ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                         ๕. ฌานสุตฺตวณฺณนา
     [๓๖] ปญฺจเม อาสวานํ ขยนฺติ อรหตฺตํ. ยเทว ตตฺถ โหติ รูปคตนฺติ
ตสฺมึ ปฐมชฺฌานกฺขเณ วตฺถุวเสน วา จิตฺตสมุฏฺฐานิกาทิวเสน วา ยํ รูปํ นาม
ปวตฺตติ. เวทนาคตาทีนิ สมฺปยุตฺตเวทนาทีนํ วเสน เวทิตพฺพานิ. เต ธมฺเมติ เต
รูปาทโย ปญฺจกฺขนฺธธมฺเม. อนิจฺจโตติอาทีสุ หุตฺวา อภาวากาเรน อนิจฺจโต,
ปฏิปีฬนากาเรน ทุกฺขโต, รุชฺชนากาเรน โรคโต, อนฺโตทุสฺสนฏฺเฐน คณฺฑโต,
อนุปวิฏฺฐฏฺเฐน อนุกนฺตนฏฺเฐน จ สลฺลโต, ทุกฺขฏฺเฐน อฆโต, อาพาธนฏฺเฐน
อาพาธโต, อสกฏฺเฐน ปรโต, ปลุชฺชนฏฺเฐน ปโลกโต, อสฺสามิกฏฺเฐน สุญฺญโต,
อวสวตฺตนฏฺเฐน อนตฺตโต. สมนุปสฺสตีติ พลววิปสฺสนาปญฺญาย ปสฺสติ.
     เตหิ ธมฺเมหีติ เตหิ ปญฺจกฺขนฺธธมฺเมหิ. ปติฏฺฐาเปตีติ ๑- นิพฺพานวเสน
นิวตฺเตติ. อมตาย ธาตุยาติ นิพฺพานธาตุยา. จิตฺตํ อุปสํหรตีติ ญาเณน อานิสํสํ
ทิสฺวา โอตาเรติ. สนฺตนฺติ ปจฺจนีกสนฺตตาย สนฺตํ. ปณีตนฺติ อตปฺปกํ. โส ตตฺถ ฐิโต
อาสวานํ ขยํ ปาปุณาตีติ โส ตสฺมึ ปฐมชฺฌาเน ฐิโต ตํ พลววิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
อรหตฺตํ ปาปุณาติ. อปโร นโย:- โส เตหิ ธมฺเมหีติ ยสฺมา อนิจฺจโตติอาทีสุ
อนิจฺจโต ปโลกโตติ ทฺวีหิ ปเทหิ อนิจฺจลกฺขณํ กถิตํ, ทุกฺขโตติอาทีหิ ฉหิ
ทุกฺขลกฺขณํ, ปรโต, สุญฺญโต, อนตฺตโตติ ตีหิ อนตฺตลกฺขณํ. ตสฺมา โส เตหิ เอวํ
ติลกฺขณํ อาโรเปตฺวา ทิฏฺเฐหิ อนฺโตสมาปตฺติยํ ปญฺจกฺขนฺธธมฺเมหิ. จิตฺตํ
ปติฏฺฐาเปตีติ ๑- จิตฺตํ ปฏิสํหรติ โมเจติ อปเนติ. อุปสํหรตีติ วิปสฺสนาจิตฺตํ
ตาว วสนวเสน ถุติวเสน ปริยตฺติวเสน ปญฺญตฺติวเสน จ สนฺตํ นิพฺพานนฺติ เอวํ
อสงฺขตาย อมตาย
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปฏิวาเปตีติ
ธาตุยา อุปสํหรติ, มคฺคจิตฺตํ นิพฺพานํ อารมฺมณกรณวเสเนว "เอตํ สนฺตํ เอตํ
ปณีตนฺ"ติ น เอวํ วทติ, อิมินา ปกาเรเนตํ ๑- ปฏิวิชฺฌนฺโต ตตฺถ จิตฺตํ
อุปสํหรตีติ อตฺโถ.
     โส ตตฺถ ฐิโตติ ตสฺสา ติลกฺขณารมฺมณาย วิปสฺสนาย ฐิโต. อาสวานํ
ขยํ ปาปุณาตีติ อนุกฺกเมน จตฺตาโร มคฺเค ภาเวตฺวา อรหตฺตํ ปาปุณาติ. เตเนว
ธมฺมราเคนาติ สมถวิปสฺสนาธมฺเม ฉนฺทราเคน. ธมฺมนนฺทิยาติ ตสฺเสว เววจนํ.
สมถวิปสฺสนาสุ หิ สพฺพโส ฉนฺทราคํ ปริยาทาตุํ สกฺโกนฺโต อรหตฺตํ ปาปุณาติ,
อสกฺโกนฺโต อนาคามี โหติ.
     ติณปุริสรูปเก วาติ ๒- ติณโปตฺถกรูเป วา. ทูเร กณฺฑํ ๓- ปาเตตีติ ทูเรปาตี.
อวิราธิตํ วิชฺฌตีติ อกฺขณเวธี. ยเทว ตตฺถ โหติ เวทนาคตนฺติ อิธ รูปํ น
คหิตํ. กสฺมา? สมติกฺกนฺตตฺตา. อยญฺหิ เหฏฺฐา รูปาวจรชฺฌานํ สมาปชฺชิตฺวา
รูปํ อติกฺกมิตฺวา อรูปาวจรสมาปตฺตึ สมาปนฺโนติ สมถวเสนาปิ อเนน ๔- รูปํ
สมติกฺกนฺตํ, เหฏฺฐา รูปํ สมฺมสิตฺวา ตํ อติกฺกมิตฺวา ๕- อิทานิ อรูปํ สมฺมสตีติ
วิปสฺสนาวเสนาปิ อเนน รูปํ อติกฺกนฺตํ. อารุปฺเป ปน สพฺพโสปิ รูปํ นตฺถีติ
ตํ สนฺธายาปิ อิธ รูปํ ๖- น คหิตํ. อถ เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ กสฺมา น
คหิตนฺติ? สุขุมตฺตา. ตสฺมิญฺหิ จตฺตาโรปิ อรูปกฺขนฺธา สุขุมา น สมฺมสนูปคา.
เตเนวาห "อิติ โข ภิกฺขเว ยาวตา สญฺญาสมาปตฺติ ตาวตา อญฺญาปฏิเวโธ"ติ.
อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ยาวตา สจิตฺตกสมาปตฺติ นาม อตฺถิ, ตาวตา โอฬาริเก ธมฺเม
สมฺมสโต อญฺญาปฏิเวโธ โหติ, อรหตฺตํ สมฺปชฺชติ. เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ ปน
สุขุมตฺตา สญฺญาสมาปตฺตีติ น วุจฺจติ. ฌายีเหเตติ ฌายีหิ ฌานาภิรเตหิ เอตานิ.
วุฏฺฐหิตฺวาติ ตโต สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย. สมฺมทกฺขาตพฺพานีติ สมฺมา อกฺขาตพฺพานิ,
"สนฺตานิ ปณีตานี"ติ เอวํ เกวลํ อาจิกฺขิตพฺพานิ โถเมตพฺพานิ วณฺเณตพฺพานีติ.
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ปนากาเรน ตํ   สี.,ม. ติณปุริสเก วาติ   ฉ.ม. กณฺเฑ
@ สี. เตน, ม. เนน   ฉ.ม. อติกฺกมฺม   ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๓๐๙-๓๑๐. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=6959&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=6959&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=23&i=240              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=23&A=9041              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=23&A=9253              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=23&A=9253              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒ http://84000.org/tipitaka/read/?index_23

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]