อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                           ๒. สีหนาทวคฺค
                        ๑. สีหนาทสุตฺตวณฺณนา
     [๑๑] ทุติยสฺส ปเม เยน ภควา เตนุปสงฺกมีติ "สเจ สตฺถา จาริกํ
ปกฺกมิตุกาโม อสฺส, อิมสฺมึ กาเล ปกฺกเมยฺย. หนฺทาหํ จาริกคมนตฺถาย สตฺถารํ
อาปุจฺฉามี"ติ จินฺเตตฺวา ภิกฺขุสํฆปริวุโต อุปสงฺกมิ. อายสฺมา มํ ภนฺเตติ โส กิร
ภิกฺขุ เถรํ มหตา ภิกฺขุปริวาเรน อาคจฺฉนฺตํ ๑- ทิสฺวา "อิเม ภิกฺขู ตถาคตํ ปหาย
สาริปุตฺตํ ปริวาเรตฺวา นิกฺขนฺตา, คมนวิจฺเฉทมสฺส กริสฺสามี"ติ อฏฺานโกปํ
พนฺธิตฺวา เอวมาห. ตตฺถ อาสชฺชาติ ฆฏฺเฏตฺวา. อปฺปฏินิสฺสชฺชาติ อกฺขมาเปตฺวา
อจฺจยํ อทสฺเสตฺวา. กิสฺมึ ปน โส การเณ อาฆาตํ พนฺธีติ? เถรสฺส กิร
ทสพลํ วนฺทิตฺวา อุฏฺาย คจฺฉโต จีวรกณฺโณ ตสฺส สรีรํ ผุสิ, วาโต ปหรีติปิ
วทนฺติ. เอตฺตเกน อาฆาตํ พนฺธิตฺวา เถรํ มหตา ปริวาเรน คจฺฉนฺตํ ทิสฺวา
อุสูยมาโน "คมนวิจฺเฉทมสฺส กริสฺสามี"ติ เอวมาห. เอหิ ตฺวํ ภิกฺขูติ สตฺถา
ตสฺส ภิกฺขุโน วจนํ สุตฺวา "น ตํ ภิกฺขุ สาริปุตฺโต ปหรีติ วุตฺเต `ภนฺเต
ตุเมฺห อตฺตโน อคฺคสาวกสฺเสว ปกฺขํ วหถ, น มยฺหนฺ'ติ มยิ มโนปโทสํ กตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. คจฺฉนฺตํ
อปาเย นิพฺพตฺเตยฺยา"ติ ตฺวา "สาริปุตฺตํ ปกฺโกสาเปตฺวา อิมมตฺถํ
ปุจฺฉิสฺสามี"ติ เอกํ ภิกฺขุํ อามนฺเตตฺวา เอวมาห. อปาปุรณํ อาทายาติ กุญฺจิกํ
คเหตฺวา. สีหนาทนฺติ เสฏฺนาทํ สมฺมุขนาทํ อปฺปฏิวตฺติยนาทํ. เอวํ ทฺวีหิ
มหาเถเรหิ อาโรจิโต ภิกฺขุสํโฆ รตฺติฏฺานทิวาฏฺานานิ ปหาย สตฺถุ สนฺติกํ
อคมาสิ. ขียธมฺมนฺติ ๑- กถาธมฺมํ.
     คูถคตนฺติ คูถเมว. เสเสสุปิ เอเสว นโย. ปวีสเมนาติ อกุชฺฌนฏฺเน
อทุสฺสนฏฺเน ๒- ปวิยา สมาเนน. น หิ ปวี "มยิ สุจึ นิกฺขิปนฺตี"ติ โสมนสฺสํ
กโรติ, น "อสุจึ นิกฺขิปนฺตี"ติ โทมนสฺสํ. มยฺหํปิ เอวรูปํ จิตฺตนฺติ ทสฺเสติ.
วิปุเลนาติ อปริตฺเตน. มหคฺคเตนาติ มหนฺตภาวํ คเตน. อปฺปมาเณนาติ วฑฺฒิตปฺ-
ปมาเณน. อเวเรนาติ อกุสลเวรปุคฺคลเวรรหิเตน. อพฺยาปชฺเฌนาติ นิทฺทุกฺเขน วิคต-
โทมนสฺเสน. โส อิธาติ โส อนุปฏฺิตกายานุปสฺสนาสติปฏฺาโน ภิกฺขุ เอวํ กเรยฺย,
มาทิโส กถํ เอวรูปํ กริสฺสติ ภนฺเตติ ปมํ สีหนาทํ นทิ. เอวํ สพฺพตฺถ โยชนา
เวทิตพฺพา.
     รโชหรณนฺติ ราชสมฺมชฺชนโจฬกํ, ปาทปุญฺฉนนฺติ ๓- ตสฺเสตํ นามํ. กโฬปิหตฺโถติ
ปจฺฉิหตฺโถ อุกฺขลิหตฺโถ วา. นนฺติกวาสีติ ๔- อนฺตจฺฉินฺนปิโลติกวสโน. สุรโตติ
สุจิสีโล โสรจฺเจน สมนฺนาคโต. สุทนฺโตติ สุฏฺุ ทมถํ อุปคโต. สุสิกฺขิโตติ สุฏฺุ
สิกฺขิโต. น กิญฺจิ หึสตีติ วิสาณาทีสุ คณฺหนฺตํปิ ปิฏฺึ ปริมชฺชนฺตํปิ น กญฺจิ
วิเหเติ. อุสภจฺฉินฺนวิสาณสเมนาติ อุสภสฺส ฉินฺนวิสาณสฺส จิตฺตสทิเสน.
     อฏฺฏิเยยฺยาติ อฏฺโฏ ปีฬิโต ภเวยฺย. หราเยยฺยาติ ลชฺเชยฺย. ชิคุจฺเฉยฺยาติ
ชิคุจฺฉํ อาปชฺเชยฺย.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ขียนธมฺมนฺติ  ๒ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ
@๓ ก. ราชกุลานํ น สมฺมชฺชนิยา สมฺมชฺชนฺติ โจฬเกน ปน ปุญฺฉนฺติ
@๔ ฉ.ม. นนฺตกวาสีติ
     เมทกถาลิกนฺติ เมทกถาลิกา วุจฺจติ สูนการเกหิ ยูสนิกฺขมนตฺถาย ตตฺถ
ตตฺถ กตฉิทฺทา ถาลิกา. ปริหเรยฺยาติ มํสสฺส ปูเรตฺวา อุกฺขิปิตฺวา คจฺเฉยฺย.
ฉิทฺทาวฉิทฺทนฺติ ปริตฺตมหนฺเตหิ ฉิทฺเทหิ สมนฺนาคตํ. อุคฺฆรนฺตนฺติ อุปริมุเขหิ
ฉิทฺเทหิ นิกฺขมมานยูสํ. ปคฺฆรนฺตนฺติ อโธมุเขหิ นิกฺขมมานยูสํ. เอวมสฺส สกลสรีรํ
ยูสมกฺขิตํ ภเวยฺย. ฉิทฺทาวฉิทฺทนฺติ นวหิ วณมุเขหิ ปริตฺตมหนฺตฉิทฺทํ. เอวเมตฺถ
อฏฺมนวเมหิ ทฺวีหิ องฺเคหิ เถโร อตฺตโน สรีเร นิจฺฉนฺทราคตํ กเถสิ.
     อถโข โส ภิกฺขูติ เอวํ เถเรน นวหิ การเณหิ สีหนาเท นทิเต อถโข
โส ภิกฺขุ. อจฺจโยติ อปราโธ. มํ อจฺจคมาติ มํ อติกฺกมฺม อภิภวิตฺวา ปวตฺโต.
ปฏิคฺคณฺหาตูติ ขมตุ. อายตึ สํวรายาติ อนาคเต สํวรณตฺถาย, ปุน เอวรูปสฺส
อปราธสฺส อกรณตฺถาย. ตคฺฆาติ เอกํเสน. ยถาธมฺมํ ปฏิกโรสีติ ยถา ธมฺโม
ิโต, ตเถว กโรสิ, ขมาเปสีติ วุตฺตํ โหติ. ตนฺเต มยํ ปฏิคฺคณฺหามาติ ตํ ตว
อปราธํ มยํ ขมาม. วุฑฺฒิ เหสา ภิกฺขุ อริยสฺส วินเยติ เอสา ภิกฺขุ อริยสฺส
วินเย พุทฺธสฺส ภควโต สาสเน วุฑฺฒิ นาม. กตมา? อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา
ยถาธมฺมํ ปฏิกริตฺวา อายตึ สํวราปชฺชนา. เทสนํ ปน ปุคฺคลาธิฏฺานํ กโรนฺโต
โย อจฺจยํ  อจฺจยโต ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกโรติ, อายตึ สํวรํ อาปชฺชีติ อาห.
ผลตีติ สเจ หิ เถโร น ขเมยฺย, ตสฺส ภิกฺขุโน ตตฺเถว สตฺตธา มุทฺธา ผเลยฺย.
ตสฺมา ภควา เอวมาห. สเจ มํ โสติ สเจ มํ อยํ ภิกฺขุ ขมาหีติ  เอวํ วทติ.
ขมตุ จ เม โสติ อยํปิ จายสฺมา มยฺหํ ขมตูติ เอวํ เถโร ตสฺส อจฺจยํ
ปฏิคฺคณฺหิตฺวา สยํปิ ตํ สตฺถุ สมฺมุเข ขมาเปสีติ.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๒๙๑-๒๙๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=6548&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=6548&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=215
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=7916
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=8172
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=8172
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_23