อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                          นวกนิปาตวณฺณนา
                          ๑. ปมปณฺณาสก
                           ๑. สมฺโพธิวคฺค
                        ๑. สมฺโพธิสุตฺตวณฺณนา
     [๑] นวกนิปาตสฺส ปเม สมฺโพธิปกฺขิกานนฺติ จตุมคฺคสงฺขาตสฺส สมฺโพธิสฺส
ปกฺเข ภวานํ, อุปการกานนฺติ อตฺโถ. ปาลิยํ อาคเต นว ธมฺเม สนฺธาเยว ๑- ปุจฺฉติ.
กา อุปนิสาติ โก อุปนิโส ปจฺจโย. ๒- อภิสลฺลิขนฺตีติ อภิสลฺเลขิกา. สมถวิปสฺสนา-
จิตฺตสฺส วิวรเณ สปฺปายา อุปารกา จาติ เจโตวิวรณสปฺปายา. อปฺปิจฺฉตํ
อารพฺภ ปวตฺตา กถา อปฺปิจฺฉกถา. เสเสสุปิ เอเสว นโย.
     อสุภา ภาเวตพฺพา ราคสฺส ปหานายาติ อยมตฺโถ สาลิลายโกปมาย
วิภาเวตพฺโพ:- เอโก หิ ปุริโส อสิตํ คเหตฺวา โกฏิโต ปฏฺาย สาลิกฺเขตฺเต
สาลิโย ลายติ. อถสฺส วตึ ภินฺทิตฺวาว คาโว ปวิสึสุ. โส อสิตํ เปตฺวา ยฏฺึ
อาทาย เตเนว มคฺเคน คาโว นีหริตฺวา วตึ ปากติกํ กตฺวา ปุนปิ อสิตํ อาทาย
สาลิโย ลายิ. ตตฺถ ๓- สาลิกฺเขตฺตํ วิย พุทฺธสาสนํ ทฏฺพฺพํ, สาลิลายโก วิย
โยคาวจโร, อสิตํ วิย ปญฺา, ลายนกาโล วิย วิปสฺสนาย กมฺมกรณกาโล,
ยฏฺิ วิย อสุภกมฺมฏฺานํ, วติ วิย สํวโร, วตึ ภินฺทิตฺวา คาวีนํ ปวิสนํ
วิย สหสา อปฺปฏิสงฺขาย ปมาทํ อารพฺภ ราคสฺส อุปฺปชฺชนํ, อสิตํ เปตฺวา
ยฏฺึ อาทาย ปวิฏฺมคฺเคเนว คาโว นีหริตฺวา วตึ ปฏิปากติกํ กตฺวา ปุน
โกฏิโต ปฏฺาย สาลิลายนํ วิย อสุภกมฺมฏฺาเนน ราคํ วิกฺขมฺภิตฺวา ปน
วิปสฺสนาย กมฺมํ อารภนกาโล. อิมมตฺถํ สนฺธาย วุตฺตํ "อสุภา ภาเวตพฺพา
ราคสฺส ปหานายา"ติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สนฺธาเยวํ  ๒ ฉ.ม. อุปนิสฺสยปจฺจโย  ๓ ฉ.ม. เอตฺถ
     ตตฺถ ราคสฺสาติ ปญฺจกามคุณิกสฺส ราคสฺส. เมตฺตาติ เมตฺตากมฺมฏฺานํ.
พฺยาปาทสฺส ปหานายาติ วุตฺตนเยเนว อุปฺปนฺนสฺส โกธสฺส ๑-  ปชหนตฺถาย.
อานาปานสฺสตีติ โสฬสวตฺถุกา อานาปานสฺสติ. วิตกฺกูปจฺเฉทายาติ วุตฺตนเยเนว
อุปฺปนฺนานํ วิตกฺกานํ อุปจฺเฉทนตฺถาย. อสฺมิมานสมุคฺฆาตายาติ  อสฺมีติ
อุปฺปชฺชนกสฺส นววิธสฺส ๒- มานสฺส สมุคฺฆาตตฺถาย. อนตฺตสญฺา สณฺาตีติ
อนิจฺจลกฺขเณ ทิฏฺเ อนตฺตลกฺขณํ ทิฏฺเมว โหติ. เอเตสุ หิ ตีสุ ลกฺขเณสุ
เอกสฺมึ ทิฏฺเ อิตรทฺวยํ ทิฏฺเมว โหติ. เตน วุตฺตํ "อนิจฺจสญฺิโน ภิกฺขเว ๓-
อนตฺตสญฺา สณฺาตี"ติ. ทิฏฺเว ธมฺเม นิพฺพานนฺติ ทิฏฺเเยว ธมฺเม อปจฺจย-
ปรินิพฺพานญฺจ ปาปุณาตีติ. อิมสฺมึ สุตฺเต วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตํ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๒๘๕-๒๘๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=6405&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=6405&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=205
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=7460
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=7685
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=7685
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_23