อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                           ๒. สารณียวคฺค
                       ๑. ปมสารณียสุตฺตวณฺณนา
     [๑๑] ทุติยสฺส ปเม สารณียาติ สริตพฺพยุตฺตกา. เมตฺตํ กายกมฺมนฺติ เมตฺเตน
จิตฺเตน กาตพฺพํ กายกมฺมํ. วจีกมฺมมโนกมฺเมสุปิ เอเสว นโย. อิมานิ จ ปน ภิกฺขูนํ
วเสน อาคตานิ, คิหีสุปิ ลพฺภนฺติ. ภิกฺขูนญฺหิ เมตฺตจิตฺเตน อาภิสมาจาริก-
ธมฺมปูรณํ เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม. คิหีนํ เจติยวนฺทนตฺถาย โพธิวนฺทนตฺถาย
สํฆนิมนฺตนตฺถาย คมนํ, คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺเ ภิกฺขู ทิสฺวา ปจฺจุคฺคมนํ,
ปตฺตปฏิคฺคหณํ, อาสนปญฺาปนํ, อนุคมนนฺติ เอวมาทิกํ เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม.
     ภิกฺขูนํ เมตฺตจิตฺเตน อาจารปญฺตฺติสิกฺขาปนํ กมฺมฏฺานกถนํ  ธมฺมเทสนา
เตปิฏกพุทฺธวจนํ เมตฺตํ วจีกมฺมํ นาม. คิหีนํ "เจติยวนฺทนาย คจฺฉาม, โพธิวนฺทนาย
คจฺฉาม, ธมฺมสฺสวนํ กริสฺสาม, ทีปมาลาปุปฺผปูชํ กริสฺสาม, ตีณิ สุจริตานิ สมาทาย
วตฺติสฺสาม, สลากภตฺตาทีนิ ทสฺสาม, วสฺสาวาสิกํ ทสฺสาม,
อชฺช สํฆสฺส จตฺตาโร ปจฺจเย ทสฺสาม, สํฆํ นิมนฺเตตฺวา ขาทนียาทีนิ
สํวิทหถ, อาสนานิ ปญฺาเปถ, ปานียํ อุปฏฺเปถ, สํฆํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา อาเนถ,
ปญฺตฺตาสเน นิสีทาเปตฺวา อุสฺสาหชาตา เวยฺยาวจฺจํ กโรถา"ติอาทิวจนกาเล
เมตฺตํ วจีกมฺมํ นาม.
     ภิกฺขูนํ ปาโตว อุฏฺาย สรีรปฏิชคฺคนํ เจติยงฺคณวตฺตาทีนิ จ กตฺวา
วิวิตฺตาสเน นิสีทิตฺวา "อิมสฺมึ วิหาเร ภิกฺขู สุขี โหนฺตุ อเวรา อพฺยาปชฺฌา"ติ
จินฺตนํ เมตฺตํ มโนกมฺมํ นาม. คิหีนํ "อยฺยา สุขี โหนฺตุ อเวรา อพฺยาปชฺฌา"ติ
จินฺตนํ เมตฺตํ มโนกมฺมํ นาม.
     อาวิ เจว รโห จาติ สมฺมุขา จ ปรมฺมุขา จ. ตตฺถ นวกานํ จีวรกมฺมาทีสุ
สหายภาวคมนํ สมฺมุขา เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม, เถรานํ ปน ปาทโธวนทานาทิเภทํ
สพฺพํปิ สามีจิกมฺมํ สมฺมุขา เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม. อุภเยหิปิ ทุนฺนิกฺขิตฺตานํ
ทารุภณฺฑาทีนํ เตสุ อวญฺ อกตฺวา อตฺตนา ทุนฺนิกฺขิตฺตานํ วิย ปฏิสามนํ
ปรมฺมุขา เมตฺตํ กายกมฺมํ นาม. "เทวตฺเถโร ติสฺสตฺเถโร"ติ เอวํ ปคฺคยฺห
วจนํ สมฺมุขา เมตฺตํ วจีกมฺมํ นาม. วิหาเร อาสนํ ๑- ปน ปฏิปุจฺฉนฺตสฺส
"กหํ อมฺหากํ เทวตฺเถโร, กหํ อมฺหากํ ติสฺสตฺเถโร, กทา นุ โข อาคมิสฺสตี"ติ
เอวํ มมายนวจนํ ปรมฺมุขา เมตฺตํ วจีกมฺมํ นาม. เมตฺตาสิเนหสินิทฺธานิ ปน
นยนานิ อุมฺมิเลตฺวา ปสนฺเนน มุเขน โอโลกนํ สมฺมุขา เมตฺตํ มโนกมฺมํ นาม.
"เทวตฺเถโร ติสฺสตฺเถโร อโรโค โหตุ อปฺปาพาโธ"ติ ๒- สมนฺนาหรณํ ปรมฺมุขา
เมตฺตํ มโนกมฺมํ นาม.
     ลาภาติ จีวราทโย ลทฺธปจฺจยา. ธมฺมิกาติ กุหนาทิเภทํ มิจฺฉาชีวํ วชฺเชตฺวา
ธมฺเมน สเมน ภิกฺขาจริยวตฺเตน อุปฺปนฺนา. อนฺตมโส ปตฺตปริยาปนฺนมตฺตมฺปีติ
ปจฺฉิมโกฏิยา ปตฺตปริยาปนฺนํ ปตฺตสฺส อนฺโตคตํ ทฺวิตฺติกฏจฺฉุภิกฺขามตฺตมฺปิ. ๓-
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อสนฺตํ  ๒ สี. อพฺยาปชฺโฌติ  ๓ ฉ.ม. ทฺวตฺติกฏจฺฉุภิกฺขามตฺตมฺปิ
อปฺปฏิวิภตฺตโภคีติ เอตฺถ เทฺว ปฏิวิภตฺตานิ นาม อามิสปฏิวิภตฺตํ
ปุคฺคลปฏิวิภตฺตญฺจ. ตตฺถ "เอตฺตกํ ทสฺสามิ, เอตฺตกํ ทสฺสามี"ติ เอวํ จิตฺเตน
ปฏิวิภชนํ อามิสปฏิวิภตฺตํ นาม. "อสุกสฺส ทสฺสามิ, อสุกสฺส น ทสฺสามี"ติ เอวํ
จิตฺเตน วิภชนํ ๑- ปุคฺคลปฏิวิภตฺตํ นาม. ตทุภยํปิ อกตฺวา โย อปฺปฏิวิภตฺตํ
ภุญฺชติ, อยํ อปฺปฏิวิภตฺตโภคี นาม. สีลวนฺเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ สาธารณโภคีติ
เอตฺถ สาธารณโภคิโน อิทํ ลกฺขณํ:- ยํ ยํ ปณีตํ ลภติ, ตํ ตํ เนว ลาเภน ลาภํ
นิชิคึสนามุเขน ๒- คิหีนํ เทติ, น อตฺตนา ปริภุญฺชติ, ปฏิคฺคณฺหนฺโต จ "สํเฆน
สาธารณํ โหตู"ติ คเหตฺวา ฆณฺฑึ ปหริตฺวา ปริภุญฺชิตพฺพํ สํฆสนฺตกํ วิย ปสฺสติ.
     อิมํ ปน สารณียธมฺมํ โก ปูเรติ, โก น ปูเรติ? ทุสฺสีโล ตาว น ปูเรติ.
น หิ ตสฺส สนฺตกํ สีลวนฺตา คณฺหนฺติ. ปริสุทฺธสีโล ปน วตฺตํ อขณฺเฑนฺโต
ปูเรติ. ตตฺริทํ วตฺตํ:- โย หิ โอทิสฺสกํ กตฺวา มาตุ วา ปิตุ วา
อาจริยุปชฺฌายาทีนํ วา เทติ, โส ทาตพฺพํ เทติ. สารณียธมฺโม ปนสฺส น
โหติ, ปลิโพธชคฺคนํ นาม โหติ. สารณียธมฺโม หิ มุตฺตปลิโพธสฺส วฏฺฏติ. เตน
ปน โอทิสฺสกํ เทนฺเตน คิลานคิลานุปฏฺากอาคนฺตุกคมิกานญฺเจว นวปพฺพชิตสฺส
จ สงฺฆาฏิปตฺตคฺคหณํ อชานนฺตสฺส ทาตพฺพํ. เอเตสํ ทตฺวา อวเสสํ เถราสนโต
ปฏฺาย โถกํ โถกํ อทตฺวา โย ยตฺตกํ คณฺหาติ, ตสฺส ตตฺตกํ ทาตพฺพํ. อวสิฏฺเ
อสติ ปุน ปิณฺฑาย จริตฺวา เถราสนโต ปฏฺาย ยํ ยํ ปณีตํ, ตํ ตํ ทตฺวา
เสสํ ภุญฺชิตพฺพํ. "สีลวนฺเตหี"ติ วจนโต ทุสฺสีลสฺส อทาตุํปิ วฏฺฏติ.
     อยํ ปน สารณียธมฺโม สุสิกฺขิตาย ปริสาย สุปูโร โหติ, สุสิกฺขิตาย หิ
ปริสาย โย อญฺโต ลภติ, โส น คณฺหาติ. อญฺโต อลภนฺโตปิ ปมาณยุตฺตเมว
คณฺหาติ, น อติเรกํ. อยํ ปน สารณียธมฺโม เอวํ ปุนปฺปุนํ ปิณฺฑาย จริตฺวา
ลทฺธํ ลทฺธํ เทนฺตสฺสาปิ ทฺวาทสหิ วสฺเสหิ ปูเรติ, น ตโต โอรํ. สเจ หิ
ทฺวาทสเม วสฺเส สารณียธมฺมปูรโก ปิณฺฑปาตปูรํ ปตฺตํ อาสนสาลายํ เปตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิภชนํ ปน  ๒ ฉ.ม. นิชิคีสนตามุเขน
นฺหายิตุํ คจฺฉติ, สํฆตฺเถโร จ "กสฺเสโส ปตฺโต"ติ วตฺวา "สารณียธมฺมปูรกสฺสา"ติ
วุตฺเต "อาหรถ นนฺ"ติ สพฺพํ ปิณฺฑปาตํ วิจาเรตฺวาว ภุญฺชิตฺวา ริตฺตปตฺตํ เปติ.
อถโข โส ภิกฺขุ ริตฺตปตฺตํ ทิสฺวา "มยฺหํ อเสเสตฺวาว ปริภุญฺชึสู"ติ โทมนสฺสํ
อุปฺปาเทติ, สารณียธมฺโม ภิชฺชติ, ปุน ทฺวาทส วสฺสานิ ปูเรตพฺโพ โหติ.
ติตฺถิยปริวาสสทิโส, โส ๑- สกึ ขณฺเฑ ชาเต ปุน ปูเรตพฺโพว. โย ปน "ลาภา วต
เม, สุลทฺธํ วต เม, ยสฺส เม ปตฺตคตํ อนาปุจฺฉาว สพฺรหฺมจารี ปริภุญฺชนฺตี"ติ
โสมนสฺสํ ชเนติ, ตสฺส ปุณฺโณ นาม โหติ.
     เอวํ ปูริตสารณียธมฺมสฺส ปน เนว อิสฺสา น มจฺฉริยํ โหติ, มนุสฺสานํ
ปิโย โหติ, อมนุสฺสานํ ปิโย โหติ, สุลภปจฺจโย. ปตฺตคตมสฺส ทียมานํปิ น
ขียติ, ภาชนียภณฺฑฏฺาเน อคฺคภณฺฑํ ลภติ, ภเย วา ฉาตเก วา ปตฺเต เทวตา
อุสฺสุกฺกํ อาปชฺชนฺติ.
     ตตฺริมานิ วตฺถูนิ:- เลณคิริวาสี ๒- ติสฺสตฺเถโร กิร มหาขีรคามํ ๓-
อุปนิสฺสาย วสติ, ปญฺาส มหาเถรา นาคทีปํ เจติยวนฺทนตฺถาย คจฺฉนฺตา ขีรคาเม ๔-
ปิณฺฑาย จริตฺวา กิญฺจิ อลทฺธา นิกฺขมึสุ. เถโร ปวิสนฺโต เต ทิสฺวา ปุจฺฉิ
"ลทฺธํ ภนฺเต"ติ. วิจริมฺหา อาวุโสติ. โส อลทฺธภาวํ ตฺวา อาห "ภนฺเต ยาวาหํ
อาคจฺฉามิ, ตาว อิเธว โหถา"ติ, มยํ อาวุโส ปญฺาสชนา ปตฺตโธวนมตฺตํปิ ๕-
น ลภิมฺหาติ. ภนฺเต เนวาสิกา นาม ปฏิพลา โหนฺติ, อลภนฺตาปิ ภิกฺขาจาร-
มคฺคสภาคํ ชานนฺตีติ. เถรา อาคมยึสุ. ๖- เถโร คามํ ปาวิสิ. ธุรเคเหเยว
มหาอุปาสิกา ขีรภตฺตํ สชฺเชตฺวา เถรํ โอโลกยมานา ิตา เถรสฺส ทฺวารํ
สมฺปตฺตสฺเสว ปตฺตํ ปูเรตฺวา อทาสิ. โส ตํ อาทาย เถรานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา
"คณฺหถ ภนฺเต"ติ สํฆตฺเถรํ อาห. เถโร "อเมฺหหิ เอตฺตเกหิ กิญฺจิ น ลทฺธํ,
อยํ สีฆเมว คเหตฺวา อาคโต, กึ นุ โข"ติ เสสานํ มุขํ โอโลเกสิ. เถโร
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เหส   ๒ สี. โลณคิริวาสี, ฉ.ม. เสนคิริวาสี, ป.สู. ๒/๓๘๙/๒๐๒
@มหาสจฺจกสุตฺต  ๓ ฉ.ม. มหาคิริคามํ   ๔ ฉ.ม. คิริคาเม
@๕ ฉ.ม. ปตฺตเตมนมตฺตมฺปิ  ๖ ฉ.ม. อาคเมสุํ
ธมฺเมน สเมน ลทฺโธ, นิกฺกุกฺกุจฺจา คณฺหถา"ติ อาทิโต ปฏฺาย สพฺเพสํ
ยาวทตฺถํ ทตฺวา อตฺตนาปิ ยาวทตฺถํ ภุญฺชิ.
     อถ นํ ภตฺตกิจฺจาวสาเน เถรา ปุจฺฉึสุ "กทา อาวุโส โลกุตฺตรธมฺมํ
ปฏิวิชฺฌี"ติ. นตฺถิ เม ภนฺเต โลกุตฺตรธมฺโมติ. ฌานลาภีสิ อาวุโสติ. เอตํปิ
ภนฺเต นตฺถีติ. นนุ อาวุโส ปาฏิหาริยนฺติ. สารณียธมฺโม เม ภนฺเต ปูริโต,
ตสฺส เม ปูริตกาลโต ปฏฺาย สเจปิ ภิกฺขุสตสหสฺสํ โหติ, ปตฺตคตํ น ขียตีติ.
สาธุ สาธุ สปฺปุริส, อนุจฺฉวิกมิทํ ตุยฺหนฺติ. อิทํ ตาว ปตฺตคตํ น ขียตีติ
เอตฺถ วตฺถุ.
     อยเมว ปน เถโร เจติยปพฺพเต คิริกณฺเฑ มหาปูชาย ๑- ทานฏฺานํ คนฺตฺวา
"อิมสฺมึ ทาเน ๒- กึ วรภณฺฑนฺ"ติ ปุจฺฉิ. เทฺว สาฏกา ภนฺเตติ. เอเต มยฺหํ
ปาปุณิสฺสนฺตีติ. ตํ สุตฺวา อมจฺโจ รญฺโ อาโรเจสิ "เอโก ทหโร เอวํ วทตี"ติ.
"ทหรสฺส เอวํ จิตฺตํ, มหาเถรานํ ปน สุขุมสาฏกา วฏฺฏนฺตี"ติ วตฺวา "มหาเถรานํ
ทสฺสามี"ติ เปสิ. ตสฺส ภิกฺขุสํเฆ ปฏิปาฏิยา ิเต เทนฺตสฺส มตฺถเก ปิตาปิ
เต สาฏกา หตฺถํ นาโรหนฺติ, อญฺเว อาโรหนฺติ. ทหรสฺส ทานกาเล ปน
หตฺถํ อารุฬฺหา. โส ตสฺส หตฺเถ เปตฺวา อมจฺจสฺส มุขํ โอโลเกตฺวา ทหรํ
นิสีทาเปตฺวา ทานํ ทตฺวา สํฆํ วิสฺสชฺเชตฺวา ทหรสฺส สนฺติเก นิสีทิตฺวา "กทา
ภนฺเต อิมํ ธมฺมํ ปฏิวิชฺฌิตฺถา"ติ อาห. โส ปริยาเยนปิ อสนฺตํ อวทนฺโต "นตฺถิ
มยฺหํ มหาราช โลกุตฺตรธมฺโม"ติ อาห. นนุ ภนฺเต ปุพฺเพ อวจุตฺถาติ. อาม
มหาราช สารณียธมฺมปูรโก อหํ, ตสฺส ๓- เม สารณียธมฺมสฺส ปูริตกาลโต ปฏฺาย
ภาชนียภณฺฑฏฺาเน อคฺคภณฺฑํ ปาปุณาตีติ. "สาธุ สาธุ ภนฺเต, อนุจฺฉวิกมิทํ
ตุมฺหากนฺ"ติ วตฺวา ปกฺกามิ. อิทํ ภาชนียภณฺฑฏฺาเน อคฺคภณฺฑํ ปาปุณาตีติ
เอตฺถ วตฺถุ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. คิริกณฺฑมหาปูชาย, ป.สู. ๒/๔๙๒/๓๐๖  ๒ ฉ.ม. าเน, สุ.วิ. ๒/๑๔๑/๑๓๕,
@ป.สู. ๒/๔๙๒/๓๐๖  ๓ ฉ.ม. ธมฺมสฺส
     พฺราหฺมณติสฺสภเย ปน ภาตรคามวาสิโน นาคตฺเถริยา อนาโรเจตฺวาว
ปลายึสุ. เถรี ปจฺจูสสมเย "อติวิย อปฺปนิคฺโฆโส คาโม, อุปธาเรถ ตาวา"ติ
จณฺฑาลติสฺสทหรภิกฺขุนิโย ๑- อาห. ตา จ คนฺตฺวา สพฺเพสํ ปลาตภาวํ ๒- ตฺวา
อาคมฺม เถริยา อาโรเจสุํ. สา สุตฺวา "มา ตุเมฺห เตสํ คตภาวํ จินฺตยิตฺถ,
อตฺตโน อุทฺเทสปริปุจฺฉาโยนิโสมนสิกาเรสุเยว โยคํ กโรถา"ติ วตฺวา ภิกฺขาจาร-
เวลายํ ปารุปิตฺวา อตฺตทฺวาทสมา คามทฺวาเร นิโคฺรธรุกฺขมูเล อฏฺาสิ. รุกฺเข
อธิวฏฺา เทวตา ทฺวาทสนฺนํปิ ภิกฺขุนีนํ ปิณฺฑปาตํ ทตฺวา "อยฺเย อญฺตฺถ
มา คจฺฉถ, นิจฺจํ อิเธว อาคจฺเฉยฺยาถา"ติ อาห. เถริยา ปน กนิฏฺภาตา
นาคตฺเถโร นาม อตฺถิ, โส "มหนฺตํ ภยํ, น สกฺกา ยาเปตุํ, ปรตีรํ คมิสฺสามี"ติ
อตฺตทฺวาทสโมว อตฺตโน วสนฏฺานา นิกฺขนฺโต "เถรึ ทิสฺวา คมิสฺสามี"ติ
ภาตรคามํ อาคโต. เถรี "เถรา อาคตา"ติ สุตฺวา เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา "กึ
อยฺยา"ติ ปุจฺฉิ. โส ตํ ปวุตฺตึ อาโรเจสิ. สา "อชฺช เอกทิวสํ วิหาเร วสิตฺวา
เสฺว คมิสฺสถา"ติ อาห. เถรา วิหารํ อาคมึสุ. ๓-
     เถรี ปุนทิวเส รุกฺขมูเล ปิณฺฑาย จริตฺวา เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา "อิมํ ปิณฺฑปาตํ
ปริภุญฺชถา"ติ อาห. เถโร "วฏฺฏิสฺสติ เถรี"ติ วตฺวา ตุณฺหี อฏฺาสิ. ธมฺมิโก
ตาต ปิณฺฑปาโต, กุกฺกุจฺจํ อกตฺวา ปริภุญฺชถาติ. วฏฺฏิสฺสติ เถรีติ. สา ปตฺตํ
คเหตฺวา อากาเส ขิปิ. ปตฺโต อากาเส อฏฺาสิ. เถโร "สตฺตตาลมตฺเต ิตํปิ
ภิกฺขุนีภตฺตเมว เถรี"ติ วตฺวา "ภยํ นาม สพฺพกาเล น โหติ, ภเย วูปสนฺเต
อริยวํสํ กถยมาโน `โภ ปิณฺฑปาติก ภิกฺขุนีภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา วีตินามยิตฺถา'ติ
จิตฺเตน อนุวทิยมาโน สนฺถมฺภิตุํ น สกฺขิสฺสามิ, อปฺปมตฺตา โหถ เถริโย"ติ
มคฺคํ ปฏิปชฺชิ.
     รุกฺขเทวตาปิ "สเจ เถโร เถริยา หตฺถโต ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิสฺสติ, น
ตํ นิวตฺเตสฺสามิ. สเจ น ปริภุญฺชิสฺสติ, นิวตฺเตสฺสามี"ติ จินฺตยมานา ตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ทหรภิกฺขุนิโย  ๒ ฉ.ม. คตภาวํ  ๓ ฉ.ม. อคมึสุ
เถรสฺส คมนํ ทิสฺวา รุกฺขา โอรุยฺห "ปตฺตํ ภนฺเต เทถา"ติ วตฺวา ปตฺตํ คเหตฺวา
เถรํ รุกฺขมูลญฺเว อาเนตฺวา อาสนํ ปญฺาเปตฺวา ปิณฺฑปาตํ ทตฺวา
กตภตฺตกิจฺจํ ปฏิญฺ กาเรตฺวา ทฺวาทส ภิกฺขุนิโย ทฺวาทส จ ภิกฺขู สตฺต วสฺสานิ
อุปฏฺาติ. ๑- อิทํ เทวตา อุสฺสุกฺกํ อาปชฺชนฺตีติ เอตฺถ วตฺถุ. ตตฺร หิ เถรี
สารณียธมฺมปูริกา อโหสิ.
     อขณฺฑานีติอาทีสุ ยสฺส สตฺตสุ อาปตฺติกฺขนฺเธสุ อาทิมฺหิ วา อนฺเต วา
สิกฺขาปทํ ภินฺนํ โหติ, ตสฺส สีลํ ปริยนฺเต ฉินฺนสาฏโก ๒- วิย ขณฺฑํ นาม.
ยสฺส ปน เวมชฺเฌ ภินฺนํ, ตสฺส ฉิทฺทสาฏโก วิย ฉิทฺทํ นาม โหติ. ยสฺส
ปฏิปาฏิยา เทฺว ตีณิ ภินฺนานิ, ตสฺส ปิฏฺิยํ วา กุจฺฉิยํ วา อุฏฺิเตน
วิสภาควณฺเณน กาฬรตฺตาทีนํ อญฺตรวณฺณา คาวี วิย สพลํ นาม โหติ.  ยสฺส
อนฺตรนฺตรา ภินฺนานิ, ตสฺส อนฺตรนฺตรา วิสภาคพินฺทุวิจิตฺรา คาวี วิย กุมฺมาสํ
นาม โหติ. ยสฺส ปน สพฺเพน สพฺพํ อภินฺนานิ, ตสฺส ตานิ สีลานิ อขณฺฑานิ
อจฺฉิทฺทานิ อสพลานิ อกมฺมาสานิ นาม โหนฺติ. ตานิ ปเนตานิ ตณฺหาทาสพฺยโต
โมเจตฺวา ภุชิสฺสภาวกรณโต ภุชิสฺสานิ, พุทฺธาทีหิ วิญฺูหิ ปสตฺถตฺตา
วิญฺุปฺปสตฺถานิ, ตณฺหาทิฏฺีหิ อปรามฏฺตฺตา "อิทํ นาม ตฺวํ อาปนฺนปุพฺโพ"ติ
เกนจิ ปรามฏฺุํ อสกฺกุเณยฺยตฺตา จ อปรามฏฺานิ, อุปจารสมาธึ อปฺปนาสมาธึ
วา สํวตฺตยนฺตีติ สมาธิสํวตฺตนิกานีติ วุจฺจนฺติ.
     สีลสามญฺคโต วิหรตีติ เตสุ เตสุ ทิสาภาเคสุ วิหรนฺเตหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ
สมานภาวูปคตสีโล วิหรติ. โสตาปนฺนาทีนํ หิ สีลํ สมุทฺทนฺตเรปิ เทวโลเกปิ
วสนฺตานํ อญฺเสํ โสตาปนฺนาทีนํ สีเลน สมานเมว โหติ, นตฺถิ มคฺคสีเล
นานตฺตํ. ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ.
     ยายํ ทิฏฺีติ มคฺคสมฺปยุตฺตา สมฺมาทิฏฺิ. อริยาติ นิทฺโทสา. นิยฺยาตีติ
นิยฺยานิกา. ตกฺกรสฺสาติ โย ตถาการี โหติ. ทุกฺขกฺขยายาติ สพฺพทุกฺขกฺขยตฺถํ.
ทิฏฺิสามญฺคโตติ สมานทิฏฺิภาวํ อุปคโต หุตฺวา วิหรตีติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อุปฏฺหิ  ๒ มชฺเฌ ฉิทฺทสาฏโก, สุ.วิ. ๑/๑๔๑/๑๓๗

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๙๗-๑๐๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=2164&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=2164&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=282
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=6838
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=6762
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=6762
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_22