ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                        ๗. ภาวนาสุตฺตวณฺณนา
     [๗๑] สตฺตเม อนนุยุตฺตสฺสาติ น ยุตฺตปฺปยุตฺตสฺส หุตฺวา วิหรโต. เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว กุกฺกุฏิยา อณฺฑานีติ อิมา กณฺหปกฺขสุกฺกปกฺขวเสน เทฺว อุปมา วุตฺตา.
ตาสุ กณฺหปกฺขอุปมา อตฺถสฺส อสาธิกา, อิตรา สาธิกาติ สุกฺกปกฺขอุปมายเอว
อตฺโถ เวทิตพฺโพ. เสยฺยถาปีติ โอปมฺมตฺเถ นิปาโต. อปีติ สมฺภาวนตฺเถ.
อุภเยนาปิ เสยฺยถาปิ นาม ภิกฺขเวติ ทสฺเสติ. กุกฺกุฏิยา อณฺฑานิ อฏฺฐ วา
ทส วา ทฺวาทส วาติ เอตฺถ ปน กิญฺจาปิ กุกฺกุฏิยา วุตฺตปฺปการโต
อูนาธิกานิปิ อณฺฑานิ โหนฺติ, วจนสิลิฏฺฐตาย ปเนตํ วุตฺตํ. เอวญฺหิ โลเก
สิลิฏฺฐวจนํ โหติ. ตานสฺสูติ ตานิ อสฺสุ, ภเวยฺยุนฺติ อตฺโถ. กุกฺกุฏิยา สมฺมา
อธิสยิตานีติ ตาย ชเนตฺติยา กุกฺกุฏิยา ปกฺเข ปสาเรตฺวา เตสํ อุปริ สยนฺติยา
สมฺมา อธิสยิตานิ. สมฺมา ปริเสทิตานีติ กาเลน กาลํ อุตุํ คณฺหาเปนฺติยา
สุฏฺฐุ สมนฺตโต เสทิตานิ, อุสฺมีกตานีติ วุตฺตํ โหติ. สมฺมา ปริภาวิตานีติ กาเลน
กาลํ สุฏฺฐุ สมนฺตโต ปริภาวิตานิ, กุกฺกุฏคนฺธํ คณฺหาปิตานีติ อตฺโถ.
     กิญฺจาปิ ตสฺสา กุกฺกุฏิยาติ ตสฺสา กุกฺกุฏิยา อิมํ ติวิธกิริยากรเณน
อปฺปมาทํ กตฺวา กิญฺจาปิ น เอวํ อิจฺฉา อุปฺปชฺเชยฺย. อถโข ภพฺพาว เตติ
อถโข เต กุกฺกุฏโปตกา วุตฺตนเยน โสตฺถินา อภินิพฺภิชฺชิตุํ ภพฺพาว. เต หิ
ยสฺมา ตาย กุกฺกุฏิยา เอวํ ตีหากาเรหิ ตานิ อณฺฑานิ ปริปาลิยมานานิ น
ปูตีนิ โหนฺติ. โยปิ เนสํ อลฺลสิเนโห, โส ปริยาทานํ คจฺฉติ, กปาลํ ตนุกํ
โหติ, ปาทนขสิขา จ มุขตุณฺฑกญฺจ ขรํ โหติ, กุกฺกุฏโปตกา สยํปิ ปริณามํ
คจฺฉนฺติ. กปาลสฺส ตนุตฺตา พหิทฺธา อาโลโก อนฺโต ปญฺญายติ, ตสฺมา "จิรํ
วต มยํ สงฺกุฏิตหตฺถปาทา สมฺพาเธ สยิมฺหา, อยญฺจ พหิ อาโลโก ทิสฺสติ,
เอตฺถ ทานิ โน สุขวิหาโร ภวิสฺสตี"ติ นิกฺขมิตุกามา หุตฺวา กปาลํ ปาเทน
ปหรนฺติ, คีวํ ปสาเรนฺติ, ตโต ตํ กปาลํ เทฺวธา ภิชฺชติ. อถ เต ปกฺเข
วิธุนนฺตา ตํขณานุรูปํ วิรวนฺตา นิกฺขมนฺติเยว. นิกฺขมนฺตา จ คามกฺเขตฺตํ
อุปโสภยมานา วิจรนฺติ.
     เอวเมว โขติ อิทํ โอปมฺมสมฺปฏิปาทนํ. ตํ เอวํ อตฺเถน สํสนฺทิตฺวา
เวทิตพฺพํ:- ตสฺสา กุกฺกุฏิยา อณฺเฑสุ อธิสยนาทิติวิธกิริยากรณํ วิย หิ
อิมสฺส ภิกฺขุโน ภาวนํ อนุยุตฺตกาโล, กุกฺกุฏิยา ติวิธกิริยาสมฺปาทเนน อณฺฑานํ
อปูติภาโว วิย ภาวนํ อนุยุตฺตสฺส ภิกฺขุโน ติวิธานุปสฺสนาสมฺปาทเนน วิปสฺสนา-
ญาณสฺส อปริหานิ, ตสฺสา กุกฺกุฏิยา ติวิธกิริยากรเณน อณฺฑานํ อลฺลสิเนห-
ปริยาทานํ วิย ตสฺส ภิกฺขุโน  ติวิธานุปสฺสนาสมฺปาทเนน ภวตฺตยานุคตนิกนฺติ-
สิเนหปริยาทานํ, อณฺฑกปาลานํ ตนุภาโว วิย ภิกฺขุโน อวิชฺชณฺฑโกสสฺส
ตนุภาโว, กุกฺกุฏโปตกานํ นขตุณฺฑกานํ ถทฺธภาโว วิย ภิกฺขุโน วิปสฺสนา-
ญาณสฺส ติกฺขขรวิปฺปสนฺนสูรภาโว, กุกฺกุฏโปตกานํ ปริณามกาโล วิย ภิกฺขุโน
วิปสฺสนาญาณสฺส ปริมาณกาโล วฑฺฒิกาโล คพฺภคหณกาโล, กุกฺกุฏโปตกานํ
ปาทนขสิขาย วา มุขตุณฺฑเกน วา อณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา ปกฺเข ปปฺโผเฏตฺวา
โสตฺถินา อภินิพฺภิทากาโล วิย ตสฺส ภิกฺขุโน วิปสฺสนาญาณคพฺภํ คณฺหาเปตฺวา
วิจรนฺตสฺส ตชฺชาติกํ อุตุสปฺปายํ วา โภชนสปฺปายํ วา ปุคฺคลสปฺปายํ
ธมฺมสฺสวนสปฺปายํ วา ลภิตฺวา เอกาสเน นิสินฺนสฺเสว วิปสฺสนํ วฑฺเฒนฺตสฺส
อนุปุพฺพาธิคเตน อรหตฺตมคฺเคน อวิชฺชณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา อภิญฺญาปกฺเข
ปปฺโผเฏตฺวา โสตฺถินา อรหตฺตปฺปตฺตกาโล เวทิตพฺโพ.
     ยถา ปน กุกฺกุฏโปตกานํ ปริณตภาวํ ญตฺวา มาตาปิ อณฺฑโกสํ ภินฺทติ,
เอวํ ตถารูปสฺส ภิกฺขุโน ญาณปริปากํ ญตฺวา สตฺถาปิ:-
            "อุจฺฉินฺท สิเนหมตฺตโน   กุมุทํ สารทิกํว    ปาณินา
             สนฺติมคฺคเมว  พฺรูหย   นิพฺพานํ  สุคเตน เทสิตนฺ"ติ- ๑-
อาทินา นเยน โอภาสํ ผริตฺวา คาถาย อวิชฺชณฺฑโกสํ ปหรติ. โส คาถา-
ปริโยสาเน อวิชฺชณฺฑโกสํ ภินฺทิตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณาติ. ตโต ปฏฺฐาย ยถา เต
กุกฺกุฏโปตกา คามกฺเขตฺตํ อุปโสภยมานา ตตฺถ วิจรนฺติ, เอวํ อยํปิ มหาขีณาสโว
นิพฺพานารมฺมณํ ผลสมาปตฺตึ อปฺเปตฺวา สํฆารามํ อุปโสภยมาโน วิจรติ.
     ผลคณฺฑสฺสาติ วฑฺฒกิสฺส. เอโส ๒- หิ โอลมฺพกสงฺขาตพลํ ธาเรตฺวา ๓- ทารูนํ
คณฺฑํ หรตีติ ผลคณฺโฑติ วุจฺจติ. วาสิชเฏติ วาสีทณฺฑกสฺส คหณฏฺฐาเน. เอตฺตกํ
วา เม อชฺช อาสวานํ ขีณนฺติ ปพฺพชิตสฺส หิ ปพฺพชฺชาสงฺเขเปน อุทฺเทเสน
ปริปุจฺฉาย โยนิโสมนสิกาเรน วตฺตปฏิปตฺติยา ๔- นิจฺจกาลํ อาสวา ขียนฺติ. เอวํ
ขียมานานํ ปน เนสํ "เอตฺตกํ อชฺช ขีณํ เอตฺตกํ หิยฺโย"ติ เอวมสฺส ญาณํ
น โหตีติ อตฺโถ. อิมาย อุปมาย วิปสฺสนานิสํโส ทีปิโต.
     เหมนฺติเกนาติ เหมนฺตสมเยน. ปฏิปฺปสฺสมฺภนฺตีติ ๕- ถิรภาเวน ปริหายนฺติ.
เอวเมว โขติ เอตฺถ มหาสมุทฺโท วิย สาสนํ ทฏฺฐพฺพํ, นาวา วิย โยคาวจโร,
นาวาย มหาสมุทฺเท ปริยายนํ วิย อิมสฺส ภิกฺขุโน อูนปญฺจวสฺสกาเล
อาจริยุปชฺฌายานํ สนฺติเก วิจรณํ, นาวาย มหาสมุทฺทอุทเกน ขชฺชมานานํ
พนฺธนานํ ตนุภาโว วิย ภิกฺขุโน ปพฺพชฺชาสงฺเขเปน อุทฺเทสปริปุจฺฉาทีหิเยว
สํโยชนานํ ตนุภาโว, นาวาย ถเล อุกฺขิตฺตกาโล วิย ภิกฺขุโน นิสฺสยมุตฺตกสฺส
กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺเญ วสนกาโล, ทิวา วาตาตเปน สํสุสฺสนํ วิย
@เชิงอรรถ:  ขุ.ธ. ๒๕/๒๘๕/๖๖ สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สทฺธิวิหาริกวตฺถุ   ฉ.ม. โส
@ ฉ.ม. จาเรตฺวา   ฉ.ม. วตฺตปฏิปตฺติยา จ   ม. ปริหายนฺตีติ
วิปสฺสนาญาเณน ตณฺหาสิเนหสฺส สํสุสฺสนํ, รตฺตึ หิโมทเกน เตมนํ วิย
กมฺมฏฺฐานํ นิสฺสาย อุปฺปนฺเนน ปีติปาโมชฺเชน จิตฺตเตมนํ, รตฺตินฺทิวํ วาตาตเปหิ
เจว หิโมทเกน จ ปริปกฺกปริตินฺตานํ ๑- พนฺธนานํ ทุพฺพลภาโว วิย วิปสฺสนา-
ญาณปีติปาโมชฺเชหิ สํโยชนานํ ภิยฺโยโส มตฺตาย ทุพฺพลภาโว, ปาวุสฺสกเมโฆ วิย
อรหตฺตมคฺคญาณํ, เมฆวุฏฺฐิอุทเกน นาวาย อนฺโตปูติภาโว วิย อารทฺธวิปสฺสกสฺส
รูปสตฺตกาทิวเสน วิปสฺสนํ วฑฺเฒนฺตสฺส โอกฺขายมาเน ปกฺขายมาเน กมฺมฏฺฐาเน
เอกทิวสํ อุตุสปฺปายาทีนิ ลทฺธา เอกปลฺลงฺเกน นิสินฺนสฺส อรหตฺตผลาธิคโม,
ปูติพนฺธนาย นาวาย กิญฺจิ กาลํ ฐานํ ๒- วิย ขีณสํโยชนสฺส อรหโต มหาชนํ
อนุคฺคณฺหนฺตสฺส ยาวตายุกํ ฐานํ, ปูติพนฺธนาย นาวาย อนุปุพฺเพน ภิชฺชิตฺวา
อปณฺณตฺติกภาวูปคโม วิย ขีณาสวสฺส อุปาทินฺนกกฺขนฺธเภเทน อนุปาทิเสสาย
นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุตสฺส อปณฺณตฺติกภาวูปคโมติ อิมาย อุปมาย สํโยชนานํ
ทุพฺพลตา ทีปิตา.


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๒๐๕-๒๐๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=4586&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=4586&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=68              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=2593              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=2705              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=2705              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_23

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]