ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๑)

                      ๖. อจฺฉราสงฺฆาตวคฺควณฺณนา
      [๕๑] ฉฏฺฐสฺส ปฐเม ตํ อสฺสุตวา ปุถุชฺชโนติ ตํ ภวงฺคจิตฺตํ สุตวิรหิโต
ปุถุชฺชโน. ตตฺถ อาคมาธิคมาภาวา เญยฺโย อสฺสุตวา อิติ. โย หิ อิทํ สุตฺตํ
อาทิโต ปฏฺฐาย อตฺถวเสน อุปปริกฺขนฺโต "อิทํ ภวงฺคจิตฺตํ นาม ปกติปริสุทฺธมฺปิ
ชวนกฺขเณ อุปฺปนฺเนหิ โลภาทีหิ อุปกฺกิเลเสหิ อุปกฺกิลิฏฺฐนฺ"ติ เนว อาคมวเสน
น อธิคมวเสน ชานาติ. ยสฺส จ ขนฺธธาตุอายตนปจฺจยาการสติปฏฺฐานาทีสุ
อุคฺคหปริปุจฺฉาย วิรหิตตฺตา ๑- ยถาภูตญาณปฏิเวธโก ๒- เนว อาคโม, ปฏิปตฺติยา
อธิคนฺตพฺพสฺส อนธิคตตฺตา น อธิคโม อตฺถิ, โส อาคมาธิคมาภาวา เญยฺโย
อสฺสุตวา อิติ. สฺวายํ:-
             ปุถูนํ ชนนาทีหิ           การเณหิ ปุถุชฺชโน
             ปุถุชฺชนนฺโตคธตฺตา        ปุถุ วายํ ชโน อิติ.
      โส หิ ปุถูนํ นานปฺปการานํ กิเลสานํ ๓- ชนนาทีหิ การเณหิ ปุถุชฺชโน.
ยถาห:-
          "ปุถุ กิเลเส ชเนนฺตีติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ อวิหตสกฺกายทิฏฺฐิกาติ
    ปุถุชฺชนา, ปุถุ สตฺถารานํ มุขุลฺโลกิกาติ ๔- ปุถุชฺชนา, ปุถุ สพฺพคตีหิ
    อวุฏฺฐิตาติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ นานาภิสงฺขาเรหิ ๕- อภิสงฺขโรนฺตีติ ปุถุชฺชนา,
    ปุถุ นานาโอเฆหิ วุยฺหนฺตีติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ นานาสนฺตาเปหิ
    สนฺตปฺปนฺตีติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ นานาปริฬาเหหิ ปริฑยฺหนฺตีติ ปุถุชฺชนา,
    ปุถุ ปญฺจสุ กามคุเณสุ รตฺตา คิทฺธา คธิตา มุจฺฉิตา อชฺโฌปนฺนา ๖-
    ลคฺคา ลคฺคิตา ปลิพุทฺธาติ ปุถุชฺชนา, ปุถุ ปญฺจหิ นีวรเณหิ อาวุฏา
    นิวุฏา โอวุฏา ๗- ปิหิตา ปฏิจฺฉนฺนา ปฏิกุชฺชิตาติ ปุถุชฺชนา"ติ. ๘-
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อุคฺคหปริปุจฺฉาวินิจฺฉยวิรหิตตฺตา   ฉ.ม.,อิ......ปฏิเวธสาธโก
@ ฉ.ม.,อิ. กิเลสาทีนํ   สี. มุขุลฺโลกกาติ   ฉ.ม. นานาภิสงฺขาเร
@ ม. อชฺโฌสนฺนา   ฉ.ม. อาวุตา นิวุตา โอวุตา
@ ขุ.มหา. ๒๙/๒๓๙/๑๗๙ ติสฺสเมตฺเตยฺยสุตฺตนิทฺเทส (สฺยา)
      ปุถูนํ วา คณนปถาตีตานํ อริยธมฺมปรมฺมุขานํ นีจธมฺมสมาจารานํ ชนานํ
อนฺโตคธตฺตาติปิ ๑- ปุถุชฺชนา, ปุถุ วา อยํ วิสุํเยว สงฺขฺยํ คโต, วิสํสฏฺโฐ
สีลสุตาทิคุณยุตฺเตหิ อริเยหิ ชโนติ ปุถุชฺชโน. เอวเมเตหิ "อสฺสุตวา ปุถุชฺชโน"ติ
ทฺวีหิ ปเทหิ วุตฺตํ ๒- :-
            ทุเว ปุถุชฺชนา วุตฺตา      พุทฺเธนาทิจฺจพนฺธุนา
            อนฺโธ ปุถุชฺชโน เอโก     กลฺยาเณโก ปุถุชฺชโนติ
เทฺว ปุถุชฺชนา วุตฺตา, เตสุ อนฺธปุถุชฺชโน วุตฺโต โหตีติ เวทิตพฺโพ.
      ยถาภูตํ น ชานาตีติ "อิทญฺจ ภวงฺคจิตฺตํ เอวํ อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ
อุปกฺกิลิฏฺฐํ นาม โหติ, เอวํ วิปฺปมุตฺตํ นามา"ติ ยถาสภาวโต น ชานาติ.
ตสฺมาติ ยสฺมา น ชานาติ, ตสฺมา. จิตฺตภาวนา นตฺถีติ จิตฺตฏฺฐิติ จิตฺตปริคฺคโห
นตฺถิ, นตฺถิภาเวเนว "นตฺถี"ติ วทามีติ ทสฺเสติ. ปฐมํ.
      [๕๒] ทุติเย สุตวาติ สุตสมฺปนฺโน. วิตฺถารโต ปเนตฺถ อสฺสุตวาติ ปทสฺส
ปฏิปกฺขวเสน อตฺโถ เวทิตพฺโพ. อริยสาวโกติ อตฺถิ อริโย น สาวโก เสยฺยถาปิ
พุทฺโธ เจว ปจฺเจกพุทฺโธ จ, อตฺถิ สาวโก น อริโย เสยฺยถาปิ คิหี อนาคตผโล,
อตฺถิ เนว อริโย น สาวโก เสยฺยถาปิ ปุถู ติตฺถิยา. อตฺถิ อริโย เจว สาวโก
จ เสยฺยถาปิ สมณา สกฺยปุตฺติยา อาคตผลา วิญฺญาตสาสนา. อิธ ปน คิหี
วา โหตุ ปพฺพชิโต วา, โย โกจิ สุตวาติ เอตฺถ วุตฺตสฺส อตฺถสฺส วเสน
สุตสมฺปนฺโน, อยํ อริยสาวโกติ เวทิตพฺโพ. ยถาภูตํ ปชานาตีติ "เอวมิทํ
ภวงฺคจิตฺตํ อาคนฺตุเกหิ อุปกฺกิเลเสหิ วิปฺปมุตฺตํ โหติ, เอวํ อุปกฺกิลิฏฺฐนฺ"ติ
ยถาสภาวโต ปชานาติ. จิตฺตภาวนา อตฺถีติ จิตฺตฏฺฐิติ จิตฺตปริคฺคโห อตฺถิ,
อตฺถิภาเวเนว "อตฺถี"ติ วทามีติ ทสฺเสติ. อิมสฺมึ สุตฺเต พลววิปสฺสนา กถิตา. เกจิ
ตรุณวิปสฺสนาติ วทนฺติ. ทุติยํ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. อนฺโตคธตฺตาปิ   ฉ.ม.,อิ. เย เต
      [๕๓] ตติยํ อตฺถุปฺปตฺติยํ กถิตํ. กตรายํ ปน อตฺถุปฺปตฺติยํ? อคฺคิกฺขนฺโธ-
ปมสุตฺตนฺตอตฺถุปฺปตฺติยํ. ภควา กิร เอกสฺมึ สมเย สาวตฺถิยํ อุปนิสฺสาย เชตวนมหา-
วิหาเร ปฏิวสติ. พุทฺธานญฺจ ยตฺถ กตฺถจิ ปฏิวสนฺตานํ ปญฺจวิธํ กิจฺจํ อวิชหิตเมว
โหติ. ปญฺจ หิ พุทฺธกิจฺจานิ ๑- นาม ปุเรภตฺตกิจฺจํ ปจฺฉาภตฺตกิจฺจํ
ปุริมยามกิจฺจํ มชฺฌิมยามกิจฺจํ ปจฺฉิมยามกิจฺจนฺติ.
      ตตฺริทํ ปุเรภตฺตกิจฺจํ:- ภควา หิ ปาโตว วุฏฺฐาย อุปฏฺฐากานุคฺคหตฺถํ
สรีรผาสุกตฺถญฺจ มุขโธวนาทิสรีรปริกมฺมํ กตฺวา ยาว ภิกฺขาจารเวลา, ตาว
วิวิตฺตาสเน วีตินาเมตฺวา ภิกฺขาจารเวลาย อนฺตรวาสกํ ๒- นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ
พนฺธิตฺวา จีวรํ ปารุปิตฺวา ปตฺตมาทาย กทาจิ เอกโกว, กทาจิ ภิกฺขุสํฆปริวุโต
คามํ วา นิคมํ วา ปิณฺฑาย ปวิสติ กทาจิ ปกติยา, กทาจิ อเนเกหิ ปาฏิหาริเยหิ
ปวตฺตมาเนหิ. เสยฺยถีทํ? ปิณฺฑาย ปวิสโต โลกนาถสฺส ปุรโต ปุรโต คนฺตฺวา
มุทุคตา วาตา ปฐวึ โสเธนฺติ, วลาหกา อุทกผุสฺสิตานิ มุญฺจิตฺวา ๓- มคฺเค เรณุํ
วูปสเมตฺวา อุปริ วิตานํ หุตฺวา ติฏฺฐนฺติ, อปเร วาตา ปุปฺผานิ ๔- อุปสํหริตฺวา
มคฺเค โอกิรนฺติ, อุนฺนตภูมิปฺปเทสา โอนมนฺติ, โอนตา อุนฺนมนฺติ, ปาทนิกฺเขปสมเย
สมตลา ภูมิ ๕- โหติ, สุขสมฺผสฺสานิ ปทุมปุปฺผานิ วา ปาเท สมฺปฏิจฺฉนฺติ.
อินฺทขีลสฺส อนฺโต ฐปิตมตฺเต ทกฺขิณปาเท สรีรา ฉพฺพณฺณรสฺมิโย นิกฺขมิตฺวา
สุวณฺณปิญฺชรานิ ๖- วิย วิจิตฺรวฏฺฏิปริกฺขิตฺตานิ ๗- วิย จ ปาสาทกูฏาคาราทีนิ
กโรนฺติโย ๘- อิโต จิโต จ ธาวนฺติ, ๙- หตฺถิอสฺสวิหงฺคมาทโย ๑๐- สกสกฏฺฐาเนสุ
ฐิตาเยว มธุเรนากาเรน สทฺทํ กโรนฺติ, ตถา เภริปณวาทีนิ ๑๑- ตุริยานิ มนุสฺสานญฺจ
กายุปคานิ อาภรณานิ. เตน สญฺญาเณน มนุสฺสา ชานนฺติ "อชฺช ภควา อิธ ปิณฺฑาย
ปวิฏฺโฐ"ติ. เต สุนิวตฺถา สุปารุตา คนฺธปุปฺผาทีนิ อาทาย ฆรา นิกฺขมิตฺวา
อนฺตรวีถึ ปฏิปชฺชิตฺวา
@เชิงอรรถ:  ม. พุทฺธกิจฺจํ   ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ฉ.ม. มุญฺจนฺตา   ม. วาลุกานิ
@ปุปฺผานิ จ   ฉ.ม. สมาว ภูมิ   ฉ.ม. สุวณฺณรสปิญฺชรานิ
@ สี. จิตฺรปฏฺฏปริกฺขิตฺตานิ, ฉ.ม. จิตฺรปฏปริกฺขิตฺตานิ   ฉ.ม. อลงฺกโรนฺติโย
@ สี. วิธาวนฺติ  ๑๐ ฉ. หตฺถิอสฺสวิหงฺคาทโย, ม. หตฺถิอสฺสมหึสาทโย
@๑๑ ฉ.ม. เภริวีณาทีนิ
      ภควนฺตํ คนฺธปุปฺผาทีหิ สกฺกจฺจํ ปูเชตฺวา วนฺทิตฺวา "อมฺหากํ ภนฺเต ทส
ภิกฺขู, อมฺหากํ วีสติ, ปญฺญาสํ ฯเปฯ อมฺหากํ ภิกฺขุสตํ เทถา"ติ ยาจิตฺวา
ภควโตปิ ปตฺตํ คเหตฺวา อาสนํ ปญฺญาเปตฺวา สกฺกจฺจํ ปิณฺฑปาเตน ปฏิมาเนนฺติ.
ภควา กตภตฺตกิจฺโจ เตสํ สนฺตานานิ ๑- โอโลเกตฺวา ตถา ธมฺมํ เทเสติ, ยถา เกจิ
สรณคมเน ๒- ปติฏฺฐหนฺติ, เกจิ ปญฺจสุ สีเลสุ, เกจิ โสตาปตฺติสกทาคามิอนาคามิผลานํ
อญฺญตรสฺมึ, เกจิ ปพฺพชิตฺวา อคฺคผเล อรหตฺเตติ. เอวํ มหาชนํ อนุคฺคเหตฺวา
อุฏฺฐายาสนา วิหารํ คจฺฉติ. ตตฺถ คนฺตฺวา คนฺธมณฺฑลมาเฬ ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน
นิสีทติ ภิกฺขูนํ ภตฺตกิจฺจปริโยสานํ อาคมยมาโน. ตโต ภิกฺขูนํ ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน
อุปฏฺฐาโก ภควโต นิเวเทติ. อถ ภควา คนฺธกุฏึ ปวิสติ. อิทํ ตาว ปุเรภตฺตกิจฺจํ.
      อถ ภควา เอวํ กตปุเรภตฺตกิจฺโจ คนฺธกุฏิยา ปมุขฏฺฐาเน ๓- นิสีทิตฺวา
ปาเท โธวิตฺวา ๔- ภิกฺขุสํฆํ โอวทติ "ภิกฺขเว อปฺปมาเทน สมฺปาเทถ, ทุลฺลโภ
พุทฺธุปฺปาโท โลกสฺมึ, ทุลฺลโภ มนุสฺสปฏิลาโภ, ๕- ทุลฺลภา สทฺธาสมฺปตฺติ, ๖-
ทุลฺลภา ปพฺพชฺชา, ทุลฺลภํ ธมฺมสฺสวนนฺ"ติ. ๗- ตตฺถ เกจิ ภควนฺตํ กมฺมฏฺฐานํ
ปุจฺฉนฺติ. ภควา เตสํ จริยานุรูปํ กมฺมฏฺฐานํ เทติ. ตโต สพฺเพปิ ภควนฺตํ
วนฺทิตฺวา อตฺตโน ๘- รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานานิ คจฺฉนฺติ. เกจิ อรญฺญํ, เกจิ
รุกฺขมูลํ, เกจิ ปพฺพตาทีนํ อญฺญตรํ, เกจิ จาตุมฺมหาราชิกภวนํ ฯเปฯ เกจิ
วสวตฺติภวนํ. ๙- ตโต ภควา คนฺธกุฏึ ปวิสิตฺวา สเจ อากงฺขติ, ทกฺขิเณน ปสฺเสน
สโต สมฺปชาโน มุหุตฺตํ สีหเสยฺยํ กปฺเปติ. อถ สมสฺสาสิตกาโย อุฏฺฐหิตฺวา
ทุติยภาเค โลกํ โอโลเกติ. ตติยภาเค ยํ คามํ วา นิคมํ วา อุปนิสฺสาย วิหรติ,
ตตฺถ มหาชโน ปุเรภตฺตํ ทานํ ทตฺวา ปจฺฉาภตฺตํ สุนิวตฺโถ สุปารุโต คนฺธปุปฺผาทีนิ
อาทาย วิหาเร สนฺนิปตติ. ตโต ภควา สมฺปตฺตปริสาย อนุรูเปน ปาฏิหาริเยน คนฺตฺวา
ธมฺมสภายํ ปญฺญตฺตปวรพุทฺธาสเน นิสชฺช
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อุปนิสฺสยจิตฺตสนฺตานานิ   ฉ.ม. สรณคมเนสุ   ฉ.ม. อุปฏฺฐาเน
@ ฉ.ม. ปกฺขาเลตฺวา ปาทปีเฐ ฐตฺวา   ฉ.ม. มนุสฺสตฺตปฏิลาโภ   ฉ.ม. ขณสมฺปตฺติ
@ ฉ.ม. สทฺธมฺมสฺสวนนฺติ   ฉ.ม.,อิ. อตฺตโน อตฺตโน   ฉ.ม.,อิ. วสวตฺติภวนนฺติ
ธมฺมํ เทเสติ กาลยุตฺตํ สมยยุตฺตํ, อถ กาลํ วิทิตฺวา ปริสํ อุยฺโยเชติ, มนุสฺสา
ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปกฺกมนฺติ. อิทํ ปจฺฉาภตฺตกิจฺจํ.
     โส เอวํ นิฏฺฐิตปจฺฉาภตฺตกิจฺโจ สเจ คตฺตานิ โอสิญฺจิตุกาโม โหติ, พุทฺธาสนา
อุฏฺฐาย นฺหานโกฏฺฐกํ ปวิสิตฺวา อุปฏฺฐาเกน ปฏิยาทิตอุทเกน คตฺตานิ อุตุํ
คาหาเปติ. ๑- อุปฏฺฐาโกปิ พุทฺธาสนํ อาเนตฺวา คนฺธกุฏิปริเวเณ ปญฺญาเปติ. ภควา
สุรตฺตํ ทุปฺปฏฺฏํ ๒- นิวาสนํ นิวาเสตฺวา กายพนฺธนํ พนฺธิตฺวา อุตฺตราสงฺคํ
กตฺวา ๓- ตตฺถ อาคนฺตฺวา นิสีทิ ๔- เอกโกว มุหุตฺตปฏิสลฺลีโน, อถ ภิกฺขู ตโต ๕-
อาคมฺม ภควโต อุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ. ๖- ตตฺถ เอกจฺเจ ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ, เอกจฺเจ
กมฺมฏฺฐานํ ยาจนฺติ, เอกจฺเจ ธมฺมสฺสวนํ ยาจนฺติ. ภควา เตสํ อธิปฺปายํ
สมฺปาเทนฺโต ปุริมยามํปิ วีตินาเมติ. อิทํ ปุริมยามกิจฺจํ.
     ปุริมยามกิจฺจปริโยสาเน ปน ภิกฺขูสุ ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปกฺกนฺเตสุ
สกลทสสหสฺสีโลกธาตุเทวตาโย โอกาสํ ลภมานา ภควนฺตํ อุปสงฺกมฺม ๗- ปญฺหํ ปุจฺฉนฺติ
ยถาภิสงฺขตํ จตุรกฺขรมฺปิ. ๘- ภควา ตาสํ เทวตานํ ปญฺหํ วิสฺสชฺเชนฺโต มชฺฌิมยามํ
วีตินาเมติ. อิทํ มชฺฌิมยามกิจฺจํ.
     ปจฺฉิมยามํ ปน ตโย โกฏฺฐาเส กตฺวา ปุเรภตฺตโต ปฏฺฐาย นิสชฺชาปีฬิตสฺส
สรีรสฺส กิลาสุภาวโมจนตฺถํ เอกํ โกฏฺฐาสํ จงฺกเมน วีตินาเมติ, ทุติยโกฏฺฐาเส
คนฺธกุฏึ ปวิสิตฺวา ทกฺขิเณน ปสฺเสน สโต สมฺปชาโน สีหเสยฺยํ กปฺเปติ.
ตติยโกฏฺฐาเส ปจฺจุฏฺฐาย นิสีทิตฺวา ปุริมพุทฺธานํ สนฺติเก ทานสีลาทิวเสน
กตาธิการปุคฺคลทสฺสนตฺถํ พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกติ. อิทํ ปจฺฉิมยามกิจฺจํ.
     ตํปิ ทิวสํ ภควา อิมสฺมึเยว กิจฺเจ ฐิโต โลกํ โวโลเกนฺโต อิทํ อทฺทส:- มยา
โกสลรฏฺเฐ จาริกํ จรนฺเตน อคฺคิกฺขนฺเธน อุปนาเมตฺวา เอกสฺมึ สุตฺเต เทสิเต
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. คณฺหาเปติ   สี.,อิ. รตฺตทุปฏฺฏํ   ฉ.ม. เอกํสํ กตฺวา
@ ฉ.ม.,อิ. นิสีทติ   ฉ.ม.,อิ. ตโต ตโต   ฉ.ม. อาคจฺฉนฺติ
@ ฉ.ม.,อิ. อุปสงฺกมิตฺวา   ฉ.ม.,อิ. อนฺตมโส จตุรกฺขรมฺปิ
สฏฺฐี ภิกฺขู อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสนฺติ, สฏฺฐิมตฺตานํ อุณฺหํ โลหิตํ มุขโต
อุคฺคจฺฉิสฺสติ, สฏฺฐิมตฺตา คิหิภาวํ คมิสฺสนฺติ. ตตฺถ เย อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสนฺติ,
เต ยงฺกิญฺจิ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปาปุณิสฺสนฺตีติ. ๑- อิตเรสํ ปน ภิกฺขูนํ
สงฺคหตฺถาย จาริกํ จริตุกาโม หุตฺวา "อานนฺท ภิกฺขูนํ อาโรเจหี"ติ อาห.
      เถโร อนุปริเวณํ คนฺตฺวา "อาวุโส สตฺถา มหาชนสฺส สงฺคหตฺถาย จาริกํ
จริตุกาโม, คนฺตุกามา อาคจฺฉถา"ติ อาห. ภิกฺขู มหาลาภํ ลภิตฺวา วิย
ตุฏฺฐมานสา "ลภิสฺสาม วต มหาชนสฺส ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส ภควโต สุวณฺณวณฺณํ
สรีรํ โอโลเกตุํ มธุรธมฺมกถํ โสตุนฺ"ติ ปรุฬฺหเกสา เกเส โอหาราเปตฺวา ๒-
มลคฺคหิตปตฺตา ปตฺเต ปจิตฺวา กิลิฏฺฐจีวรา จีวรานิ โธวิตฺวา คมนสชฺชา อเหสุํ.
สตฺถา อปริจฺฉินฺเนน ภิกฺขุสํเฆน ปริวุโต โกสลรฏฺฐํ จาริกาย นิกฺขนฺโต
คามนิคมปฏิปาฏิยา เอกทิวสํ เอกคาวุตทฺวิคาวุตติคาวุตโยชนปรมํ ๓- จาริกํ
คนฺตฺวา ๔- เอกสฺมึ ปเทเส มหนฺตํ สุสิรรุกฺขํ อคฺคินา สมฺปชฺชลิตํ ทิสฺวา
"อิมเมว วตฺถุํ กตฺวา สตฺตหิ องฺเคหิ ปฏิมณฺเฑตฺวา ธมฺมกถํ ๕- กเถสฺสามี"ติ
คมนํ ปจฺฉินฺทิตฺวา อญฺญตรํ รุกฺขมูลํ อุปสงฺกมิตฺวา นิสชฺชาการํ ทสฺเสสิ.
อานนฺทตฺเถโร สตฺถุ อธิปฺปายํ ญตฺวา "อทฺธา การณํ ภวิสฺสติ, น อการณํ ๖-
ตถาคตา คมนํ ปจฺฉินฺทิตฺวา นิสีทนฺตี"ติ จตุคฺคุณํ สงฺฆาฏึ ปญฺญาเปติ. ๗- สตฺถา
นิสีทิตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา "ปสฺสถ โน ตุเมฺห ภิกฺขเว อมุํ มหนฺตํ
อคฺคิกฺขนฺธนฺ"ติ อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺตํ ๘- เทเสสิ. ๙-
       อิมสฺมึ จ ปน เวยฺยากรเณ ภญฺญมาเน สฏฺฐิมตฺตานํ ภิกฺขูนํ อุณฺหํ โลหิตํ
มุขโต อุคฺคจฺฉิ, สฏฺฐิมตฺตา ภิกฺขู สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตึสุ,
สฏฺฐิมตฺตานํ ภิกฺขูนํ อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตานิ วิมุจฺจึสุ. ตญฺหิ เวยฺยากรณํ
สุตฺวา สฏฺฐิมตฺตานํ ภิกฺขูนํ นามกาโย สนฺตตฺโต, นามกาเย สนฺตตฺเต กรชกาโย
สนฺตตฺโต,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. ปาปุณิสฺสนเตว   ฉ.ม.,อิ. โอหาเรตฺวา
@ ฉ.ม. คาวุตอฑฺฒโยชนติคาวุตโยชนปรมํ   ฉ.ม.,อิ. จรนฺโต   ฉ.ม.,อิ. ธมฺมเทสนํ
@ ฉ.ม. อการเณน   ฉ.ม.,อิ. ปญฺญาเปสิ   ฉ.ม.,อิ. อคฺคิกฺขนฺโธปมสุตฺตนฺตํ,
@องฺ.สตฺตก. ๒๓/๖๙/๑๒๙ มหาวคฺค (สฺยา)   ฉ.ม. เทเสติ
กรชกาเย สนฺตตฺเต นิธานคตํ อุณฺหํ โลหิตํ มุขโต อุคฺคจฺฉิ. สฏฺฐิมตฺตา ภิกฺขู
"ทุกฺกรํ วต พุทฺธสาสเน ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุนฺ"ติ
สิกฺขํ ปจฺจกฺขาย หีนายาวตฺตนฺติ, ๑- สฏฺฐิมตฺตา ภิกฺขู สตฺถุเทสนาภิมุขํ ญาณํ
เปเสตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺตา.
      ตตฺถ เยสํ อุณฺหํ โลหิตํ มุขโต อุคฺคจฺฉิ, เต ปาราชิกํ อาปชฺชึสุ. เย
คิหิภาวํ ปตฺตา, เต ขุทฺทานุขุทฺทกานิ สิกฺขาปทานิ มทฺทนฺตา วิจรึสุ. เย อรหตฺตํ
ปตฺตา, เต ปริสุทฺธสีลาว อเหสุํ. สตฺถุ ธมฺมเทสนา อิเมสํ ติณฺณมฺปิ สผลา
ชาตา. อรหตฺตํ ปตฺตานํ ตาว สผลา โหตุ, อิตเรสํ กถํ สผลา ชาตาติ ๒- ?
เตปิ หิ สเจ อิมํ ธมฺมเทสนํ น สุเณยฺยุํ, ปมตฺตาว หุตฺวา ฐานํ ชหิตุํ น
สกฺกุเณยฺยุํ. ตโต เนสํ ตํ ปาปํ วฑฺฒมานํ อปาเยสุเยว สํสีทาเปยฺย. อิมํ ปน
เทสนํ สุตฺวา ชาตสํเวคา ฐานํ ชหิตฺวา สามเณรภูมิยํ ฐิตา ทส สีลานิ ปูเรตฺวา
โยนิโส มนสิกาเร ยุตฺตปยุตฺตา เกจิ โสตาปนฺนา เกจิ สกทาคามิโน เกจิ
อนาคามิโน อเหสุํ, เกจิ เทวโลเก นิพฺพตฺตึสุ, เอวํ ปาราชิกาปนฺนานมฺปิ สผลา
อโหสิ. อิตเร ปน สเจ อิมํ ธมฺมเทสนํ น สุเณยฺยุํ, คจฺฉนฺเต คจฺฉนฺเต กาเล
สํฆาทิเสสมฺปิ ปาราชิกมฺปิ อาปชฺเชยฺยุํ. ๓- อิมํ ปน ธมฺมเทสนํ สุตฺวา "อโห
สลฺเลขิตํ พุทฺธสาสนํ, น สกฺกา อเมฺหหิ ยาวชีวํ อิมํ ปฏิปตฺตึ ปูเรตุํ, สิกฺขํ
ปจฺจกฺขาย อุปาสกธมฺมํ ปูเรตฺวา ทุกฺขา มุจฺจิสฺสามา"ติ คิหิภาวํ อุปสงฺกมึสุ. ๔-
เต ตีสุ สรเณสุ ปติฏฺฐาย ปญฺจ สีลานิ รกฺขิตฺวา อุปาสกธมฺมํ ปูเรตฺวา เกจิ
โสตาปนฺนา เกจิ สกทาคามิโน เกจิ อนาคามิโน ชาตา, เกจิ เทวโลเก นิพฺพตฺตาติ.
เอวเมเตสมฺปิ สผลาว อโหสิ.
      อิมํ ปน สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา เทวสงฺฆา เยหิปิ สุตา, เยหิปิ น
สุตา, สพฺเพสํเยว อาโรเจนฺตา วิจรึสุ. ภิกฺขู สุตฺวา สุตฺวา "ทุกฺกรํ โภ พุทฺธานํ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. หีนายาวตฺตา   ฉ.ม. สผลาว ชาตาติ
@ ฉ.ม. อนุปุพฺเพน สงฺฆาทิเสสมฺปิ ปาราชิกมฺปิ ปาปุณิตฺวา อปาเยสุเยว
@อุปฺปชฺชิตฺวา มหาทุกฺขํ อนุภเวยฺยุํ   ฉ.ม. อุปคมึสุ
สาสเน ยาวชีวํ ปริปุณฺณํ ปริสุทฺธํ พฺรหฺมจริยํ จริตุนฺ"ติ เอกกฺขเณเนว ทสปิ
ภิกฺขู วีสติปิ สฏฺฐีปิ สตมฺปิ สหสฺสมฺปิ ภิกฺขู คิหี โหนฺติ. สตฺถา ยถารุจิยา
จาริกํ จริตฺวา น ปุน เชตวนเมว คนฺตฺวา ภิกฺขู อามนฺเตสิ "ภิกฺขเว ตถาคโต
จาริกํ จรมาโน จิรํ อากิณฺโณ วิหาสิ, อิจฺฉามหํ ภิกฺขเว อฑฺฒมาสํ ปฏิสลฺลียิตุํ,
นมฺหิ เกนจิ อุปสงฺกมิตพฺโพ อญฺญตฺร เอเกน ปิณฺฑปาตนีหารเกนา"ติ. อฑฺฒมาสํ
เอกีภาเวน วีตินาเมตฺวา ปฏิสลฺลานา วุฏฺฐิโต อานนฺทตฺเถเรน สทฺธึ วิหารจาริกํ
จรมาโน โอโลกิโตโลกิตฏฺฐาเน ปน ตนุภูตํ ภิกฺขุสํฆํ ทิสฺวา ชานนฺโตเยว เถรํ
ปุจฺฉิ "อานนฺท อญฺญสฺมึ กาเล ตถาคเต จาริกํ จริตฺวา เชตวนํ อาคเต สกลวิหาโร
กาสาวปชฺโชโต อิสิวาตปฏิวาโต ๑- โหติ, อิทานิ ปน ตนุภูโต ภิกฺขุสํโฆ ทิสฺสติ,
เยภุยฺเยน จ อุปฺปณฺฑุปฺปณฺฑุกชาตา ภิกฺขู, กึ นุ โข เอตนฺ"ติ. เอตรหิ ภควา
ตุมฺหากํ อคฺคิกฺขนฺโธปมธมฺมเทสนํ กถิตกาลโต ปฏฺฐาย ภิกฺขู สํเวคปฺปตฺตา หุตฺวา
"มยํ เอตํ ธมฺมํ สพฺพากาเรน ปริจริตุํ ๒- น สกฺขิสฺสาม, อสมฺมาวตฺตนฺตานญฺจ
ชนสฺส สทฺธาเทยฺยํ ปริภุญฺชิตุํ อยุตฺตนฺ"ติ คิหิภาวํ สงฺกมนฺตีติ.
      ตสฺมึ ขเณ ภควโต ธมฺมสํเวโค อุปฺปชฺชิ. ตโต เถรํ อาห "มยิ ปฏิสลฺลาเน
วีตินาเมนฺเต น โกจิ มม ปุตฺตานํ เอกํ อสฺสาสฏฺฐานํ กเถสิ. สาครสฺส
หิ โอตรณติตฺถานิ วิย พหูนิ อิมสฺมึ สาสเน อสฺสาสการณานิ. คจฺฉานนฺท
คนฺธกุฏิปริเวเณ พุทฺธาสนํ ปญฺญาเปตฺวา ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาเตหี"ติ. เถโร ตถา
อกาสิ. สตฺถา พุทฺธาสนวรคโต ภิกฺขู อามนฺเตตฺวา "ภิกฺขเว เมตฺตาย สพฺพปุพฺพภาโค
นาม เนว อปฺปนา, น อุปจาโร, สตฺตานํ หิตผรณมตฺตเมวา"ติ วตฺวา อิมิสฺสา
อตฺถุปฺปตฺติยา อิมํ อจฺฉราสงฺฆาตสุตฺตํ ๓- เทเสสิ.
      ตตฺถ อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตนฺติ อจฺฉราปหรณมตฺตํ, เทฺว องฺคุลิโย ปหริตฺวา
สทฺทกรณมตฺตนฺติ อตฺโถ. เมตฺตจิตฺตนฺติ สพฺพสตฺตานํ หิตผรณจิตฺตํ. อาเสวตีติ
@เชิงอรรถ:  สี.,อิ. อิสิวาตปริวาโต   ฉ.ม. ปริปูเรตุํ, อิ. ปูเรตุํ
@ ฉ.ม. จูฬจฺฉราสงฺฆาตสุตฺตํ
กถํ อาเสวติ? อาวชฺเชนฺโต อาเสวติ, ชานนฺโต อาเสวติ, ปสฺสนฺโต อาเสวติ,
ปจฺจเวกฺขนฺโต อาเสวติ จิตฺตํ อธิฏฺฐหนฺโต ๑- อาเสวติ, สทฺธาย อธิมุจฺจนฺโต
อาเสวติ, วิริยํ ปคฺคณฺหนฺโต อาเสวติ, สตึ อุปฏฺฐาเปนฺโต อาเสวติ, จิตฺตํ
สมาทหนฺโต อาเสวติ, ปญฺญาย ปชานนฺโต อาเสวติ, อภิญฺเญยฺยํ อภิชานนฺโต อาเสวติ,
ปริญฺเญยฺยํ ปริชานนฺโต อาเสวติ, ปหาตพฺพํ ปชหนฺโต อาเสวติ, ภาเวตพฺพํ ภาเวนฺโต
อาเสวติ, สจฺฉิกาตพฺพํ สจฺฉิกโรนฺโต อาเสวตีติ. ๒- อิธ ปน เมตฺตาปุพฺพภาเค ๓-
หิตผรณปวตฺตมตฺเตเนว อาเสวตีติ เวทิตพฺพํ. ๔-
      อริตฺตชฺฌาโนติ อตุจฺฉชฺฌาโน อปริจฺจตฺตชฺฌาโน วา. วิหรตีติ อิริยติ
วตฺตติ ๕- ปาเลติ ยเปติ ยาเปติ จรติ วิหรติ. เตน วุจฺจติ วิหรตีติ. อิมินา
ปเทน เมตฺตํ อาเสวนฺตสฺส ภิกฺขุโน อิริยาปถวิหาโร กถิโต. สตฺถุสาสนกโรติ
สตฺถุอนุสาสนิกโร. โอวาทปฏิกโรติ โอวาทการโก. เอตฺถ จ สกึ วจนํ โอวาโท,
ปุนปฺปุนํ วจนํ อนุสาสนี. สมฺมุขา วจนมฺปิ โอวาโท, เปเสตฺวา ปรมฺมุขา วจนํ
อนุสาสนี. โอติณฺเณ วตฺถุสฺมึ วจนํ โอวาโท, โอติณฺเณ อโนติณฺเณ วตฺถุสฺมึ วา ปน
วจนํ ๖- อนุสาสนี. เอวํ วิเสโส เวทิตพฺโพ. ปรมตฺถโต ปน โอวาโทติ วา อนุสาสนีติ
วา เอส ๗- เอเก เอกตฺเถ สเม สภาเค ตชฺชาเต ตญฺเญวาติ. เอตฺถ จ
"อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ เจ ภิกฺขเว ภิกฺขุ เมตฺตจิตฺตํ อาเสวตี"ติ อิทเมว สตฺถุ
สาสนญฺเจว โอวาโท จ, ตสฺส กรณโต เอส สาสนกโร โอวาทปฏิกโรติ เวทิตพฺโพ.
      อโมฆนฺติ อตุจฺฉํ. รฏฺฐปิณฺฑนฺติ ญาติปริวฏฺฏํ ปหาย รฏฺฐํ นิสฺสาย
ปพฺพชิเตน ปเรสํ เคหโต ปฏิลทฺธตฺตา ปิณฺฑปาโตว รฏฺฐปิณฺโฑ นาม วุจฺจติ.
ปริภุญฺชตีติ จตฺตาโร ปริโภคา เถยฺยปริโภโค อิณปริโภโค ทายชฺชปริโภโค
สามิปริโภโคติ. ตตฺถ ทุสฺสีลสฺส ปริโภโค เถยฺยปริโภโค นาม. สีลวโต
อปจฺจเวกฺขิตปริโภโค อิณปริโภโค นาม. สตฺตนฺนํ เสขานํ ปริโภโค ทายชฺชปริโภโค
นาม.
@เชิงอรรถ:  ก. ปจฺจุปฏฺฐเปนฺโต   ขุ.ปฏิ. ๓๑/๕๓๕/๔๓๔ ยุคนทฺธกถา   ฉ.ม.,อิ.....ภาเคน
@ ฉ.ม. เวทิตพฺโพ   ฉ.ม.,อิ. ปวตฺตติ   ฉ.ม.,อิ. โอติณฺเณ วา อโนติณฺเณ วา
@วตฺถุสฺมึ ตนฺติฐปนวเสน วจนํ   ฉ.ม. เอเส
ขีณาสวสฺส ปริโภโค สามิปริโภโค นาม. ตตฺถ อิมสฺส ภิกฺขุโน อยํ
รฏฺฐปิณฺฑปริโภโค ทฺวีหิ การเณหิ อโมโฆ โหติ. อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ เมตฺตจิตฺตํ
อาเสวนฺโต ภิกฺขุ รฏฺฐปิณฺฑสฺส สามิโก หุตฺวา ปริภุญฺชตีติปิสฺส ๑- อโมโฆ
รฏฺฐปิณฺฑปริโภโค. อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตมฺปิ เมตฺตจิตฺตํ อาเสวนฺตสฺส ภิกฺขุโน
ทินฺนทานํ มหิทฺธิยํ ๒- โหติ มหปฺผลํ มหานิสํสํ มหาชุติกํ มหาวิปฺผารนฺติปิสฺส
อโมโฆ รฏฺฐปิณฺฑปริโภโค. โก ปน วาโท เย นํ พหุลีกโรนฺตีติ เย ปน อิมํ
เมตฺตจิตฺตํ พหุลํ อาเสวนฺติ ภาเวนฺติ ปุนปฺปุนํ กโรนฺติ, เต อโมฆํ รฏฺฐปิณฺฑํ
ปริภุญฺชนฺตีติ เอตฺถ วตฺตพฺพเมว. ๓- เอวรูปา หิ ภิกฺขู รฏฺฐปิณฺฑสฺส สามิโน
อนณา ทายาทา หุตฺวา ปริภุญฺชนฺตีติ.
      [๕๔-๕๕] จตุตฺเถ ภาเวตีติ อุปฺปาเทติ วฑฺเฒติ. ปญฺจเม มนสิกโรตีติ
มนสฺมึ กโรติ. เสสํ อิเมสุ ทฺวีสุปิ ตติเย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. โย หิ
อาเสวติ, อยเมว ภาเวติ, อยํ มนสิกโรติ. เยน จิตฺเตน อาเสวติ, เตเนว
ภาเวติ, เตน มนสิกโรติ. สมฺมาสมฺพุทฺโธ ปน ยาย ธมฺมธาตุยา สุปฏิวิทฺธตฺตา
เทสนาวิลาสสมฺปนฺโน ๔- นาม โหติ, ตสฺสา สุปฏิวิทฺธตฺตา อตฺตโน เทสนาวิลาสํ
ธมฺมิสฺสริยตํ ปฏิสมฺภิทาปเภทกุสลตํ อปฺปฏิหตสพฺพญฺญุตญาณตญฺจ นิสฺสาย เอกกฺขเณ
อุปฺปนฺนํ เอกจิตฺตเมว ตีหิ โกฏฺฐาเสหิ วิภชิตฺวา ทสฺเสตีติ. ๕-
     [๕๖] ฉฏฺเฐ เย เกจีติ อนิยามิตวจนํ. อกุสลาติ เอเตสํ นิยามิตวจนํ. เอตฺตาวตา
สพฺพากุสลา อเสสโต ปริยาทินฺนา โหนฺติ. อกุสลภาคิยา อกุสลปกฺขิกาติ อกุสลานเมเวตํ
นามํ. อกุสลาเยว หิ เอกจฺเจ อกุสลา ๖- สหชาตวเสน, เอกจฺเจ อุปนิสฺสยวเสน
ภชนฺติ เจว, เตสญฺจ ปกฺขา ภวนฺตีติ "อกุสลภาคิยา อกุสลปกฺขิกา"ติ วุจฺจนฺติ.
สพฺเพ เต มโนปุพฺพงฺคมาติ มโน ปุพฺพํ ปฐมตรํ คจฺฉติ เอเตสนฺติ มโนปุพฺพงฺคมา.
เอเต หิ กิญฺจาปิ มเนน สทฺธึ เอกุปฺปาทเอกวตฺถุกเอกนิโรธเอการมฺมณา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สามิโก หุตฺวา อนโณ หุตฺวา ทายาโท หุตฺวา ปริภุญฺชตีติปิสฺส
@ ฉ.ม. มหทฺธิยํ   ฉ.,อิ. วตฺตพฺพเมว กึ, ม. วตฺตพฺพเมว นตฺถิ
@ ฉ.ม. เทสนาวิลาสปฺปตฺโต, อิ. เทสนวิลาสปฺปตฺตา   ฉ.ม.,อิ. ทสฺเสสีติ
@ ฉ.ม.,อิ. อกุสลํ
โหนฺติ, ยสฺมา ปน เตสํ มโน อุปฺปาทโก การโก ชนโก สมุฏฺฐาปโก นิพฺพตฺตโก,
ตสฺมา มโนปุพฺพงฺคมา นาม โหนฺติ.
      ปฐมํ อุปฺปชฺชตีติ ยถา นาม "ราชา นิกฺขนฺโต"ติ วุตฺเต "ราชาเยว
นิกฺขนฺโต, เสสา ราชเสนา ๑- นิกฺขนฺตา อนิกฺขนฺตา"ติ ปุจฺฉิตพฺพการณํ นตฺถิ,
สพฺพา นิกฺขนฺตาเตฺวว ๒- ปญฺญายนฺติ, เอวเมว มโน อุปฺปนฺโนติ วุตฺตกาลโต ๓-
ปฏฺฐาย อวเสสา สหชาตสํสฏฺฐสมฺปยุตฺตา อุปฺปนฺนา น อุปฺปนฺนาติ ปุจฺฉิตพฺพการณํ
นตฺถิ, สพฺเพ เต อุปฺปนฺนาเตฺวว ปญฺญายนฺติ. เอตมตฺถวสมฺปฏิจฺจ ๔- เตหิ
สํสฏฺฐสมฺปยุตฺโต เอกุปฺปาเทกนิโรโธปิ สมาโน มโน เตสํ ธมฺมานํ ปฐมํ อุปฺปชฺชตีติ
วุตฺโต. อนฺวเทวาติ อนุเทว, สเหว เอกโตเยวาติ อตฺโถ. พฺยญฺชนจฺฉายํ ปน คเหตฺวา
ปฐมํ จิตฺตํ อุปฺปชฺชติ, ปจฺฉา เจตสิกาติ น คเหตพฺพํ. อตฺโถ หิ ปฏิสรณํ, น
พฺยญฺชนํ. "มโนปุพฺพงฺคมา ธมฺมา, มโนเสฏฺฐา มโนมยา"ติ คาถายปิ เอเสว นโย.
      [๕๗] สตฺตเม กุสลาติ จตุภูมิกาปิ กุสลา ธมฺมา กถิตา. เสสํ ฉฏฺเฐ
วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
      [๕๘] อฏฺฐเม ยถยิทํ ภิกฺขเว ปมาโทติ เอตฺถ ภิกฺขเวติ อาลปนํ, ยถา
อยํ ปมาโทติ อตฺโถ. ปมาโทติ ปมชฺชนากาโร. วุตฺตเญฺหตํ:-
             "ตตฺถ กตโม ปมาโท? กายทุจฺจริเต วา วจีทุจฺจริเต วา
      มโนทุจฺจริเต วา ปญฺจสุ วา กามคุเณสุ จิตฺตสฺส โวสฺสคฺโค
      โวสฺสคฺคานุปฺปทานํ กุสลานํ วา ธมฺมานํ ภาวนาย อสกฺกจฺจกิริยตา
      อสาตจฺจกิริยตา อนฏฺฐิตกิริยตา โอลีนวุตฺติตา นิกฺขิตฺตจฺฉนฺทตา
      นิกฺขิตฺตธุรตาอนาเสวนา อภาวนา อพหุลีกมฺมํ อนธิฏฺฐานํ อนนุโยโค ปมาโท, ๕-
      โย เอวรูโป ปมาโท ปมชฺชนา ปมชฺชิตตฺตํ, อยํ วุจฺจติ ปมาโท"ติ. ๖-
@เชิงอรรถ:  ม. ราชปริสา   ฉ.ม.,อิ. นิกฺขนฺตาเตว   ม. ตสฺส อุปฺปาทกาลโต   ม. เอตมตฺถํ
@สมฺปฏิจฺฉ   ฉ.ม.,อิ. นิกฺขิตฺตธุรตา อนธิฏฺฐานํ อนนุโยโค อนาเสวนา อภาวนา
@อพหุลีกมฺมํ   อภิ.วิ. ๓๕/๘๔๖/๔๒๗ ขุทฺทกวตฺถุวิภงฺค
      อุปฺปนฺนา จ กุสลา ธมฺมา ปริหายนฺตีติ อิทํ ฌานวิปสฺสนานํ วเสน วุตฺตํ.
มคฺคผลานํ ปน สกึ อุปฺปนฺนานํ ปุน ปริหานํ นาม นตฺถิ.
      [๕๙] นวเม อปฺปมาโท ปมาทปฏิปกฺขวเสน วิตฺถารโต เวทิตพฺโพ.
      [๖๐] ทสเม โกสชฺชนฺติ กุสีตภาโว. เสสํ วุตฺตนยเมวาติ.
                    อจฺฉราสงฺฆาตวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                           ฉฏฺโฐ วคฺโค.
                           -----------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้า ๕๔-๖๕. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=1271&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=1271&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=52              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=210              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=221              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=221              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]