อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๖๓๘} อกฺกนฺตสฺสาติ ฉตฺตทณฺฑเก องฺคุลนฺตรํ อปฺปเวเสตฺวา เกวลํ
ปาทุกํ อกฺกมิตฺวา ิตสฺส ฯ ปฏิมุกฺกสฺสาติ ปฏิมุญฺจิตฺวา ิตสฺส ฯ
อุปาหนายปิ เอเสว นโย ฯ โอมุกฺโกติ ปเนตฺถ ปณฺหิกพนฺธํ
โอมุญฺจิตฺวา ิโต วุจฺจติ ฯ {๖๔๐} ยานคตสฺสาติ เอตฺถ สเจปิ ทฺวีหิ
ชเนหิ หตฺถสงฺฆาเฏน คหิโต สาฏเก วา เปตฺวา อํเสน วยฺหติ
อยุตฺเต วา วยฺหาทิเก ยาเน วิสงฺขริตฺวา วา ปิเต จกฺกมตฺเตปิ
นิสินฺโน ยานคโตเตฺวว สงฺขฺยํ คจฺฉติ ฯ สเจ ปน เทฺวปิ
เอกยาเน นิสินฺนา โหนฺติ วฏฺฏติ ฯ วิสุํ นิสินฺเนสุปิ อุจฺเจ
ยาเน นิสินฺเนน นีเจ ยาเน นิสินฺนสฺส ธมฺมํ เทเสตุํ วฏฺฏติ ฯ
สมปฺปมาเณปิ วฏฺฏติ ฯ ปุริเม ยาเน นิสินฺเนน ปจฺฉิเม นิสินฺนสฺส
ธมฺมํ เทเสตุํ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉิเม ปน อุจฺจตเรปิ นิสินฺเนน ธมฺมํ
เทเสตุํ น วฏฺฏติ ฯ {๖๔๑} สยนคตสฺสาติ อนฺตมโส กฏสารเกปิ
ปกติภูมิยํปิ นิปนฺนสฺส อุจฺเจปิ มญฺเจ วา ปิเ วา ภูมิปฺปเทเส
วา ิเตน วา นิสินฺเนน วา ธมฺมํ เทเสตุํ น วฏฺฏติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๓.
สยนคเตน ปน สยนคตสฺส อุจฺจตเร วา สมปฺปมาเณ วา
นิปนฺเนน ธมฺมํ เทเสตุํ วฏฺฏติ ฯ นิปนฺเนน ิตสฺส วา
นิสินฺนสฺส วา ธมฺมํ เทเสตุํ วฏฺฏติ ฯ นิสินฺเนนาปิ ิตสฺส วา
นิสินฺนสฺส วา วฏฺฏติ ฯ ิเตน ิตสฺเสว วฏฺฏติ ฯ {๖๔๒} ปลฺลตฺถิกายาติ
อาโยคปลฺลตฺถิกาย วา หตฺถปลฺลตฺถิกาย วา ทุสฺสปลฺลตฺถิกาย วา
ยาย กายจิ ปลฺลตฺถิถาย นิสินฺนสฺส อคิลานสฺส ธมฺมํ เทเสตุํ
น วฏฺฏติ ฯ {๖๔๓} เวิตสีสสฺสาติ ทุสฺสเวเนน วา มาลาทีหิ วา
ยถา เกสนฺโต น ทิสฺสติ เอวํ เวิตสีสสฺส ฯ {๖๔๔} โอคุณฺิตสีสสฺสาติ
สสีสํ ปารุตสฺส ฯ {๖๔๕} ฉมายํ นิสินฺเนนาติ ภูมิยํ นิสินฺเนน ฯ อาสเน
นิสินฺนสฺสาติ อนฺตมโส วตฺถํปิ ติณานิปิ สนฺถริตฺวา นิสินฺนสฺส ฯ
     {๖๔๗} ฉวกสฺสาติ จณฺฑาลสฺส ฯ ฉวกาติ จณฺฑาลี ฯ นิลีโนติ
ปฏิจฺฉนฺโน หุตฺวา ฯ ยตฺร หิ นามาติ โย หิ นาม ฯ
สพฺพมิทํ จ ปริคตนฺติ ตตฺเถว ปริปตีติ สพฺโพ อยํ โลโก สงฺกรํ
คโต นิมฺมริยาโทติ เอวํ วจนํ วตฺวา ตตฺเถว เตสํ ทฺวินฺนํปิ
อนฺตรา รุกฺขโต ปติโต ฯ ปติตฺวา จ ปน อุภินฺนํปิ ปุรโต
ตฺวา อิมํ คาถํ อภาสิ อุโภ อตฺถํ น ชานนฺติ ฯเปฯ อสฺมา
กุมฺภมิวาภิทาติ ๑- ฯ ตตฺถ อุโภ อตฺถํ น ชานนฺตีติ เทฺวปิ ชนา
ปาลิยา อตฺถํ น ชานนฺติ ฯ ธมฺมํ น ปสฺสเรติ ปาลึ
น ปสฺสนฺติ ฯ กตเม เต อุโภติ ฯ โย จายํ มนฺตํ วาเจติ
โย จาธมฺเมน ธียตีติ เอวํ พฺราหฺมณํ จ ราชานํ จ อุโภปิ
อธมฺมิกภาเว เปสิ ฯ ตโต พฺราหฺมโณ สาลีนนฺติ คาถมาห ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวิภงฺค. ๒/๕๖๕-๕๖๖. นย. ชา. ขุ. ๒๗/๑๓๔.๑๓๕.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๔.
ตสฺสตฺโถ ชานามหํ โภ อยํ อธมฺโมติ อปิจ โข มยา ทีฆรตฺตํ
สปุตฺตทารปริชเนน รญฺโ สนฺตโก สาลีนํ โอทโน ภุตฺโต ฯ
สุจิมํสูปเสจโนติ นานปฺปการวิกติสํปาทิตํ สุจิมํสูปเสจนํ
อามิสกรณมสฺสาติ สุจิมํสูปเสจโน ฯ ตสฺมา ธมฺเม น วตฺตามีติ
ยสฺมา เอวํ มยา รญฺโ โอทโน ภุตฺโต อญฺเ จ พหู ลาภา
ลทฺธา ตสฺมา ธมฺเม อหํ น วตฺตามิ อุทเร พทฺโธ หุตฺวา
น ธมฺมํ อชานนฺโต อยํ หิ ธมฺโม อริเยหิ วณฺณิโต ปสฏฺโ
โถมิโตติ ชานามิ ฯ อถ นํ ฉวโก ธิรตฺถูติอาทินา คาถาทฺวเยน
อชฺฌภาสิ ฯ ตสฺสตฺโถ โย ตยา ธนลาโภ จ ยสลาโภ จ
ลทฺโธ ธิรตฺถุ ตํ ธนลาภํ ยสลาภญฺจ พฺราหฺมณ ๑- ฯ กสฺมา ฯ
ยสฺมา อยํ ตยา ลทฺธลาโภ อายตึ อปาเยสุ วินิปาตนเหตุนา
สมฺปตฺติ จ อธมฺมจรเณน วุตฺติ นาม โหติ ฯ เอวรูปา ยา
วุตฺติ อายตึ วินิปาเตน อิธ อธมฺมจรเณน วา นิปฺปชฺชติ
กินฺตาย วุตฺติยา ฯ เตน วุตฺตํ
        ธิรตฺถุ ตํ ธนลาภํ        ยสลาภญฺจ พฺราหฺมณ
        ยา วุตฺติ วินิปาเตน      อธมฺมจรเณน วาติ ๒- ฯ
     ปริพฺพช มหาพฺรเหฺมติ มหาพฺราหฺมณ อิโต เทสา สีฆํ ปลายสฺสุ ฯ
ปจนฺตญฺเปิ ปาณิโนติ อญฺเปิ สตฺตา ปจนฺติ เจว ภุญฺชนฺติ จ
น เกวลํ ตฺวญฺเจว ราชา จ ฯ มา ตํ อธมฺโม อาจริโต
อสฺมา กุมฺภมิวาภิทาติ สเจ หิ ตฺวํ อิโต อปริพฺพชิตฺวา อิมํ
อธมฺมํ อาจริสฺสสิ ตโต ตํ โส อธมฺโมเอว อาจริโต ยถา
@เชิงอรรถ: ๑. ปาลิยํ ธิรตฺถุ ตํ ยสลาภํ ธนลาภญฺจ พฺราหฺมณาติ ทิสฺสติ. ๒. ชา. ขุ. ๒๗/๑๓๔.
@ ๑๓๕.๒๖๑.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๕.
อุทกกุมฺภํ ปาสาโณ ภินฺเทยฺย เอวํ ภิชฺชติ ๑- เตน มยํ วทาม
        ปริพฺพช มหาพฺรเหฺม      ปจนฺตญฺเปิ ปาณิโน
        มา ตํ อธมฺโม อาจริโต   อสฺมา กุมฺภมิวาภิทาติ ๒- ฯ
     อุจฺเจ อาสเนติ อนฺตมโส ภูมิปฺปเทเสปิ อุนฺนตตเร นิสินฺนสฺส ธมฺมํ
เทเสตุํ น วฏฺฏติ ฯ {๖๔๘} น ิเตน นิสินฺนสฺสาติ สเจปิ เถรูปฏฺานํ คนฺตฺวา
ิตํ ทหรภิกฺขุํ อาสเน นิสินฺโน มหาเถโร ปญฺหํ ปุจฺฉติ น กเถตพฺพํ ฯ
คารเวน ปน เถรํ อุฏฺหิตฺวา ปุจฺฉถาติ วตฺตุํ น สกฺกา ฯ
ปสฺเส ิตสฺส ภิกฺขุสฺส กเถมีติ กเถตุํ วฏฺฏติ ฯ {๖๔๙} น ปจฺฉโต
คจฺฉนฺเตนาติ เอตฺถ สเจ ปุรโต คจฺฉนฺโต ปจฺฉโต คจฺฉนฺตํ
ปญฺหํ ปุจฺฉติ น กเถตพฺพํ ฯ ปจฺฉิมสฺส ภิกฺขุโน กเถมีติ
กเถตุํ วฏฺฏติ ฯ สทฺธึอุคฺคหิตธมฺมํ ปน สชฺฌายิตุํ วฏฺฏติ ฯ
สมธุเรน คจฺฉนฺตสฺส กเถตุํ วฏฺฏติ ฯ {๖๕๐} น อุปฺปเถนาติ เอตฺถาปิ
สเจ เทฺวปิ สกฏปเถ เอเกกจกฺกปเถน อุปฺปเถเนว วา สมธุรํ
คจฺฉนฺติ วฏฺฏติ ฯ
     {๖๕๑} อสญฺจิจฺจาติ ปฏิจฺฉนฺนฏฺานํ คจฺฉนฺตสฺส สหสา อุจฺจาโร
วา ปสฺสาโว วา นิกฺขมติ อสญฺจิจฺจ กโต นาม อนาปตฺติ ฯ
     {๖๕๒} น หริเตติ เอตฺถ ยํปิ ชีวรุกฺขสฺส มูลํ ปวิยํ ทิสฺสมานํ คจฺฉติ
สาขา วา ภูมิลคฺคา คจฺฉติ สพฺพํ หริตสงฺขาตเมว ฯ ขนฺเธ นิสีทิตฺวา
อปหริตฏฺาเน ปาเตตุํ วฏฺฏติ ฯ อปหริตฏฺานํ โอโลเกนฺตสฺเสว
สหสา นิกฺขมติ คิลานฏฺาเน ิโต โหติ วฏฺฏติ ฯ อปหริเต
@เชิงอรรถ: ๑. ภินฺทิสฺสติ. ๒. ชา. ขุ. ๒๗/๑๓๔.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๖.
กโตติ อปหริตํ อลภนฺเต ติณณฺฑูปกํ วา ปลาลณฺฑูปกํ วา
เปตฺวา กโตปิ ปจฺฉา หริตํ โอตฺถรติ วฏฺฏติเยว ฯ เขเฬน
เจตฺถ สึฆานิกาปิ สงฺคหิตาติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ {๖๕๓} น อุทเกติ
เอตํ ปริโภคอุทกเมว สนฺธาย วุตฺตํ ฯ วจฺจกุฏีสมุทฺทาทิอุทเกสุ
ปน อปริโภเคสุ อนาปตฺติ ฯ เทเว วสฺสนฺเต สมนฺตโต
อุทโกโฆ โหติ ฯ อนุทกฏฺานํ โอโลเกนฺตสฺเสว นิกฺขมติ
วฏฺฏติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน วุตฺตํ ตาทิเส กาเล อนุทกฏฺานํ
อลภนฺเตน กาตุํ วฏฺฏตีติ ฯ เสสํ สพฺพสิกฺขาปเทสุ อุตฺตานเมว ฯ
                     สตฺตโม วคฺโค ฯ
     สมุฏฺานาทิทีปนตฺถาย ปเนตฺถ อิทํ ปกิณฺณกํ
อุชฺชคฺฆิกอุจฺจาสทฺทปฏิสํยุตฺตานิ จตฺตาริ สกวเฬน มุเขน พฺยาหรณํ เอกํ
ฉมา นีจาสนฏฺานปจฺฉโตคมนอุปฺปถคมนปฏิสํยุตฺตานิ ปญฺจาติ อิมานิ
ทสสิกฺขาปทานิ สมนุภาสนสมุฏฺานานิ กายวาจาจิตฺตโต สมุฏฺหนฺติ
กิริยา สญฺาวิโมกฺขานิ สจิตฺตกานิ โลกวชฺชานิ กายกมฺมานิ
วจีกมฺมานิ อกุสลจิตฺตานิ ทุกฺขเวทนานีติ ฯ สูโปทนวิญฺตฺติสิกฺขาปทํ
เถยฺยสตฺถสมุฏฺานํ กายจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺาติ
กิริยา สญฺาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ โลกวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ
อกุสลจิตฺตํ ทุกฺขเวทนนฺติ ฯ ฉตฺตปาณิทณฺฑปาณิสตฺถปาณิ-
อาวุธปาณิปาทุกอุปาหนยานสยนปลฺลตฺถิกเวิตโอคุณฺิตนามกานิ
เอกาทส สิกฺขาปทานิ ธมฺมเทสนสมุฏฺานานิ วาจาจิตฺตโต สมุฏฺหนฺติ
กิริยากิริยานิ สญฺาวิโมกฺขานิ สจิตฺตกานิ โลกวชฺชานิ วจีกมฺมานิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๐๗.
อกุสลจิตฺตานิ ทุกฺขเวทนานีติ ฯ อวเสสานิ เตปณฺณาส สิกฺขาปทานิ
ปมปาราชิกสมุฏฺานานีติ ฯ สพฺพเสขิเยสุ อาพาธปจฺจยา
อนาปตฺติ ฯ ถูปีกตปิณฺฑปาเต สูปพฺยญฺชนปฏิจฺฉาทเน อุชฺฌานสญฺมฺหีติ
ตีสุ สิกฺขาปเทสุ คิลาโน นตฺถีติ ฯ
                เสขิยวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๕๐๒-๕๐๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=10574&modeTY=1&pagebreak=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=10574&modeTY=1&pagebreak=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=862
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=16094
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=10218
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=10218
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_2