อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๑)

                     ๘. กลฺยาณมิตฺตตาทิวคฺควณฺณนา
      [๗๑] อฏฺมสฺส ปเม กลฺยาณมิตฺตตาติ กลฺยาณา มิตฺตา อสฺสาติ กลฺยาณมิตฺโต,
ตสฺส ภาโว กลฺยาณมิตฺตตา. เสสํ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน เวทิตพฺพํ.
      [๗๒-๗๓] ทุติเย อนุโยโคติ โยโค ปโยโค. อนนุโยโคติ อโยโค อปฺปโยโค.
อนุโยคาติ อนุโยเคน. อนนุโยคาติ อนนุโยเคน. กุสลานํ ธมฺมานนฺติ จตุภูมิกกุสลานํ
ธมฺมานํ. ตติยํ อุตฺตานตฺถเมว.
      [๗๔] จตุตฺเถ โพชฺฌงฺคาติ พุชฺฌนกสตฺตสฺส องฺคภูตา สตฺต ธมฺมา. ยาย วา
ธมฺมสามคฺคิยา โส พุชฺฌติ, วฏฺฏโต ๑- วา วุฏฺาติ, จตุสจฺจธมฺมํ วา สจฺฉิกโรติ.
ตสฺสา โพธิยา องฺคภูตาติปิ โพชฺฌงฺคา. "โพชฺฌงฺคาติ เกนตฺเถน โพชฺฌงฺคา,
พุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, อนุพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, ปฏิพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา,
สมฺพุชฺฌนฺตีติ โพชฺฌงฺคา, โพธาย สํวตฺตนฺตีติ โพชฺฌงฺคา"ติ ๒- เอวํ ปเนตํ ปทํ
วิภตฺตเมว.
      [๗๕] ปญฺจเม ภาวนาปาริปูรึ คจฺฉนฺตีติ อิมินา ปเทน โพชฺฌงฺคานํ
ยาถาวสรสภูมิ นาม กถิตา. สา ปเนสา จตุพฺพิธา โหติ วิปสฺสนา
วิปสฺสนาปาทกชฺฌานํ มคฺโค ผลนฺติ. ตตฺถ วิปสฺสนาย อุปฺปชฺชนกาเล โพชฺฌงฺคา
กามาวจรา โหนฺติ, วิปสฺสนาปาทกชฺฌานมฺหิ อุปฺปชฺชนกาเล รูปาวจรา อรูปาวจรา,
มคฺคผเลสุ อุปฺปชฺชนกาเล โลกุตฺตรา. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต โพชฺฌงฺคา จตุภูมิกา
กถิตา.
      [๗๖] ฉฏฺสฺส อตฺถุปฺปตฺติโก นิกฺเขโป. อตฺถุปฺปตฺติยญฺเจตํ ๓- นิกฺขิตฺตํ.
สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ธมฺมสภายํ สนฺนิสินฺนา. เตสํ อนฺตเร พนฺธุลมลฺลเสนาปตึ
อารพฺภ อยํ กถา อุทปาทิ "อาวุโส อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ พหุาติกํ อโหสิ พหุปกฺขํ,
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สมฺโมหนิทฺทาโต  ๒ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๕๕๗/๔๖๓ โพชฺฌงฺคกถา
@๓ ฉ.ม.,อิ. อฏฺุปฺปตฺติยํ เหตํ
อิทานิ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขํ ชาตนฺ"ติ. อถ ภควา เตสํ จิตฺตวารํ ๑- ตฺวา
"มยิ คเต มหตี เทสนา ภวิสฺสตี"ติ ตฺวา คนฺธกุฏิโต นิกฺขมฺม ธมฺมสภายํ
ปญฺตฺตปวรพุทฺธาสเน นิสีทิตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา"ติ
อาห. อถ ๒- ภควา อญฺา คามนิคมาทิกถา นตฺถิ, อสุกํ ปน กุลํ ๓- ปุพฺเพ พหุาติกํ
อโหสิ พหุปกฺขํ, อิทานิ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขํ ชาตนฺติ วทนฺตา นิสินฺนมฺหาติ.
สตฺถา อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา อปฺปมตฺติกา เอสา ภิกฺขเว ปริหานีติ อิทํ สุตฺตํ
อารภิ.
      ตตฺถ อปฺปมตฺติกาติ ปริตฺตา ปริตฺตปฺปมาณา. เอตาย หิ ปริหานิยา สคฺคโต
วา มคฺคโต วา ปริหานิ นาม นตฺถิ, ทิฏฺธมฺมิกปริหานิมตฺตเมเวตนฺติอาทิมาห.
เอตํ ปติกิฏฺนฺติ เอตํ ปจฺฉิมํ เอตํ ลามกํ. ยทิทํ ปญฺาปริหานีติ ยา เอสา
มม สาสเน กมฺมสฺสกตปญฺาย ฌานปญฺาย วิปสฺสนาปญฺาย มคฺคปญฺาย
ผลปญฺาย จ ปริหานิ, เอสา ปจฺฉิมา เอสา ลามกา เอสา ฉฑฺฑนียาติ อตฺโถ.
       [๗๗] สตฺตมํปิ อตฺถุปฺปตฺติยเมว กถิตํ. ธมฺมสภายํ กิร นิสินฺเนสุ
ภิกฺขุสํเฆสุ เอกจฺเจ เอวมาหํสุ "อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ อปฺปาติกํ อปฺปปกฺขํ
อโหสิ, ตํ อิทานิ พหุาติกํ พหุปกฺกํ ชาตนฺ"ติ. กํ สนฺธาย เอวมาหํสูติ. วิสาขํ
อุปาสิกํ เวสาลิยญฺจ ลิจฺฉวี. สตฺถา เตสํ จิตฺตวารํ ตฺวา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา
ธมฺมาสเน นิสินฺโน "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนา"ติ ปุจฺฉิ. เต
ยถาภูตํ กถยึสุ. สตฺถา อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา ๔- อิมํ สุตฺตํ อารภิ. ตตฺถ
อปฺปมตฺติกาติ ตํ สมฺปตฺตึ นิสฺสาย สคฺคํ วา มคฺคํ วา สมฺปตฺตานํ อภาวโต
ปริตฺตา. ยทิทํ ปญฺาวุฑฺฒีติ กมฺมสฺสกตปญฺาทีนํ วุฑฺฒิ. ตสฺมาติ ยสฺมา าตีนํ
วุฑฺฒิ นาม ทิฏฺธมฺมิกมตฺตา อปฺปา ปริตฺตา, สคฺคํ วา มคฺคํ วา ปาเปตุํ อสมตฺถา,
ตสฺมา. ปญฺาวุฑฺฒิยาติ กมฺมสฺสกตาทิปญฺาวุฑฺฒิยา.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. จิตฺตาจารํ. เอวมุปริปิ  ๒ ฉ.ม.,อิ. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ
@๓ ฉ.ม.,อิ. อสุกํ นาม  ๔ ฉ.ม. อฏฺุปฺปตฺติยา. เอวมุปริปิ
      [๗๘] อฏฺมํปิ อตฺถุปฺปตฺติยเมว กถิตํ. สมฺพหุลา กิร ภิกฺขู ธมฺมสภายํ
สนฺนิสินฺนา มหาธนเสฏฺิปุตฺตํ อารพฺภ "อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ มหาโภคํ
มหาหิรญฺสุวณฺณํ อโหสิ, ตํ อิทานิ อปฺปโภคํ ชาตนฺ"ติ กถยึสุ. สตฺถา
ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา เตสํ วจนํ สุตฺวา อิมํ สุตฺตํ อารภิ.
      [๗๙] นวมํปิ อตฺถุปฺปตฺติยเมว วุตฺตํ. ธมฺมสภายํ กิร สนฺนิสินฺนา ภิกฺขู
กากวลิยเสฏฺิญฺจ ปุณฺณเสฏฺิญฺจ อารพฺภ "อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ อปฺปโภคํ
อโหสิ, ตํ อิทานิ มหาโภคํ ชาตนฺ"ติ กถยึสุ. สตฺถา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา
เตสํ วจนํ สุตฺวา อิมํ สุตฺตํ อารภิ. เสสํ อิเมสุ ทฺวีสุปิ เหฏฺา วุตฺตนเยเนว
เวทิตพฺพํ.
      [๘๐] ทสมํปิ อตฺถุปฺปตฺติยํ วุตฺตํ. ธมฺมสภายํ กิร ภิกฺขู โกสลมหาราชานํ
อารพฺภ "อสุกํ นาม กุลํ ปุพฺเพ มหายสํ มหาปริวารํ อโหสิ, อิทานิ อปฺปยสํ
อปฺปปริวารํ ชาตนฺ"ติ กถยึสุ. สตฺถา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา เตสํ  วจนํ สุตฺวา
อิมํ เทสนํ ๑- อารภิ. เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
                   กลฺยาณมิตฺตตาทิวคฺควณฺณนา นิฏฺิตา.
                           อฏฺโม วคฺโค.
                         --------------
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ธมฺมเทสนํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้า ๗๓-๗๕.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=1708&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=1708&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=72
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=291
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=314
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=314
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐
http://84000.org/tipitaka/read/?index_20