ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๑)

หน้าที่ ๑๘๙.

๑๔. เอตทคฺควคฺค ๒. ทุติยวคฺค จูฬปนฺถกตฺเถรวตฺถุ [๑๙๘-๒๐๐] ทุติยสฺส ปฐเม มโนมยนฺติ มเนน นิพฺพตฺติตํ. "มโนมเยน กาเยน, อิทฺธิยา อุปสงฺกมี"ติ ๑- วุตฺตฏฺฐานสฺมึ มเนน กตกาโย มโนมยกาโย นาม ชาโต. "อญฺญตรํ มโนมยํ กายํ อุปปชฺชตี"ติ ๒- วุตฺตฏฺฐาเน มเนน นิพฺพตฺติตกาโย มโนมยกาโย นาม ชาโต. อยมิธ อธิปฺเปโต. ตตฺถ อญฺเญ ภิกฺขู มโนมยํ กายํ นิพฺพตฺเตนฺตา ตโย วา จตฺตาโร วา นิพฺพตฺเตนฺติ, น พหุเก. เอกสทิเสเอว กตฺวา นิพฺพตฺเตนฺติ เอกวิธเมว กมฺมํ กุรุมาเน. จูฬปนฺถกตฺเถโร ๓- ปน เอกาวชฺชเนน สมณสหสฺสํ มาเปสิ. เทฺวปิ ชเน น เอกสทิสเมว อกาสิ น เอกวิธกมฺมํ กุรุมาเน. ตสฺมา มโนมยํ กายํ อภินิมฺมินนฺตานํ อคฺโค นาม ชาโต. เจโตวิวฏฺฏกุสลานมฺปิ จูฬปนฺถโกว อคฺโค, ปญฺญาวิวฏฺฏกุสลานมฺปน ๔- มหาปนฺถกตฺเถโร อคฺโคติ วุตฺโต. ตตฺถ จูฬปนฺถกตฺเถโร จตุนฺนํ รูปาวจรชฺฌานานํ ลาภิตาย "เจโตวิวฏฺฏกุสโล"ติ วุตฺโต, มหาปนฺถกตฺเถโร จตุนฺนํ อรูปาวจรชฺฌานานํ ลาภิตาย "ปญฺญาวิวฏฺฏกุสโล"ติ วุตฺโต. จูฬปนฺถโก จ สมาปตฺติกุสลตาย เจโตวิวฏฺฏกุสโล นาม, มหาปนฺถโก วิปสฺสนากุสลตาย ปญฺญาวิวฏฺฏกุสโล นาม. เอโก เจตฺถ สมาธิลกฺขเณ เฉโก, เอโก วิปสฺสนาลกฺขเณ. ตถา เอโก สมาธิคาเฬฺห, เอโก วิปสฺสนาคาเฬฺห. เอโก เจตฺถ องฺคสงฺขิตฺเต เฉโก, เอโก อารมฺมณสงฺขิตฺเต. ตถา เอโก องฺคววตฺถาเน เฉโก, เอโก อารมฺมณววตฺถาเนติ เอวเมตฺถ โยชนา กาตพฺพา. อปิจ จูฬปนฺถกตฺเถโร รูปาวจรชฺฌานลาภี หุตฺวา ฌานงฺเคหิ วุฏฺฐาย อรหตฺตํ ปตฺโตติ เจโตวิวฏฺฏกุสโล, มหาปนฺถโก อรูปาวจรชฺฌานลาภี หุตฺวา ฌานงฺเคหิ @เชิงอรรถ: ขุ.เถร. ๒๖/๙๐๑/๓๘๗ อนุรุทฺธตฺเถรคาถา อุปปนฺโน, @วิ.จุ. ๗/๓๓๓/๑๑๘ เทวทตฺตวตฺถ ก. จุลฺลปนฺถกตฺเถโร. เอวมุปริปิ @ ฉ.ม.,อิ. สญฺญาวิวฏฺฏ.... เอวมุปริปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๐.

วุฏฺฐาย อรหตฺตํ ปตฺโตติ ปญฺญาวิวฏฺฏกุสโล. อุโภปิ ปนฺเถ ชาตตฺตา ปนฺถกา นาม ชาตา. เตสํ ปฐมชาโต มหาปนฺถโก นาม ชาโต, ๑- อิตโร ๒- จูฬปนฺถโก นาม. อิเมสมฺปน อุภินฺนมฺปิ ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อตีเต กิร ๓- ปทุมุตฺตรกาเล หํสวตีนครวาสิโน เทฺว ภาติกกุฏุมฺพิกา สตฺถริ ปสนฺนา นิพทฺธํ สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺติ. เตสุ เอกทิวสํ กนิฏฺโฐ สตฺถารํ ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ เอกํ ภิกฺขุํ "มม สาสเน มโนมยํ กายํ อภินิมฺมินนฺตานํ เจโตวิวฏฺฏกุสลานญฺจ อยํ ภิกฺขุ อคฺโค"ติ เอตทคฺเค ฐเปนฺตํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "อโห วตายํ ภิกฺขุ เอโก หุตฺวา เทฺว องฺคานิ ปริปูเรตฺวา จรติ, มยาปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน องฺคทฺวยปูรเกน หุตฺวา วิจริตุํ วฏฺฏตี"ติ. โส ปุริมนเยเนว สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา เอวมาห "ภนฺเต ยํ ภิกฺขุํ ตุเมฺห อิโต สตฺตทิวสมตฺถเก มโนมยงฺเคน จ เจโตวิวฏฺฏกุสลงฺเคน จ `อยํ มม สาสเน อคฺโค'ติ เอตทคฺเค ฐปยิตฺถ, อหํปิ อิมสฺส อธิการกมฺมสฺส ผเลน โส ภิกฺขุ วิย องฺคทฺวยปูรโกว ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา อนาคตํ โอโลเกตฺวา อนนฺตราเยนสฺส ปฏฺฐนาย สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา "อนาคเต กปฺปสตสหสฺสาวสาเน โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โส ตํ อิมสฺมึ ฐานทฺวเย ฐเปสฺสตี"ติ พฺยากริตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิ. ภาตาปิสฺส เอกทิวสํ สตฺถารํ ปญฺญาวิวฏฺฏกุสลํ ภิกฺขุํ เอตทคฺเค ฐเปนฺตํ ทิสฺวา ตเถว อธิการํ กตฺวา ปฏฺฐนํ อกาสิ, สตฺถาปิ ตํ พฺยากาสิ. เต อุโภปิ ชนา สตฺถริ ธรมาเน กุสลกมฺมํ กตฺวา สตฺถุ ปรินิพฺพุตกาเล สรีรเจติเย สุวณฺณปูชํ กตฺวา ตโต จุตา เทวโลเก นิพฺพตฺตา. เตสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตานํเยว กปฺปสตสหสฺสํ อติกฺกนฺตํ. ตตฺถ มหาปนฺถกสฺส อนฺตรา กตกลฺยาณกมฺมํ น กถียติ, จูฬปนฺถโก ปน กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา วีสติ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ชาโตติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ปจฺฉาชาโต ก. ปน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๑.

วสฺสสหสฺสานิ โอทาตกสิณกมฺมํ กตฺวา เทวปุเร นิพฺพตฺติ. อถ อมฺหากํ สตฺถา อภิสมฺโพธึ ปตฺวา ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺโก ราชคหํ อุปนิสฺสาย เวฬุวนมหาวิหาเร ปฏิวสติ. อิมสฺมึ ฐาเน ฐตฺวา อิเมสํ ทฺวินฺนมฺปิ นิพฺพตฺตึ กเถตุํ วฏฺฏตีติ. ราชคเห กิร ธนเสฏฺฐิกุลธีตา อตฺตโน ทาเสเนว สทฺธึ สนฺถวํ กตฺวา "อญฺเญปิ เม อิมํ กมฺมํ ชาเนยฺยุนฺ"ติ จินฺเตตฺวา ภีตา ๑- เอวมาห "อเมฺหหิ อิมสฺมึ ฐาเน วสิตุํ น สกฺกา, สเจ เม มาตาปิตโร อิมํ โทสํ ชานิสฺสนฺติ, ขณฺฑาขณฺฑํ กริสฺสนฺติ, วิเทสํ คนฺตฺวา วสิสฺสามา"ติ หตฺถสารํ คเหตฺวา อคฺคทฺวาเรน นิกฺขมิตฺวา "ยตฺถ วา ตตฺถ วา อญฺเญหิ อชานนฏฺฐานํ คนฺตฺวา วสิสฺสามา"ติ อุโภปิ อคมํสุ. เตสํ เอกสฺมึ ฐาเน วสนฺตานํ สํวาสมนฺวาย ตสฺสา กุจฺฉิสฺมึ คพฺโภ ปติฏฺฐาสิ. สา คพฺภสฺส ปริปากมาคมฺม สามิเกน สทฺธึ มนฺเตสิ "คพฺโภ เม ปริปากํ คโต, ญาติพนฺธุวิรหิเต ๒- ฐาเน คพฺภวุฏฺฐานํ นาม อุภินฺนมฺปิ อมฺหากํ ทุกฺขเมว, กุลเคหเมว คจฺฉามา"ติ. โส "อชฺช คจฺฉาม, เสฺว คจฺฉามา"ติ ทิวเส อติกฺกาเมติ. สา จินฺเตสิ "อยํ พาโล อตฺตโน โทสมหนฺตตาย คนฺตุํ น อุสฺสหติ, มาตาปิตโร จ นาม เอกนฺตหิตา, อยํ คจฺฉตุ วา มา วา, มยา คนฺตุํ วฏฺฏตี"ติ. ตสฺมึ เคหา นิกฺขมนฺเต เคหปริกฺขารํ ปฏิสาเมตฺวา อตฺตโน กุลฆรํ คตภาวํ อนนฺตรเคหวาสีนํ ๓- อาโรเจตฺวา มคฺคํ ปฏิปชฺชิ. อถ โส ปุริโส ฆรํ อาคโต ตํ อทิสฺวา ปฏิวิสฺสเก ปุจฺฉิตฺวา "กุลฆรํ คตา"ติ สุตฺวา เวเคน อนุพนฺธิตฺวา อนฺตรามคฺเค สมฺปาปุณิ. ตสฺสาปิ ตตฺเถว คพฺภวุฏฺฐานํ อโหสิ. โส "กึ อิทํ ภทฺเท"ติ ปุจฺฉิ. สามิ เอโก ปุตฺโต ชาโตติ. อิทานิ กึ กริสฺสามาติ. ยสฺสตฺถาย มยํ กุลฆรํ คจฺเฉยฺยาม, ๔- ตํ กมฺมํ อนฺตราว นิปฺผนฺนํ, ตตฺถ คนฺตฺวา กึ กริสฺสาม, นิวตฺตามาติ เทฺวปิ เอกจิตฺตา หุตฺวา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ภีตาติ ปาโฐ น ทิสฺสติ ฉ.ม. ญาติมิตฺตาทิวิรหิเต ม. อนฺติกฆรวาสีนํ @ ฉ.ม.,อิ. คจฺฉาม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๒.

นิวตฺตึสุ. ตสฺส ทารกสฺส จ ปนฺเถ ชาตตฺตา ปนฺถโกติ นามํ อกํสุ. ตสฺสา น จิรสฺเสว อปโรปิ คพฺโภ ปติฏฺฐหิ. สพฺพํ ปุริมนเยเนว วิตฺถาเรตพฺพํ. ตสฺสปิ ทารกสฺส ปนฺเถ ชาตตฺตา ปฐมํ ชาตสฺส มหาปนฺถโกติ นามํ กตฺวา ปจฺฉา ชาตสฺส ๑- จูฬปนฺถโกติ นามํ อกํสุ. เตปิ เทฺว ทารเก คเหตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐานเมว คตา. เตสํ ตตฺถ วสนฺตานํ อยํ มหาปนฺถกทารโก อญฺเญ ทารกชเน "จุลฺลปิตา มหาปิตา อยฺยโก อยฺยิกา"ติ วทนฺเต สุตฺวา มาตรํ ปฏิปุจฺฉิ "อมฺม อญฺเญ ทารกา อยฺยโกติ วทนฺติ, ๒- กึ อมฺหากํ เอตฺถ ๓- ญาตกา นตฺถี"ติ. อาม ตาต ตุมฺหากํ เอตฺถ ญาตกา นตฺถิ, ราชคหนคเร ปน เต ๔- ธนเสฏฺฐี นาม อยฺยโก, ตตฺถ ตุมฺหากํ พหู ญาตกาติ. กสฺมา ตตฺถ น คจฺฉาม ๕- อมฺมาติ. สา อตฺตโน อาคมนการณํ ปุตฺตสฺส อกเถตฺวา ปุตฺเตสุ ปุนปฺปุนํ กเถนฺเตสุ สามิกํ อาห "อิเม ทารกา อติวิย ปีเฬนฺติ, ๖- กินฺโน มาตาปิตโร ทิสฺวา มํสํ ขาทิสฺสนฺติ, เอหิ ทารกานํ อยฺยกกุลํ ทสฺเสมา"ติ. อหํ สมฺมุขา ภวิตุํ น สกฺขิสฺสามิ, ตมฺปน นยิสฺสามีติ. "สาธุ อยฺย ๗- เยน เกนจิ อุปาเยน ทารกานํ อยฺยกกุลเมว ทฏฺฐุํ วฏฺฏตี"ติ เทฺวปิ ชนา ทารเก อาทาย อนุปุพฺเพน ราชคหํ ปตฺวา นครทฺวาเร เอกิสฺสา สาลาย นิวาสํ กตฺวา ทารกมาตา เทฺว ทารเก คเหตฺวา อาคตภาวํ มาตาปิตูนํ อาโรเจสิ. ๘- เตสํ ๙- สาสนํ สุตฺวา สํสาเร สํสรนฺตานํ น ปุตฺโต น ธีตา นาม นตฺถิ, เต อมฺหากํ มหาปราธิกา, น สกฺกา เตหิ อมฺหากํ จกฺขุปเถ ฐาตุํ, เอตฺตกํ นาม ธนํ คเหตฺวา เทฺวปิ ชนา ผาสุกฏฺฐานํ คนฺตฺวา ชีวนฺตุ, ทารเก ปน มยฺหํ ๑๐- เปเสนฺตูติ. เสฏฺฐิธีตา มาตาปิตูหิ เปสิตธนํ คเหตฺวา ทารเก อาคตทูตานํ หตฺเถเยว ทตฺวา เปเสสิ. เต ๑๑- อยฺยกกุเล วฑฺฒนฺติ. เตสุ จูฬปนฺถโก อติทหโร, @เชิงอรรถ: สี.,อิ. อิตรสฺส ฉ.ม. กเถนฺติ อยฺยโก อยฺยิกาติ ฉ.ม.,อิ. เอตฺถาติ ปาโฐ น @ทิสฺสติ ฉ.ม.,อิ. โว ฉ.ม. คจฺฉถ ฉ.ม.,อิ. มํ กิลเมนฺติ @ ฉ.ม.,อิ. สามิ ฉ.ม.,อิ. อาโรจาเปสิ ฉ.ม.,อิ. เต ตํ ๑๐ ฉ.ม.,อิ. อิธ @๑๑ ฉ.ม.,อิ. ทารกา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๓.

มหาปนฺถโก ปน อยฺยเกน สทฺธึ ทสพลสฺส ธมฺมกถํ โสตุํ คจฺฉติ. ตสฺส นิจฺจํ สตฺถุ สมฺมุขา ๑- ธมฺมํ สุณนฺตสฺส ปพฺพชฺชาย จิตฺตํ นมิ. โส อยฺยกํ อาห "สเจ ตุเมฺห สมฺปฏิจฺฉถ, ๒- อหํ ปพฺพเชยฺยนฺ"ติ. "กึ วเทสิ ตาต, มยฺหํ สกลโลกสฺสาปิ ปพฺพชิตโต ตเวว ปพฺพชฺชา ภทฺทกา. สเจ สกฺโกสิ, ปพฺพช ตาตา"ติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คโต. สตฺถา "กึ มหาเสฏฺฐิ ทารโก เต ลทฺโธ"ติ. "อาม ภนฺเต, อยํ ทารโก มยฺหํ นตฺตา, ตุมฺหากํ สนฺติเก ปพฺพชามีติ วทตี"ติ อาห. สตฺถา อญฺญตรํ ปิณฺฑปาตจาริกํ "อิมํ ทารกํ ปพฺพาเชหี"ติ อาณาเปติ. เถโร ตสฺส ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขิตฺวา ปพฺพาเชสิ. โส พหุํ พุทฺธวจนํ อุคฺคณฺหิตฺวา ปริปุณฺณวสฺโส อุปสมฺปทํ ลภิ. อุปสมฺปนฺโน หุตฺวา โยนิโส มนสิกาเร กมฺมํ กโรนฺโต จตุนฺนํ อรูปาวจรชฺฌานานํ ลาภี หุตฺวา ฌานงฺเคหิ วุฏฺฐาย อรหตฺตํ ปาปุณิ. อิติ โส ปญฺญาวิวฏฺฏกุสลานํ อคฺโค ชาโต. โส ฌานสุเขน มคฺคสุเขน ผลสุเขน นิพฺพานสุเขน ๓- วีติวตฺเตนฺโต จินฺเตสิ "สกฺกา นุ โข อิมํ สุขํ จูฬปนฺถกสฺส ทาตุนฺ"ติ. ตโต อยฺยกเสฏฺฐิสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา "มหาเสฏฺฐิ สเจ ตุเมฺห สมฺปฏิจฺฉถ, อหํ จูฬปนฺถกํ ปพฺพาเชยฺยนฺ"ติ อาห. ปพฺพาเชถ ภนฺเตติ. เถโร จูฬปนฺถกทารกํ ปพฺพาเชตฺวา ทสสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปสิ. จูฬปนฺถกสามเณโร ภาติกสฺส สนฺติเก "ปทุมํ ๔- ยถา โกกนทํ ๕- สุคนฺธํ ปาโต สิยา ผุลฺลมวีตคนฺธํ องฺคีรสํ ปสฺส วิโรจมานํ ตปนฺตมาทิจฺจมิวนฺตลิกฺเข"ติ ๖- อิมํ คาถํ คณฺหาติ. คหิตคหิตปทํ อุปรุปริ ปทํ คณฺหนฺตสฺส นสฺสติ. ตสฺส อิมเมว คาถํ คเหตุํ วายมนฺตสฺส จตฺตาโร มาสา อติกฺกนฺตา. อถ นํ มหาปนฺถโก @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สมฺมุเข ฉ.ม. อนุชาเนยฺยาถ สี. นิพฺพานสุเขน จ ก. ปทฺมํ @ ม. โกกนุทํ สํ.ส. ๑๕/๑๒๓/๙๗ ปญฺจราชสุตฺต, องฺ.ปญฺจก. ๒๓/๑๙๕/๒๖๖ (สฺยา)

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๔.

อาห "ปนฺถก ตฺวํ อิมสฺมึ สาสเน อภพฺโพ, จตูหิ มาเสหิ เอกคาถํปิ คเหตุํ น สกฺโกสิ, ปพฺพชิตกิจฺจํ ปน ตฺวํ กถํ ปาเปสฺสสิ, นิกฺขม อิโต"ติ. โส เถเรน ปณามิโต วิหารปจฺจนฺเต โรทมาโน อฏฺฐาสิ. เตน สมเยน สตฺถา ราชคหํ อุปนิสฺสาย ชีวกมฺพวเน วิหรติ. ตสฺมึ สมเย ชีวโก ปุริสํ เปเสสิ "ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ สตฺถารํ นิมนฺเตหี"ติ. เตน โข ปน สมเยน มหาปนฺถโก ภตฺตุทฺเทสโก โหติ. โส "ปญฺจนฺนํ ภิกฺขุสตานํ ปฏิจฺฉถ ภนฺเต"ติ วุตฺเต ๑- "จูฬปนฺถกํ ๒- ฐเปตฺวา เสสานํ ปฏิจฺฉามี"ติ อาห. จูฬปนฺถโก ตํ กถํ สุตฺวา ภิยฺโยโส มตฺตาย โทมนสฺสปฺปตฺโต อโหสิ. สตฺถา จูฬปนฺถกํ โรทนฺตํ ๓- ทิสฺวา "จูฬปนฺถโก มยิ คเต พุชฺฌิสฺสตี"ติ คนฺตฺวา อวิทูรฏฺฐาเน อตฺตานํ ทสฺเสตฺวา "กึ ตฺวํ ปนฺถก โรทสี"ติ อาห. ภาตา มํ ภนฺเต ปณาเมตีติ. ปนฺถก ตุยฺหํ ภาติกสฺส ปรปุคฺคลานํ อาสยานุสยญาณํ นตฺถิ, ตฺวํ พุทฺธเวเนยฺยปุคฺคโล นามาติ อิทฺธิยา อภิสงฺขริตฺวา เอกํ สุทฺธโจฬขณฺฑํ อทาสิ "อิมํ คเหตฺวา `รโชหรณํ รโชหรณนฺ'ติ วตฺวา ภาเวหิ ปนฺถกา"ติ. โส สตฺถารา ทินฺนํ โจฬขณฺฑํ "รโชหรณํ รโชหรณนฺ"ติ หตฺเถน ปริมชฺชนฺโต นิสีทิ. ตสฺส ปริมชฺชนฺตสฺส ปิโลติกานิ ๔- กิลิฏฺฐธาตุกานิ ชาตานิ. ปุนปฺปุนํ ๕- ปริมชฺชนฺตสฺส อุกฺขลิปริปุญฺฉนสทิสํ ชาตํ. โส ญาณปริปากํ อาคมฺม ตตฺถ ขยวยํ ปฏฺฐเปตฺวา จินฺเตสิ "อิทํ โจฬขณฺฑํ ปกติยา ปณฺฑรํ ปริสุทฺธํ, อุปาทินฺนกสรีรํ นิสฺสาย กิลิฏฺฐํ ชาตํ, อิทํ จิตฺตํปิ เอวํคติกเมวา"ติ สมาธึ ภาเวตฺวา จตฺตาริ รูปาวจรชฺฌานานิ ปาทกานิ กตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. โส มโนมเยเนว ฌานลาภี ๖- หุตฺวา เอโก หุตฺวา พหุธา, พหุธา หุตฺวา เอโก จ ภวิตุํ สมตฺโถ อโหสิ. อรหตฺตมคฺเคเนว จสฺส เตปิฏกญฺจ ฉ อภิญฺญา จ อาคมึสุ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วุตฺโต สี. พาลปนฺถกํ ฉ.ม. จูฬปนฺถกสฺส เขทํ สี.,ฉ.ม. โลมานิ @ ฉ.ม. ปุน สี.,อิ. มโนมยญาณลาภี, ฉ.ม. มโนมยชฺฌานลาภี

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๕.

ปุนทิวเส สตฺถา เอกูเนหิ ปญฺจหิ ภิกฺขุสเตหิ สทฺธึ คนฺตฺวา ชีวกสฺส นิเวสเน นิสีทิ. จูฬปนฺถโก ปน อตฺตโน ภิกฺขาย อปฺปฏิจฺฉิตตฺตาเยว น คโต. ชีวโก ยาคุํ ทาตุํ อารภิ, สตฺถา หตฺเถน ปตฺตํ ปิทหิ. กสฺมา ภนฺเต น คณฺหถาติ. วิหาเร เอโก ภิกฺขุ อตฺถิ ชีวกาติ. โส ปุริสํ ปหิณิ "คจฺฉ ภเณ วิหาเร นิสินฺนํ อยฺยํ คเหตฺวา เอหี"ติ. จูฬปนฺถกตฺเถโรปิ ตสฺส ปุริสสฺส ปุเร อาคมนาเยว ภิกฺขุสหสฺสํ นิมฺมินิตฺวา เอกํปิ เอเกน อสทิสํ, เอกสฺสาปิ จีวรวิจารณาทิสมณกมฺมํ อญฺเญน อสทิสํ อกาสิ. โส ปุริโส วิหาเร ภิกฺขูนํ พหุภาวํ ทิสฺวา คนฺตฺวา ชีวกสฺส กเถสิ "ภนฺเต อิมสฺมึ วิหาเร ภิกฺขุสํโฆ พหุตโร, ตโต ปกฺโกสิตพฺพํ ภทนฺตํ น ชานามี"ติ. ชีวโก สตฺถารํ ปฏิปุจฺฉิ "โก นาม ภนฺเต วิหาเร ๑- นิสินฺโน ภิกฺขู"ติ. จูฬปนฺถโก นาม ชีวกาติ. คจฺฉ ภเณ "จูฬปนฺถโก นาม กตโร"ติ ปุจฺฉิตฺวา อาเนหีติ. โส วิหารํ อาคนฺตฺวา "จูฬปนฺถโก นาม ภนฺเต กตโร"ติ ปุจฺฉิ. "อหํ จูฬปนฺถโก อหํ จูฬปนฺถโก"ติ ภิกฺขุสหสฺสํ กเถสิ. โส ปุน คนฺตฺวา ชีวกํ กเถสิ "สหสฺสมตฺตา ภิกฺขู สพฺเพ `อหํ จูฬปนฺถโก อหํ จูฬปนฺถโก'ติ กเถนฺติ, อหํ `อสุโก นาม ปกฺโกสิตพฺโพ'ติ น ชานามี"ติ. ชีวโกปิ ปฏิวิทฺธสจฺจตาย "อิทฺธิมา ภิกฺขู"ติ นยโต ญตฺวา "ปฐมกถนภิกฺขุเมว `ตุเมฺห สตฺถา ปกฺโกสตี'ติ วตฺวา จีวรกณฺเณ คณฺหถ ตาตา"ติ อาห. โส วิหารํ คนฺตฺวา ตถา อกาสิ, ตาวเทว สหสฺสมตฺตา ภิกฺขู อนฺตรธายึสุ. โส เถรํ คเหตฺวา อคมาสิ. สตฺถา ตสฺมึ ขเณ ยาคุํ คณฺหิ. ทสพเล ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา วิหารํ คเต ธมฺมสภายํ กถา อุทปาทิ "ยาวมหนฺตา วต พุทฺธา นาม จตฺตาโร มาเส เอกํ คาถํ คณฺหิตุํ อสกฺโกนฺตํ ภิกฺขุํ เอวํ มหิทฺธิกํ อกํสู"ติ. สตฺถา เตสํ ภิกฺขูนํ จิตฺตวารํ ญตฺวา คนฺตฺวา ปญฺญตฺตาสเน นิสชฺช "กึ วเทถ ภิกฺขเว"ติ ปุจฺฉิ. น ภควา อญฺญํ กิญฺจิ กเถม, จูฬปนฺถเกน ตุมฺหากํ สนฺติกา มหาลาโภ ลทฺโธติ ตุมฺหากํเยว คุณํ กเถมาติ. @เชิงอรรถ: สี. ภนฺเต อิมสฺมา ภิกฺขุสํฆา วิหาเร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๖.

อนจฺฉริยํ ภิกฺขเว อิทานิ มยฺหํ โอวาทํ กตฺวา โลกุตฺตรทายชฺชลาโภ, อยํ อตีเตปิ อปริปกฺเก ญาเณ ฐิตสฺส มยฺหํ โอวาทํ กตฺวา โลกิยทายชฺชํ ลภีติ. ภิกฺขู "กทา ภนฺเต"ติ อายาจึสุ. สตฺถา เตสํ ภิกฺขูนํ อตีตํ อาหริตฺวา ทสฺเสสิ. ภิกฺขเว อตีเต พาราณสีนคเร พฺรหฺมทตฺโต นาม ราชา รชฺชํ กาเรสิ. ตสฺมึ สมเย จูฬกเสฏฺฐี ๑- นาม ปณฺฑิโต พฺยตฺโต สพฺพนิมิตฺตานิ ชานาติ. โส เอกทิวสํ ราชุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺโต อนฺตรวีถิยํ มตมูสิกํ ๒- ทิสฺวา ตํขเณ นกฺขตฺตํ สมาเนตฺวา อิทมาห "สกฺกา จกฺขุมตา ปญฺญวตา กุลปุตฺเตน อิมํ อุนฺทุรํ คเหตฺวา ทารภรณํ กาตุํ กมฺมนฺเต จ สชฺเชตุนฺ"ติ. ๓- อญฺญตโร ทุคฺคตกุลปุตฺโต ตํ เสฏฺฐิสฺส วจนํ สุตฺวา "นายํ อชานิตฺวา กเถสฺสตี"ติ มูสิกํ คเหตฺวา เอกสฺมึ อาปณิเก พิฬารสฺสตฺถาย ทตฺวา กากณิกํ ลภิ. ตาย กากณิกาย ผาณิตํ กิณิตฺวา ๔- เอเกน กุเฏน ปานียํ คณฺหิ, ๕- อรญฺญโต อาคจฺฉนฺเต มาลากาเร ทิสฺวา โถกํ ผาณิตขณฺฑํ ทตฺวา อุลฺลุงฺเกน ปานียํ อทาสิ. เต ตสฺส เอเกกํ ปุปฺผมุฏฺฐึ อทํสุ. โส เตน ปุปฺผมูเลน ปุนทิวเสปิ ผาณิตญฺจ ปานียฆฏญฺจ คเหตฺวา ปุปฺผารามเมว คโต. ตสฺส ตํ ทิวสํ มาลาการา อฑฺฒโอจิตเก ปุปฺผคจฺเฉ ทตฺวา อคมํสุ. โส น จิรสฺเสว อิมินา อุปาเยน อฏฺฐ กหาปเณ ลภิ. ปุน เอกสฺมึ วาตวุฏฺฐิทิวเส ฉฑฺฑิตอุยฺยานํ คนฺตฺวา ปติตทารูนิ ๖- ราสึ กตฺวา นิสินฺโน ราชกุมฺภการสฺส สนฺติกา โสฬส กหาปเณ ลภติ, ๗- โส จตุวีสติยา กหาปเณสุ ชาเตสุ "อตฺถิ อยํ อุปาโย มยฺหนฺ"ติ นครทฺวารโต อวิทูเร ฐาเน เอกํ ปานียฆฏํ ๘- ฐเปตฺวา ปญฺจสเต ติณหารเก ปานีเยน อุปฏฺฐหิ. เต อาหํสุ "ตฺวํ สมฺม อมฺหากํ พหุปกาโร, กึ เต กโรมา"ติ. โสปิ "มยฺหํ กิจฺเจ อุปฺปนฺเน กริสฺสถา"ติ วตฺวา อิโต จิโต จ วิจรนฺโต ถลปถกมฺมิเกน จ ชลปถกมฺมิเกน จ สทฺธึ มิตฺตสนฺถวํ อกาสิ. ตสฺส ถลปถกมฺมิโก "เสฺว อิมํ นครํ อสฺสวาณิชโก @เชิงอรรถ: ฉ. จูฬเสฏฺฐิ สี. ปูติมูสิกํ ฉ.ม. ปโยเชตุนฺติ สี. คเหตฺวา @ ฉ.ม. คณฺหิตฺวา ฉ.ม. ปติตทารูนํ ฉ.ม.,อิ. ลภิ ฉ.,อิ. ปานียจาฏึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๗.

ปญฺจ อสฺสสตานิ คเหตฺวา อาคมิสฺสตี"ติ อาจิกฺขิ, โส ตสฺส วจนํ สุตฺวา ติณหารกานํ สญฺญํ ทตฺวา เอเกกํ ติณกลาปํ ทฺวิคุณํ กตฺวา อาหราเปสิ. อถ โส อสฺสานํ นครปติฏฺฐเวลาย ติณกลาปสหสฺสํ อนฺโตทฺวาเร ๑- ราสึ กตฺวา นิสีทิ. อสฺสวาณิโช สกลนคเร อสฺสานํ หริตํ ๒- อลภิตฺวา ตสฺส สหสฺสํ ทตฺวา ตํ ติณํ คณฺหิ. ตโต กติปาหจฺจเยน สมุทฺทกมฺมิกสหายโก อาโรเจสิ "ปฏฺฏนํ มหานาวา อาคตา"ติ. โส "อตฺถิ อยํ อุปาโย"ติ อฏฺฐหิ กหาปเณหิ สพฺพปริวารสมฺปนฺนํ ตาวกาลิกํ รถํ คเหตฺวา นาวาปฏฺฏนํ คนฺตฺวา เอกองฺคุลิมุทฺทิกํ นาวาย ๓- สจฺจการํ ทตฺวา อวิทูเร ฐาเน สาณิยํ ๔- ปริกฺขิปาเปตฺวา ตตฺถ นิสินฺโน ปุริเส อาณาเปสิ "พาหิรโต ๕- วาณิเชสุ อาคเตสุ ตติเยน ปฏิหาเรน อาโรเจถา"ติ. "นาวา อาคตา"ติ สุตฺวา พาราณสิโต สตมตฺตา วาณิชา "ภณฺฑํ คณฺหามา"ติ อคมํสุ. ภณฺฑํ ตุเมฺห น ลภิสฺสถ, อสุกฏฺฐาเน มหาวาณิเชน นาม สจฺจกาโร ทินฺโนติ. เต เตสํ สุตฺวา ตสฺส สนฺติกํ อาคตา, ปาทมูลิกปุริสา ปุริมสญฺญาวเสน ตติยปฏิหาเรน เตสํ อาคตภาวํ อาโรเจสุํ. เต สตมตฺตาปิ วาณิชา เอเกกํ สหสฺสํ ทตฺวา เตน สทฺธึ นาวาย ปตฺติกา หุตฺวา ปุน เอเกกํ สหสฺสํ ทตฺวา ปตฺตึ วิสฺสชฺชาเปตฺวา ปุน ภณฺฑํ อตฺตโน สนฺตกํ อกํสุ. โส ปุริโส เทฺว สตสหสฺสานิ คณฺหิตฺวา พาราณสึ อาคนฺตฺวา "กตญฺญุนา ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ เอกํ สตสหสฺสํ คเหตฺวา จูฬกเสฏฺฐิสฺส สนฺติกํ คโต. อถ นํ เสฏฺฐี "กินฺเต ตาต กตฺวา อิทํ ธนํ ลทฺธนฺ"ติ ปุจฺฉิ. โส "ตุเมฺหหิ กถิตอุปาเย ฐตฺวา จตุมาสพฺภนฺตเรเยว ลทฺธนฺ"ติ อาห. เสฏฺฐี ตสฺส วจนํ สุตฺวา "อิทานิ เอวรูปํ ทารกํ ปรสนฺตกํ กาตุํ น วฏฺฏตี"ติ วยปฺปตฺตํ ธีตรํ ทตฺวา สกลกุฏุมฺพสฺส สามิกํ อกาสิ. โสปิ กุลปุตฺโต เสฏฺฐิโน อจฺจเยน ตสฺมึ นคเร @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อนฺตรทฺวาเร ม. โคจรํ, ฉ. จารึ ฉ. นาวิกสฺส @ ม. สาณิยา, ฉ. สาณึ ฉ.ม. พาหิรเกสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๘.

เสฏฺฐิฏฺฐานํ คเหตฺวา ยาวตายุกํ ฐตฺวา ยถากมฺมํ คโต. สตฺถา เทฺว วตฺถูนิ กเถตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา อภิสมฺพุทฺธกาเล อิมํ คาถมาห:- "อปฺปเกนปิ เมธาวี ปาภเฏน วิจกฺขโณ สมุฏฺฐาเปติ อตฺตานํ อณุํ อคฺคึว สนฺธมนฺ"ติ. ๑- อิติ สตฺถา ธมฺมสภายํ สนฺนิสินฺนานํ อิมํ การณํ ทสฺเสติ. ทฺวินฺนํปิ มหาสาวกานํ ปุพฺพปฏฺฐนโต ปฏฺฐาย อยํ อนุปุพฺพิกถา. อปรภาเค ปน สตฺถา อริยคณปริวุโต ธมฺมาสเน นิสินฺโน มโนมยํ กายํ อภินิมฺมินนฺตานํ เจโตวิวฏฺฏกุสลานํ จูฬปนฺถกตฺเถรํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ, ปญฺญาวิวฏฺฏกุสลานํ มหาปนฺถกนฺติ. สุภูติตฺเถรวตฺถุ [๒๐๑] ตติเย อรณวิหารีนนฺติ นิกฺกิเลสวิหารีนํ. รณาติ ๒- หิ ราคาทโย กิเลสา วุจฺจนฺติ, เตสํ อภาเวน นิกฺกิเลสวิหาโร อรณวิหาโร นาม. โส เยสํ อตฺถิ, เต อรณวิหาริโน. เตสํ อรณวิหารีนํ สุภูติตฺเถโร อคฺโคติ. กิญฺจาปิ หิ อญฺเญปิ ขีณาสวา อรณวิหาริโน จ, เถเรน ปน ธมฺมเทสนาย เอวํ ๓- นามํ ลทฺธํ. อญฺเญ ภิกฺขู ธมฺมํ เทเสนฺตา อุทฺทิสฺสกํ ๔- กตฺวา วณฺณํ วา อวณฺณํ วา กเถนฺติ, เถโร ปน ธมฺมํ เทเสนฺโต สตฺถารา เทสิตนิยามโต อโนกฺกมิตฺวา ๕- เทเสสิ, ตสฺมา อรณวิหารีนํ อคฺโค นาม ชาโต. [๒๐๒] จตุตฺเถ ทกฺขิเณยฺยานนฺติ ทกฺขิณารหานํ. ตตฺถ กิญฺจาปิ อญฺเญปิ ขีณาสวา อคฺคทกฺขิเณยฺยา, เถโร ปน ปิณฺฑาย จรนฺโต ฆเร ฆเร เมตฺตชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย ภิกฺขํ คณฺหาติ "เอวํ ภิกฺขาทายกานํ มหปฺผลํ ภวิสฺสตี"ติ. ตสฺมา ทกฺขิเณยฺโยติ ๖- วุตฺโต. อตฺตภาโว ปนสฺส สุภูติมา สมิทฺโธ, ๗- อลงฺกตโตรณิจิตฺตปโฏ วิย จ อติวิย วิโรจติ. ตสฺมา สุภูตีติ วุจฺจติ. @เชิงอรรถ: ขุ.ชา. ๒๗/๔/๒ จุลฺลกเสฏฺฐิชาตก (สฺยา) ฉ.ม. รณนฺติ ฉ.ม. เอตํ @ สี. โอทิสฺสกํ ม. อนุกฺกมิตฺวา ฉ.ม.,อิ. ตสฺมา ทกฺขิเณยฺยานํ อคฺโคติ @ สี. สุฏฺฐุ ภูติวา สมิทฺโธ, ฉ.ม. สุสมิทฺโธ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙๙.

ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํ กิร ปทุมุตฺตเร ภควติ อนุปฺปนฺเนเยว หํสวตีนคเร พฺราหฺมณมหาสาลกุเล นิพฺพตฺติ, นนฺทมาณโวติสฺส นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต ตโย เวเท อุคฺคณฺหิตฺวา ตตฺถ สารํ อปสฺสนฺโต อตฺตโน ปริวาเรหิ จตุจตฺตาฬีสมาณวกสหสฺเสหิ สทฺธึ ปพฺพตปาเท อิสิปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา ปญฺจาภิญฺญา อฏฺฐ สมาปตฺติโย นิพฺพตฺเตสิ, อนฺเตวาสิเกปิ ฌานลาภิโน อกาสิ. ตสฺมึ สมเย ปทุมุตฺตโร ภควา โลเก นิพฺพตฺติตฺวา หํสวตีนครํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺโต เอกทิวสํ ปจฺจูสสมเย โลกํ โวโลเกนฺโต นนฺทตาปสสฺส อนฺเตวาสิกานํ ชฏิลานํ อรหตฺตุปนิสฺสยํ นนฺทตาปสสฺส จ ทฺวีหิ องฺเคหิ สมนฺนาคตสฺส สาวกสฺส ฐานนฺตรปฏฺฐนํ ทิสฺวา ปาโตว สรีรปฏิชคฺคนํ กตฺวา ปุพฺพณฺหสมยํ ปตฺตจีวรมาทาย สาริปุตฺตตฺเถรสฺส วตฺถุมฺหิ วุตฺตนเยเนว นนฺทตาปสสฺส อสฺสมํ อคมาสิ. ตตฺถ ผลาผลทานญฺจ ปุปฺผาสนปญฺญาปนญฺจ นิโรธสมาปตฺติสมาปชฺชนญฺจ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ. สตฺถา ปน นิโรธา วุฏฺฐิโต อรณวิหาริยงฺเคน จ ทกฺขิเณยฺยงฺเคน จาติ ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ เอกํ สาวกํ "อิสิคณสฺส ปุปฺผาสนานุโมทนํ กโรหี"ติ อาณาเปสิ. โส อตฺตโน วิสเย ฐตฺวา เตปิฏกํ สมฺมสิตฺวา อนุโมทนํ อกาสิ. ตสฺส เทสนาวสาเน สตฺถา สยํ ธมฺมํ เทเสสิ. เทสนาปริโยสาเน สพฺเพ จตุจตฺตาฬีสสหสฺสาปิ ตาปสา อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. นนฺทตาปโส ปน อนุโมทกสฺส ภิกฺขุโน นิมิตฺตํ คณฺหิตฺวา สตฺถุ เทสนานุสาเรน ญาณํ เปเสตุํ นาสกฺขิ. สตฺถา "เอถ ภิกฺขโว"ติ เสสภิกฺขูนํ หตฺถํ ปสาเรสิ, สพฺเพปิ อนฺตรหิตเกสมสฺสู อิทฺธิมยปริกฺขารา วสฺสสติกตฺเถรา วิย อเหสุํ. นนฺทตาปโส ตถาคตํ วนฺทิตฺวา สมฺมุเข ฐิโต อาห "ภนฺเต เยน ภิกฺขุนา อิสิคณสฺส ปุปฺผาสนานุโมทนา กตา, โก นามายํ ตุมฺหากํ สาสเน"ติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๐.

อรณวิหาริยงฺเคน จ ทกฺขิเณยฺยงฺเคน จ ๑- เอตทคฺคปฺปตฺโต เอโสติ. "ภนฺเต อหํปิ อิมินา สตฺตาหํ กเตน อธิการกมฺเมน อญฺญํ สมฺปตฺตึ น ปฏฺเฐมิ, อนาคเต ปนาหํ เอกสฺส ทสพลสฺส สาสเน อยํ เถโร วิย ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา อนนฺตรายํ ทิสฺวา พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. นนฺทตาปโสปิ กาเลน กาลํ ทสพลสฺส สนฺติเก ธมฺมํ สุตฺวา อปริหีนชฺฌาโน พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺโต. อิทมสฺส กลฺยาณกมฺมํ. อนฺตรา ปน กมฺมํ น กถียติ. โส กปฺปสตสหสฺสํ อติกฺกมิตฺวา สาวตฺถิยํ สุมนเสฏฺฐิสฺส เคเห นิพฺพตฺติ. สุภูตีติสฺส นามํ อกํสุ. อปรภาเค อมฺหากํ สตฺถา โลเก นิพฺพตฺโต ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรติ. ตทา อนาถปิณฺฑิโก เสฏฺฐี สาวตฺถิยํ อุฏฺฐานกภณฺฑํ คเหตฺวา อตฺตโน สหายกสฺส ราชคหเสฏฺฐิโน ฆรํ คโต สตฺถุ อุปฺปนฺนภาวํ ญตฺวา สตฺถารํ สีตวเน วิหรนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปฐมทสฺสเนเนว จ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย สตฺถารํ สาวตฺถึ อาคมนตฺถาย ยาจิตฺวา ปญฺจจตฺตาฬีสโยชนมคฺเค โยชเน โยชเน สตสหสฺสปริจฺจาเคน วิหาเร ปติฏฺฐาเปตฺวา สาวตฺถิยํ ราชมาเนน อฏฺฐกรีสปฺปมาณํ เชตราชกุมารสฺส อุยฺยานภูมึ โกฏิสนฺถาเรน กิณิตฺวา ตตฺถ ภควโต วิหารํ กาเรตฺวา อทาสิ. วิหารมหทิวเส อยํ สุภูติกุฏุมฺพิโก อนาถปิณฺฑิกเสฏฺฐินา สทฺธึ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต สทฺธํ ปฏิลภิตฺวา ปพฺพชิ. โส อุปสมฺปนฺโน เทฺว มาติกา ปคุณา กตฺวา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา อรญฺเญ สมณธมฺมํ กโรนฺโต วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา เมตฺตชฺฌานํ ปาทกํ กตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. ธมฺมํ เทเสนฺโต วุตฺตนเยเนว ธมฺมํ กเถติ, ปิณฺฑาย จรนฺโต วุตฺตนเยเนว เมตฺตชฺฌานโต วุฏฺฐาย ภิกฺขํ ปฏิคฺคณฺหาติ. ๒- อถ นํ สตฺถา อิมํ การณทฺวยํ ปฏิจฺจ อรณวิหารีนญฺจ ทกฺขิเณยฺยานญฺจ ภิกฺขูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ. @เชิงอรรถ: สี. อรณวิหารงฺเค จ ทกฺขิเณยฺยงฺเค จ ฉ.ม. คณฺหาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๑.

ขทิรวนิยเรวตตฺเถรวตฺถุ [๒๐๓] ปญฺจเม อารญฺญกานนฺติ อรญฺญวาสีนํ. เรวโต ขทิรวนิโยติ ธมฺมเสนาปติตฺเถรสฺส กนิฏฺฐภาติโก. โส ยถา อญฺเญ เถรา อรญฺเญ วสมานา วนสภาคํ อุทกสภาคํ ภิกฺขาจารสภาคญฺจ สลฺลกฺเขตฺวา อรญฺเญ วสนฺติ, น เอวํ วสิ. เอตานิ ปน สภาคานิ อนาทิยิตฺวา อุชฺชงฺคเล สกฺขรสาณวิสเม ขทิรวเน ปฏิวสิ. ตสฺมา อารญฺญกานํ อคฺโคติ วุตฺโต. ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํ กิร อตีเต ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวตีนคเร นิพฺพตฺโต มหาคงฺคาย ปยาคปติฏฺฐานติตฺเถ นาวากมฺมํ กโรนฺโต ปฏิวสติ. ตสฺมึ สมเย สตฺถา สตสหสฺสภิกฺขุปริวาโร จาริกํ จรนฺโต ปยาคปติฏฺฐานติตฺถํ ๑- สมฺปาปุณิ. โส ทสพลํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "มยฺหํ กาเลน กาลํ พุทฺธทสฺสนํ นาม นตฺถิ, อยํ เม กลฺยาณกมฺมสฺส อายูหนกฺขโณ"ติ นาวาสงฺฆาตํ พนฺธาเปตฺวา อุปริ เจลวิตานํ กาเรตฺวา คนฺธมาลาทามานิ โอสาเรตฺวา เหฏฺฐา วรโปตฺถจิตฺตตฺถรณํ อตฺถราเปตฺวา สปริวารํ สตฺถารํ ปรตีรํ ตาเรสิ. ตสฺมึ สมเย สตฺถา เอกํ อารญฺญกํ ภิกฺขุํ เอตทคฺเค ฐเปสิ. โส นาวิโก ตํ ทิสฺวา "มยาปิ เอวเมว อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน อารญฺญกานํ อคฺเคน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา สตฺถุ ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "ภนฺเต โย ตุเมฺหหิ เอตทคฺเค ฐปิโต, โส ภิกฺขุ วิย อหํปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน อารญฺญกานํ อคฺโค ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา อนนฺตรายํ ทิสฺวา "อนาคเต โคตมพุทฺธสฺส สาสเน ตฺวํ อารญฺญกานํ อคฺโค ภวิสฺสสี"ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. อนฺตรา ปน อญฺญํ กมฺมํ น กถียติ. โส ยาวชีวํ กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท มคธกฺเขตฺเต นาลกพฺราหฺมณคาเม สารีพฺราหฺมณิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา @เชิงอรรถ: ม. ปยาคติตฺเถ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๒.

ติณฺณํ ภาติกานํ ติสฺสนฺนํ ภคินีนํ สพฺพกนิฏฺโฐ หุตฺวา นิพฺพตฺติ, เรวโตติสฺส นามํ อกํสุ. อถสฺส มาตาปิตโร จินฺเตสุํ "อมฺหากํ วฑฺฒิตวฑฺฒิเต ทารเก สมณา สกฺยปุตฺติยา เนตฺวา ปพฺพาเชนฺติ, อมฺหากํ ปุตฺตํ เรวตํ ทหรเมว ฆรพนฺธเนน พนฺธิสฺสามา"ติ สมานกุลโต ทาริกํ อาเนตฺวา เรวตสฺส อยฺยิกํ ๑- วนฺทาเปตฺวา "อมฺม ตว อยฺยิกาย มหลฺลกตรา โหหี"ติ ๒- อาหํสุ. เรวโต เตสํ กถํ สุตฺวา จินฺเตสิ "อยํ ทาริกา ทหรา ปฐมวเย ฐิตา, อิมิสฺสา กิร เอวํวิธํ รูปํ ๓- มม อยฺยิกาย รูปสทิสํ ภวิสฺสติ, ปุจฺฉิสฺสามิ ตาว เนสํ อธิปฺปายนฺ"ติ จินฺเตตฺวา อาห "ตุเมฺห กึ กเถถา"ติ. ตาต "อยํ ทาริกา อยฺยิกา วิย เต ชรํ ปาปุณาตู"ติ วทามาติ. โส "อิมิสฺสา รูปํ เอวํวิธํ ภวิสฺสตี"ติ ปุจฺฉิ. ตาต กึ วเทสิ, มหาปุญฺญา เอวํวิธา โหนฺตีติ. โส จินฺเตสิ "อิทํ กิร รูปํ อิมินา นิยาเมน วลิตฺตจํ ภวิสฺสติ ปลิตเกสํ ๔- ขณฺฑทนฺตํ, อหํ เอวรูเป รูเป รชฺชิตฺวา กึ กริสฺสามิ, มม ภาติกานํ คตมคฺคเมว คมิสฺสามี"ติ ติฏฺฐนฺโต วิย หุตฺวา สมวเย ตรุณทารเก อาห "เอถ โภ วิธาวนิกํ กริสฺสามา"ติ นิกฺขมิ. ตาต มงฺคลทิวเส มา พหิ คจฺฉาติ. โส ทารเกหิ สทฺธึ กีฬนฺโต ๕- วิย อตฺตโน ธาวนวาเร สมฺปตฺเต โถกํ คนฺตฺวา ปปญฺเจตฺวา อาคจฺฉติ. ปุนวาเร ๖- สมฺปตฺเต ตโต ทูรตรํ วิย คนฺตฺวา อาคโต, ตติยวาเร สมฺปตฺเต "อยํ เม กาโล"ติ ญตฺวา สมฺมุขฏฺฐาเนเนว ปลายิตฺวา ปํสุกูลิกภิกฺขูนํ นิวาสนฏฺฐานํ อรญฺญํ คนฺตฺวา เถเร อภิวาเทตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. สปฺปุริส มยํ ตํ น ชานาม `กสฺสาสิ ๗- ปุตฺโต'ติ, ตฺวญฺจ อลงฺกตนิยาเมเนว อาคโต, โก ตํ ปพฺพาเชตุํ อุสฺสหิสฺสตีติ. ๘- โส อุโภปิ พาหา ปคฺคยฺห "วิลุมฺปนฺติ มํ วิลุมฺปนฺติ มนฺ"ติ มหาวิรวํ วิรวิ. อิโต จิโต จ ภิกฺขู สนฺนิปติตฺวา "สปฺปุริส อิมสฺมึ ฐาเน ตว วตฺถํ วา ปิลนฺธนํ วา โกจิ คณฺหนฺโต นาม นตฺถิ, ตฺวญฺจ `วิลุมฺปนฺตี'ติ วทสิ, กึ @เชิงอรรถ: สี. อยฺยกํ ม. อยฺยิกา วิย มหลฺลกตรา โหตูติ ม. เอวรูปํ สี. ปลิตสีสํ @ สี. ติฏฺฐนฺโต ฉ.ม. ปุน ทุติยวาเร, อิ. อนนฺตเร สี. กสฺสาปิ @ สี. อุสฺสหตีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๓.

สนฺธาย วทสี"ติ. ภนฺเต นาหํ วตฺถาลงฺการํ สนฺธาย วทามิ, ติสฺสนฺนํ ปน เม สมฺปตฺตีนํ วิโลโป วฏฺฏติ, ตํ สนฺธาย วเทมิ. มํ ตาว ตุเมฺห มา ปพฺพาชยิตฺถ, ภาตรํ ปน เม ชานาถาติ. โก นาม ปน เต ภาตาติ. คิหิกาเล อุปติสฺโส นาม, อิทานิ ปน สาริปุตฺโต นาม ชาโตติ วทนฺตีติ. "อาวุโส เอวํ สนฺเต อยํ กุลปุตฺโต อมฺหากํ กนิฏฺฐภาติโก นาม โหติ, เชฏฺฐภาติโก โน ธมฺมเสนาปติ ปุเรตรํเยว อาห `อมฺหากํ ญาตกา สพฺเพ มิจฺฉาทิฏฺฐิกา, โย โกจิ อมฺหากํ ญาติ อาคจฺฉติ, ตํ เยน เกนจิ อุปาเยน ปพฺพาเชยฺยาถา'ติ. อยํ ปน เถรสฺส อชฺฌตฺตภาติโก, ๑- ปพฺพาเชถ นนฺ"ติ วตฺวา ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ อาจิกฺขิตฺวา ปพฺพาชยึสุ. อถ นํ ปริปุณฺณวสฺสํ อุปสมฺปาเทตฺวา กมฺมฏฺฐาเน โยชยึสุ. เถโร กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อาจริยุปชฺฌายานํ อวิทูเร ฐาเน วุตฺตปฺปการํ ขทิรวนํ ปวิสิตฺวา สมณธมฺมํ กโรติ. ตสฺส "อรหตฺตํ อปฺปตฺวา ทสพลํ วา ภาติกตฺเถรํ วา น ปสฺสิสฺสามี"ติ วายมนฺตสฺเสว ตโย มาสา อติกฺกนฺตา, สุขุมาลสตฺตสฺส ลูขโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺส จิตฺตํ ปณีตํ นาโหสิ, ๒- กมฺมฏฺฐานาภิมุขํ นาคตํ. ๓- โส เตมาสจฺจเยน ปวาเรตฺวา วุฏฺฐวสฺโสว หุตฺวา ตสฺมึเยว ฐาเน สมณธมฺมํ กโรติ. ตสฺส สมณธมฺมํ กโรนฺตสฺส ๔- จิตฺตํ เอกคฺคํ อโหสิ, โส วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณิ. อถ อายสฺมา สาริปุตฺโต สตฺถารํ อาห "ภนฺเต มยฺหํ กิร กนิฏฺฐภาตา เรวโต ปพฺพชิโต, โส อภิรเมยฺย วา น วา, คนฺตฺวา นํ ปสฺสิสฺสามี"ติ. ภควา เรวตสฺส อารทฺธวิปสฺสกภาวํ ญตฺวา เทฺว วาเร ปฏิกฺขิปิตฺวา ตติยวาเร ยาจิโต อรหตฺตปฺปตฺตภาวํ ญตฺวา "สาริปุตฺต อหํปิ คมิสฺสามิ, ภิกฺขูนํ อาโรเจหี"ติ. เถโร ภิกฺขุสํฆํ สนฺนิปาเตตฺวา "อาวุโส สตฺถา จาริกํ จริตุกาโม, คนฺตุกามา อาคจฺฉนฺตู"ติ สพฺเพสํเยว อาโรเจสิ. ทสพลสฺส จาริกตฺถาย คมนกาเล โอหียนกภิกฺขู นาม @เชิงอรรถ: สี. อชฺฌตฺติกภาติโก สี. ปณีตํ นาม น โหติ, ฉ.ม. จิตฺตํ วลิตํ นาม โหติ @ ฉ.ม. กมฺมฏฺฐานํ วิโมกฺขํ น คตํ สี. ปริกมฺมํ กโรนฺตสฺส กโรนฺตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๔.

อปฺปกา โหนฺติ, "สตฺถุ สุวณฺณวณฺณํ สรีรํ ปสฺสิสฺสาม, มธุรธมฺมกถํ วา สุณิสฺสามา"ติ เยภุยฺเยน คนฺตุกามา พหุกาว โหนฺติ. อิติ สตฺถา มหาภิกฺขุสํฆ- ปริวาโร "เรวตํ ปสฺสิสฺสามี"ติ นิกฺขนฺโต. อเถกสฺมึ ปเทเส อานนฺทตฺเถโร เทฺวธาปถํ ปตฺวา ภควนฺตํ ปุจฺฉิ "ภนฺเต อิมสฺมึ ฐาเน เทฺว มคฺคา, กตรมคฺเคน ภิกฺขุสํโฆ คจฺฉตี"ติ. ๑- กตรมคฺโค อานนฺท อุชุโกติ. ภนฺเต อุชุมคฺโค ตึสโยชโน อมนุสฺสปโถ, ปริหารมคฺโค ปน สฏฺฐิโยชนิโก เขโม สุภิกฺโขติ. อานนฺท สีวลี อเมฺหหิ สทฺธึ อาคโตติ. อาม ภนฺเต อาคโตติ. เตนหิ สํโฆ อุชุมคฺคเมว คจฺฉตุ, ๒- สีวลิสฺส ปุญฺญํ วีมํสิสฺสามาติ. สตฺถา ภิกฺขุสํฆปริวาโร สีวลิตฺเถรสฺส ปุญฺญวีมํสนตฺถํ อฏวิมคฺคํ อภิรุหิ. มคฺคํ อภิรุหนฏฺฐานโตว ปฏฺฐาย เทวสงฺโฆ โยชนฏฺฐาเน โยชนฏฺฐาเน นครํ มาเปตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส วสนตฺถาย วิหาเร ปฏิยาเทสิ. เทวปุตฺตา รญฺญา เปสิตกมฺมการา วิย หุตฺวา ยาคุขชฺชกาทีนิ คเหตฺวา "กหํ อยฺโย สีวลี, กหํ อยฺโย สีวลี"ติ ปุจฺฉนฺตา คจฺฉนฺติ. เถโร ตํ สกฺการสมฺมานํ คณฺหาเปตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คจฺฉติ. สตฺถา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ ปริภุญฺชิ. อิมินาว นิยาเมน สตฺถา สกฺการสมฺมานํ อนุภวนฺโต เทวสิกํ โยชนปรมํ คนฺตฺวา ตึสโยชนิกํ กนฺตารํ อติกฺกมฺม ขทิรวนิยตฺเถรสฺส สภาคฏฺฐานํ ๓- ปตฺโต, เถโร สตฺถุ อาคมนํ ญตฺวา อตฺตโน วสนฏฺฐาเน พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส ปโหนกวิหาเร ทสพลสฺส คนฺธกุฏึ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานาทีนิ จ อิทฺธิยา มาเปตฺวา ตถาคตสฺส ปจฺจุคฺคมนํ คโต. สตฺถา อลงฺกตปฏิยตฺเตน มคฺเคน วิหารํ ปาวิสิ. อถ ตถาคเต คนฺธกุฏิยํ ๔- ปวิฏฺเฐ ภิกฺขู วสฺสคฺเคน ปตฺตเสนาสนานิ ปวิสึสุ. เทวตา "อกาโล อาหารสฺสา"ติ อฏฺฐวิธํ ปานกํ อาหรึสุ. สตฺถา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ ปานกํ ปิวิ. อิมินาว นิยาเมน ตถาคตสฺส สกฺการสมฺมานํ อนุภวนฺตสฺเสว อฑฺฒมาโส อติกฺกนฺโต. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สํโฆ คจฺฉตูติ ฉ.ม.,อิ. คณฺหตุ ม. วสนฏฺฐานํ ฉ.ม.,อิ. คนฺธกุฏึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๕.

อเถกจฺเจ อุกฺกณฺฐิตภิกฺขู ๑- เอกสฺมึ ฐาเน นิสีทิตฺวา กถํ อุปฺปาทยึสุ "สตฺถา ทสพโล `มยฺหํ อคฺคสาวกสฺส กนิฏฺฐภาตา'ติ วตฺวา เอวรูปํ นวกมฺมิกํ ภิกฺขุํ ปสฺสิตุํ อาคโต, อิมสฺส วิหารสฺส สนฺติเก เชตวนมหาวิหาโร วา เวฬุวนมหาวิหาราทโย วา กึ กริสฺสนฺติ. อยํปิ ภิกฺขุ เอวรูปสฺส นวกมฺมสฺส การโก, กึ นาม สมณธมฺมํ กริสฺสตี"ติ. อถ สตฺถา จินฺเตสิ "มยิ จิรํ วสนฺเต อิทํ ฐานํ อากิณฺณํ ภวิสฺสติ, อารญฺญกภิกฺขู นาม ปวิเวกตฺถิกา โหนฺติ, เรวตสฺส อผาสุวิหาโร ภวิสฺสตี"ติ ตโต เรวตสฺส ทิวาฏฺฐานํ คโต. เถโร เอกโกว จงฺกมนโกฏิยํ อาลมฺพนผลกํ ๒- นิสฺสาย ปาสาณผลเก นิสินฺโน สตฺถารํ ทูรโตว อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา ปจฺจุคฺคนฺตฺวา วนฺทิ. อถ นํ สตฺถา ปุจฺฉิ "เรวต อิมํ วาฬมิคฏฺฐานํ, จณฺฑานํ หตฺถิอสฺสาทีนํ สทฺทํ สุตฺวา กินฺติ กโรสี"ติ. เตสํ เม ภนฺเต สทฺทํ สุณโต อรญฺญสฺมึ ปีติ นาม ๓- อุปฺปชฺชตีติ. สตฺถา อิมสฺมึ ๔- ฐาเน เรวตตฺเถรสฺส ปญฺจหิ คาถาสเตหิ อรญฺญปสํสํ ๕- นาม กเถตฺวา ปุนทิวเส อวิทูเร ฐาเน ปิณฺฑาย จริตฺวา เรวตตฺเถรํ อามนฺเตตฺวา ๖- เยหิ ภิกฺขูหิ เถรสฺส อวณฺโณ กถิโต, เตสํ กตฺตรยฏฺฐิอุปาหนเตลนาฬิจฺฉตฺตานํ ปมฺมุสฺสนภาวํ อกาสิ. เต อตฺตโน ปริกฺขารตฺถาย นิวตฺตา อาคตมคฺเคเนว คจฺฉนฺตา ฐปิตฏฺฐานํ สลฺลกฺเขตุํ น สกฺโกนฺติ. ปฐมมฺหิ เต อลงฺกตปฏิยตฺเตน มคฺเคน คนฺตฺวา ตํ ทิวสํ ปน วิสมมคฺเคน คจฺฉนฺตา ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน อุกฺกุฏิกํ นิสีทนฺติ, ชณฺณุเกน คจฺฉนฺติ. เต คุมฺเพ คจฺเฉ กณฺฏเก จ มทฺทนฺตา อตฺตโน วสิตํ สภาคฏฺฐานํ คนฺตฺวา ตสฺมึ ตสฺมึ ขทิรขาณุเก อตฺตโน ฉตฺตํ สญฺชานนฺติ, อุปาหนกตฺตรยฏฺฐิเตลนาฬึ สญฺชานนฺติ. เต ตสฺมึ สมเย "อิทฺธิมา อยํ ภิกฺขู"ติ ญตฺวา อตฺตโน ปริกฺขาเร อาทาย "ทสพลสฺส ปฏิยตฺตสกฺกาโร นาม เอวรูโป โหตี"ติ วทนฺตา อคมํสุ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. อุทฺธตภิกฺขู สี.,อิ. อาลมฺพนพาหํ ฉ.ม. อรญฺญรติ นาม @ ฉ.ม.,อิ. ตสฺมึ ฉ.ม.,อิ. อรญฺเญ นิวาสานิสํสํ ฉ. นิวตฺเตตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๖.

ปุรโต ๑- คตภิกฺขู วิสาขา อุปาสิกา อตฺตโน เคเห นิสินฺนกาเล ปุจฺฉติ "มนาปํ นุ โข ภนฺเต เรวตตฺเถรสฺส วสนฏฺฐานนฺ"ติ. มนาปํ อุปาสิเก นนฺทนวนจิตฺตลตาทิปฏิภาคํ ตํ เสนาสนนฺติ. อถ เนสํ สพฺพปจฺฉโต อาคตภิกฺขู ปุจฺฉิ "มนาปํ อยฺยา เรวตตฺเถรสฺส วสนฏฺฐานนฺ"ติ. มา ปุจฺฉิ อุปาสิเก, กเถตุํ อยุตฺตฏฺฐานเมตํ, อชฺชงฺคลํ สกฺขรปาสาณวิสมํ ขทิรวนํ เอวํ, ๒- ตตฺถ โส ภิกฺขุ วิหรตีติ. วิสาขา ปุริมานญฺจ ปจฺฉิมานญฺจ ภิกฺขูนํ กถํ สุตฺวา "เกสํ นุ โข กถา สจฺจา"ติ ปจฺฉาภตฺตํ ๓- คนฺธมาลํ อาทาย ทสพลสฺส อุปฏฺฐานํ กตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺนา สตฺถารํ ปุจฺฉิ "ภนฺเต เรวตตฺเถรสฺส วสนฏฺฐานํ เอกจฺเจ อยฺยา วณฺเณนฺติ, เอกจฺเจ นินฺทนฺติ, กิเมตํ ภนฺเต"ติ. วิสาเข รมณียํ วา โหตุ มา วา, ยสฺมึ ฐาเน อริยานํ จิตฺตํ รมติ, ตเทวฏฺฐานํ รมณียํ นามาติ วตฺวา อิมํ คาถมาห:- "คาเม วา ยทิ วารญฺเญ นินฺเน วา ยทิ วา ถเล ยตฺถ อรหนฺโต วิหรนฺติ ตํ ภูมิรามเณยฺยกนฺ"ติ. ๔- อถ สตฺถา อปรภาเค เชตวนมหาวิหาเร อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน เถรํ อารญฺญกานํ ภิกฺขูนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ. กงฺขาเรวตตฺเถรวตฺถุ [๒๐๔] ฉฏฺเฐ ฌายีนนฺติ ฌานลาภีนํ ๕- ฌานาภิรตานํ. โส กิร เถโร ยาว ๖- สมาปตฺติโย ทสพโล สมาปชฺชติ, ตโต อปฺปตราปิ ๗- ฐเปตฺวา พหุตราปิ สมาปชฺชติ. ตสฺมา ฌายีนํ อคฺโค นาม ชาโต. กงฺขายนภาเวน กงฺขาเรวโตติ วุจฺจติ. กงฺขา นาม กุกฺกุจฺจํ, กุกฺกุจฺจกาติ ๘- อตฺโถ. กึ ปน อญฺเญ กุกฺกุจฺจกา นตฺถีติ? อตฺถิ, อยํ ปน เถโร กปฺปิเยปิ กุกฺกุจฺจํ อุปฺปาเทสิ. เตนสฺส กุกฺกุจฺจปกตา ๙- อติปากฏา ชาตาติ กงฺขาเรวโตเตฺวว สงฺขฺยํ ๑๐- คโต. @เชิงอรรถ: สี.,อิ. ปุรโต ปุรโต ฉ.ม.,อิ. เอตํ ฉ.ม.,อิ. ปจฺฉาภตฺเต @ สํ.ส. ๑๕/๒๖๑/๒๘๐ รามเณยฺยกสุตฺต, ขุ.ธ. ๒๕/๙๘/๓๔ ขทิรวนิยเรวตตฺเถรวตฺถุ @ สี. ฌานสีลานํ ฉ.ม.,อิ. ยา ฉ.ม.,อิ. อปฺปตรํ ฉ.ม.,อิ. กุกฺกุจฺจโกติ @ ฉ.ม.,อิ. กุกฺกุจฺจกตา ๑๐ ฉ.ม.,อิ. สงฺข. เอวมุปริปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๗.

ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํ กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล ปุริมนเยเนว มหาชเนน สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ฌานาภิรตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ เทสนาวสาเน สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา ปุริมนเยเนว สตฺตาหํ มหาสกฺการํ กตฺวา ภควนฺตํ อาห "ภนฺเต อหํ อิมินา อธิการกมฺเมน น อญฺญํ สมฺปตฺตึ ปตฺเถมิ, ยถา ปน โส ตุเมฺหหิ อิโต สตฺตทิวสมตฺถเก ภิกฺขุ ฌายีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐปิโต, เอวํ อหํปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ฌายีนํ อคฺโค ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา อนาคตํ โอโลเกตฺวา สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา "อนาคเต กปฺปสตสหสฺสาวสาเน โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตสฺส สาสเน ตฺวํ ฌายีนํ อคฺโค ภวิสฺสสี"ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. โส ยาวชีวํ กลฺยาณกมฺมํ กตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ เทวมนุสฺเสสุ สํสริตฺวา อมฺหากํ ภควโต กาเล สาวตฺถินคเร มหาโภคกุเล นิพฺพตฺโต ปจฺฉาภตฺตํ ธมฺมสฺสวนตฺถํ คจฺฉนฺเตน มหาชเนน สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต ทสพลสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา สทฺธํ ปฏิลภิตฺวา ปพฺพชิโต, ๑- อุปสมฺปทํ ลภิตฺวา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา ฌานปริกมฺมํ กโรนฺโต ฌานลาภี หุตฺวา ฌานเมว ปาทกํ กตฺวา อรหตฺตผลํ ปาปุณิ. โส ทสพเลน สมาปชฺชิตพฺพสมาปตฺตีนํ อปฺปตรา ฐเปตฺวา พหุตรา สมาปชฺชนฺโต อโหรตฺตํ ฌาเนสุ จิณฺณวสี อโหสิ. อถ นํ อปรภาเค สตฺถา อิมํ คุณํ คเหตฺวา ฌายีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสิ. "อกปฺปิโย อาวุโส คุโฬ, อกปฺปิโย มุตฺโต"ติ ๒- เอวํ ปน กปฺปิเยเสฺวว วตฺถูสุ กุกฺกุจฺจสฺส อุปฺปาทิตตาย กุกฺกุจฺจสงฺขาตาย กงฺขาย ภาเวน กงฺขาเรวโตติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ. ๓- @เชิงอรรถ: สี. ปพฺพชิ, ปพฺพชิโต ฉ.ม.,อิ. อกปฺปิยา มุคฺคา...., @วิ.มหา. ๕/๒๗๒/๔๑ ฉ.ม.,อิ. สงฺขํ คโตติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๘.

โสณโกฬิวิสตฺเถรวตฺถุ [๒๐๕] สตฺตเม อารทฺธวิริยานนฺติ ปคฺคหิตวิริยานํ ปริปุณฺณวิริยานํ. โสโณ โกฬิวิโสติ โสโณติ ตสฺส นามํ, โกฬิวิโสติ โคตฺตํ. โกฏิเวสฺโสติ วา อตฺโถ, อิสฺสริเยน โกฏิปตฺตสฺส เวสฺสกุลสฺส ทารโกติ อธิปฺปาโย. ยสฺมา ปน อญฺเญสํ ภิกฺขูนํ วิริยํ นาม วฑฺเฒตพฺพํ โหติ, เถรสฺส ปน ภาเวตพฺพเมว ๑- อโหสิ. ตสฺมา เอส อารทฺธวิริยานํ อคฺโค นาม ชาโต. ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํ กิร อตีเต ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล เสฏฺฐิกุเล นิพฺพตฺติ, ตสฺส สิริวฑฺฒกุมาโรติสฺส นามํ อกํสุ. โส วยปฺปตฺโต ปุริมนเยเนว วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ อารทฺธวิริยานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ เทสนาวสาเน ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา วุตฺตนเยเนว ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา ตสฺส ปฏฺฐนาย สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา ปุริมนเยเนว พฺยากริตฺวา วิหารํ คโต. โสปิ สิริวฑฺฒเสฏฺฐี ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต กปฺปสตสหสฺสํ อติกฺกมิตฺวา อิมสฺมึ กปฺเป ปรินิพฺพุเต กสฺสปทสพเล อนุปฺปนฺเน อมฺหากํ ภควติ พาราณสิยํ กุลเคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. โส อตฺตโน สหายเกหิ สทฺธึ คงฺคาย กีฬํ กีฬติ. อถ นํ เอกสฺมึ สมเย ๒- เอโก ชิณฺณจีวริโก ปจฺเจกพุทฺโธ "พาราณสึ อุปนิสฺสาย คงฺคาย ตีเร ปณฺณสาลํ กตฺวา วสฺสํ อุปคจฺฉิสฺสามี"ติ อุทเกน สมุปพฺยูเฬฺห ทณฺฑเก จ วลฺลิโย จ สงฺกฑฺฒติ. อยํ กุมาโร สหายเกหิ สทฺธึ คนฺตฺวา อภิวาเทตฺวา ฐิโต "ภนฺเต กึ กโรถา"ติ ปุจฺฉิ. กุมาร อุปกฏฺเฐ อนฺโตวสฺเส ปพฺพชิตานํ วสนฏฺฐานํ นาม ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. "ภนฺเต อชฺเชว เอกทิวสํ อยฺโย ยถา ตถา อาคเมตุ, อหํ เสฺว อยฺยสฺส วสนฏฺฐานํ กริสฺสามี"ติ อาห. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. หาเปตพฺพเมว สี. อถ ตสฺมึ สมเย, ม. อถ เอกสฺมึ สมเย, ฉ. ตสฺมึ @สมเย

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๐๙.

ปจฺเจกพุทฺโธ "ตสฺเสว กุมารสฺส สงฺคหํ กริสฺสามี"ติ อาคตตฺตา อธิวาเสสิ. โส ตสฺส อธิวาสนํ วิทิตฺวา คนฺตฺวา ปุนทิวเส สกฺการสมฺมานํ สชฺเชตฺวา ปจฺเจกพุทฺธสฺส คมนํ ๑- โอโลเกนฺโต อฏฺฐาสิ. ปจฺเจกพุทฺโธปิ "กุหึ นุ โข ๒- อชฺช ภิกฺขาจารํ ลภิสฺสามี"ติ อาวชฺเชตฺวา ๓- ตสฺเสว เคหทฺวารํ อคมาสิ. กุมาโร ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวา สมฺปิยายมาโน ปตฺตํ อาทาย ภิกฺขํ ทตฺวา "อิมํ อนฺโตวสฺสํ มยฺหํ เคหทฺวารเมว อาคจฺฉถ ภนฺเต"ติ ปฏิญฺญํ คเหตฺวา ปจฺเจกพุทฺเธ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา ปกฺกนฺเต อตฺตโน สหายเกหิ สทฺธึ คนฺตฺวา เอกทิวเสเนว ปจฺเจกพุทฺธสฺส วสนปณฺณสาลญฺจ จงฺกมนญฺจ ทิวาฏฺฐานรตฺติฏฺฐานานิ จ การาเปตฺวา อทาสิ. ตสฺเสว ๔- ปณฺณสาลํ ปวิสนเวลาย หริตุปลิตฺตาย ๕- ภูมิยา "ปาเทสุ กลลํ มา ลคฺคี"ติ อตฺตโน ปารุปนํ สหสฺสคฺฆนิกํ ๖- รตฺตกมฺพลํ ภุมฺมตฺถรณํ ปตฺถริตฺวา ๗- กมฺพลสฺส วณฺเณน สทฺธึ ปจฺเจกพุทฺธสฺส สรีรปฺปภํ เอกสทิสํ ทิสฺวา อติวิย ปสนฺโน หุตฺวา อาห "ยถา ตุเมฺหหิ อกฺกนฺตกาลโต ปฏฺฐาย อิมสฺส กมฺพลสฺส อติวิย ปภา วิโรจติ, เอวเมว มยฺหํปิ นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน หตฺถปาทานํ วณฺโณ พนฺธุชีวกปุปฺผวณฺโณ โหตุ, สตฺตกฺขตฺตุํ ๘- วิหตกปฺปาสปฏลผสฺสสทิโสว ผสฺโส โหตู"ติ. โส เตมาสํ ปจฺเจกพุทฺธํ อุปฏฺฐหิตฺวา ปวาริตกาเล ติจีวรํ อทาสิ. ปจฺเจกพุทฺโธ ปริปุณฺณปตฺตจีวโร คนฺธมาทนเมว คโต. โสปิ กุลปุตฺโต เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อมฺหากํ ภควโต กาเล กาฬจมฺปากนคเร อุสภเสฏฺฐิสฺส ๙- ฆเร ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ตสฺส ปฏิสนฺธิคหณกาลโต ปฏฺฐาย เสฏฺฐิกุลมฺหิ ๑๐- อเนกานิ ปณฺณาการสหสฺสานิ อาคจฺฉนฺติ. ชาตทิวเสว สกลนครํ เอกสกฺการสมฺมานํ อโหสิ. อถสฺส นามคหณทิวเส มาตาปิตโร "อมฺหากํ ปุตฺโต @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อาคมนํ ม. กึ นุ โข, ฉ.,อิ. กหํ นุ โข @ ม. อาวชฺเชนฺโต คนฺตฺวา, ฉ.,อิ. อาวชฺเชนฺโต ญตฺวา สี.,อิ. ตสฺส จ @ สี.,อิ. หริตุปตฺตาย, ฉ.ม. หริตูปลิตฺตาย ฉ.ม.,อิ. สตสหสฺสคฺฆนกํ @ ฉ.ม. สนถริตฺวา, อิ. อตฺถริตฺวา ฉ.ม. สตกฺขตฺตุํ ฉ.ม.,อิ. กาฬจมฺปานคเร @อุปเสฏฺฐิสฺส ๑๐ ฉ.ม. เสฏฺฐิกุลํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๐.

อตฺตโน นามํ คณฺหิตฺวาว อาคโต, รตฺตสุวณฺณปริสิญฺจิตา ๑- วิยสฺส สรีรปฺปภา"ติ ๒- ตสฺมา โสณกุมาโรเตฺววสฺส นามํ อกํสุ. อถสฺส เสฏฺฐี ๓- ธาติโย อุปฏฺฐาเปตฺวา ๔- เทวกุมารํ วิย นํ สุเขน วฑฺเฒสิ. ๕- ตสฺส เอวรูปํ อาหารวิธานํ อโหสิ:- สฏฺฐิกรีสมตฺตฏฺฐานํ วปิตฺวา ๖- ติวิเธน อุทเกน โปเสนฺติ. เกทาเร ปวิสนฺตีสุ อุทกมาติกาสุ ขีโรทกสฺส จ คนฺโธทกสฺส จ อเนกานิ จาฏิสหสฺสานิ อาสิญฺจนฺติ. สาลิสีสานํ ขีโรปานกาเล ๗- สุกาทีนํ ปาณานํ อุจฺฉิฏฺฐกรณนิวารณตฺถํ วีหิคพฺภานํ สุขุมาลภาวตฺถญฺจ ปริยนฺตปริกฺเขเป จ อนฺตรนฺตรา จ ถมฺเภ นิกฺขนิตฺวา ๘- ๙- อุปริ ถมฺภานํ สุขุมาลํ จ วตฺถํ ปตฺถริตฺวา ๙- อุปริ ทณฺฑเก ทตฺวา กิลญฺเชหิ ฉาเทตฺวา สมนฺตา สาณิยา ปริกฺขิปิตฺวา สพฺพปริยนฺเต อารกฺขํ คณฺหนฺติ. สสฺเส นิปฺผนฺเน โกฏฺเฐ จตุชาติคนฺเธหิ ปริภณฺฑํ กตฺวา อุปริ อุตฺตมคนฺเธหิ ปริภาเวนฺติ. อเนกสหสฺสปุริสา เขตฺตํ โอรุยฺห สาลิสีสานิ วณฺเฏสุ ฉินฺทิตฺวา มุฏฺฐึ ๑๐- กตฺวา รชฺชุเกหิ พนฺธิตฺวา สุกฺขาเปนฺติ. ตโต โกฏฺฐสฺส เหฏฺฐิมตเล คนฺเธ ปตฺถริตฺวา ๑๑- อุปริ สาลิสีสานิ ปตฺถรนฺติ. เอวํ เอกนฺตริกํ กตฺวา ปตฺถรนฺตา โกฏฺฐกํ ปูเรตฺวา ทฺวารํ ปิทหนฺติ, ติวสฺสสมฺปตฺตกาเล โกฏฺฐกํ วิวรนฺติ. วิวฏกาเล สกลนครํ คนฺธคนฺธกํ ๑๒- โหติ. สาลิมฺหิ ปหเฏ ธุตฺตา ถุเส กิณิตฺวา คณฺหนฺติ, กุณฺฑกํ ปน จูฬุปฏฺฐากา ๑๓- ลภนฺติ. มูสลคฺฆาฏิตเก ๑๔- สาลิตณฺฑุเล วิจินิตฺวา คณฺหนฺติ. เต สุวณฺณหีรกปจฺฉิยํ ปกฺขิปิตฺวา สตฺตกาลํ ๑๕- ปริสฺสาเวตฺวา คหิเต ปกฺกุฏฺฐิตชาติรเส ๑๖- เอกวารํ ปกฺขิปิตฺวา อุทฺธรนฺติ, สมุคฺคฏฺฐานํ ๑๗- สุมนปุปฺผสทิสํ โหติ. ตํ โภชนํ สุวณฺณถาเล ๑๘- ปกฺขิปิตฺวา ปกฺกุฏฺฐิตอปฺโปทกมธุปายาสปูริตสฺส รชตภาชนถาลสฺส อุปริ กตฺวา อาทาย คนฺตฺวา เสฏฺฐิปุตฺตสฺส ปุรโต ฐเปนฺติ. @เชิงอรรถ: สี.,อิ.,ฉ.ม. รตฺตสุวณฺณรสปริสิตฺตา ฉ.ม.,อิ. สรีรจฺฉวีติ ฉ.ม.,อิ. สฏฺฐิ @ ฉ.ม.,อิ. อุปเนตฺวา ฉ.ม.,อิ. วฑฺเฒสุํ ฉ.ม. กสิตฺวา @ ฉ.ม.,อิ. ขีรคฺคหณกาเล ฉ.ม. นิขนิตฺวา ๙-๙ ฉ.ม. อิเม ปาฐา น ทิสฺสนฺติ @๑๐ ฉ.ม.,อิ. มุฏฺฐิมุฏฺฐิโย ๑๑ ฉ.ม.,อิ. สนฺถริตฺวา. เอวมุปริปิ @๑๒ ฉ.ม. สุคนฺธคนฺธิกํ ๑๓ ก. จุลฺลปถกา ๑๔ สี.,อิ. มุสลฆฏฺฏิตกาเล, @ฉ.ม. มุสลฆฏฺฏิตเก ๑๕ ฉ.ม.,อิ. สตกาลํ. เอวมุปริปิ @๑๖ สี.,อิ. ปกฺกุถิตชาติปิณฺฑรเส ๑๗ สี.,อิ. รสโต มุตฺตมุตฺตฏฺฐานํ, @ฉ.ม. ปมุขฏฺฐานํ ๑๘ ฉ.ม. สุวณฺณสรเก, อิ. สุวณฺณถเล

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๑.

โส อตฺตโน ยาปนมตฺตํ ภุญฺชิตฺวา คนฺธวาสิเตน อุทเกน มุขํ วิกฺขาเลตฺวา หตฺถปาเท โธวติ. อถสฺส โธตหตฺถปาทสฺส นานปฺปการํ มุขวาสํ อุปเนนฺติ. ตสฺส อกฺกมนฏฺฐาเน วรโปตฺถกจิตฺตตฺถรณํ อตฺถรนฺติ. หตฺถปาทตลานิสฺส พนฺธุชีวกปุปฺผวณฺณานิ โหนฺติ, สตฺตกาลวิหตกปฺปาสสฺส วิย สมฺผสฺโส, ปาทตเลสุ มณิกุณฺฑลานิตฺตวณฺณานิ ๑- โลมานิ ชายึสุ. โส กสฺสจิเทว กุชฺฌิตฺวา "ชานาหิ ๒- ภูมึ อกฺกมิสฺสามี"ติ วทติ. ตสฺส วยปฺปตฺตสฺส ติณฺณํ อุตูนํ อนุจฺฉวิเก ตโย ปาสาเท กาเรตฺวา นาฏกานิ จ อุปฏฺฐาเปสุํ. โส มหาสมฺปตฺตึ อนุภวนฺโต เทโว มญฺเญ ปฏิวสติ. อถ อมฺหากํ สตฺถริ สพฺพญฺญุตํ ปตฺวา ปวตฺติตปวรธมฺมจกฺเก ราชคหํ อุปนิสฺสาย วิหรนฺเต ปาเท โลมสฺส ทสฺสนตฺถํ รญฺญา มาคเธน ปกฺโกสาเปตฺวา อสีติยา คามิกสหสฺเสหิ สทฺธึ สตฺถุ สนฺติกํ ปหิโต ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ. อถ นํ ภควา "อนุญฺญาโตสิ มาตาปิตูหี"ติ ปุจฺฉิตฺวา อนนุญฺญาตภาวํ สุตฺวา "น หิ ๓- โสณ ตถาคตา มาตาปิตูหิ อนนุญฺญาตํ ปุตฺตํ ปพฺพาเชนฺตี"ติ ปฏิกฺขิปิ. โส "สาธุ ภควา"ติ ตถาคตสฺส วจนํ สิรสา สมฺปฏิจฺฉิตฺวา มาตาปิตูนํ สนฺติกํ คนฺตฺวา อนุชานาเปตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อาคมฺม อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน สนฺติเก ปพฺพชิ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปนสฺส ปพฺพชฺชาวิธานํ ปาลิยํ ๔- อาคตเมว. ตสฺส ปพฺพชฺชญฺจ อุปสมฺปทญฺจ ลภิตฺวา ราชคเห วิหรนฺตสฺส พหู ๕- ญาติสาโลหิตา จ สนฺทิฏฺฐสมฺภตฺตา จ สกฺการสมฺมานํ อาหรนฺติ, รูปนิปฺผตฺติยา วณฺณํ กเถนฺติ, อญฺเญปิ ชนา ปสฺสิตุํ อาคจฺฉนฺติ. เถโร จินฺเตสิ "มม สนฺติกํ พหู ชนา อาคจฺฉนฺติ, กมฺมฏฺฐาเน วา วิปสฺสนาย วา กมฺมํ กาตุํ กถํ สกฺขิสฺสามิ, ยนฺนูนาหํ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา ๖- สีตวนสุสานํ คนฺตฺวา สมณธมฺมํ @เชิงอรรถ: ฉ.ม.....วตฺตวณฺณานิ ฉ.ม.,อิ. อาชานาหิ ฉ.ม. น โข @ วิ.มหา. ๕/๒๔๓/๔ จมฺมกฺขนฺธก ฉ.ม. สมฺพหุลา @ ฉ.ม.,อิ. กถาเปตฺวา. เอวมุปริปิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๒.

กเรยฺยํ. ตตฺร หิ สุสานํ ๑- ชิคุจฺฉิตฺวา พหู ชนา นาคมิสฺสนฺติ, เอวํ สนฺเต มม กิจฺจํ มตฺถกํ ปาปุณิสฺสตี"ติ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา สีตวนํ คนฺตฺวา สมณธมฺมํ กาตุํ อารภิ. โส จินฺเตสิ "มยฺหํ สรีรํ ปรมสุขุมาลํ, น โข ปน สกฺกา สุเขเนว สุขํ ปาปุณิตุํ, กายํ กิลเมตฺวาปิ สมณธมฺมํ กาตุํ วฏฺฏตี"ติ. ตโต ฐานจงฺกมเมว อธิฏฺฐาย ปธานมกาสิ. ตสฺส สุขุมาลานํ ปาทตลานํ อนฺตเรหิ โผตา อุปฏฺฐาย ๒- ภิชฺชึสุ, จงฺกโม เอกโลหิโตว อโหสิ. ปาเทสุ อวหนฺเตสุ ชณฺณุเกหิปิ หตฺเถหิปิ วายมิตฺวา จงฺกมติ. เอวํ วิริยํ ทฬฺหํ กโรนฺโตปิ โอภาสมตฺตํปิ นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺโต จินฺเตสิ "สเจปิ อญฺโญ อารทฺธวิริโย ภเวยฺย, มาทิโสว ภเวยฺย. อหํ โข ปน เอวํ วายมนฺโต มคฺคํ วา ผลํ วา อุปฺปาเทตุํ น สกฺโกมิ, อทฺธา เนวาหํ ๓- อุคฺฆฏิตญฺญู, น วิปจิตญฺญู, น เนยฺโย, ปทปรเมน มยา ภวิตพฺพํ. กึ เม ปพฺพชฺชาย, หีนายาวตฺติตฺวา โภเค จ ภุญฺชิสฺสามิ ปุญฺญานิ จ กริสฺสามี"ติ. ตสฺมึ สมเย สตฺถา เถรสฺส วิตกฺกํ ญตฺวา สายณฺหสมเย ภิกฺขุสํฆปริวุโต ตตฺถ คนฺตฺวา โลหิเตน ผุฏฺฐํ จงฺกมํ ทิสฺวา เถรํ วีโณวาเทน ๔- โอวทิตฺวา วิริยสมถโยชนตฺถาย ๕- ตสฺส กมฺมฏฺฐานํ กเถตฺวา คิชฺฌกูฏเมว คโต. โสณตฺเถโรปิ ทสพลสฺส สมฺมุขา โอวาทํ ลภิตฺวา น จิรสฺเสว อรหตฺเต ปติฏฺฐาสิ. อถ สตฺถา อปรภาเค เชตวเน ภิกฺขุสํฆปริวุโต ธมฺมํ เทเสนฺโต เถรํ อารทฺธวิริยานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ. โสณกุฏิกณฺณตฺเถรวตฺถุ [๒๐๖] อฏฺฐเม กลฺยาณวากฺกรณานนฺติ วากฺกรณํ วุจฺจติ วจนํ, กลฺยาณวากฺกรณํ มธุรวจนนฺติ อตฺโถ. ๖- อยญฺหิ เถโร ทสพเลน สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยา ตถาคตสฺส มธุเรน สทฺเทน ๗- ธมฺมกถํ กเถสิ. อถสฺส สตฺถา สาธุการํ อทาสิ. ตสฺมา โส กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺโค นาม ชาโต. โสโณติ ตสฺส นามํ, @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. สุสานนฺติ สี.,อิ.,ฉ.ม. อนฺตนฺเตหิ โผฏา อุฏฺฐาย @ สี.,อิ. เนวมฺหิ วิ.มหา. ๕/๒๔๓/๕ ม. วีริยสมตโยชนตฺถาย @ ฉ.ม.,อิ. วากฺกรณํ วุจฺจติ วจนกิริยา, มธุรวจนานนฺติ อตฺโถ ฉ.ม. สเรน

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๓.

โกฏิอคฺฆนิกํ ปน กณฺณปิลนฺธนํ ธาเรติ. ๑- ตสฺมา กุฏิกณฺโณติ วุจฺจติ, โสณโกฏิกณฺโณติ อตฺโถ. ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํปิ ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล ปุริมนเยเนว มหาชเนน สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต สตฺถุ ธมฺมํ ๒- สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺเคน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ จินฺเตตฺวา ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา "ภนฺเต ยํ ภิกฺขุํ ตุเมฺห อิโต สตฺตทิวสมตฺถเก กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐปยิตฺถ, อหํปิ อิมสฺส อธิการกมฺมสฺส ผเลน อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน ตถารูโป ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา ตสฺส อนนฺตรายํ ทิสฺวา "อนาคเต โคตมสฺส พุทฺธสฺส สาสเน กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺโค ภวิสฺสสี"ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. โสปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา กปฺปสตสหสฺสํ เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺโต อมฺหากํ ทสพลสฺส อุปฺปตฺติโต ปุเรตรเมว เทวโลกา จวิตฺวา กาฬิยา นาม กุลฆริกาย ๓- อุปาสิกาย กุจฺฉิสฺมึ ๔- ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. สา ปริปุณฺณคพฺภา ๕- ราชคหนคเร อตฺตโน กุลานํ นิเวสนํ อาคตา. ตสฺมึ สมเย อมฺหากํ สตฺถา สพฺพญฺญุตํ ปตฺโต อรญฺญายตเน อิสิปตเน ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ. ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตเน ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตา สนฺนิปตึสุ. ตตฺถ เอโก อฏฺฐวีสติยา ยกฺขเสนาปตีนํ อนฺตเร ๖- สาตาคิโร นาม ยกฺโข ทสพลสฺส ธมฺมกถํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาย จินฺเตสิ "กึ นุ โข อยํ เอวํ มธุรธมฺมกถา มม สหาเยน เหมวเตน สุตา น สุตา"ติ. โส เทวสงฺฆสฺส อนฺตเร โอโลเกนฺโต ตํ อปสฺสิตฺวา "อทฺธา มม สหาโย ติณฺณํ รตนานํ อุปฺปนฺนภาวํ น ชานาติ, @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ธาเรสิ ฉ.ม. ฐตฺวา ฉ.,อิ. กุรรฆริกาย สี. กาฬี นาม กุรรฆริกา @อุปาสิกา, ตสฺสา กุจฺฉิสฺมึ ฉ.ม.,อิ. ปริปกฺเก คพฺเภ ฉ.ม. อพฺภนฺตเร, @อิ. อพฺภนฺตโร

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๔.

คจฺฉามิสฺส ทสพลสฺส เจว วณฺณํ กเถสฺสามิ, ปฏิวิทฺธธมฺมญฺจสฺส อาโรเจสฺสามี"ติ อตฺตโน ปริสาย สทฺธึ ราชคหมตฺถเกน ตสฺส สนฺติกํ อคมาสิ. ๑- เหมวโตปิ ติโยชนสหสฺสํ หิมวนฺตํ อกาลปุปฺผิตํ ทิสฺวา "มม สหาเยน สาตาคิเรน สทฺธึ หิมวนฺตกีฬํ ๒- กีฬิสฺสามี"ติ อตฺตโน ปริสาย สทฺธึ ราชคหมตฺถเกเนว ปายาสิ. เตสํ ทฺวินฺนํปิ อคฺคพลกายา กุลฆริกาย กาฬิยา อุปาสิกาย นิเวสนมตฺถเก สมาคนฺตฺวา "ตุเมฺห กสฺส ปริสา, ๓- มยํ สาตาคิรสฺส. ตุเมฺห กสฺส ปริสา, มยํ เหมวตสฺสา"ติ อาหํสุ. เต หฏฺฐตุฏฺฐาว คนฺตฺวา เตสํ ยกฺขเสนาปตีนํ อาโรจยึสุ. เตปิ ตํขณญฺเญว อุปาสิกาย นิเวสนมตฺถเก สมาคจฺฉึสุ. สาตาคิโร เหมวตํ อาห "กหํ สมฺม คจฺฉสี"ติ. ตว สนฺติกํ สมฺมาติ. กึการณาติ. หิมวนฺตํ สุปุปฺผิตํ ทิสฺวา ตยา สทฺธึ ตตฺถ กีฬิสฺสามีติ. ตฺวํ ปน สมฺม กหํ คจฺฉสีติ. หิมวนฺตสฺส เกน ปุปฺผิตภาวํ ชานาสีติ. น ชานามิ สมฺมาติ. สุทฺโธทนมหาราชสฺส ปุตฺโต สิทฺธตฺถกุมาโร ทสสหสฺสีโลกธาตุํ กมฺเปตฺวา ปฏิวิทฺธสพฺพญฺญุตญาโณ ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตานํ มชฺเฌ อนุตฺตรํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตสิ, ตสฺส ปวตฺติตภาวํ น ชานาสีติ. น ชานามิ สมฺมาติ. ตฺวํ เอตฺตกเมว ฐานํ ปุปฺผิตํ วณฺเณสิ, ๔- ตสฺส ปน ปุริสสฺส สกฺการตฺถาย สกลทสสหสฺสจกฺกวาฬํ เอกมาลาคุลสทิสํ อชฺช ชาตํ สมฺมาติ. มาลา ตาว ปุปฺผนฺตุ, ตยา โส สตฺถา อกฺขีนิ ปูเรตฺวา ทิฏฺโฐติ. อาม สมฺม เหมวต สตฺถา จ เม ทิฏฺโฐ, ธมฺโม จ สุโต, อมตญฺจ ปีตํ. อหํ "เอตํ อมตธมฺมํ ตํปิ ชานาเปสฺสามี"ติ ตว สนฺติกํ อหํ อาคโตสฺมิ สมฺมาติ. เตสํ อญฺญมญฺญํ กเถนฺตานํเยว อุปาสิกา สิริสยนโต อุฏฺฐาย นิสินฺนา ตํ กถาสลฺลาปํ สุตฺวา สทฺเท นิมิตฺตํ คณฺหิ. "อยํ สทฺโท อุทฺธํ, น เหฏฺฐา, อมนุสฺสภาสิโต, โน มนุสฺสภาสิโต"ติ สลฺลกฺเขตฺวา โอหิตโสตา ปคฺคหิตมานสา หุตฺวา นิสีทิ, ตโต:- @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. ปายาสิ ฉ.ม.,อิ. หิมวนฺตกีฬิตํ สี.,อิ. ปุริสา @ สี.,อิ. ปุปฺผิตนฺติ มญฺญสิ, ฉ.ม. ปุปฺผิตนฺติ อญฺญาสิ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๕.

"อชฺช ปณฺณรโส อุโปสโถ (อิติ สาตาคิโร ยกฺโข) ทิพฺพา รตฺติ อุปฏฺฐิตา อโนมนามํ สตฺถารํ หนฺท ปสฺสาม โคตมนฺ"ติ เอวํ สาตาคิเรน วุตฺโต:- ๑- "กจฺจิ มโน สุปณิหิโต (อิติ เหมวโต ยกฺโข) สพฺพภูเตสุ ตาทิโน กจฺจิ อิฏฺเฐ อนิฏฺเฐ จ สงฺกปฺปสฺส วสีกตา"ติ ๒- เอวํ เหมวโต สตฺถุ กายสมาจารญฺจ อาชีวญฺจ มโนสมาจารญฺจ ปุจฺฉิ. ปุจฺฉิตปุจฺฉิตํ สาตาคิโร วิสฺสชฺเชสิ. เอวํ สตฺถุ สรีรวณฺณคุณกถนวเสน ๓- ยถารุจิยา เหมวตสุตฺตนฺเต นิฏฺฐิเต เหมวโต สหายกสฺส ธมฺมเทสนานุสาเรน ญาณํ เปเสตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. อถ กาฬี ๔- อุปาสิกา ปรสฺส ธมฺเม เทสิยมาเน ตถาคตํ อทิฏฺฐปุพฺพาว หุตฺวา อนุสฺสวํ ปสาทํ อุปฺปาเทตฺวา ปรสฺส วฑฺฒิตํ โภชนํ ภุญฺชมานา วิย โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. ๕- สา สพฺพมาตุคามานํ อนฺตเร ปฐมา โสตาปนฺนา สพฺพเชฏฺฐกา อโหสิ. ตสฺสา สห โสตาปตฺติภาเวน ตเมว รตฺตึ คพฺภวุฏฺฐานํ ชาตํ, ปฏิลทฺธทารกสฺส นามคหณทิวเส โสโณติ นามํ อกาสิ. สา ยถารุจิยา กุลเคเห วสิตฺวา กุลฆรเมว อคมาสิ. ตสฺมึ สมเย มหากจฺจายนตฺเถโร ตํ นครํ อุปนิสฺสาย อุปวตฺเต ๖- ปพฺพเต ปฏิวสติ. อุปาสิกา เถรํ อุปฏฺฐาสิ. ๗- เถโร นิพทฺธํ ตสฺสา นิเวสนํ คจฺฉติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. วุตฺเต ขุ. สุ. ๒๕/๑๕๓-๔/๓๖๔ เหมวตสุตฺต @ ฉ.ม.,อิ. สรีรวณฺณคุณวณฺณกถนวเสน สี.,อิ. อยมฺปิ กาฬี @ ฉ.ม.,อิ. ปติฏฺฐาสิ สี.,อิ. ปวตฺเต ฉ.ม.,อิ. อุปฏฺฐาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๖.

โสณทารโกปิ นิพทฺธํ เถรสฺส สนฺติเก วิจรนฺโต วิสฺสาสิโก อโหสิ. โส อปเรน สมเยน เถรสฺส สนฺติเก ปพฺพชิ. เถโร ตํ อุปสมฺปาเทตุกาโม ตีณิ วสฺสานิ คณํ ปริเยสิตฺวา อุปสมฺปาเทติ. ๑- โส อุปสมฺปนฺโน กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา อรหตฺตํ ปตฺวา เถรสฺส สนฺติเก สุตฺตนิปาตํ อุคฺคณฺหิตฺวา วุฏฺฐวสฺโส ปวาเรตฺวา สตฺถารํ ปสฺสิตุกาโม หุตฺวา อุปชฺฌายํ อาปุจฺฉิ. เถโร อาห "โสณ ตยิ คเต สตฺถา ตํ เอกคนฺธกุฏิยํ วสาเปตฺวา ธมฺมํ อชฺเฌสิสฺสติ, ตฺวํ ธมฺมํ กเถสฺสสิ. สตฺถา ตว ธมฺมกถาย ปสีทิตฺวา ตุยฺหํ วรํ ทสฺสติ. ตฺวํ วรํ คณฺหนฺโต อิมญฺจ อิมญฺจ คณฺหาหิ, มม วจเนน ทสพลสฺส ปาเท วนฺทาหี"ติ. โส อุปชฺฌาเยน อนุญฺญาโต มาตุอุปาสิกาย เคหํ คนฺตฺวา อาโรเจสิ. สาปิ "สาธุ ตาต ตฺวํ ทสพลํ ปสฺสิตุํ คจฺฉนฺโต อิมํ กมฺพลํ อาหริตฺวา สตฺถุ วสนคนฺธกุฏิยา ภุมฺมตฺถรณํ กตฺวา อตฺถราหี"ติ มหนฺตํ กมฺพลํ อทาสิ. โสณตฺเถโร ตํ อาทาย เสนาสนํ ปฏิสาเมตฺวา ๒- อนุปุพฺเพน สตฺถุ วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา ทสพลสฺส พุทฺธาสเน นิสินฺนเวลายเมว อุปสงฺกมิตฺวา อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. สตฺถา เตน สทฺธึ ปฏิสนฺถารํ กตฺวา อานนฺทตฺเถรํ อามนฺเตสิ "อานนฺท อิมสฺส ภิกฺขุสฺส เสนาสนํ ชานาหี"ติ. เถโร สตฺถุ อธิปฺปายํ ญตฺวา อนฺโตคนฺธกุฏิยํ เวมชฺเฌ ภุมฺมตฺถรณํ อุสฺสาเทนฺโต วิย ๓- อตฺถริ. อถโข ภควา พหุเทว รตฺตึ อชฺโฌกาเส วีตินาเมตฺวา วิหารํ ปาวิสิ, อายสฺมาปิ โข โสโณ พหุเทว รตฺตึ อชฺโฌกาเส วีตินาเมตฺวา วิหารํ ปาวิสิ. สตฺถา มชฺฌิมยาเม ๔- สีหเสยฺยํ กปฺเปตฺวา ปจฺจูสสมเย วุฏฺฐาย นิสีทิตฺวา "เอตฺตเกน กาเลน โสณสฺส กายทรโถ ปฏิปฺปสฺสทฺโธ ภวิสฺสตี"ติ ญตฺวา อายสฺมนฺตํ โสณํ อชฺเฌสิ ๕- "ปฏิภาตุ ตํ ภิกฺขุ ธมฺโม ภาสิตุนฺ"ติ. โสณตฺเถโร มธุเรน สเรน เอกพฺยญฺชนํปิ อวินาเสนฺโต อฏฺฐกวคฺคิยานิ สุตฺตานิ ๖- อภาสิ. คาถาปริโยสาเน ภควา @เชิงอรรถ: ฉ.ม.,อิ. อุปสมฺปาเทสิ ฉ.ม.,อิ. สํสาเมตฺวา ฉ.ม.,อิ. อุสฺสาเรนฺโต วิย @ ฉ.ม. ปจฺฉิมยาเม สี. อชฺฌภาสิ ขุ.สุ. ๒๕/๗๗๓/๔๘๖-๔ อฏฺฐกวคฺค, @วิ.มหา. ๕/๒๕๘/๒๓ จมฺมขนฺธก

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๗.

สาธุการํ ทตฺวา "สุคหิโต ๑- เต ภิกฺขุ ธมฺโม, มยา เทสิตกาเล จ อชฺช จ เอกสทิสาว เทสนา, กิญฺจิ อูนํ วา อติริตฺตํ ๒- วา นตฺถี"ติ ปสนฺนภาวํ ปกาเสสิ. โสณตฺเถโรปิ "อยํ โอกาโส"ติ สลฺลกฺเขตฺวา อุปชฺฌายสฺส วจเนน ทสพลํ วนฺทิตฺวา วินยธรปญฺจเมน คเณน อุปสมฺปทํ อาทึ กตฺวา สพฺเพ วเร ยาจิ, สตฺถา อทาสิ. ปุน เถโร มาตุอุปาสิกาย วจเนน วนฺทิตฺวา "อยํ ภนฺเต อุปาสิกาย ตุมฺหากํ วสนคนฺธกุฏิยํ ภุมฺมตฺถรณตฺถํ กมฺพโล ปหิโต"ติ กมฺพลํ ทตฺวา อุฏฺฐายาสนา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารโต ปน เถรสฺส ปพฺพชฺชํ อาทึ กตฺวา สพฺพํ สุตฺเต ๓- อาคตเมว. อิติ เถโร สตฺถุ สนฺติกา อฏฺฐ วเร ลภิตฺวา อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา สพฺพํ ตํ ปวุตฺตึ อาโรเจสิ. ปุนทิวเส มาตุอุปาสิกาย นิเวสนทฺวารํ คนฺตฺวา ภิกฺขตฺถาย อฏฺฐาสิ. อุปาสิกา "ปุตฺโต กิร เม ทฺวาเร ฐิโต"ติ สุตฺวา เวเคน อาคนฺตฺวา อภิวาเทตฺวา หตฺถโต ปตฺตํ คเหตฺวา อตฺตโน นิเวสเน ๔- นิสีทาเปตฺวา โภชนํ อทาสิ. อถ นํ ภตฺตกิจฺจปริโยสาเน อาห "ทิฏฺโฐ เต ตาต ทสพโล"ติ. อาม อุปาสิเกติ. วนฺทิโต เต มม วจเนนาติ. อาม วนฺทิโต, โสปิ จ เม กมฺพโล ตถาคตสฺส วสนฏฺฐาเน ภุมฺมตฺถรณํ กตฺวา อตฺถโตติ. กึ ตาต ตยา กิร สตฺถุ ธมฺมกถา กถิตา, สตฺถารา จ เต สาธุกาโร ทินฺโนติ. ตยา กถํ. ญาตา อุปาสิเกติ. ตาต มยฺหํ เคเห อธิวฏฺฐา เทวตา ทสพเลน ตุยฺหํ สาธุกาเร ๕- ทินฺเนเยว "ทสสหสฺสจกฺกวาฬเทวตา สาธุการํ อทํสู"ติ อาห, ตาต ตยา กถิตํ ธมฺมกถํ พุทฺธานํ กถิตนิยาเมเนว มยฺหํปิ กเถตุํ ปจฺจาสึสามี"ติ. ๖- เถโร มาตุ กถํ สมฺปฏิจฺฉิ. สา ตสฺส อธิวาสนํ วิทิตฺวา ทฺวาเร มณฺฑปํ กาเรตฺวา ทสพลสฺส กถิตนิยาเมเนว อตฺตโน ธมฺมํ กถาเปสีติ. วตฺถุ เอตฺถ สมุฏฺฐิตํ. สตฺถา อปรภาเค อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน เถรํ กลฺยาณวากฺกรณานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ. @เชิงอรรถ: ม. สุกถิโต ฉ.ม. อธิกํ วา วิ.มหา. ๕/๒๕๘/๒๓ จมฺมกฺขนฺธก @ ฉ.ม.,อิ. อนฺโตนิเวสเน ฉ.ม. สาธุการํ ม. กเถหิ, ตํ พุชฺฌิสฺสามีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๘.

สีวลิตฺเถรวตฺถุ [๒๐๗] นวเม ลาภีนํ ยทิทํ สีวลีติ ฐเปตฺวา ตถาคตํ ลาภีนํ ภิกฺขูนํ สีวลิตฺเถโร อคฺโคติ ทสฺเสติ. ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํปิ อตีเต ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล วุตฺตนเยเนว วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ ลาภีนํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ ทสพลํ นิมนฺเตตฺวา ปุริมนเยเนว สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา "ภควา อหํปิ อิมินา อธิการกมฺเมน อญฺญํ สมฺปตฺตึ น ปฏฺเฐมิ, อนาคเต ปน เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน อหํปิ ตุเมฺหหิ โส เอตทคฺเค ฐปิโต ภิกฺขุ วิย ลาภีนมคฺโค ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา ตํ อนนฺตรายํ ทิสฺวา "อยนฺเต ปฏฺฐนา อนาคเต โคตมพุทฺธสฺส สนฺติเก ๑- สมิชฺฌิสฺสตี"ติ พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. โส กุลปุตฺโต ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต วิปสฺสิพุทฺธกาเล พนฺธุมตีนครโต อวิทูเร เอกสฺมึ คามเก ๒- ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ตสฺมึ สมเย พนฺธุมตีนครวาสิโน รญฺญา สทฺธึ สากจฺฉิตฺวา สากจฺฉิตฺวา ทสพลสฺส ทานํ เทนฺติ. เต เอกทิวสํ สพฺเพว เอกโต หุตฺวา ทานํ ทตฺวา "กึ นุ โข อมฺหากํ ทานมุเข นตฺถี"ติ มธุญฺจ คุฬทธิญฺจ น อทฺทสํสุ. เต "อิโต จิโต ๓- อาหริสฺสามา"ติ ชนปทโต นครํ ปวิสนมคฺเค ปุริสํ ฐเปสุํ. ตทา เอส กุลปุตฺโต อตฺตโน คามโต คุฬทธิวารกํ คเหตฺวา "กิญฺจิเทว อาหริสฺสามี"ติ นครํ คจฺฉนฺโต มุขํ โธวิตฺวา "โธตหตฺถปาโท ปวิสิสฺสามี"ติ ผาสุกฏฺฐานํ โอโลเกนฺโต นงฺคลสีสมตฺตํ นิมฺมกฺขิกํ ทณฺฑกมธุํ ทิสฺวา "ปุญฺเญน เม อิทํ อุปฺปนฺนนฺ"ติ ๔- คเหตฺวา นครํ ปวิสติ. นาคเรหิ ฐปิตปุริโส ตํ ทิสฺวา "โภ ปุริส กสฺสจิ ๕- มธุํ อาหรสี"ติ ปุจฺฉิ. น กสฺสจิ สามิ, วิกฺกิณิตุํ ปน เม อิทํ อานีตนฺติ. เตนหิ โภ อิมํ กหาปณํ คเหตฺวา เอตํ มธุญฺจ คุฬทธิญฺจ เทหีติ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สาสเน ฉ.ม. คาเม สี.,ฉ.ม. ยโต กุโตจิ สี. นิปฺผนฺนนฺติ @ ฉ.ม. กสฺสิมํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๑๙.

โส จินฺเตสิ "อิทํ น พหุมูลํ, อยญฺจ เอกปฺปหาเรเนว พหุํ เทติ, วีมํสิตุํ วฏฺฏตี"ติ. ตโต นํ "นาหํ เอกกหาปเณน เทมี"ติ อาห. ยทิ เอวํ เทฺว คเหตฺวา เทหีติ. ทฺวีหิปิ น เทมีติ. เอเตนุปาเยเนว วฑฺฒนฺตํ ๑- สหสฺสํ ปาปุณิ. โส จินฺเตสิ "อติวญฺจิตุํ ๒- น วฏฺฏติ, โหตุ ตาว, อิมสฺส กตฺตพฺพกิจฺจํ ปุจฺฉิสฺสามี"ติ. อถ นํ อาห "อิทํ น พหุอคฺฆนกํ ตฺวญฺจ พหุํ เทสิ, เกน กมฺเมน อิทํ คณฺหาสี"ติ. อิธ โภ นครวาสิโน รญฺญา สทฺธึ ปฏิวิรุชฺฌิตฺวา วิปสฺสิทสพลสฺส ทานํ เทนฺตา อิทํ ทฺวยํ ทานมุเข อปสฺสนฺตา ปริเยสนฺติ. สเจ อิทํ น ลภิสฺสนฺติ, นาครานํ ปราชโย ภวิสฺสติ. ตสฺมา สหสฺสํ ทตฺวา คณฺหามีติ. กึ ปเนตํ นาครานเมว วฏฺฏติ, อญฺเญสํ ๓- ทาตุํ วฏฺฏตีติ. ยสฺส กสฺสจิ ทาตุํ อานีตเมตนฺติ. ๔- อตฺถิ ปน เกนจิ ๕- นาครานํ ทาเน เอกทิวสํ สหสฺสํ ทินฺนนฺติ. ๖- นตฺถิ สมฺมาติ. อิเมสมฺปน ทฺวินฺนํ สหสฺสคฺฆนกภาวํ ชานาสีติ. อาม ชานามีติ. เตนหิ คจฺฉ, นาครานํ อาจิกฺข "เอโก ปุริโส อิมานิ เทฺว มูเลน น เทติ, สหตฺเถเนว ทาตุกาโม, ตุเมฺห อิเมสํ ทฺวินฺนํ การณา นิพฺพตฺตกา ๗- โหถา"ติ. ตฺวํ ปน เม อิมสฺมึ ทานมุเข เชฏฺฐกภาวสฺส ๘- กายสกฺขี โหหีติ. โส คามปริพฺพยตฺถํ ๙- คหิตมาสเกน ปญฺจกฏุกํ คเหตฺวา จุณฺณํ กตฺวา ทธิโต กญฺชิกํ วาเหตฺวา ๑๐- ตตฺถ มธุปฏลํ ปีเฬตฺวา ปญฺจกฏุกจุณฺเณน โยเชตฺวา เอกสฺมึ ปทุมินิปตฺเต ปกฺขิปิตฺวา ตํ สํวิทหิตฺวา อาทาย ทสพลสฺส อวิทูเร นิสีทิ. มหาชเนน อาหริยมานสฺส สกฺการสฺส อนฺตเร อตฺตโน ปตฺตวารํ โอโลกยมาโน โอกาสํ ญตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา "ภควา อยํ มยฺหํ ทุคฺคตปณฺณากาโร, อิมํ เม อนุกมฺปํ ปฏิจฺจ คณฺหถา"ติ. สตฺถา ตสฺส อนุกมฺปํ ปฏิจฺจ จาตุมฺมหาราชทตฺติเยน เสลมเยน ปตฺเตน ตํ ปฏิคฺคเหตฺวา ยถา อฏฺฐสฏฺฐิภิกฺขุสหสฺสสฺส ทียมานํ น ขียติ, เอวํ อธิฏฺฐาสิ. โส กุลปุตฺโต นิฏฺฐิตภตฺตกิจฺจํ ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ ฐิโต @เชิงอรรถ: ฉ.ม. วฑฺฒนฺตํ วฑฺฒนฺตํ ฉ.ม. อติอญฺฉิตุํ ฉ.ม. น อญฺเญสํ @ ฉ.ม. อวาริตเมตนฺติ ฉ.ม. โกจิ ฉ.ม. ทาตาติ สี. นิพฺพิตกฺกา, @ฉ.ม. นิรุสฺสุกฺกา ม. เชฏฺฐกภาเว ฉ.ม. คามวาสี ปริพฺพยตฺถํ ๑๐ ม. กญฺชิยํ @คเหตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๐.

อาห "ทิฏฺโฐ เม ภควา อชฺช พนฺธุมตีนครวาสิเกหิ ตุมฺหากํ สกฺกาโร อาหริยมาโน, อหมฺปิ อิมสฺส กมฺมสฺส นิสฺสนฺเทน นิพฺพตฺตภเว ลาภคฺคยสคฺคปฺปตฺโต ภเวยฺยนฺ"ติ. สตฺถา "เอวํ โหตุ กุลปุตฺตา"ติ วตฺวา ตสฺส จ นครวาสีนญฺจ ภตฺตานุโมทนํ กตฺวาว ปกฺกามิ. โสปิ กุลปุตฺโต ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท สุปฺปวาสาย ราชธีตาย กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ปฏิสนฺธิคหณกาลโต ปฏฺฐาย สายํ ปาตํ ปญฺจปณฺณาการสตานิ ๑- ปาปุณนฺติ, สุปฺปวาสา สมฺปฏิจฺฉติ. ๒- อถ นํ ปุญฺญวีมํสนตฺถํ หตฺเถน พีชปจฺฉึ ผุสาเปนฺติ, เอเกกพีชโต สลากสตมฺปิ สลากสหสฺสมฺปิ นิคจฺฉติ. เอกกรีสเขตฺตโต ปญฺญาสมฺปิ สฏฺฐีปิ สกฏานิ อุปฺปชฺชนฺติ. โกฏฺฐปูรณกาเลปิ โกฏฺฐทฺวารํ หตฺเถน ผุสาเปนฺติ, ราชธีตาย ปุญฺเญน คณฺหนฺตานํ คหิตคหิตฏฺฐานํ ปุน ปูรติ. ปริปุณฺณภตฺตกุมฺภิโตปิ "ราชธีตาย ปุญฺญนฺ"ติ วตฺวา ยสฺส กสฺสจิ เทนฺตานํ ยาว น อุกฺกฑฺฒนฺติ, น ตาว ภตฺตํ ขียติ. ทารเก กุจฺฉิคเตเยว สตฺต วสฺสานิ อติกฺกมึสุ. คพฺเภ ปน ปริปกฺเก สตฺตาหํ มหาทุกฺขํ อนุโภสิ. สา สามิกํ อามนฺเตตฺวา "ปรมฺมรณา ๓- ชีวมานาว ทานํ ทสฺสามี"ติ สตฺถุ สนฺติกํ เปเสสิ "คจฺฉ อิมํ ปวุตฺตึ สตฺถุ อาโรเจตฺวา สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา ๔- ยญฺจ สตฺถา วทติ, ตํ สาธุกํ อุปลกฺเขตฺวา อาคนฺตฺวา มยฺหํ กเถหี"ติ. โส คนฺตฺวา ตสฺสา สาสนํ ภควโต อาโรเจสิ. สตฺถา "สุขินี โหตุ สุปฺปวาสา โกฬิยธีตา, สุขินี อโรคา อโรคปุตฺตํ วิชายตู"ติ อาห. ราชา ตํ สุตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา อนฺโตคามาภิมุโข ๕- ปายาสิ. ตสฺส ปุเร อาคมนาเยว สุปฺปวาสาย กุจฺฉิโต ธมฺมกรณา ๖- อุทกํ วิย คพฺโภ นิกฺขมิ, ปริวาเรตฺวา นิสินฺนชโน อสฺสุมุโขว หสิตุํ อารทฺโธ. ตุฏฺฐหฏฺโฐ มหาชโน รญฺโญ ตุฏฺฐิสาสนํ ๗- อาโรเจตุํ อคมาสิ. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปาตญฺจ ปณฺณาการสตานิ ฉ.ม. สมฺปตฺตึ คจฺฉติ ฉ.ม. ปุเร มรณา @ ฉ.ม. นิมนฺเตหิ ม. อตฺตโน คามาภิมุโข ฉ.ม. ธมกรณา @ สี. วฑฺฒิสาสนํ, ฉ.ม. ปุตฺตสาสนํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๑.

ราชา เตสํ อิงฺคิตํ ทิสฺวาว "ทสพเลน กถิตกถา นิปฺผนฺนา มญฺเญ"ติ จินฺเตสิ. โส อาคนฺตฺวา สตฺถุ สาสนํ ราชธีตาย อาโรเจสิ. ราชธีตา "ตยา นิมนฺติตํ ชีวิตภตฺตเมว มงฺคลภตฺตํ ภวิสฺสติ, คจฺฉ สตฺตาหํ ทสพลํ นิมนฺเตหี"ติ. ราชา ตถา อกาสิ. สตฺตาหํ พุทฺธปฺปมุขสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส มหาทานํ ปวตฺตยึสุ. ทารโก สพฺเพสํ ญาตีนํ สนฺตตฺตํ จิตฺตํ นิพฺพาเปนฺโต ชาโตติ สีวลิทารโกเตฺววสฺส นามํ อกํสุ. โส สตฺต วสฺสานิ คพฺเภ วสิตตฺตา ชาตกาลโต ปฏฺฐาย สพฺพกมฺมกฺขโม อโหสิ. ธมฺมเสนาปติ สาริปุตฺโต สตฺตเม ทิวเส เตน สทฺธึ กถาสลฺลาปํ อกาสิ. สตฺถาปิ ธมฺมปเท คาถํ อภาสิ:- "โยมํ ปลิปถํ ทุคฺคํ สํสารํ โมหมจฺจคา ติณฺโณ ปารคโต ๑- ฌายี อเนโช อกถงฺกถี อนุปาทาย นิพฺพุโต ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺ"ติ. ๒- อถ นํ เถโร เอวมาห "กึ ปน ตยา เอวรูปํ ทุกฺขราสึ อนุภวิตฺวา ปพฺพชิตุํ น วฏฺฏตี"ติ. ลภมาโน ปพฺพเชยฺยํ ภนฺเตติ. สุปฺปวาสา ตํ ทารกํ เถเรน สทฺธึ กเถนฺตํ ทิสฺวา "กึ นุ โข เม ปุตฺโต ธมฺมเสนาปตินา สทฺธึ กเถตี"ติ เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "มยฺหํ ปุตฺโต ตุเมฺหหิ สทฺธึ กึ กเถสิ ๓- ภนฺเต"ติ. อตฺตนา อนุภูตํ คพฺภวาสทุกฺขํ กเถตฺวา ตุเมฺหหิ อนุญฺญาโต ปพฺพชิสฺสามีติ วทตีติ. สาธุ ภนฺเต ปพฺพาเชถ นนฺติ. เถโร ตํ วิหารํ เนตฺวา ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ ทตฺวา ปพฺพาเชนฺโต "สีวลิ นาม ตุยฺหํ อญฺเญน โอวาเทน กมฺมํ อตฺถิ, ตยา สตฺต วสฺสานิ อนุภูตทุกฺขเมว ปจฺจเวกฺขาหี"ติ. ภนฺเต ปพฺพาชนเมว ตุมฺหากํ ภาโร, ยํ ปน มยา กาตุํ สกฺกา, ตมหํ ชานิสฺสามีติ. โส ปฐมเกสวฏฺฏิยา โอหาริตกฺขเณเยว โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ, ทุติยาย โอหาริตกฺขเณ สกทาคามิผเล, ตติยาย อนาคามิผเล. สพฺเพสํเยว ปน เกสานํ โวโรปนญฺจ ๔- อรหตฺตสจฺฉิกิริยา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปารงฺคโต ขุ.ธ. ๒๕/๔๑๔/๘๙ สีวลิตฺเถรวตฺถุ @ ฉ.ม. กเถติ ฉ.ม. โอโรปนญฺจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๒.

จ อปฺปจฺฉา อปุรา ๑- อโหสิ. ตสฺส ปพฺพชิตทิวสโต ปฏฺฐาย ภิกฺขุสํฆสฺส จตฺตาโร ปจฺจยา ยาวทิจฺฉกํ ๒- อุปฺปชฺชนฺติ. เอวํ เอตฺถ วตฺถุํ ๓- สมุฏฺฐิตํ. อปรภาเค สตฺถา สาวตฺถึ อคมาสิ. เถโร สตฺถารํ อภิวาเทตฺวา "ภนฺเต มยฺหํ ปุญฺญํ วีมํสิสฺสามิ, ปญฺจ เม ภิกฺขุสตานิ เทถา"ติ อาห. คณฺห สีวลีติ. โส ปญฺจสเต ภิกฺขู คเหตฺวา หิมวนฺตาภิมุขํ คจฺฉนฺโต อฏวิมคฺคํ คจฺฉติ. ตสฺส ปฐมทิฏฺฐนิโคฺรเธ อธิวฏฺฐา เทวตา สตฺต ทิวสานิ ทานํ อทาสิ. อิติ โส:- นิโคฺรธํ ปฐมํ ปสฺสิ ทุติยํ ปณฺฑวปพฺพตํ ตติยํ อจิรวติยํ จตุตฺถํ วรสาครํ. ปญฺจมํ หิมวนฺตํ โส ฉฏฺฐํ ฉทฺทนฺตุปาคมิ ๔- สตฺตมํ คนฺธมาทนํ อฏฺฐมํ อถ เรวตนฺติ. สพฺพฏฺฐาเนสุ สตฺต สตฺต ทิวสาเนว ทานํ อทํสุ. คนฺธมาทนปพฺพเต ปน นาคทตฺตเทวราชา นาม สตฺตทิวเสสุ เอกทิวสํ ขีรปิณฺฑปาตํ อทาสิ, เอกทิวสํ สปฺปิปิณฺฑปาตํ อทาสิ. ภิกฺขุสํโฆ อาห "อาวุโส อิมสฺส เทวรญฺโญ เนว เธนุโย ทุหมานา ๕- ปญฺญายนฺติ, น ทธินิมฺมถนํ, กุโต เต เทวราช อิทํ อุปฺปชฺชตี"ติ. "ภนฺเต กสฺสปทสพลสฺส กาเล ขีรสลากภตฺตทานสฺเสตํ ผลนฺ"ติ เทวราชา อาห. อปรภาเค สตฺถา ขทิรวนิยเทวตายาสฺส ๖- ปจฺจุคฺคมนํ อตฺถุปฺปตฺตึ กตฺวา เถรํ อตฺตโน สาสเน ลาภคฺคปฺปตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ. วกฺกลิตฺเถรวตฺถุ [๒๐๘] ทสเม สทฺธาธิมุตฺตานนฺ ติสทฺธาย อธิมุตฺตานํ, พลวสทฺธานํ ภิกฺขูนํ วกฺกลิตฺเถโร อคฺโคติ ทสฺเสติ. อญฺเญสํ หิ สทฺธา วฑฺเฒตพฺพา โหติ, เถรสฺส @เชิงอรรถ: ฉ.ม. อปุริมา ฉ.ม. ยทิจฺฉกํ ฉ.ม. วตฺถุ. เอวมุปริปิ สี. ฉทฺทนฺตมาคมิ @ ฉ.ม. ทุยฺหมานา สี.,ฉ.ม. ขทิรวนิยเรวตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๓.

ปน หาเปตพฺพา ชาตา. ตสฺมา โส สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺโคติ วุตฺโต. วกฺกลีติ ตสฺส ๑- นามํ. ตสฺส ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อยํปิ หิ อตีเต ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล วุตฺตนเยเนว วิหารํ คนฺตฺวา ปริสปริยนฺเต ฐิโต ธมฺมํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา "มยาปิ อนาคเต เอวรูเปน ภวิตุํ วฏฺฏตี"ติ วุตฺตนเยเนว สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา ทสพลํ วนฺทิตฺวา "ภนฺเต อหมฺปิ อิมินา อธิการกมฺเมน ตุเมฺหหิ สทฺธาธิมุตฺตานํ เอตทคฺเค ฐปิโต ภิกฺขุ วิย อนาคเต เอกสฺส พุทฺธสฺส สาสเน สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺโค ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺฐนํ อกาสิ. สตฺถา ตสฺส อนนฺตรายํ ทิสฺวา พฺยากริตฺวา ปกฺกามิ. โสปิ ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อมฺหากํ สตฺถุ กาเล สาวตฺถิยํ พฺราหฺมณกุเล ปฏิสนฺธึ คณฺหิ, วกฺกลีติสฺส นามํ อกํสุ. โส วุฑฺฒิปฺปตฺโต ตโย เวเท อุคฺคณฺหิตฺวา ทสพลํ ภิกฺขุสํฆปริวุตํ สาวตฺถิยํ จรนฺตํ ทิสฺวา สตฺถุ สรีรสมฺปตฺตึ โอโลเกนฺโต ๒- สรีรสมฺปตฺติทสฺสเนน อติตฺโต ทสพเลน สทฺธึเยว จรติ. ๓- วิหารํ คจฺฉนฺเตน สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา สรีรนิปฺผตฺตึ โอโลเกนฺโตว ติฏฺฐติ. ธมฺมสภายํ นิสีทิตฺวา ธมฺมํ กเถนฺตสฺส สมฺมุขฏฺฐาเน ฐิโต ธมฺมํ สุณาติ. โส สทฺธํ ปฏิลภิตฺวา "อคารมชฺเฌ ปฏิวสนฺโต ๔- นิพทฺธํ ทสพลสฺส ทสฺสนํ ๕- น ลภิสฺสามี"ติ ปพฺพชฺชํ ยาจิตฺวา สตฺถุ สนฺติเก ปพฺพชิ. ตโต ปฏฺฐาย ฐเปตฺวา อาหารกรณเวลํ อวเสสกาเล ยตฺถ ฐิเตน ๖- สกฺกา ทสพลํ ปสฺสิตุํ, ตตฺถ ฐิโต โยนิโส มนสิการํ ปหาย ทสพลํ โอโลเกนฺโตว วิหาสิ. ๗- สตฺถา ตสฺส ญาณปริปากํ อาคเมนฺโต ทีฆํปิ อทฺธานํ ตสฺมึ รูปทสฺสนวเสน วิจรนฺเต กิญฺจิ อวตฺวา "อิทานิสฺส ญาณํ ปริปากคตํ, สกฺกา เอตํ โพเธตุนฺ"ติ ญตฺวา เอวมาห "กินฺเต วกฺกลิ อิมินา ปูติกาเยน ทิฏฺเฐน, โย โข วกฺกลิ @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปนสฺส สี. โอโลเกตฺวา ฉ.ม. วิจรติ ฉ.ม. วสนฺโต ม. ทฏฺฐุํ @ ม. ฐิโต ฉ.ม.,อิ. วิหรติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๒๒๔.

ธมฺมํ ปสฺสติ, โส มํ ปสฺสติ. โย มํ ปสฺสติ, โส ธมฺมํ ปสฺสติ. ธมฺมํ หิ วกฺกลิ ปสฺสนฺโต มํ ปสฺสติ, มํ ปสฺสนฺโต ธมฺมํ ปสฺสตี"ติ. สตฺถริ เอวํ โอวทนฺเตปิ เถโร ทสพลสฺส ทสฺสนํ ปหาย เนว อญฺญตฺถ คนฺตุํ สกฺโกติ. ตโต สตฺถา "อยํ ภิกฺขุ น สํเวคํ อลภิตฺวา พุชฺฌิสฺสตี"ติ อุปกฏฺฐาย วสฺสูปนายิกาย ราชคหํ คนฺตฺวา วสฺสูปนายิกทิวเส "อเปหิ วกฺกลี"ติ ตํ เถรํ ปณาเมสิ. ๑- พุทฺธา จ นาม อาเทยฺยวจนา ๒- โหนฺติ, ตสฺมา เถโร สตฺถารํ ปฏิปฺผริตฺวา ฐาตุํ อสกฺโกนฺโต เตมาสํ ทสพลสฺส สมฺมุเข อาคนฺตุํ อวิสหนฺโต "กินฺทานิ สกฺกา กาตุํ, ตถาคเตนมฺหิ ปณามิโต, สมฺมุขีภาวํ น ลภามิ, กึ มยฺหํ ชีวิเตนา"ติ คิชฺฌกูฏปพฺพเต ปปาตฏฺฐานํ อภิรุหิ. สตฺถา ตสฺส กิลมนภาวํ ญตฺวา "อยํ ภิกฺขุ มม สนฺติกา อสฺสาสํ อลภนฺโต มคฺคผลานํ อุปนิสฺสยํ นาเสยฺยา"ติ อตฺตานํ ทสฺเสตุํ โอภาสํ วิสฺสชฺเชสิ. อถสฺส สตฺถุ ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย เอวํ มหนฺตํ โสกสลฺลํ ปหีนํ. สตฺถา สุขตฬาเก โอฆํ อาหรนฺโต วิย วกฺกลิตฺเถรสฺส พลวปีติโสมนสฺสํ อุปฺปาเทตุํ ธมฺมปเท คาถมาห:- "ปาโมชฺชพหุโล ภิกฺขุ ปสนฺโน พุทฺธสาสเน อธิคจฺเฉ ปทํ สนฺตํ สงฺขารูปสมํ สุขนฺ"ติ. ๓- วกฺกลิตฺเถรสฺส จ "เอหิ วกฺกลี"ติ หตฺถํ ปสาเรสิ. เถโร "ทสพโล เม ทิฏฺโฐ, เอหีติ อวฺหานมฺปิ ๔- ลทฺธนฺ"ติ พลวปีตึ อุปฺปาเทตฺวา "กุโต คจฺฉามี"ติ อตฺตโน คมนภาวํ ๕- อชานิตฺวาว ทสพลสฺส สมฺมุเข อากาเส ปกฺขนฺทิตฺวา ปฐมปาเทน ปพฺพเต ฐิโตเยว สตฺถารา วุตฺตกถํ อาวชฺเชนฺโต อากาเสเยว ปีตึ วิกฺขมฺภิตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ตถาคตํ วนฺทมาโนว โอตริ. อปรภาเค สตฺถา อริยคณมชฺเฌ นิสินฺโน เถรํ สทฺธาธิมุตฺตานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ. ทุติยวคฺควณฺณนา. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. ปณาเมติ ม. อเทฺวชฺฌวจนา ขุ.ธ. ๒๕/๓๘๑/๘๓ วกฺกลิตฺเถรวตฺถุ @ ฉ.ม. อวฺหายนมฺปิ สี.,อิ. ปตนภาวํ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้า ๑๘๙-๒๒๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=14&A=4479&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=14&A=4479&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=147              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=20&A=644              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=20&A=628              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=20&A=628              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐ http://84000.org/tipitaka/read/?index_20

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]