมนฺตเรนา"ติ วจนํ คเหตฺวา
อนฺตราภวํ อิจฺฉนฺติ, เตสํ วจนํ นิรตฺถกํ. อนฺตรา ภวสฺส หิ ภาโว อภิธมฺเม
ปฏิกฺขิตฺโตเยว. "อนฺตเรนา"ติ วจนํ  ปน วิกปฺปนฺตรทีปนํ. ตสฺมา อยเมตฺถ
อตฺโถ:- เนว อิธ น หุรํ, อปโร วิกปฺโป น อุภยนฺติ.
      สตฺถํ อาหเรสีติ ชีวิตหารกสตฺถํ อาหริ, อาหริตฺวา กณฺนาฬํ ฉินฺทิ.
อถสฺส ตสฺมึ ขเณ มรณภยํ โอกฺกมิ, คตินิมิตฺตํ อุปฏฺาสิ. โส อตฺตโน
ปุถุชฺชนภาวํ ตฺวา สํวิคฺคจิตฺโต วิปสฺสนํ ปฏฺเปตฺวา สงฺขาเร ปริคฺคณฺหนฺโต
อรหตฺตํ ปตฺวา สมสีสี หุตฺวา ปรินิพฺพุโต. สมฺมุขาเยว อนุปวชฺชตา พฺยากตาติ
กิญฺจาปิ อิทํ เถรสฺส ปุถุชฺชนกาเล พฺยากรณํ โหติ, เอเตน ปน พฺยากรเณน
อนนฺตรายมสฺส ๑-  ปรินิพฺพานํ อโหสิ, ตสฺมา ภควา ตเทว พฺยากรณํ
คเหตฺวา กเถสิ.
      อุปวชฺชกุลานีติ อุปสงฺกมิตพฺพกุลานิ. อิมินา เถโร "ภนฺเต เอวํ อุปฏฺาเกสุ
จ อุปฏฺายิกาสุ จ วิชฺชมานาสุ โส ภิกฺขุ ตุมฺหากํ สาสเน ปรินิพฺพายิสฺสตี"ติ
ปุพฺพภาเค ปฏิปตฺติยํ กุลสํสคฺคโทสํ ทสฺเสนฺโต ปุจฺฉติ. อถสฺส ภควา กุเลส
สํสคฺคาภาวํ ทีเปนฺโต โหนฺติ เหเต สาริปุตฺตาติอาทิมาห. อิมสฺมึ กิรฏฺาเน
เถรสฺส กุเลสุ อสํสฏฺภาโว ปากโต อโหสิ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมว.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อนนฺตราเยวสฺส

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๒๐-๒๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=425&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=425&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=18&i=104
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=18&A=1349
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=18&A=1363
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=18&A=1363
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘
http://84000.org/tipitaka/read/?index_18