ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

หน้าที่ ๑๔.

๔. สุมนวคฺค ๑. สุมนสุตฺตวณฺณนา [๓๑] จตุตฺถสฺส ปฐเม สุมนา ราชกุมารีติ มหาสกฺการํ กตฺวา ปฏฺฐนํ ปฏฺฐเปตฺวา เอวํลทฺธนามา ราชกญฺญา. วิปสฺสิสมฺมาสมฺพุทฺธกาลสฺมึ หิ นาคเรสุ "ยุทฺธมฺปิ กตฺวา สตฺถารํ อมฺหากํ คณฺหิสฺสามา"ติ เสนาปตึ นิสฺสาย พุทฺธปฺปมุขํ สํฆํ ลภิตฺวา ปฏิปาฏิยา ปุญฺญานิ กาตุํ อารทฺเธสุ สพฺพปฐมทิวเส ๑- เสนาปติสฺส วาโร อโหสิ. ตสฺมึ ทิวเส เสนาปติ มหาทานํ สชฺเชตฺวา "อชฺช ยถา อญฺโญ โกจิ เอกํ ภิกฺขํปิ ๒- น เทติ, เอวํ รกฺขถา"ติ สมนฺตา ปุริเส ฐเปสิ. ๓- ตํทิวสํ เสฏฺฐิภริยา โรทมานา ปญฺจหิ กุมาริกาสเตหิ สทฺธึ กีฬิตฺวา อาคตํ ธีตรํ อาห "สเจ อมฺม ตว ปิตา ชีเวยฺย, อชฺชาหํ ปฐมํ ทสพลํ โภเชยฺยนฺ"ติ. สา ตํ อาห "อมฺม มา จินฺตยิ, อหํ ตถา กริสฺสามิ, ยถา พุทฺธปฺปมุโข สํโฆ อมฺหากํ ปฐมํ ภิกฺขํ ภุญฺชิสฺสตี"ติ. ตโต สตสหสฺสคฺฆนิกาย สุวณฺณปาติยา นิรูทกปายาสํ ปูเรตฺวา สปฺปิมธุสกฺขราทีหิ อภิสงฺขริตฺวา อญฺญิสฺสา ปาติยา ปฏิกุชฺชิตฺวา ตํ สุมนมาลาคุเฬหิ ปริกฺขิปิตฺวา มาลาคุฬสทิสํ กตฺวา ภควโต คามํ ปวิสนเวลาย สยเมว อุกฺขิปิตฺวา ทาสีคณปริวุตา ฆรา นิกฺขมิ. อนฺตรามคฺเค เสนาปติอุปฏฺฐากา "อมฺม มา อิโต อาคมา"ติ วทนฺติ. มหาปุญฺญา นาม มนาปกถา โหนฺติ, น จ เตสํ ปุนปฺปุนํ ภณนฺตานํ กถา ปฏิกฺขิปิตุํ สกฺกา โหติ. สา "จูฬปิตา มหาปิตา มาตุล กิสฺส ตุเมฺห คนฺตุํ น เทถา"ติ อาห. เสนาปตินา "อญฺญสฺส กสฺสจิ ขาทนียํ โภชนียํ มา เทถา"ติ ฐปิตมฺห อมฺมาติ. กึ ปน มม หตฺเถ ขาทนียํ โภชนียํ ปสฺสถาติ. มาลาคุฬํ ปสฺสามาติ. กึ ตุมฺหากํ เสนาปติ มาลาปูชมฺปิ กาตุํ น เทตีติ. เทติ อมฺมาติ. เตนหิ อเปถาติ ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา "มาลาคุฬํ คณฺหถ ภควา"ติ อาห. @เชิงอรรถ: ฉ.ม. สพฺพปฐมทิวโส สี. เอกภิกฺขุมฺปิ ฉ.ม. ฐเปติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕.

ภควา เอกํ เสนาปติสฺส อุปฏฺฐากํ โอโลเกตฺวา มาลาคุฬํ คณฺหาเปสิ. สา ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา "ภวาภวาภินิพฺพตฺติยํ ๑- เม สติ ปริตสฺสนชีวิตํ นาม มา โหตุ, อยํ สุมนมาลา วิย นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน ปิยาว โหมิ, นาเมน จ สุมนาเยวา"ติ ปฏฺฐนมกาสิ, ๒- สตฺถารา "สุขินี โหหี"ติ วุตฺตา วนฺทิตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ. ภควาปิ เสนาปติสฺส เคหํ คนฺตฺวา ปญฺญตฺตาสเน นิสีทิ. เสนาปติ ยาคุํ คเหตฺวา อุปคจฺฉิ, สตฺถา หตฺเถน ปตฺตํ ปิทหิ. นิสินฺโน ภนฺเต ภิกฺขุสํโฆติ. อตฺถิ โน เอโก อนฺตรามคฺเค ปิณฺฑปาโต ลทฺโธติ. มาลํ อปเนตฺวา ปิณฺฑปาตํ อทฺทส. จูฬุปฏฺฐาโก อาห "สามิ มาลาติ มํ วตฺวา มาตุคาโม วญฺเจสี"ติ. ปายาโส ภควนฺตํ อาทึ กตฺวา สพฺพภิกฺขูนํ ปโหสิ. เสนาปติ อตฺตโน เทยฺยธมฺมํ อทาสิ. สตฺถา ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา มงฺคลํ วตฺวา ปกฺกามิ. เสนาปติ "กา นาม สา ปิณฺฑปาตํ อทาสี"ติ ปุจฺฉิ. เสฏฺฐิธีตา สามีติ. สปฺปญฺญา อิตฺถี, เอวรูปาย ฆเร วสนฺติยา น ปุริสสฺส สคฺคสมฺปตฺติ นาม ทุลฺลภาติ ตํ อาเนตฺวา เชฏฺฐกฏฺฐาเน ฐเปสิ. สาปิ มาตุเคเห ๓- จ เสนาปติเคเห จ ธนํ คเหตฺวา ยาวตายุกํ ตถาคตสฺส ทานํ ทตฺวา ปุญฺญานิ กตฺวา ตโต จุตา กามาวจรเทวโลเก นิพฺพตฺติ. นิพฺพตฺตกฺขเณเยวสฺสา ๔- ชานุปฺปมาเณน โอธินา สกลเทวโลกํ ปูรยมานํ ๕- สุมนวสฺสํ วสฺสิ. เทวตา "อยํ อตฺตนาว อตฺตโน นามํ คเหตฺวา อาคตา"ติ "สุมนา เทวธีตา"เตฺววสฺสา นามํ อกํสุ. สา เอกูนนวุติกปฺเป ๖- เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺตี นิพฺพตฺตนิพฺพตฺตฏฺฐาเน อวิชหิตสุมนวสฺสา "สุมนา สุมนา"เตฺวว นามา อโหสิ. อิมสฺมึ ปน กาเล โกสลรญฺโญ อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิมฺหิ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. ตาปิ ปญฺจสตา กุมาริกา ตํทิวสํเยว ตสฺมึ ตสฺมึ กุเล ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา เอกทิวเสเยว สพฺพา มาตุกุจฺฉิโต นิกฺขมึสุ. ตํขณญฺเญว ชานุปฺปมาเณน โอธินา @เชิงอรรถ: สี. ภควา ภวาภินิพฺพตฺติยํ ฉ.ม. ปตฺถนํ กตฺวา @ ฉ.ม. สาปิ ปิตุเคเห ฉ.ม. นิพฺพตฺตกฺขเณเยว @ ฉ.ม. ปริปูรยมานํ ฉ.ม. เอกนวุติกปฺเป

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๖.

สุมนวสฺสํ วสฺสิ. ตํ ทิสฺวา ราชา "ปุพฺเพ กตาภินีหารา เอสา ภวิสฺสตี"ติ ตุฏฺฐมานโส หุตฺวา "ธีตา เม อตฺตนาว อตฺตโน นามํ คเหตฺวา อาคตา"ติ สุมนาเตฺววสฺสา นามํ กตฺวา "มยฺหํ ธีตา น เอกิกาว นิพฺพตฺติสฺสตี"ติ นครํ วิจินาเปนฺโต "ปญฺจ ทาริกาสตานิ ชาตานี"ติ สุตฺวา สพฺพา อตฺตนาว โปสาเปสิ. มาเส มาเส สมฺปตฺเต "อาเนตฺวา มม ธีตุ ทสฺเสถา"ติ อาห. เอวเมสา มหาสกฺการํ กตฺวา ปฏฺฐนํ ววฏฺฐเปตฺวา เอวํลทฺธนามาติ เวทิตพฺพา. ตสฺสา สตฺตวสฺสิกกาเล อนาถปิณฺฑิเกน วิหารํ นิฏฺฐาเปตฺวา ตถาคตสฺส ทูเต เปสิเต สตฺถา ภิกฺขุสํฆปริวาโร สาวตฺถึ อคมาสิ. อนาถปิณฺฑิโก คนฺตฺวา ราชานํ เอวมาห "มหาราช สตฺถุ อิธาคมนํ อมฺหากมฺปิ มงฺคลํ ตุมฺหากมฺปิ มงฺคลเมว, สุมนํ ราชกุมารึ ปญฺจหิ ทาริกาสเตหิ สทฺธึ ปุณฺณฆเฏ จ คนฺธมาลาทีนิ จ คาหาเปตฺวา ทสพลสฺส ปจฺจุคฺคมนํ เปเสถา"ติ. ราชา "สาธุ มหาเสฏฺฐี"ติ ตถา อกาสิ. สาปิ รญฺญา วุตฺตนเยเนว คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา คนฺธมาลาทีหิ ปูเชตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. สตฺถา ตสฺสา ธมฺมํ เทเสสิ. สา ปญฺจหิ กุมาริกาสเตหิ สทฺธึ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐาสิ. อญฺญานิปิ ปญฺจ ทาริกาสตานิ ปญฺจ มาตุคามสตานิ จ ปญฺจ อุปาสกสตานิ จ ตสฺมึเยว ขเณ โสตาปตฺติผลํ ปาปุณึสุ. เอวํ ตสฺมึ ทิวเส อนฺตรามคฺเคเยว เทฺว โสตาปนฺนสหสฺสานิ ชาตานิ. เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ กสฺมา อุปสงฺกมีติ? ปญฺหํ ปุจฺฉิตุกามตาย. กสฺสปสมฺมาสมฺพุทฺธกาเล กิร สหายกา เทฺว ภิกฺขู อเหสุํ. เตสุ เอโก สารณียธมฺมํ ปูเรติ, เอโก ภตฺตคฺควตฺตํ. สารณียธมฺมปูรโก อิตรมาห "อาวุโส อทินฺนผลํ นาม นตฺถิ, อตฺตนา ลทฺธํ ปเรสํ ทตฺวา ภุญฺชิตุํ วฏฺฏตี"ติ. อิตโร ปน อาห "อาวุโส ตฺวํ น ชานาสิ, เทยฺยธมฺมํ นาม วินิปาเตตุํ น วฏฺฏติ, อตฺตโน ยาปนมตฺตเมว คณฺหนฺเตน ภตฺตคฺเค วตฺตํ ปูเรตุํ วฏฺฏตี"ติ. ตีสุ เอโกปิ เอกํ อตฺตโน โอวาเท โอตาเรตุํ นาสกฺขิ เทฺวปิ อตฺตโน ปฏิปตฺตึ ปูเรตฺวา ตโต จุตา กามาวจรเทวโลเก นิพฺพตฺตึสุ. ตตฺถ สารณียธมฺมปูรโก อิตรํ ปญฺจหิ ธมฺเมหิ อธิคณฺหิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๗.

เอวํ เต เทเวสุ จ มนุสฺเสสุ จ สํสรนฺตา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เขเปตฺวา อิมสฺมึ กาเล สาวตฺถิยํ นิพฺพตฺตึสุ. สารณียธมฺมปูรโก โกสลรญฺโญ อคฺคมเหสิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ, อิตโร ตสฺสาเยว อุปฏฺฐากอิตฺถิยา กุจฺฉิสฺมึ ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. เต เทฺวปิ ชนา เอกทิวเสเนว ชายึสุ. เต นามคฺคหณทิวเส นฺหาเปตฺวา สิริคพฺเภ นิปชฺชาเปตฺวา ทฺวินฺนํปิ มาตโร พหิ สกฺการํ สํวิทหึสุ. เตสุ สารณียธมฺมปูรโก อกฺขีนิ อุมฺมิเลตฺวา มหนฺตํ เสตจฺฉตฺตํ สุปญฺญตฺตสิริสยนํ อลงฺกตปฏิยตฺตญฺจ นิเวสนํ ทิสฺวา "เอกสฺมึ ราชกุเล นิพฺพตฺโตสฺมี"ติ อญฺญาสิ. โส "กึ นุ โข กมฺมํ กตฺวา อิธ นิพฺพตฺโตสฺมี"ติ อาวชฺเชนฺโต "สารณียธมฺม- นิสฺสนฺเทนา"ติ ญตฺวา "สหาโย เม กุหึ นุ โข นิพฺพตฺโต"ติ อาวชฺเชนฺโต นีจสยเน นิปนฺนํ ทิสฺวา "อยํ ภตฺตคฺควตฺตํ ปูเรมีติ มม วจนํ น คณฺหิ, อิมสฺมึ อิทานิ ตํ ฐาเน ๑- นิคฺคณฺหิตุํ วฏฺฏตี"ติ "สมฺม มม วจนํ น อกาสี"ติ อาห. อถ กึ ชาตนฺติ. ปสฺส มยฺหํ สมฺปตฺตึ, เสตจฺฉตฺตสฺส เหฏฺฐา สิริสยเน นิปนฺโนสฺมิ, ตฺวํ นีจมญฺเจ ถทฺธอตฺถรณมตฺถเก ๒- นิปนฺโนสีติ. กึ ปน ตฺวํ เอตํ นิสฺสาย มานํ กโรสิ, นนุ เวฬุสลากาหิ กตฺวา ปิโลติกาย ปลิเวฐิตํ สพฺพเมตํ ปฐวีธาตุมตฺตเมวาติ. สุมนา เตสํ กถํ สุตฺวา "มม ภาติกานํ สนฺติเก โกจิ นตฺถี"ติ เตสํ สมีปํ คจฺฉนฺตี ทฺวารํ นิสฺสาย ฐิตา "ธาตู"ติ วจนํ สุตฺวา "อิทํ ธาตูติ วจนํ พหิทฺธา นตฺถิ, มม ภาติกา สมณเทวปุตฺตา ภวิสฺสนฺตี"ติ จินฺเตตฺวา "สจาหํ `อิเม เอวํ กเถนฺตี'ติ มาตาปิตูนํ กเถสฺสามิ, `อมนุสฺสา เอเต'ติ นีหราเปสฺสนฺติ. อิมํ การณํ อญฺญสฺส อกเถตฺวา กงฺขาเฉทกํ ปุริสเหรญฺญิกํ มม ปิตรํ มหาโคตมพุทฺธํ ทสพลํเยว ปุจฺฉิสฺสามี"ติ ภุตฺตปาตราสา ราชานํ อุปสงฺกมิตฺวา "ทสพลสฺส อุปฏฺฐานํ คมิสฺสามี"ติ อาห. ราชา ปญฺจ รถสตานิ โยชาเปสิ. ชมฺพูทีปตลสฺมึ หิ ติสฺโสว กุมาริโย ปิตูนํ สนฺติเก ๓- ปญฺจ รถสตานิ ลภึสุ:- @เชิงอรรถ: สี. อิมสฺมึ ทานิ นิคฺคณฺหนฏฺฐาเน ฉ.ม. ถทฺธอตฺถรณมตฺเต ม. สนฺติเก ตานิ, @ฉ. สนฺติกา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๘.

พิมฺพิสารรญฺโญ ธีตา จุนฺที ราชกญฺญา, ธนญฺชยเสฏฺฐิสฺส ธีตา วิสาขา, อยํ สุมนา ราชกญฺญาติ. สา คนฺธมาลํ อาทาย รเถ ฐิตา ปญฺจรถสตปริวารา "อิมํ ปญฺหํ ปุจฺฉิสฺสามี"ติ เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ. ๑- อิธสฺสูติ อิธ ภเวยฺยุํ. เอโก ทายโกติ เอโก อตฺตนา ลทฺธลาภโต ปรสฺส ทตฺวา ปริภุญฺชนโก สารณียธมฺมปูรโก. เอโก อทายโกติ เอโก อตฺตนา ลทฺธํ ปรสฺส อทตฺวา ปริภุญฺชนโก ภตฺตคฺควตฺตปูรโก. เทวภูตานํ ปน เนสนฺติ ๒- เทวภูตานํ เอเตสํ. อธิคณฺหาตีติ อภิภวิตฺวา คณฺหาติ อชฺโฌตฺถรติ อติเสติ. อธิปเตยฺยนาติ ๓- เชฏฺฐกการเณน. อิเมหิ ปญฺจหิ ฐาเนหีติ เสสเทเว สกฺโก เทวราชา วิย อิเมหิ ปญฺจหิ การเณหิ อธิคณฺหาติ. มานุสเกนาติอาทีสุ อายุนา มหากสฺสปตฺเถโร วิย พกฺกุลตฺเถโร ๔- วิย อานนฺทตฺเถโร วิย จ, วณฺเณน มหาคติมฺพอภยตฺเถโร วิย ภณฺฑาคาริโก อมจฺโจ วิย จ, สุเขน รฏฺฐปาลกุลปุตฺโต วิย โสณเสฏฺฐิปุตฺโต วิย ยสทารโก วิย จ, ยเสน ธมฺมาโสโก วิย, ตถา อาธิปจฺเจนาติ อิเมหิ ปญฺจหิ การเณหิ อติเรโก เชฏฺฐโก โหติ. ยาจิโตว พหุลนฺติ พกฺกุลตฺเถรสีวลิตฺเถรอานนฺทตฺเถราทโย วิย ยาจิโตว พหุลํ จีวราทีนิ ปริภุญฺชตีติ อิเมหิ การเณหิ อติเรโก โหติ เชฏฺฐโก. ยทิทํ วิมุตฺติยา วิมุตฺตนฺติ ๕- ยํ เอกสฺส วิมุตฺติยา สทฺธึ อิตรสฺส วิมุตฺตึ อารพฺภ นานากรณํ วตฺตพฺพํ ภเวยฺย, ตํ น วทามีติ อตฺโถ. สตฺตวสฺสิกทารโก วา หิ วิมุตฺตึ ปฏิวิชฺฌตุ วสฺสสติกตฺเถโร วา ภิกฺขุ วา ภิกขุนี วา อุปาสโก วา อุปาสิกา วา เทโว วา มาโร วา พฺรหฺมา วา, ปฏิวิทฺธโลกุตฺตรมคฺเค นานตฺตํ นาม นตฺถิ. อลเมวาติ ยุตฺตเมว. ยตฺร หิ นามาติ ยานิ นาม. คจฺฉํ อากาสธาตุยาติ อากาเสน คจฺฉนโต. สทฺโธติ รตนตฺตยคุณานํ สทฺธาตา. ถนยนฺติ คจฺฉนฺโต. วิชฺชุมาลีติ มาลาสทิสาย เมฆมุเข จรนฺติยา @เชิงอรรถ: ฉ.ม. เตนุปสงฺกมิ สี. เทวภูตานํ ปเนสนฺติ ฉ.ม. อาธิปเตยฺเยนาติ @ ฉ.ม. พากุลตฺเถโร ฉ.ม. วิมุตฺตินฺติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๙.

วิชฺชุลตาย สมนฺนาคโต. สตกฺกถูติ สตกูโฏ, อิโต จิโต จ อุฏฺฐเตน วลาหกกูฏสเตน สมนฺนาคโตติ อตฺโถ. ทสฺสนสมฺปนฺโนติ โสตาปนฺโน. โภคปริพฺยูโฬฺหติ อุทโกเฆน วิย ทานวเสน ทียมาเนหิ โภเคหิ ปริพฺยูโฬฺห, เทวโลกสมฺปาปิโตติ อตฺโถ. เปจฺจาติ ปรโลเก. สคฺเค ปโมทตีติ ๑- ยสฺมึ สคฺเค อุปฺปชฺชติ, ตตฺเถว โมทติ ปโมทตีติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๔-๑๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=297&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=297&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=22&i=31              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=22&A=696              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=22&A=694              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=22&A=694              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_22

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]