อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 องฺ.อ. (มโนรถ.๓)

                         ๘. ๓. อากงฺขวคฺค
                        ๑. อากงฺขสุตฺตวณฺณนา
     [๗๑] ตติยสฺส ปฐเม สมฺปนฺนสีลาติ ปริปุณฺณสีลา, สีลสมงฺคิโน หุตฺวาติ อตฺโถ.
ตตฺถ ทฺวีหิ การเณหิ สมฺปนฺนสีลตา โหติ สีลวิปตฺติยา จ อาทีนวทสฺสเนน, สีล-
สมฺปตฺติยา จ อานิสํสทสฺสเนน. ตทุภยมฺปิ วิสุทฺธิมคฺเค ๑- วิตฺถาริตํ. ตตฺถ
"สมฺปนฺนสีลา"ติ เอตฺตาวตา กิร ภควา จตุปาริสุทฺธิสีลํ อุทฺทิสิตฺวา "ปาติโมกฺข-
สํวรสํวุตา"ติ อิมินา ตตฺถ เชฏฺฐกํ สีลํ วิตฺถาเรตฺวา ทสฺเสสีติ ทีปวิหารวาสี
สุมตฺเถโร อาห. อนฺเตวาสิโก ปนสฺส เตปิฏกจูฬนาคตฺเถโร อาห:- อุภยตฺถาปิ
ปาติโมกฺขสํวโร ภควตา วุตฺโต. ปาติโมกฺขสํวโรเยว หิ สีลํ, อิตรานิ ปน ตีณิ
สีลนฺติ วุตฺตฏฺฐานํ นาม อตฺถีติ อนนุชานนฺโต วตฺวา อาห:- อินฺทฺริยสํวโร นาม
ฉทฺวารารกฺขามตฺตกเมว, อาชีวปาริสุทฺธิ ธมฺเมน สเมน ปจฺจยุปฺปตฺติมตฺตกํ,
ปจฺจยสนฺนิสฺสิตํ ปฏิลทฺธปจฺจเย อิทมตฺถนฺติ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ปริภุญฺชนมตฺตกํ.
นิปฺปริยาเยน ปาติโมกฺขสํวโรว สีลํ. ยสฺส โส ภินฺโน, อยํ สีสจฺฉินฺโน วิย ปุริโส
หตฺถปาเท เสสานิ รกฺขิสฺสตีติ น วตฺตพฺโพ. ยสฺส ปน โส อโรโค, อยํ อจฺฉินฺนสีโส
วิย ปุริโส ชีวิตํ เสสานิ ปุน ปากติกานิ กาตุํ สกฺโกติ. ตสฺมา "สมฺปนฺนสีลา"ติ
อิมินา ปาติโมกฺขสํวรํ อุทฺทิสิตฺวา  "สมฺปนฺนปาติโมกฺขา"ติ ตสฺเสว เววจนํ วตฺวา
ตํ วิตฺถาเรตฺวา ทสฺเสนฺโต ปาติโมกฺขสํวรสํวุตาติอาทิมาห. ตตฺถ ปาติโมกฺขสํวร-
สํวุตาติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว. อากงฺเขยฺย เจติ อิทํ กสฺมา อารทฺธนฺติ? สีลานิสํส-
ทสฺสนตฺถํ. สเจ หิ ๒- อจิรปพฺพชิตานํ วา ทุปฺปญฺญานํ วา เอวมสฺส "ภควา
`สีลํ ปูเรถ สีลํ ปูเรถา'ติ วทติ, โก นุ โข สีลปูรเณ อานิสํโส, โก วิเสโส,
กา วุฑฺฒี"ติ, เตสํ ทส อานิสํเส ทสฺเสตุํ เอวมาห "อปฺเปว นาม เอตํ
สพฺรหฺมจารีนํ ปิยมนาปตาทึ อาสวกฺขยปริโยสานํ อานิสํสํ สุตฺวาปิ สีลํ
ปริปูเรยฺยุนฺ"ติ.
@เชิงอรรถ: ๑ วิสุทฺธิ. ๑/๑๐,๖๓ สีลนิทฺเทส: สีลานิสํสกถา, สีลสงฺกิเลส (สฺยา)
@๒  ฉ.ม. สเจปิ
     ตตฺถ อากงฺเขยฺย เจติ ยทิ อิจฺเฉยฺย. ปิโย จสฺสนฺติ ปิยจกฺขูหิ
สมฺปสฺสิตพฺโพ, สิเนหุปฺปตฺติยา อุปฏฺฐานภูโต ๑- ภเวยฺยํ. มนาโปติ เตสํ มนวฑฺฒโก,
๒- เตสํ วา มเนน ปตฺตพฺโพ, เมตฺตจิตฺเตน ผริตพฺโพติ อตฺโถ. ครูติ เตสํ
ครุฏฺฐานีโย ปาสาณจฺฉตฺตสทิโส. ภาวนีโยติ "อทฺธายมายสฺมา ชานํ ชานาติ ปสฺสํ
ปสฺสตี"ติ เอวํ สมฺภาวนีโย. สีเลเสฺววสฺส ปริปูริการีติ จตุปาริสุทฺธิสีเลสุเยว
ปริปูริการี อสฺส, อนูเนน ปริปูเรน ๓- อากาเรน สมนฺนาคโต ภเวยฺยาติ วุตฺตํ โหติ.
อชฺฌตฺตํ เจโตสมถมนุยุตฺโตติ อตฺตโน จิตฺตสมเถ ยุตฺโต. อนิรากตชฺฌาโนติ พหิ
อนีหฏชฺฌาโน, อวินาสิตชฺฌาโน วา. วิปสฺสนายาติ สตฺตวิธาย อนุปสฺสนาย. พฺรูเหตา
สุญฺญาคารานนฺติ วฑฺเฒตา สุญฺญาคารานํ. เอตฺถ จ สมถวิปสฺสนาวเสน กมฺมฏฺฐานํ
คเหตฺวา รตฺตินฺทิวํ สุญฺญาคารํ ปวิสิตฺวา นิสีทมาโน ภิกฺขุ "พฺรูเหตา
สุญฺญาคารานนฺ"ติ เวทิตพฺโพ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน อิจฺฉนฺเตน
มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย ๔- อากงฺเขยฺยสุตฺตวณฺณนายํ โอโลเกตพฺโพ.
     ลาภีติ เอตฺถ น ภควา ลาภนิมิตฺตํ สีลาทีสุ ปริปูรณํ กเถติ.  ภควา
หิ "ฆาเสสนํ ฉินฺนกโถ, น วาจํ ปยุตํ ภเณ"ติ ๕- เอวํ สาวเก โอวทติ. โส กถํ
ลาภนิมิตฺตํ สีลาทิปริปูรณํ กเถสฺสติ. ๖- ปุคฺคลชฺฌาสยวเสน ปเนตํ วุตฺตํ. เยสญฺหิ
เอวํ อชฺฌาสโย ภเวยฺย "สเจ มยํ จตูหิ ปจฺจเยหิ น กิลเมยฺยาม, สีลานิ ปริปูเรตุํ
สกฺกุเณยฺยามา"ติ, เตสํ อชฺฌาสยวเสเนวมาห. อปิจ สรสานิสํโส ๗- เอส สีลสฺส
ยทิทํ จตฺตาโร ปจฺจยา นาม. ตถา หิ ปณฺฑิตมนุสฺสา โกฏฺฐาทีสุ ฐปิตํ นีหริตฺวา
อตฺตนาปิ อปริภุญฺชิตฺวา สีลวนฺตานํ เทนฺติ สีลสฺส สรสานิสํสทสฺสนตฺถเมตํ วุตฺตํ.
     ตติยวาเร เยสาหนฺติ เยสํ อหํ. เตสนฺเต การาติ เตสํ เทวานํ วา มนุสฺสานํ
วา เต มยิ กตา ปจฺจยทานการา. มหปฺผลา โหนฺตุ มหานิสํสาติ โลกิยสุเขน
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปทฏฺฐานภูโต  ๒ ฉ.ม. มนวฑฺฒนโก
@๓ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ  ๔ ป.สู ๑/๖๔/๑๖๖
@๕ ขุ.สุ. ๒๕/๗๑๗/๔๗๔ นาลกสุตฺต  ๖ ฉ.ม. กเถยฺย  ๗ สี.,ม. ทสานิสํโส
ผลภูเตน มหปฺผลา, โลกุตฺตเรน มหานิสํสา. อุภยํ วา เอตํ เอกตฺถเมว. สีลาทิคุณ-
ยุตฺตสฺส หิ กฏจฺฉุภิกฺขาปิ ปญฺจรตนมตฺตาย ภูมิยา ปณฺณสาลาปิ กตฺวา ทินฺนา
อเนกานิ กปฺปสหสฺสานิ ทุคฺคติวินิปาตโต รกฺขติ, ปริโยสาเน จ อมตาย ธาตุยา
นิพฺพานสฺส ปจฺจโย โหติ. "ขีโรทนํ อหมทาสินฺ"ติอาทีนิ ๑- เจตฺถ วตฺถูนิ. สกลเมว
วา เปตวตฺถุ วิมานวตฺถุ จ สาธกํ.
     จตุตฺถวาเร เปตาติ มจฺจุภวํ ๒- คตา. ญาตีติ สสฺสุสสุรปกฺขิกา. สาโลหิตาติ
เอกโลหิตพทฺธา ปิตามหาทโย. ๓-  กาลกตาติ มตา. เตสนฺตนฺติ เตสํ ตํ มยิ ปสนฺน-
จิตฺตํ, ตํ วา ปสนฺเนน จิตฺเตน อนุสฺสรณํ. ยสฺส หิ ภิกฺขุโน กาลกโต ปิตา
วา มาตา วา "อมฺหากํ ญาตกตฺเถโร สีลวา กลฺยาณธมฺโม"ติ ปสนฺนจิตฺโต
หุตฺวา ตํ ภิกฺขุํ อนุสฺสรติ, ตสฺส โส จิตฺตปฺปสาโทปิ ตํ อนุสฺสรณมตฺตํปิ มหปฺผลํ
มหานิสํสเมว โหติ.
     อรติรติสโหติ เนกฺขมฺมปฏิปตฺติยํ ๔- อรติยา กามคุเณสุ รติยา จ สโห อภิภวิตา
อชฺโฌตฺถริตา. ภยเภรวสโหติ เอตฺถ ภยํ จิตฺตุตฺราโสปิ อารมฺมณํปิ, เภรวํ
อารมฺมณเมว.

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้า ๓๕๖-๓๕๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=16&A=8004&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=16&A=8004&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=24&i=71
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=24&A=3117
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=24&A=2939
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=24&A=2939
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๒
http://84000.org/tipitaka/read/?index_24