ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                       ๓. ปฐมสตฺตกสุตฺตวณฺณนา
     [๒๓] ตติเย อภิณฺหสนฺนิปาตาติ ๒- อิทํ วชฺชิสตฺตเก วุตฺตสทิสเมว. อิธาปิ จ
อภิณฺหํ อสนฺนิปตนฺตา ทิสาสุ อาคตสาสนํ น สุณนฺติ, ตโต  "อสุกวิหารสีมา
อากุลา, อุโปสถปฺปวารณา ฐิตา, อสุกสฺมึ ฐาเน ภิกฺขู เวชฺชกมฺมทูตกมฺมาทีนิ
กโรนฺติ, วิญฺญตฺติพหุลา ผลปุปฺผทานาทีหิ ชีวิกํ กปฺเปนฺตี"ติอาทีนิ น ชานนฺติ.
ปาปภิกฺขูปิ "ปมตฺโต สํโฆ"ติ ญตฺวา ราสีภูตํ สาสนํ โอสกฺกาเปนฺติ. อภิณฺหํ
@เชิงอรรถ:  สี.,ก. อยํ สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม. อภิณฺหํ สนฺนิปาตาติ
สนฺนิปตนฺตา ปน ตํ ปวุตฺตึ สุณนฺติ, ตโต ภิกฺขุสํฆํ เปเสตฺวา สีมํ อุชุํ กาเรนฺติ,
อุโปสถปวารณาโย ปวตฺตาเปนฺติ, มจฺฉาชีวานํ อุสฺสนฺนฏฺฐาเน อริยวํสิเก เปเสตฺวา
อริยวํสํ กถาเปนฺติ, ปาปภิกฺขูนํ วินยธเรหิ นิคฺคหํ การาเปนฺติ. ปาปภิกฺขูปิ
"อปฺปมตฺโต สํโฆ, น สกฺกา อเมฺหหิ วคฺคพนฺธเนน วิจริตุนฺ"ติ ภิชฺชิตฺวา ปลายนฺติ.
เอวเมตฺถ วุฑฺฒิหานิโย เวทิตพฺพา.
     สมคฺคาติอาทีสุ เจติยปฏิชคฺคนตฺถํ วา โพธิฆรอุโปสถาคารจฺฉาทนตฺถํ วา
กติกวตฺตํ วา ฐเปตุกามตาย "สํโฆ สนฺนิปตตู"ติ เภริยา วา คณฺฑิยา วา
อาโกฏิตมตฺตาย "มยฺหํ จีวรกมฺมํ อตฺถิ, มยฺหํ ปตฺโต ปจิตพฺโพ, มยฺหํ นวกมฺมํ
อตฺถี"ติ วิกฺเขปํ กโรนฺตา น สมคฺคา สนฺนิปตนฺติ นาม. สพฺพํ ปน ตํ กมฺมํ
ฐเปตฺวา "อหํ ปุริมตรํ, อหํ ปุริมตรนฺ"ติ เอกปฺปหาเรเนว สนฺนิปตนฺตา สมคฺคา
สนฺนิปตนฺติ นาม. สนฺนิปติตา ปน จินฺเตตฺวา มนฺเตตฺวา กตฺตพฺพํ กตฺวา เอกโตว
อวุฏฺฐหนฺตา น สมคฺคา วุฏฺฐหนฺติ นาม. เอวํ วุฏฺฐิเตสุ หิ เย ปฐมํ คจฺฉนฺติ,
เตสํ เอวํ โหติ "อเมฺหหิ พาหิรกถาว สุตา, อิทานิ วินิจฺฉยกถา ภวิสฺสตี"ติ.
เอกปฺปหาเรเนว วุฏฺฐหนฺตา สมคฺคา วุฏฺฐหนฺติ นาม. อปิจ "อสุกฏฺฐาเน วิหารสีมา
อากุลา, อุโปสถปฺปวารณา ฐิตา, อสุกฏฺฐาเน เวชฺชกมฺมาทิการกา ปาปภิกฺขู
อุสฺสนฺนา"ติ สุตฺวา "โก คนฺตฺวา เตสํ นิคฺคหํ กริสฺสตี"ติ วุตฺเต "อหํ ปฐมํ,
อหํ ปฐมนฺ"ติ วตฺวา คจฺฉนฺตาปิ สมคฺคา วุฏฺฐหนฺติ นาม.
     อาคนฺตุกํ ปน ทิสฺวา "อิมํ ปริเวณํ ยาหิ, เอตํ ปริเวณํ ยาหิ, อยํ
โก"ติ อวตฺวา สพฺเพ วตฺตํ กโรนฺตาปิ, ชิณฺณปตฺตจีวรํ ทิสฺวา ตสฺส ภิกฺขาจาร-
วตฺเตน ปตฺตจีวรํ ปริเยสนฺตาปิ, คิลานสฺส คิลานเภสชฺชํ ปริเยสมานาปิ, คิลานเมว
อนาถํ "อสุกปริเวณํ ยาหี"ติ อวตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ปริเวเณ ปฏิชคฺคนฺตาปิ,
เอโก โอลียมานโก คนฺโถ โหติ, ปญฺญวนฺตํ ภิกฺขุํ สงฺคณฺหิตฺวา เตน ตํ คนฺถํ
อุกฺขิปาเปนฺตาปิ สมคฺคา สํฆกรณียานิ กโรนฺติ นาม.
     อปฺปญฺญตฺตนฺติอาทีสุ นวํ อธมฺมิกํ กติกวตฺตํ วา สิกฺขาปทํ วา
คณฺหนฺตา อปฺปญฺญตฺตํ ปญฺญาเปนฺติ นาม ปุราณสนฺถตวตฺถุสฺมึ สาวตฺถิยํ ภิกฺขู
วิย. อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ สาสนํ ทีเปนฺตา ปญฺญตฺตํ สมุจฺฉินฺทนฺติ นาม
วสฺสสตปรินิพฺพุเต ภควติ เวสาลิกา วชฺชิปุตฺตกา วิย. ขุทฺทานุขุทฺทกา ปน
อาปตฺติโย สญฺจิจฺจ วีติกฺกมนฺตา ยถาปญฺญตฺเตสุ สิกฺขาปเทสุ สมาทาย น วตฺตนฺติ
นาม อสฺสชิปุนพฺพสุกา วิย. ตถา อกโรนฺตา ปน อปฺปญฺญตฺตํ น ปญฺญาเปนฺติ,
ปญฺญตฺตํ น สมุจฺฉินฺทนฺติ, ยถาปญฺญตฺเตสุ สิกฺขาปเทสุ สมาทาย วตฺตนฺติ
นาม อายสฺมา อุคฺคเสโน ๑- วิย, อายสฺมา ยโส กากณฺฑกปุตฺโต วิย,
อายสฺมา มหากสฺสโป วิย จ. วุฑฺฒิเยวาติ สีลาทิคุเณหิ วุฑฺฒิเยว, โน ปริหานิ.
     เถราติ ถิรภาวปฺปตฺตา เถรกเรหิ ๒- คุเณหิ สมนฺนาคตา. พหู รตฺติโย ชานนฺตีติ
รตฺตญฺญู. จิรํ ปพฺพชิตํ ๓- เอเตสนฺติ จิรปพฺพชิตา. สํฆสฺส ปิติฏฺฐาเน ฐิตาติ
สํฆปิตโร. ตสฺส ๔- ปิติฏฺฐาเน ฐิตตฺตา สํฆํ ปริเณนฺติ ปุพฺพงฺคมา หุตฺวา ตีสุ
สิกฺขาสุ ปวตฺเตนฺตีติ สํฆปริณายกา.
     เย เตสํ สกฺการาทีนิ น กโรนฺติ, โอวาทตฺถาย เทฺว ตโย วาเร อุปฏฺฐานํ
น คจฺฉนฺติ, เตปิ เตสํ โอวาทํ น เทนฺติ, ปเวณิกถํ น กเถนฺติ, สารภูตํ
ธมฺมปริยายํ น สิกฺขาเปนฺติ. เต เตหิ วิสฺสฏฺฐา ๕- สีลาทีหิ ธมฺมกฺขนฺเธหิ สตฺตหิ
จ อริยธเนหีติ เอวมาทีหิ คุเณหิ ปริยายนฺติ. เย ปน เตสํ สกฺการาทีนิ กโรนฺติ,
อุปฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ, เตสํ เต "เอวนฺเต อภิกฺกมิตพฺพนฺ"ติอาทิกํ โอวาทํ เทนฺติ,
ปเวณิกถํ กเถนฺติ, สารภูตํ ธมฺมปริยายํ สิกฺขาเปนฺติ, เตรสหิ ธุตงฺเคหิ ทสหิ
กถาวตฺถูหิ อนุสาสนฺติ, เต เตสํ โอวาเท ฐตฺวา สีลาทีหิ คุเณหิ วฑฺฒมานา
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. อุปเสโน   ฉ.ม. เถรการเกหิ   ฉ.ม. ปพฺพชิตานํ
@ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ม. วิปฺปสนฺนา
สามญฺญตฺถํ อนุปาปุณนฺติ. เอวเมตฺถ หานิวุฑฺฒิโย ทฏฺฐพฺพา.
     ปุนพฺภโว สีลมสฺสาติ โปโนพฺภวิกา, ๑- ปุนพฺภวทายิกาติ อตฺโถ, ตสฺสา
โปโนพฺภวิกาย. น วสํ คจฺฉิสฺสนฺตีติ เอตฺถ เย จตุนฺนํ ปจฺจยานํ การณา
อุปฏฺฐากานํ ปทานุปทิกา หุตฺวา คามโต คามํ วิจรนฺติ, เต ตสฺสา วสํ คจฺฉนฺติ
นาม. อิตเร น คจฺฉนฺติ. ตตฺถ หานิวุฑฺฒิโย ปากฏาเยว.
     อารญฺญเกสูติ ปญฺจธนุสติกปจฺฉิเมสุ. สาเปกฺขาติ สาลยา. คามนฺตเสนาสเนสุ
หิ ฌานํ อปฺเปตฺวาปิ ตโต วุฏฺฐิตมตฺโตว อิตฺถีปุริสทารกทาริกาทิสทฺทํ สุณาติ,
เตนสฺส ๒- อธิคตวิเสโสปิ ปริหายติเยว. ๓- อรญฺญเสนาสเน นิทฺทายิตฺวาปิ ปพุทฺธ-
มตฺโต สีหพฺยคฺฆโมราทีนํ สทฺทํ สุณาติ, เยน อรญฺเญ ปีตึ ปฏิลภิตฺวา ตเมว
สมฺมสนฺโต อคฺคผเล ปติฏฺฐาติ. อิติ ภควา คามนฺตเสนาสเน ฌานํ อปฺเปตฺวา
นิสินฺนภิกฺขุโต อรญฺเญ นิทฺทายมานเมว ปสํสติ. ตสฺมา ตเมว อตฺถวสํ ปฏิจฺจ
"อารญฺญเกสุ เสนาสเนสุ สาเปกฺขา ภวิสฺสนฺตี"ติ อาห.
     ปจฺจตฺตญฺเญว สตึ อุปฏฺฐาเปสฺสนฺตีติ อตฺตนาว อตฺตโน อพฺภนฺตเร สตึ
อุปฏฺฐเปสฺสนฺติ. เปสลาติ ปิยสีลา. อิธาปิ สพฺรหฺมจารีนํ อาคมนํ อนิจฺฉนฺตา
เนวาสิกา อสฺสทฺธา โหนฺติ อปฺปสนฺนา, วิหารํ สมฺปตฺตภิกฺขูนํ ปจฺจุคฺคมนปตฺตจีวร-
ปฏิคฺคหณอาสนปญฺญาปนตาลวณฺฏคฺคหณาทีนิ น กโรนฺติ. อถ เตสํ อวณฺโณ
อุคฺคจฺฉติ "อสุกวิหารวาสิโน ภิกฺขู อสฺสทฺธา อปฺปสนฺนา วิหารํ ปวิฏฺฐานํ
วตฺตปฏิวตฺตํปิ น กโรนฺตี"ติ. ตํ สุตฺวา ปพฺพชิตา วิหารทฺวาเรน คจฺฉนฺตาปิ
วิหารํ น ปวิสนฺติ. เอวํ อนาคตานํ อนาคมนเมว โหติ. อาคตานํ ปน ผาสุวิหาเร
อสติ เยปิ อชานิตฺวา อาคตา, เต "วสิสฺสามาติ ตาว จินฺเตตฺวา อาคตมฺหา,
อิเมสํ ปน เนวาสิกานํ อิมินาว นีหาเรน โก วสิสฺสตี"ติ นิกฺขมิตฺวา คจฺฉนฺติ.
@เชิงอรรถ:  สี. โปโนภวิกา   ฉ.ม. เยนสฺส   ฉ.ม. หายติเยว
เอวํ โส วิหาโร อญฺเญสํ ภิกฺขูนํ อนาวาโสว โหติ. ตโต เนวาสิกา สีลวนฺตานํ
ทสฺสนํ อลภนฺตา กงฺขาวิโนทกํ วา อาจารสิกฺขาปกํ วา มธุรธมฺมสฺสวนํ วา
น ลภนฺติ. เตสํ เนว อคฺคหิตธมฺมคฺคหณํ, น คหิตสชฺฌายกรณํ โหติ. อิติ เนสํ
หานิเยว โหติ, น วุฑฺฒิ.
     เย ปน สพฺรหฺมจารีนํ อาคมนํ อิจฺฉนฺติ, เต สทฺธา โหนฺติ ปสนฺนา,
อาคตานํ สพฺรหฺมจารีนํ  ปจฺจุคฺคมนาทีนิ กตฺวา เสนาสนํ ปญฺญาเปตฺวา เทนฺติ,
เต คเหตฺวา ภิกฺขาจารํ ปวิสนฺติ, กงฺขํ วิโนเทนฺติ, มธุรธมฺมสฺสวนํ ลภนฺติ. อถ
เนสํ กิตฺติสทฺโท อุคฺคจฺฉติ "อสุกวิหาเร ภิกฺขู เอวํ สทฺธา ปสนฺนา วตฺตสมฺปนฺนา
สงฺคาหกา"ติ. ตํ สุตฺวา ภิกฺขู ทูรโตปิ อาคจฺฉนฺติ. เตสํ เนวาสิกา วตฺตํ กโรนฺติ,
สมีปํ คนฺตฺวา วุฑฺฒตรํ อาคนฺตุกํ วนฺทิตฺวา นิสีทนฺติ, นวกตรสฺส สนฺติเก อาสนํ
คเหตฺวา นิสีทิตฺวา "อิมสฺมึ วิหาเร วสิสฺสถ, คมิสฺสถา"ติ ปุจฺฉนฺติ.
"คมิสฺสามา"ติ วุตฺเต "สปฺปายํ เสนาสนํ, สุลภา ภิกฺขา"ติอาทีนิ วตฺวา คนฺตุํ น
เทนฺติ. วินยธโร เจ โหติ, ตสฺส สนฺติเก วินยํ สชฺฌายนฺติ. สุตฺตนฺตาทิธโร เจ
โหติ, ตสฺส สนฺติเก ตํ ตํ ธมฺมํ สชฺฌายนฺติ. เต อาคนฺตุกตฺเถรานํ โอวาเท ฐตฺวา สห
ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณนฺติ. อาคนฺตุกา "เอกํ เทฺว ทิวสานิ วสิสฺสามาติ
อาคตมฺหา, อิเมสํ ปน สุขสํวาสตฺถาย ๑- ทส ทฺวาทส วสฺสานิ วสิมฺหา"ติ วตฺตาโร
โหนฺติ. เอวเมตฺถ หานิวุฑฺฒิโย เวทิตพฺพา.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๗๒-๑๗๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=3850&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=3850&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=21              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=527              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=452              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=452              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_23

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]