บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๑๐. ภิกฺขุนุปสฺสยสุตฺตวณฺณนา [๓๗๖] ทสเม เตนุปสงฺกมีติ ตสฺมึ อุปสฺสเย กมฺมฏฺฐานกมฺมิกา ภิกฺขุนิโย อตฺถิ, ตาสํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา กมฺมฏฺฐานํ กเถสฺสามีติ อุปสงฺกมิ. อุฬารํ ปุพฺเพนาปรํ วิเสสนฺติ ปุพฺพวิเสสโต อปรํ โอฬารวิเสสํ. ตตฺถ มหาภูตปริคฺคโห ปุพฺพวิเสโส, อุปาทารูปปริคฺคโห อปรวิเสโส นาม. ตถา สกลรูปปริคฺคโห @เชิงอรรถ: ๑ ม. เวขมิสฺสเกนาติ ๒ ม. ปฏิสงฺขารเกน @๓ ม. มหาสมุทฺทคตํ ๔ สี.,ม.,ก, ตมตคฺเค เมเตติ @๕ สี. อิเม อคฺคตมา เอวํ ๖ เกสํ? ปุพฺพวิเสโส, อรูปปริคฺคโห อปรวิเสโส นาม. รูปารูปปริคฺคโห ปุพฺพวิเสโส, ปจฺจยปริคฺคโห อปรวิเสโส นาม. สปฺปจฺจยนามรูปทสฺสนํ ปุพฺพวิเสโส, ติลกฺขณาโรปนํ อปรวิเสโส นาม. เอวํ ปุพฺเพนาปรํ โอฬารํ วิเสสํ ชานาตีติ อตฺโถ. กายารมฺมโณติ ยํ กายํ อนุปสฺสติ, ตเมว อารมฺมณํ กตฺวา อุปฺปชฺชติ กิเลสปริฬาโห. พหิทฺธา วา จิตฺตํ วิกฺขิปตีติ พหิทฺธา วา ปุถุตฺตารมฺมเณ จิตฺตุปฺปาโท วิกฺขิปติ. กิสฺมิญฺจิเทว ปสาทนีเย นิมิตฺเต จิตฺตํ ปณิทหิตพฺพนฺติ เอวํ กิเลสปริฬาเห จ ลีนตฺเต จ พหิทฺธา วิกฺเขเป จ อุปฺปนฺเน กิเลสานุรญฺชิเตน น วตฺติตพฺพํ, กิสฺมิญฺจิเทว ปสาทนีเย ปสาทาวเห พุทฺธาทีสุ อญฺญตรสฺมึ ฐาเน กมฺมฏฺฐานจิตฺตํ ฐเปตพฺพํ. จิตฺตํ สมาธิยตีติ อารมฺมณ สมฺมา อาทิยติ สุฏฺฐุ ฐปิตํ ๑- ฐปิยติ. ปฏิสํหรามีติ ปสาทนียฏฺฐานโต ปฏิสํหรามิ, มูลกมฺมฏฺฐานาภิมุขํเยว นํ กโรตีติ อตฺโถ. โส ปฏิสํหรติ เจวาติ มูลกมฺมฏฺฐานาภิมุขญฺจ เปเสติ. น จ วิตกฺเกติ น วิจาเรตีติ กิเลสวิตกฺกํ น วิตกฺเกติ, กิเลสวิจารํ น วิจาเรติ. อวิตกฺโกมฺหิ อวิจาโรติ กิเลสวิตกฺกวิจาเรหิ อวิตกฺกาวิจาโร. อชฺฌตฺตํ สติมา สุขมสฺมีติ โคจรชฺฌตฺเต ปวตฺตาย สติยา "สติมาหมสฺมิ สุขิโต จา"ติ ปชานาติ. เอวํ โข อานนฺท ปณิธาย ภาวนา โหตีติ เอวํ อานนฺท ฐเปตฺวา ภาวนา โหติ. อิมสฺส หิ ภิกฺขุโน ยถา นาม ปุริสสฺส มหนฺตํ อุจฺฉุภารํ อุกฺขิปิตฺวา ยนฺตสาลํ เนนฺตสฺส กิลนฺตกิลนฺตกาเล ภูมิยํ ฐเปตฺวา อุจฺฉุขณฺฑํ ขาทิตฺวา ปุน อุกฺขิปิตฺวา คมนํ โหติ, เอวเมว อรหตฺตํ ปาปุณิตุํ อุคฺคหิตกมฺมฏฺฐานสฺส กายปริฬาหาทีสุ อุปฺปนฺเนสุ ตํ กมฺมฏฺฐานํ ฐเปตฺวา พุทฺธคุณาทีสุ อนุสฺสรเณน จิตฺตํ ปสาเทตฺวา กมฺมนิยํ กตฺวา ภาวนา ปวตฺตา, ตสฺมา "ปณิธาย ภาวนา"ติ ๒- วุตฺตํ. ตสฺส ปน ปุริสสฺส ตํ อุจฺฉุภารํ ยนฺตสาลํ @เชิงอรรถ: ๑ สี สุฏฺฐปิตํ ๒ ฉ.ม. ภาวนา โหตีติ เนตฺวา ปีเฬตฺวา รสปานํ วิย อิมสฺส ภิกฺขุโน กมฺมฏฺฐานํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตสฺส ผลสมาปตฺติสุขานุภวนํ เวทิตพฺพํ. พหิทฺธาติ มูลกมฺมฏฺฐานํ ปหาย พหิ อญฺญสฺมึ อารมฺมเณ. อปฺปณิธายาติ อฏฺฐเปตฺวา. อถ ปจฺฉา ปุเร อสงฺขิตฺตํ วิมุตฺตํ อปฺปณิหิตนฺติ ปชานาตีติ เอตฺถ กมฺมฏฺฐานวเสน วา สรีรวเสน วา เทสนาวเสน วา อตฺโถ เวทิตพฺโพ. ตตฺถ กมฺมฏฺฐาเน ตาว กมฺมฏฺฐานสฺส อภินิเวโส ปุเร นาม, อรหตฺตํ ปจฺฉา นาม. ตตฺถ โย ภิกฺขุ มูลกมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา กิเลสปริฬาหสฺส วา ลีนตฺตสฺส วา พหิทฺธา วิกฺเขปสฺส วา อุปฺปชฺชิตุํ โอกาสํ อเทนฺโต สุทนฺตโคเณ โยเชตฺวา สาเรนฺโต วิย จตุรสฺสจฺฉิทฺเท สุตจฺฉิตํ จตุรสฺสฆฏิกํ จ ปกฺขิเปนฺโต วิย วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปตฺวา อติฏฺฐนฺโต อลคฺคนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณาติ, โส ปุเรสงฺขาตสฺส กมฺมฏฺฐานาภินิเวสสฺส ปจฺฉาสงฺขาตสฺส อรหตฺตสฺส จ วเสน ปจฺฉา ปุเร อสงฺขิตฺตํ วิมุตฺตํ อปฺปณิหิตนฺติ ปชานาติ นาม. สรีเร ปน ปาทงฺคุลีนํ อคฺคปพฺพานิ ปุเร นาม, สีสกฏาหํ ปจฺฉา นาม. ตตฺถ โย ภิกฺขุ ปาทงฺคุลีนํ อคฺคปพฺพอฏฺฐิเกสุ อภินิวิสิตฺวา พฺยาภงฺคิยา ยวกลาปํ โมเจนฺโต วิย วณฺณสณฺฐานทิโสกาสปริจฺเฉทวเสน อฏฺฐีนิ ปริคฺคณฺหนฺโต อนฺตรากิเลสปริฬาหาทีนํ อุปฺปตฺตึ วาเรตฺวา ยาว สีสกฏาหา ภาวนํ ปาเปติ, โส ปุเรสงฺขาตานํ อคฺคปาทงฺคุลิปพฺพานํ ปจฺฉาสงฺขาตสฺส สีสกฏาหสฺส จ วเสน ปจฺฉา ปุเร อสงฺขิตฺตํ วิมุตฺตํ อปฺปณิหิตนฺติ ปชานาติ นาม. เทสนายปิ ทฺวตฺตึสาการเทสนาย เกสา ปุเร นาม, มตฺถลุงฺคํ ปจฺฉา นาม. โย ภิกฺขุ เกเสสุ อภินิวิสิตฺวา วณฺณสณฺฐานทิโสกาสวเสน เกสาทโย ปริคฺคณฺหนฺโต อนฺตรา กิเลสปริฬาหาทีนํ อุปฺปตฺติ วาเรตฺวา ยาว มตฺถลุงฺคา ภาวนํ ปาเปติ, โส ปุเรสงฺขาตานํ เกสานํ ปจฺฉาสงฺขาตสฺส มตฺถลุงฺคสฺส จ วเสน ปจฺฉา ปุเร อสงฺขิตฺตํ วิมุตฺตํ อปฺปณิหิตนฺติ ปชานาติ นาม. เอวํ โข อานนฺท อปฺปณิธาย ภาวนา โหตีติ เอวํ อานนฺท อฐเปตฺวา ภาวนา โหติ. อิมสฺส หิ ภิกฺขุโน ยถา นาม ปุริสสฺส คุฬภารํ ลภิตฺวา อตฺตโน คามํ อติหรนฺตสฺส อนฺตรา อฐเปตฺวา อุจฺจงฺเค ปกฺขิตฺตานิ คุฬขณฺฑาทีนิ ขาทนียานิ ขาทนฺตสฺส อตฺตโน คาเมเยว โอตรณํ โหติ, เอวเมว อรหตฺตํ ปาปุณิตุํ อารทฺธภาวนสฺส ปริฬาหาทีนํ อุปฺปตฺตึ วาเรตฺวา กมฺมฏฺฐานภาวนา ปวตฺตา, ตสฺมา "อปฺปณิธาย ภาวนา"ติ วุตฺตา. ตสฺส ปน ปุริสสฺส ตํ คุฬภารํ อตฺตโน คามํ เนตฺวา ญาตีหิ สทฺธึ ปริโภโค วิย อิมสฺส ภิกฺขุโน กมฺมฏฺฐานํ มตฺถกํ ปาเปตฺวา อรหตฺตํ ปตฺตสฺส ผลสมาปตฺติสุขานุภวนํ เวทิตพฺพํ. อิมสฺมึ สุตฺเต ปุพฺพภาควิปสฺสนา กถิตา. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. อมฺพปาลิวคฺโค ปฐโม. ----------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้า ๒๗๗-๒๘๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=13&A=6054&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=13&A=6054&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=19&i=714 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=19&A=4136 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=19&A=3987 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=19&A=3987 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑๘ http://84000.org/tipitaka/read/?index_19
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]