อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                       ๑๐. นนฺทมาตาสุตฺตวณฺณนา
     [๕๓] ทสมํ อตฺถุปฺปตฺติวเสน เทสิตํ. สตฺถา กิร วุฏฺฐวสฺโส ปวาเรตฺวา เทฺว
อคฺคสาวเก โอหาย "ทกฺขิณาคิริจาริกํ คมิสฺสามี"ติ นิกฺขมิ, ราชา ปเสนทิโกสโล,
อนาถปิณฺฑิโก คหปติ, วิสาขา มหาอุปาสิกา, อญฺเญ จ พหุชนา ทสพลํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อาธิปจฺจนฺติ  ๒ ม. นิฏฺฐานํ กตานิ
นิวตฺเตตุํ นาสกฺขึสุ. อนาถปิณฺฑิโก คหปติ "สตฺถารํ นิวตฺเตตุํ นาสกฺขินฺ"ติ รโห
จินฺตยมาโน นิสีทิ. อถ นํ ปุณฺณา นาม ทาสี ทิสฺวา "กินฺนุ โข เต สามิ
น ปุพฺเพ วิย อินฺทฺริยานิ วิปฺปสนฺนานี"ติ ปุจฺฉิ. อาม ปุณฺเณ, สตฺถา จาริกํ
ปกฺกนฺโต, ตมหํ นิวตฺเตตุํ นาสกฺขึ. น โข ปน สกฺกา ชานิตุํ ปุน สีฆํ
อาคจฺเฉยฺย วา น วา, เตนาหํ จินฺตยมาโน นิสินฺโนติ. สจาหํ ทสพลํ นิวตฺเตยฺยํ,
กึ เม กเรยฺยาสีติ. ภุชิสฺสํ ตํ กริสฺสามีติ. สา คนฺตฺวา สตฺถารํ วนฺทิตฺวา
"นิวตฺตถ ภนฺเต"ติ อาห. มม นิวตฺตนปจฺจยา ตฺวํ กึ กริสฺสสีติ. ตุเมฺห ภนฺเต
มม ปราธีนภาวํ ชานาถ, อญฺญํ กิญฺจิ กาตุํ น สกฺโกมิ, สรเณสุ ปน ปติฏฺฐาย
ปญฺจสีลานิ รกฺขิสฺสามีติ. สาธุ สาธุ ปุณฺเณติ สตฺถา ธมฺเม คารเวน เอก-
ปทสฺมิญฺเญว นิวตฺติ. วุตฺตเญฺหตํ "ธมฺมครุ ภิกฺขเว ตถาคโต ธมฺมคารโว"ติ. ๑-
     สตฺถา นิวตฺติตฺวา เชตวนมหาวิหารํ ปาวิสิ. มหาชโน ปุณฺณาย สาธุการ-
สหสฺสานิ อทาสิ. สตฺถา ตสฺมึ สมาคเม ธมฺมํ เทเสสิ, จตุราสีติปาณสหสฺสานิ
อมตปานํ ปิวึสุ. ปุณฺณาปิ เสฏฺฐินา อนุญฺญาตา ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ คนฺตฺวา ปพฺพชิ.
สมฺมาสมฺพุทฺโธ สาริปุตฺตโมคฺคลฺลาเน อามนฺเตตฺวา "อหํ ยนฺทิสํ จาริกาย
นิกฺขนฺโต, ตตฺถ น คจฺฉามิ. ตุเมฺห ตุมฺหากํ ปริสาย สทฺธึ ตํ ทิสํ จาริกํ
คจฺฉถา"ติ วตฺวา อุยฺโยเชสิ. อิมิสฺสา อตฺถุปฺปตฺติยา เอกํ สมยํ อายสฺมา
สาริปุตฺโตติอาทิ วุตฺตํ.
     ตตฺถ เวฬุกณฺฏกีติ เวฬุกณฺฏกนครวาสินี. ตสฺส กิร นครสฺส ปาการคุตฺตตฺถาย
ปาการปริยนฺเตน เวฬู โรปิตา, เตนสฺส เวฬุกณฺฏกนฺเตว นามํ ชาตํ.
ปารายนนฺติ นิพฺพานสงฺขาตํ ปารํ อยนโต ปารายนนฺติ ลทฺธโวหารํ ธมฺมํ.
สเรน ภาสตีติ สตฺตภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อุปริมตเล สุสํวิหิตารกฺขฏฺฐาเน นิสินฺนา
สมาปตฺติพเลน รตฺติภาคํ วีตินาเมตฺวา สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย "อิมํ ตาว รตฺตาวเสสํ
กตราย รติยา วีตินาเมสฺสามี"ติ จินฺเตตฺวา "ธมฺมรติยา"ติ กตสนฺนิฏฺฐานา นิสินฺนา
@เชิงอรรถ: ๑ องฺ.ปญฺจก. ๒๒/๙๙/๑๓๘ (สฺยา)
ตีณิ ผลานิ ปตฺตา อริยสาวิกา อฑฺฒเตยฺยคาถาสตปริมาณํ ปารายนสุตฺตํ มธุเรน
สรภญฺเญน ภาสติ. อสฺโสสิ โขติ อากาสฏฺฐกวิมานานิ ปริหริตฺวา ตสฺส
ปาสาทสฺส อุปริภาคคเตน มคฺเคน นรวาหนยานํ ๑- อารุยฺห คจฺฉมาโน อสฺโสสิ.
กถาปริโยสานํ อาคมยมาโน อฏฺฐาสีติ "กึ สทฺโท เอส ภเณ"ติ ปุจฺฉิตฺวา
"นนฺทมาตาย อุปาสิกาย สรภญฺญสทฺโท"ติ วุตฺเต โอตริตฺวา "อิทมโวจา"ติ
อิทํ เทสนาปริโยสานํ โอโลเกนฺโต อวิทูรฏฺฐาเน อากาเส อฏฺฐาสิ.
     สาธุ ภคินิ สาธุ ภคินีติ "สุคหิตา เต ภคินิ ธมฺมเทสนา สุกถิตา,
ปาสาณกเจติเย นิสีทิตฺวา โสฬสนฺนํ ปารายนิกพฺราหฺมณานํ สมฺมาสมฺพุทฺเธน
กถิตทิวเส จ อชฺช จ น กิญฺจิ อนฺตรํ ปสฺสามิ, มชฺเฌ ฉินฺนสุวณฺณํ วิย
เต สตฺถุ กถิเตน สทฺธึ สทิสเมว กถิตนฺ"ติ วตฺวา สาธุการํ ททนฺโต เอวมาห.
โก ปเนโส ภทฺรมุโขติ อิมสฺมึ สุสํวิหตารกฺขฏฺฐาเน เอวํ มหนฺเตน สทฺเทน
โกนาเมส ภทฺรมุข ลทฺธมุข, กึ นาโค สุปณฺโณ เทโว มาโร พฺรหฺมาติ สุวณฺณ-
ปฏฺฏวณฺณํ ๒- วาตปานํ วิวริตฺวา วิคตสารทา ๓- ตีณิ ผลานิ ปตฺตา อริยสาวิกา
เวสฺสวเณน สทฺธึ กถยมานา เอวมาห. อหนฺเต ภคินิ ภาตาติ สยํ โสตาปนฺนตฺตา
อนาคามิอริยสาวิกํ เชฏฺฐิกํ มญฺญมาโน "ภคินี"ติ วตฺวา ปุน ตํ ปฐมวเย ฐิตตฺตา
อตฺตโน กนิฏฺฐํ, อตฺตานํ ปน นวุติวสฺสสตสหสฺสายุกตฺตา มหลฺลกตรํ มญฺญมาโน
"ภาตา"ติ อาห. สาธุ ภทฺรมุขาติ ภทฺรมุข สาธุ สุนฺทรํ, สฺวาคมนนฺเต อาคมนํ,
อาคนฺตุํ ยุตฺตฏฺฐาเนว ๔- อาคโตติ อตฺโถ. อิทํ เต โหตุ อาติเถยฺยนฺติ อิทเมว
ธมฺมภณนํ ตว อติถิปณฺณากาโร โหตุ, น หิ เต อญฺญํ อิโต อุตฺตริตรํ ทาตพฺพํ
ปสฺสามีติ อธิปฺปาโย. เอวญฺจ เม ๕- ภวิสฺสติ อาติเถยฺยนฺติ เอวํ อตฺตโน
ปตฺติทานํ ยาจิตฺวา "อยนฺเต ธมฺมกถิกสกฺกาโร"ติ อฑฺฒเตรสานิ โกฏฺฐสตานิ
รตฺตสาลีนํ ปูเรตฺวา "ยาวายํ อุปาสิกา จรติ, ๖- ตาว มา ขยํ คมึสู"ติ อธิฏฺฐหิตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ก. นาริวาหนยานํ  ๒ สี. สุวณฺณวณฺณํ, ม. สุวณฺณปกฺกวณฺณํ  ๓ ฉ.ม. วิคตสารชฺชา
@๔ ฉ.ม. ยุตฺตฏฺฐานเมวสิ  ๕ สี. เอวํ เม, ฉ.ม. เอวญฺเจว เม  ๖ ฉ.ม. ธรติ
ปกฺกามิ, ยาว อุปาสิกา อฏฺฐาสิ, ตาว โกฏฺฐานํ เหฏฺฐิมตลํ นาม ทฏฺฐุํ นาสกฺขึสุ.
ตโต ปฏฺฐาย "นนฺทมาตาย โกฏฺฐาคารํ วิยา"ติ โวหาโร อุทปาทิ.
     อกตปาตราโสติ อภุตฺตปาตราโส. ปุญฺญนฺติ ปุพฺพเจตนา จ มุญฺจนเจตนา
จ. ปุญฺญมหิตนฺติ ๑- อปรเจตนา. สุขาย โหตูติ สุขตฺถาย หิตตฺถาย โหตุ. เอวํ
อตฺตโน ทาเน เวสฺสวณสฺส ปตฺตึ อทาสิ.
     ปกรเณติ การเณ. โอกฺกสฺส ปสยฺหาติ อากฑฺฒิตฺวา อภิภวิตฺวา.
ยกฺขโยนินฺติ ภุมฺมเทวตาภาวํ. เตเนว ปุริเมน อตฺตภาเวน อุทฺทสฺเสสีติ
ปุริมสรีรสทิสเมว สรีรํ มาเปตฺวา อลงฺกตปฏิยตฺโต สิริคพฺเภ สยนตเล อตฺตานํ
ทสฺเสติ. อุปาสิกา ปฏิเทสิตาติ อุปาสิกา อหนฺติ เอวํ อุปาสิกภาวํ เทเสสึ.
ยาวเทวาติ ยาวเอว. ๒- เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานมวาติ.
                        มหายญฺญวคฺโค ปญฺจโม.
                         ปณฺณาสโก นิฏฺฐิโต.
                           -----------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๑๘๖-๑๘๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=4158&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=4158&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=50
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=1437
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=1358
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=1358
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_23