ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลีอักษรไทย สํ.อ. (สารตฺถ.๓)

                         ๙. คิลานสุตฺตวณฺณนา
    [๓๗๕] นวเม เวฬุวคามเกติ เวสาลิยา สมีเป เอวํนามโก ปาทคาโม ๑- อตฺถิ,
ตสฺมึ. ยถามิตฺตนฺติอาทีสุ มิตฺตาติ มิตฺตาว. สนฺทิฏฺาติ ตตฺถ ตตฺถ สงฺคมฺม
ทิฏฺมตฺตา นาติทฬฺหมิตฺตา. สมฺภตฺตาติ สุฏฺุ ภตฺตา สิเนหวนฺโต ทฬฺหมิตฺตา.
เยสํ ยตฺถ ยตฺถ เอวรูปา ภิกฺขู อตฺถิ, เต ตตฺถ ตตฺถ วสฺสํ อุเปถาติ อตฺโถ. กสฺมา
เอวมาห? เตสํ ผาสุวิหารตฺถาย. เตสํ กิร เวฬุวคามเก เสนาสนํ นปฺปโหติ,
ภิกฺขาปิ มนฺทา. สมนฺตา เวสาลิยา ปน พหูนิ เสนาสนานิ, ภิกฺขาปิ สุลภา.
ตสฺมา เอวมาห.
    อถ กสฺมา "ยถาสุขํ คจฺฉถา"ติ น วิสฺสชฺเชสิ? เตสํ อนุกมฺปาย. เอวํ
กิรสฺส อโหสิ "อหํ อฑฺฒมาสมตฺตํ ๒- ตฺวา ปรินพฺพายิสฺสามิ. สเจ อิเม ทูรํ
คจฺฉิสฺสนฺติ มํ ปรินิพฺพานกาเล ทฏฺุํ น สกฺขิสฺสติ. อถ เนสํ `สตฺถา
ปรินิพฺพายนฺโต อมฺหากํ สติมตฺตมฺปิ น อทาสิ. สเจ ชาเนยฺยาม, น เอวํ ทูเร
วเสยฺยามา'ติ วิปฺปฏิสาโร ภเวยฺย. เวสาลิยา สมนฺตา ปน วสฺสํ วสนฺตา
มาสสฺส อฏฺ วาเร อาคนฺตฺวา ธมฺมํ สุณิสฺสนฺติ, สุคโตวาทํ ลภิสฺสนฺตี"ติ น
วิสฺสชฺเชสิ.
@เชิงอรรถ:  สี. ทฺวารคาโม              ฉ.ม. ทสมาสมตฺตํ
    ขโรติ ผรุโส. อาพาโธติ วิสภาคโรโค. พาฬฺหาติ พลวติโย. มรณนฺติกาติ
มรณนฺตํ มรณสนฺติกํ ปาปนสมตฺถา. สโต สมฺปชาโน อธิวาเสตีติ สตึ
สูปฏฺิตํ กตฺวา าเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อธิวาเสสิ. อวิหญฺมาโนติ
เวทนานุวตฺตนวเสน อปราปรํ ปริวตฺตนํ อกโรนฺโต อปีฬิยมาโน อทุกฺขิยมาโน จ ๑-
อธิวาเสสิ. อนามนฺเตตฺวาติ อชานาเปตฺวา. อนปโลเกตฺวาติ อชานาเปตฺวาว, ๒-
โอวาทานุสาสนึ อทตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. วีริเยนาติ ปุพฺพภาควีริเยน เจว
ผลสมาปตฺติวีริเยน จ. ปฏิปณาเมตฺวาติ วิกฺขมฺเภตฺวา. ชีวิตสงฺขารนฺติ เอตฺถ
ชีวิตมฺปิ ชีวิตสงฺขาโร. เยน ชีวิตํ สงฺขารียติ ฉิชฺชมานํ ฆเฏตฺวา ปียติ, โส
ผลสมาปตฺติธมฺโมปิ ชีวิตสงฺขาโร. โส อิธ อธิปฺเปโต. อธิฏายาติ อธิฏฺหิตฺวา
ปวตฺเตตฺวา ๓- ชีวิตปนสมตฺถํ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺเชยฺยนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ.
     กึ ปน ภควา อิโต ปุพฺเพ ผลสมาปตฺตึ น สมาปชฺชตีติ? สมาปชฺชติ.
สา ปน ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ จ อนฺโตสมาปตฺติยํเยว
เวทนํ วิกฺขมฺเภติ, สมาปตฺติโต วุฏฺิตมตฺตสฺส กฏฺปาเตน วา กพลปาเตน
วา ฉินฺนเสวาโล วิย อุทกํ, ปุน สรีรํ เวทนา อชฺโฌตฺถรติ. ยา ปน รูปสตฺตกญฺจ
นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา มหาวิปสฺสนาวเสน สมาปนฺนา สมาปตฺติ, สา สุฏฺุ
วิกฺขมฺเภติ. ยถา นาม ปุริเสน โปกฺขรณึ โอคาเหตฺวา หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ
สุฏฺุ อปพฺยูฬฺหเสวาโล ๔- จิเรน อุทกํ โอตฺถรติ, เอวเมว ตโต วุฏฺิตสฺส
จิเรน เวทนา อุปฺปชฺชติ. อิติ ภควา ตํทิวสํ มหาโพธิปลฺลงฺเก อภินวํ ๕-
วิปสฺสนํ ปฏฺเปนฺโต วิย รูปสตฺตกํ อรูปสตฺตกญฺจ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา
จุทฺทสหากาเรหิ สนฺเนตฺวา ๖- มหาวิปสฺสนาย เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา "ทส มาเส
@เชิงอรรถ:  ม. สุรกฺขิยมาโนว    สี. อนาณาเปตฺวา, น อปโลเกตฺวา, สุ.วิ. ๒/๑๖๔/๑๔๘
@ ก. ปวตฺเต         ม. อพฺยุฬฺหเสวาโล
@ สี. อธิคตํ          สี. สนฺเตตฺวา, ม. สนฺนยฺหิตฺวา
มา อุปฺปชฺชิตฺถา"ติ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิ, สมาปตฺติวิกฺขมฺภิตา เวทนา ทส มาเส
น อุปฺปชฺชิเยว.
    คิลานา วุฏฺิโตติ คิลาโน หุตฺวา ปุน วุฏฺิโต. มธุรกชาโต วิยาติ
สญฺชาตครุภาโว สญฺชาตถทฺธภาโว สูเล อุตฺตาสิตปุริโส วิย. ๑- น ปกฺขายนฺตีติ
น ปกาสนฺติ, นานาการโต น อุปฏฺหนฺติ. ธมฺมาปิ มํ นปฺปฏิภนฺตีติ
สติปฏฺานธมฺมา มยฺหํ ปากฏา น โหนฺตีติ ทีเปติ. ตนฺติธมฺมา ปน เถรสฺส
สุปฺปคุณา. น อุทาหรตีติ ปจฺฉิมโอวาทํ น เทติ, ตํ สนฺธาย วทติ.
    อนนฺตรํ อพาหิรนฺติ ธมฺมวเสน วา ปุคฺคลวเสน วา อุภยํ อกตฺวา.
"เอตฺตกํ ธมฺมํ ปรสฺส น เทเสสฺสามี"ติ หิ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ อนฺตรํ กโรติ
นาม, "เอตฺตกํ ปรสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต พาหิรํ กโรติ นาม. "อิมสฺส
ปุคฺคลสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปน ปุคฺคลํ อพฺภนฺตรํ กโรติ นาม,
"อิมสฺส น เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปุคฺคลํ พาหิรํ กโรติ นาม. เอวํ อกตฺวา
เทสิโตติ อตฺโถ. อาจริยมุฏฺีติ ยถาพาหิรกานํ อาจริยมุฏฺิ นาม โหติ,
ทหรกาเล กสฺสจิ อกเถตฺวา ปจฺฉิมกาเล มรณมญฺเจ นิปนฺนา ปิยมนาปสฺส
อนฺเตวาสิกสฺส กเถนฺติ, เอวํ ตถาคตสฺส "อิทํ มหลฺลกกาเล ปจฺฉิมาเน ๒-
กเถสฺสามี"ติ มุฏฺึ กตฺวา ปริหริตฺวา ปิตํ กิญฺจิ นตฺถีติ ทสฺเสติ.
    อหํ ภิกฺขุสํฆนฺติ อหเมว ภิกฺขุสํฆํ ปริหริสฺสามีติ วา. มมุทฺเทสิโกติ วา
อหํอุทฺทิสิตพฺพฏฺเน อุทฺเทโส อสฺสาติ มมุทฺเทสิโก, มมเมว อุทฺทิสิตฺวา  มํ
ปจฺจาสึสมาโน ภิกฺขุสํโฆ โหตุ, มม อจฺจเยน มา วา อโหสิ, ยํ วา ตํ วา โหตูติ
อิติ วา ปน ยสฺส อสฺสาติ อตฺโถ. น เอวํ โหตีติ โพธิปลฺลงฺเกเยว อิสฺสามจฺเฉรานํ
วิคตตฺตา เอวํ น โหติ. ส กินฺติ โส กึ. อาสีติโกติ อสีติสํวจฺฉริโก, อิทํ
@เชิงอรรถ:  สี. อุตฺตาสิตสทิโส วิย           ม. ปจฺฉิมทฺธาเน
ปจฺฉิมวยํ อนุปฺปตฺตภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํ. เวมิสฺสเกนาติ ๑- พาหพนฺธจกฺกพนฺธาทินา
ปฏิสงฺขรเณน ๒- เวมิสฺสเกน. มญฺเติ ชรสกฏํ วิย เวมิสฺสเกน มญฺเ ยาเปติ,
อรหตฺตผลเวฏฺเนน จตุอิริยาปถกปฺปนํ ตถาคตสฺส โหตีติ ทสฺเสติ.
    อิทานิ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต ยสฺมึ อานนฺท สมเยติอาทิมาห. ตตฺถ
สพฺพนิมิตฺตานนฺติ รูปนิมิตฺตาทีนํ. เอกจฺจานํ เวทนานนฺติ โลกิยานํ เวทนานํ.
ตสฺมา ติหานนฺทาติ ยสฺมา อิมินา ผลสมาปตฺติวิหาเรน ผาสุ โหติ, ตสฺมา
ตุเมฺหปิ ตทตฺถาย เอวํ วิหรถาติ ทสฺเสติ. อตฺตทีปาติ มหาสมุทฺทคตา ๓- ทีปํ
วิย อตฺตานํ ทีปํ ปติฏฺ กตฺวา วิหรถ. อตฺตสรณาติ อตฺตคติกา โหถ, มา
อญฺคติกา. ธมฺมทีปธมฺมสรณปเทสุปิ เอเสว นโย. เอตฺถ จ ธมฺโมติ นววิโธ
โลกุตฺตรธมฺโม เวทิตพฺโพ. ตมตคฺเคติ ๔- ตมอคฺเค, มชฺเฌ ตกาโร ปทสนฺธิ
วเสน วุตฺโต, อิทํ วุตฺตํ โหติ:- อิเม อคฺคตมาติ ตมตคฺคาติ. เอวํ ๕- สพฺพํ
ตมโสตํ ฉินฺทิตฺวา อติวิย อคฺเค อุตฺตมภาเว เอเต อานนฺท มม ภิกฺขู ภวิสฺสนฺติ,
เตสํ ๖- อคฺเค ภวิสฺสนฺติ. เยเกจิ สิกฺขากามา, สพฺเพสํ เตสํ จตุสติปฏฺานโคจรา
จ ภิกฺขู อคฺเค ภวิสฺสนฺตีติ อรหตฺตกูเฏน เทสนํ คณฺหาตีติ.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๒๗๔-๒๗๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=5979&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=5979&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=708              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=4092              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=3929              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=3929              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]