อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๓๔๒} เตน สมเยนาติ กุฏิการสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ อาฬวกาติ
อาฬวีรฏฺเ ชาตา ทารกา อาฬวกา นาม ฯ เต ปพฺพชิตกาเลปิ
อาฬวกาเตฺวว ปญฺายึสุ ฯ สนฺธาย วุตฺตํ อาฬวกา ภิกฺขูติ ฯ
สญฺาจิกาโยติ สยํ ยาจิตฺวา คหิตูปกรณาโย ฯ การาเปนฺตีติ
กโรนฺติปิ การาเปนฺติปิ ฯ เต กิร สาสเน วิปสฺสนาธุรญฺจ
คนฺถธุรญฺจาติ เทฺวปิ ธุรานิ ฉฑฺเฑตฺวา นวกมฺมเมว ธุรํ กตฺวา ปคฺคณฺหึสุ ฯ
อสฺสามิกาโยติ อนิสฺสราโย กาเรตฺวา ทายเกน วิรหิตาโยติ อตฺโถ ฯ
อตฺตุทฺเทสิกาโยติ อตฺตานํ อุทฺทิสฺส อตฺตโน อตฺถาย อารทฺธาโยติ
อตฺโถ ฯ อปฺปมาณิกาโยติ เอตฺตเกน นิฏฺ คจฺฉิสฺสนฺตีติ เอวํ
ปริจฺฉินฺนปฺปมาณาโย ๑- พุฑฺฒิปฺปมาณาโย วา มหปฺปมาณาโยติ
อตฺโถ ฯ ยาจนาเยว พหุลา เอเตสํ มนฺทํ อญฺ กมฺมนฺติ
ยาจนพหุลา ฯ เอวํ วิญฺตฺติพหุลา เวทิตพฺพา ฯ อตฺถโต ปเนตฺถ
นานาการณํ  นตฺถิ ฯ อเนกกฺขตฺตุํ ปุริสํ เทถ ปุริสตฺถกรํ เทถาติ
ยาจนฺตานเมตํ อธิวจนํ ฯ ตตฺถ มูลจฺเฉชฺชาย ปุริสํ ยาจิตุํ น
วฏฺฏติ ฯ สหายตฺถาย กมฺมกรณตฺถาย ปุริสํ เทถาติ ยาจิตุํ
วฏฺฏติ ฯ ปุริสตฺถกรนฺติ ปุริเสน กาตพฺพํ หตฺถกมฺมํ วุจฺจติ ตํ
ยาจิตุํ วฏฺฏติ ฯ
     หตฺถกมฺมนฺนาม กิญฺจิ วตฺถุ น โหติ ตสฺมา ตํ เปตฺวา
มิคลุทฺธกมจฺฉพนฺธกาทีนํ สกกมฺมํ อวเสสํ สพฺพํ กปฺปิยํ ฯ กึ
ภนฺเต อาคตตฺถ เกน กมฺมนฺติ ปุจฺฉิเต วา อปุจฺฉิเต วา ยาจิตุํ
วฏฺฏติ ฯ วิญฺตฺติปจฺจยา โทโส นตฺถิ ฯ ตสฺมา มิคลุทฺธกาทโย
สกกมฺมํ น ยาจิตพฺพา ฯ หตฺถกมฺมํ เทถาติ อนิยาเมตฺวาปิ น
ยาจิตพฺพา ฯ เอวํ ยาจิตา หิ เต สาธุ ภนฺเตติ ภิกฺขุํ
@เชิงอรรถ: ๑. อปฺปริจฺฉินฺนปฺปมาณาโยติปิ ปาโ ฯ
อุยฺโยเชตฺวา มิเคปิ มาเรตฺวา อาหเรยฺยุํ ฯ นิยเมตฺวา ปน
วิหาเร กิญฺจิ กาตพฺพํ อตฺถิ ตตฺถ หตฺถกมฺมํ เทถาติ ยาจิตพฺพา ฯ
ผาลนงฺคลาทีนิ อุปกรณานิ คเหตฺวา กสิตุํ วา วปิตุํ วา ลายิตุํ
วา คจฺฉนฺตํ สกิจฺจปฺปสุตํปิ กสกํ วา อญฺ วา กญฺจิ หตฺถกมฺมํ
ยาจิตุํ วฏฺฏเตว ฯ โย ปน วิฆาสาโท วา อญฺโ วา โกจิ นิกฺกมฺโม
นิรตฺถกกถํ วา กเถนฺโต นิทฺทายนฺโต วา วิหรติ เอวรูปํ อยาจิตฺวาปิ
เอหิ เร อิทํ วา อิทํ วา กโรหีติ ยทิจฺฉิตํ การาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ
หตฺถกมฺมสฺส ปน สพฺพกปฺปิยภาวทีปนตฺถํ อิมํ นยํ กเถนฺติ ฯ
สเจ หิ ภิกฺขุ ปาสาทํ กาเรตุกาโม โหติ ถมฺภตฺถาย
ปาสาณโกฏฺฏกานํ ฆรํ คนฺตฺวา วตฺตพฺพํ หตฺถกมฺมํ ลทฺธุํ วฏฺฏติ อุปาสกาติ ฯ
กึ กาตพฺพํ ภนฺเตติ ฯ ปาสาณตฺถมฺภา อุทฺธริตฺวา ทาตพฺพาติ ฯ
สเจ เต อุทฺธริตฺวา เทนฺติ อุทฺธริตฺวา นิกฺขิตฺเต อตฺตโน ถมฺเภ วา
เทนฺติ วฏฺฏติ ฯ อถาปิ วทนฺติ อมฺหากํ ภนฺเต หตฺถกมฺมํ กาตุํ
ขโณ นตฺถิ อญฺ อุทฺธราเปถ ตสฺส มูลํ ทสฺสามาติ อุทฺธราเปตฺวา
ปาสาณตฺถมฺเภ อุทฺธฏมนุสฺสานํ มูลํ เทถาติ วตฺตุํ วฏฺฏติ ฯ
เอเตเนว อุปาเยน ปาสาททารูนํ อตฺถาย วฑฺฒกีนํ สนฺติกํ
อิฏฺกตฺถาย อิฏฺกวฑฺฒกีนํ ฉาทนตฺถาย เคหจฺฉาทนกานํ จิตฺตกมฺมตฺถาย
จิตฺตการกานนฺติ เยน เยน อตฺโถ โหติ ตสฺส ตสฺส อตฺถาย
เตสํ เตสํ สิปฺปการกานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา หตฺถกมฺมํ ยาจิตุํ วฏฺฏติ ฯ
หตฺถกมฺมยาจนวเสน จ มูลจฺเฉชฺชาย วา ภตฺตเวตฺตนานุปฺปทาเนน
วา ลทฺธมฺปิ สพฺพํ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ อรญฺโต อาหราเปนฺเตน จ
สพฺพํ อนชฺฌาวุฏฺกํ อาหราเปตพฺพํ ฯ น เกวลญฺจ  ปาสาทํ
กาเรตุกาเมน มญฺจปีปตฺตปริสฺสาวนธมกรกจีวราทีนิ กาเรตุกาเมนาปิ
ทารุโลหสุตฺตาทีนิ ลภิตฺวา เต เต สิปฺปการเก อุปสงฺกมิตฺวา
วุตฺตนเยเนว หตฺถกมฺมํ ยาจิตพฺพํ ฯ หตฺถกมฺมยาจนวเสน จ
มูลจฺเฉชฺชาย วา ภตฺตเวตฺตนานุปฺปทาเนน วา ลทฺธมฺปิ สพฺพํ คเหตพฺพํ ฯ
สเจ ปน กาตุํ น อิจฺฉนฺติ ภตฺตเวตฺตนํ ปจฺจาสึสนฺติ อกปฺปิยํ
กหาปณาทิ น ทาตพฺพํ ฯ ภิกฺขาจารวตฺเตน ตณฺฑุลาทีนิ ปริเยสิตฺวา
ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ หตฺถกมฺมวเสน ปตฺตํ กาเรตฺวา ตเถว ปาเจตฺวา
นวปกฺกสฺส ปตฺตสฺส ปุญฺฉนเตลตฺถาย อนฺโตคามํ ปวิฏฺเน ภิกฺขาย
อาคโตติ สลฺลกฺเขตฺวา ยาคุยา วา ภตฺเต วา อานีเต หตฺเถน
ปตฺโต ปิทหิตพฺโพ ฯ สเจ อุปาสิกา กึ ภนฺเตติ ปุจฺฉติ ฯ
นวปกฺโก ปตฺโต ปุญฺฉนเตเลน อตฺโถติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ สา เทหิ
ภนฺเตติ ปตฺตํ คเหตฺวา เตเลน ปุญฺฉิตฺวา ยาคุยา วา ภตฺตสฺส วา
ปูเรตฺวา เทติ วิญฺตฺติ นาม น โหติ คเหตุํ วฏฺฏตีติ ฯ ภิกฺขู
ปเคว ปิณฺฑาย จริตฺวา อาสนสาลํ คนฺตฺวา อาสนํ อปสฺสนฺตา
ติฏฺนฺติ ฯ ตตฺร เจ อุปาสิกา ภิกฺขู ิเต ทิสฺวา สยเมว อาสนานิ
อาหราเปนฺติ ฯ นิสีทิตฺวา คจฺฉนฺเตหิ อาปุจฺฉิตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ
อนาปุจฺฉา คตานมฺปิ นฏฺ คีวา น โหติ ฯ อาปุจฺฉิตฺวา คมนํ ปน
วตฺตํ ฯ สเจ ภิกฺขูหิ อาสนานิ อาหรถาติ วุตฺเตหิ อาหฏานิ โหนฺติ
อาปุจฺฉิตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ อนาปุจฺฉา คตานํ วตฺตเภโท จ นฏฺญฺจ
คีวาติ ฯ อตฺถรโกชวกาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ มจฺฉิกา พหุกา โหนฺติ
มจฺฉิกาวีชนึ อาหรถาติ วตฺตพฺพํ ฯ ปุจิมนฺทสาขาทีนิ อาหรนฺติ
กปฺปิยํ การาเปตฺวา ปฏิคฺคเหตพฺพานิ ฯ อาสนสาลายํ อุทกภาชนํ
ริตฺตํ โหติ ธมกรกํ คณฺหาติ น วตฺตพฺพํ ฯ ธมกรกํ หิ ริตฺตภาชเน
ปกฺขิปนฺโต ภินฺเทยฺย ฯ นทึ วา ตฬากํ วา คนฺตฺวา ปน อุทกํ
อาหราติ วตฺตุํ วฏฺฏติ ฯ เคหโต อาหราติ เนว วตตุํ วฏฺฏติ ฯ
น อาหฏํ ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ อาสนสาลายํ วา อรญฺเก วา
ภตฺตกิจฺจํ กโรนฺเตหิ ตตฺถ ชาตกํ อนชฺฌาวุฏฺกํ ยงฺกิญฺจิ
อุตฺตริภงฺคารหํ ปตฺตํ วา ผลํ วา สเจ กิญฺจิ กมฺมํ กโรนฺตํ อาหราเปติ
หตฺถกมฺมวเสน อาหราเปตฺวา ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ อลชฺชีหิ ปน
ภิกฺขูหิ วา สามเณเรหิ วา หตฺถกมฺมํ น กาเรตพฺพํ ฯ อยํ ตาว
ปุริสตฺถกเร นโย ฯ โคณํ ปน อญฺาตกอปฺปวาริตฏฺานโต
อาหราเปตุํ น วฏฺฏติ ฯ อาหราเปนฺตสฺส ทุกฺกฏํ ฯ
าตกปฺปวาริตฏานโตปิ มูลจฺเฉชฺชาย ยาจิตุํ น วฏฺฏติ ฯ ตาวกาลิกนเยน
สพฺพตฺถ วฏฺฏติ ฯ เอวํ อาหราปิตญฺจ โคณํ รกฺขิตฺวา ชคฺคิตฺวา
สามิกา นํ ปฏิจฺฉาเปตพฺพา ฯ สจสฺส ปาโท วา สิงฺคํ วา
ภิชฺชติ นสฺสติ วา ตํ สามิกา เจ สมฺปฏิจฺฉนฺติ อิจฺเจตํ
กุสลํ โน เจ สมฺปฏิจฺฉนฺติ คีวา โหติ ฯ สเจ ตุมฺหากํเยว
เทมาติ วทนฺติ น สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ ฯ วิหารสฺส เทมาติ วุตฺเต
ปน อารามิกานํ อาจิกฺขถ ชคฺคนตฺถายาติ วตฺตพฺพา ฯ สกฏํ
เทถาติปิ อญฺาตกอปฺปวาริเต วตฺตุํ น วฏฺฏติ ฯ วิญฺตฺติเยว
โหติ ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ าตกปฺปวาริตฏฺาเน ปน วฏฺฏติ ฯ
ตาวกาลิกํ วฏฺฏติ ฯ กมฺมํ กตฺวา ปุน ทาตพฺพํ ฯ สเจ เนมิอาทีนิ
ภิชฺชนฺติ ปากติกานิ กตฺวา ทาตพฺพํ ฯ นฏฺเ คีวา โหติ ฯ
ตุมฺหากเมว เทมาติ วุตฺเต ทารุภณฺฑํ นาม สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ
เอเสว นโย วาสีผรสุกุารีกุทฺทาลนิขาทเนสุ วลฺลิอาทีสุ จ
ปรปริคฺคหิเตสุ ฯ ครุภณฺฑปฺปโหนเกสุเยว จ วลฺลิอาทีสุ วิญฺตฺติ
โหติ น ตโต โอรํ ฯ อนชฺฌาวุฏฺกํ ปน ยงฺกิญฺจิ อาหราเปตุํ
วฏฺฏติ ฯ รกฺขิตโคปิตฏฺาเนเยว หิ วิญฺตฺติ นาม วุจฺจติ ฯ สา
ทฺวีสุ ปจฺจเยสุ สพฺเพน สพฺพํ น วฏฺฏติ ฯ เสนาสนปจฺจเย ปน
อาหร เทหีติ วิญฺตฺติมตฺตเมว น วฏฺฏติ ฯ ปริกโถภาสนิมิตฺตกมฺมานิ
วฏฺฏนฺติ ฯ ตตฺถ อุโปสถาคารํ วา โภชนสาลํ วา อญฺ
วา กิญฺจิ เสนาสนํ อิจฺฉโต อิมสฺมึ วต โอกาเส  เอวรูปํ เสนาสนํ
กาตุํ วฏฺฏตีติ วา ยุตฺตนฺติ วา อนุรูปนฺติ วา อาทินา นเยน
วจนํ ปริกถา นาม ฯ อุปาสกา ตุมฺเห กุหึ วสถาติ ปาสาเท
ภนฺเตติ ภิกฺขูนํ ปน อุปาสกา ปาสาโท น วฏฺฏตีติ ฯ
เอวมาทิวจนํ โอภาโส นาม ฯ มนุสฺเส ทิสฺวา รชฺชุํ ปสาเรติ ขีเล
อาโกฏฺฏาเปติ กึ อิทํ ภนฺเตติ วุตฺเต อิทํ อาวาสํ กริสฺสามาติ
เอวมาทิกรณํ ปน นิมิตฺตกมฺมํ นาม ฯ คิลานปจฺจเย ปน
วิญฺตฺติปิ วฏฺฏติ ปเคว ปริกถาทีนิ ฯ
     มนุสฺสา อุปทฺทุตา ยาจนาย อุปทฺทุตา วิญฺตฺติยาติ เตสํ
ภิกฺขูนํ ตาย ยาจนาย วิญฺตฺติยา จ ปีฬิตา ฯ อุพฺภิชฺชนฺติปีติ
กินฺนุ อาหราเปสฺสนฺตีติ อุพฺเพคํ อิญฺชนํ จลนํ ปฏิลภนฺติ ฯ
อุตฺตสนฺติปีติ อหึ วิย ทิสฺวา สหสา อุตฺตสิตฺวา อุกฺกมนฺติ ฯ
ปลายนฺติปีติ ทูรโตเยน วา เตน วา ปลายนฺติ ฯ อญฺเนปิ คจฺฉนฺตีติ
ยํ มคฺคํ ปฏิปนฺนา ตํ ปหาย นิวตฺติตฺวา วามํ วา ทกฺขิณํ วา
คเหตฺวา คจฺฉนฺติ ฯ ทฺวารํปิ ถเกนฺติ ฯ
     {๓๔๔} ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเวติ อิติ ภควา เต ภิกฺขู ครหิตฺวา ตทนุรูปญฺจ
ธมฺมีกถํ กตฺวา ปุนปิ วิญฺตฺติยา โทสํ ปากฏํ กุรุมาโน อิมานิ
ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเวติ อาทินา นเยน ตีณิ วตฺถูนิ ทสฺเสสิ ฯ ตตฺถ
มณิกณฺโติ โส กิร นาคราชา สพฺพกามททํ มหคฺฆํ มณึ กณฺเ
ปิลนฺธิตฺวา จรติ ตสฺมา มณิกณฺโเตฺวว ปญฺายิตฺถ ฯ
อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กริตฺวา อฏฺาสีติ โส กิร เตสํ ทฺวินฺนํ อิสีนํ
กนิฏฺโ อิสิ เมตฺตาวิหารี อโหสิ ตสฺมา โส นาคราชา นทิโต
อุตฺตริตฺวา เทววณฺณํ นิมฺมินิตฺวา ตสฺส สนฺติเก นิสีทิตฺวา สมฺโมทนียํ
กถํ กตฺวา ตํ เทววณฺณํ ปหาย สกวณฺณเมว อุปคนฺตฺวา ตํ อิสึ
ปริกฺขิปิตฺวา ปสนฺนาการํ กโรนฺโต อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กตฺวา
ฉตฺตํ วิย ธารยมาโน มุหุตฺตํ ตฺวา ปกฺกมติ ฯ เตน วุตฺตํ
อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ กริตฺวา อฏฺาสีติ ฯ มณิมสฺส กณฺเ
ปิลนฺธนนฺติ มณึ อสฺส กณฺเ ปิลนฺธิตํ อามุตฺตนฺติ อตฺโถ ฯ
เอกมนฺตํ อฏฺาสีติ เตน เทววณฺเณน อาคนฺตฺวา ตาปเสน สทฺธึ
สมฺโมทมาโน เอกสฺมึ ปเทเส อฏฺาสิ ฯ มมนฺนปานนฺติ มม
อนฺนญฺจ ปานญฺจ ฯ วิปุลนฺติ ปหุตํ ฯ อุฬารนฺติ ปณีตํ ฯ
อติยาจโกสีติ อติวิย ยาจโก ฯ ปุนปฺปุนํ ยาจโกสีติ วุตฺตํ โหติ ฯ
สุสูติ ตรุโณ ถามสมฺปนฺโน โยพฺพนปฺปตฺตปุริโส ฯ สกฺขราติ
วุจฺจติ กาฬสิลา ฯ ตตฺถ โธโต อสิ สกฺขรโธโต นาม วุจฺจติ ฯ
สกฺขรโธโต ปาณิมฺหิ อสฺสาติ สกฺขรโธตปาณิ ฯ ปาสาเณ
โธตนิสิตขคฺคหตฺโถติ อตฺโถ ฯ ยถา โส อสิหตฺโถ ปุริโส ตาเสยฺย
เอวํ ตาเสสิ มํ ฯ เสลํ มํ ยาจมาโนติ มณึ ยาจนฺโตติ อตฺโถ ฯ
น ตํ ยาเจติ ตํ น ยาเจยฺย ฯ กตรํ ฯ ยสฺส ปิยํ ชิคึเสติ
ยํ อสฺส สตฺตสฺส ปิยนฺติ ชาเนยฺย ฯ กิมงฺคํ ปน มนุสฺสภูตานนฺติ
มนุสฺสภูตานํ อมนาปาติ กิเมเวตฺถ วตฺตพฺพํ ฯ
     {๓๔๕} สกุณสงฺฆสฺส สทฺเทน อุพฺพาฬฺโหติ โส กิร สกุณสงฺโฆ
ปมยามญฺจ ปจฺฉิมยามญฺจ นิรนฺตรํ สทฺทเมว กโรติ โส ภิกฺขุ
เตน สทฺเทน ปีฬิโต หุตฺวา ภควโต สนฺติกํ อคมาสิ ฯ เตนาห
เยนาหํ เตนูปสงฺกมีติ ฯ กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสีติ เอตฺถ
นิสินฺโน โส ภิกฺขุ น อาคจฺฉติ วตฺตมานสมีเป ปน เอวํ วตฺตุํ
ลพฺภติ ฯ เตนาห กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสีติ ฯ กุโต
อาคโตสีติ อตฺโถ ฯ ตโต อหํ ภควา อาคจฺฉามีติ เอตฺถาปิ
โสเอว นโย ฯ อุพฺพาฬฺโหติ ปีฬิโต อุกฺกณฺาปิโต หุตฺวาติ
อตฺโถ ฯ โส สกุณสงฺโฆ ภิกฺขุ ปตฺตํ ยาจตีติ เอตฺถ เต สกุณา
ภิกฺขุโน วจนํ น ชานนฺติ  ภควา ปน อตฺตโน  อานุภาเวน ยถา
ชานนฺติ ตถา อกาสิ ฯ
     {๓๔๖} อปาหํ เต น ชานามีติ อปิ อหํ เต ชเน เก วา อิเม
กสฺส วา อิเมติ น ชานามิ ฯ สงฺคมฺม ยาจนฺตีติ สมาคนฺตฺวา
วคฺควคฺคา หุตฺวา ยาจนฺติ ฯ ยาจโก อปฺปิโย โหตีติ โย ยาจติ
โส อปฺปิโย โหติ ฯ ยาจํ อททมปฺปิโยติ ยาจนฺติ ยาจิตํ วุจฺจติ ฯ
ยาจิตมตฺถํ อททนฺโตปิ อปฺปิโย โหติ ฯ อถวา ยาจนฺติ
ยาจนฺตสฺส ฯ อททมปฺปิโยติ อเทนฺโต อปฺปิโย โหติ ฯ มา เม
วิทฺเทสนา อหูติ มา เม อปฺปิยภาโว อหุ ฯ อหํ วา ตว ตฺวํ
วา มม เทสฺโส อปฺปิโย มา อโหสีติ อตฺโถ ฯ
     {๓๔๗} ทุสฺสํหรานีติ กสิโครกฺขาทีหิ อุปาเยหิ ทุกฺเขน สํหรณียานิ ฯ
     {๓๔๘-๓๔๙} สํยาจิกาย ปน ภิกฺขุนาติ เอตฺถ สํยาจิกา นาม สยํ
ปวตฺติตา ยาจนา วุจฺจติ ฯ ตสฺมา สํยาจิกายาติ อตฺตโน
ยาจนายาติ วุตฺตํ โหติ ฯ สยํ ยาจิตเกหิ อุปกรเณหีติ อตฺโถ ฯ
ยสฺมา ปน สา สยํ ยาจิตเกหิ กยิรมานา สยํ ยาจิตฺวา กยิรมานา
โหติ ตสฺมา ตํ อตฺถปริยายํ ทสฺเสตุํ สยํ ยาจิตฺวา ปุริสมฺปีติ
เอวมสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํ ฯ อุลฺลิตฺตาติ  อนฺโตลิตฺตา ฯ อวลิตฺตาติ
พหิลิตฺตา ฯ อุลฺลิตฺตาวลิตฺตาติ สนฺตรพาหิรลิตฺตาติ วุตฺตํ
โหติ ฯ การยมาเนนาติ อิมสฺส ปทภาชเน การาเปนฺเตนาติ
เอตฺตกเมว วตฺตพฺพํ สิยา เอวํ หิ พฺยญฺชนํ สเมติ ยสฺมา
ปน สํยาจิกาย กุฏึ การาเปนฺเตนาปิ อิธ วุตฺตนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ
ตสฺมา กโรนฺโต วา โหตุ การาเปนฺโต วา อุโภเปเต
การยมาเนนาติ อิมินาว ปเทน สงฺคหิตาติ เอตมตฺถํ ทสฺเสตุํ
กโรนฺโต วา การาเปนฺโต วาติ วุตฺตํ ฯ ยทิ ปน กโรนฺเตน วา
การาเปนฺเตน วาติ วเทยฺย พฺยญฺชนํ วิโลมิตํ ภเวยฺย ฯ น หิ
การาเปนฺโต กโรนฺโต นาม โหติ ฯ ตสฺมา อตฺถมตฺตเมเวตฺถ
ทสฺสิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ อตฺตุทฺเทสนฺติ มยฺหํ เอสาติ เอวํ อตฺตา
อุทฺเทโส อสฺสาติ อตฺตุทฺเทสา ฯ ตํ อตฺตุทฺเทสํ ฯ ยสฺมา ปน
ยสฺสา อตฺตา อุทฺเทโส สา อตฺตโน อตฺถาย โหติ ตสฺมา ตํ
อตฺถปริยายํ ทสฺเสนฺโต อตฺตุทฺเทสนฺติ อตฺตโน อตฺถายาติ อาห ฯ
ปมาณิกา กาเรตพฺพาติ ปมาณยุตฺตา กาเรตพฺพา ฯ ตตฺรีทํ
ปมาณนฺติ ตสฺสา กุฏิยา อิทํ ปมาณํ ฯ สุคตวิทตฺถิยาติ สุคตวิทตฺถิ
นาม อิทานิ มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส ติสฺโส วิทตฺถิโย วฑฺฒกิหตฺเถน
ทิยฑฺโฒ หตฺโถ โหติ ฯ พาหิริเมน มาเนนาติ กุฏิยา
พหิกฺฑฺฑมาเนน ทฺวาทส วิทตฺถิโย ฯ นิมนฺเตน ปน สพฺพปมํ ทินฺโน
มหามตฺติกาปริยนฺโต น คเหตพฺโพ ฯ ถุสปิณฺฑปริยนเตน มินิตพพํ ฯ
ถุสปิณฺฑสฺสูปริ เสตกมฺมํ อพฺโพหาริกํ ฯ สเจ ถุสปิณเฑน
อนตฺถิโก มหามตฺติกายเอว นิฏเปติ มหามตฺติกาว ปริจฺเฉโท ฯ
ติริยนฺติ วิตฺถารโต ฯ สตฺตาติ สตฺต สุคตวิทตฺถิโย ฯ อนฺตราติ
อิมสฺส ปน อยํ นิทฺเทโส อพฺภนฺตริเมน มาเนน ฯ กุฑฺฑสฺส
พหิอนฺตํ อคฺคเหตฺวา อพฺภนฺตริเมน อนฺเต มิยมาเน ติริยํ สตฺต
สุคตวิทตฺถิโย ปมาณนฺติ วุตตํ โหติ ฯ โย ปน เลสํ โอเฑนฺโต
ยถาวุตฺตปฺปมาณเมว กริสฺสามีติ ทีฆโต เอกาทส วิทตฺถิโย ติริยํ อฏฺ
วิทตฺถิโย ทีฆโต วา เตรส วิทตฺถิโย ติริยํ ฉ วิทตฺถิโย กเรยฺย
น วฏฺฏติ ฯ เอกโตภาเคน อติกฺกนฺตมฺปิ หิ ปมาณํ อติกฺกนฺตเมว
โหติ ฯ ติฏฺตุ วิทตฺถิ เกสคฺคมตฺตมฺปิ ทีฆโต หาเปตฺวา ติริยํ
ติริยโต วา หาเปตฺวา ทีฆํ วฑฺเฒตุํ น วฏฺฏติ ฯ โก ปน วาโท
อุภโต วฑฺฒเน ฯ วุตฺตํ เหตํ อายามโต วา วิตฺถารโต วา
อนฺตมโส เกสคฺคมตฺตมฺปิ อติกฺกมิตฺวา กโรติ วา การาเปติ วา
ปโยเค ทุกฺกฏนฺติ อาทิ ฯ ยถาวุตฺตปฺปมาณาเอว ปน วฏฺฏติ ฯ ยา
ปน ทีฆโต สฏฺิหตฺถาปิ โหติ ติริยํ ติหตฺถา วา อูนกตฺติหตฺถา วา
ยตฺถ ปมาณยุตฺโต มญฺโจ อิโตจีโตจ น ปริวตฺตติ อยํ กุฏีติ
สงฺขํ น คจฺฉติ ตสฺมา อยมฺปิ วฏฺฏติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน ปจฺฉิมโกฏิยา
จตูหตฺถวิตฺถารา วุตฺตา ฯ ตโต เหฏฺา อกุฏี ฯ ปมาณิกาปิ
ปน อเทสิตวตฺถุกา วา สารมฺภา วา อปริกฺกมนา วา น วฏฺฏติ ฯ
ปมาณิกา เทสิตวตฺถุกา อนารมฺภา สปริกฺกมนา วฏฺฏติ ฯ
ปมาณโต อูนตรมฺปิ จตูหตฺถปญฺจหตฺถมฺปิ กโรนฺเตน เทสิตวตฺถุกาว
กาเรตพฺพา ฯ ปมาณาติกฺกนฺตญฺจ ปน กโรนฺโต เลปปริโยสาเน
ครุกํ อาปตฺตึ อาปชฺชติ ฯ ตตฺถ เลโป จ อเลโป จ เลโปกาโส
จ อเลโปกาโส จ เวทิตพฺโพ ฯ เสยฺยถีทํ ฯ เลโปติ เทฺว เลปา
มตฺติกาเลโป จ สุธาเลโป จ ฯ เปตฺวา ปน อิเม เทฺว เลเป
อวเสโส ภสฺมโคมยาทิเภโท อเลโป ฯ สเจปิ กลลเลโป โหติ
อเลโป เอว ฯ เลโปกาโสติ ภิตฺติโย เจว ฉทนญฺจ ฯ เปตฺวา
ปน ภิตฺติจฺฉทเน อวเสโส ถมฺภตุลาปิฏฺิสงฺฆาฏวาตปานธูมจฺฉิทฺทาทิ
อเลปารโห โอกาโส สพฺโพปิ อเลโปกาโสติ เวทิตพฺโพ ฯ ภิกฺขู
อภิเนตพฺพา วตฺถุเทสนายาติ ยสฺมึ าเน กุฏึ กาเรตุกาโม โหติ
ตตฺถ วตฺถุเทสนตฺถาย ภิกฺขู อภิเนตพฺพา ฯ เตน กุฏีการเกนาติ
อาทิ ปน เยน วิธินา เต ภิกฺขู อภิเนตพฺพา ตสฺส ทสฺสนตฺถํ
วุตฺตํ ฯ ตตฺถ กุฏีวตฺถุํ โสเธตฺวาติ น วิสมํ อรญฺ ภิกฺขู คเหตฺวา
คนฺตพฺพํ กุฏีวตฺถุํ ปมเมว โสเธตฺวา สมตลํ สีมามณฺฑลสทิสํ
กตฺวา ปจฺฉา สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา ยาจิตฺวา เนตพฺพาติ ทสฺเสติ ฯ
เอวมสฺส วจนีโยติ สงฺโฆ เอวํ วตฺตพฺโพ อสฺส ฯ ปรโต ปน
ทุติยมฺปิ ยาจิตพฺพาติ ภิกฺขู สนฺธาย พหุวจนํ วุตฺตํ ฯ สเจ
สพฺโพ สงฺโฆ น อุสฺสหตีติ สเจ สพฺโพ สงฺโฆ น อิจฺฉติ
สชฺฌายมนสิการาทีสุ อุยฺยุตฺตา เต ภิกฺขู โหนฺติ ฯ สารมฺภํ อนารมฺภนฺติ
สอุปทฺทวํ อนุปทฺทวํ ฯ สปริกฺกมนํ อปริกฺกมนนฺติ สอุปจารํ
อนุปจารํ ฯ ปตฺตกลฺลนฺติ ปตฺโต กาโล อิมสฺส โอโลกนสฺสาติ
ปตฺตกาลํ ฯ ปตฺตกาลเมว ปตฺตกลฺลํ ฯ อิทญฺจ วตฺถุํ
โอโลกนตฺถาย สมฺมติกมฺมสฺสาวนนเยน อปโลเกตฺวาปิ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ
ปรโต ปน วตฺถุเทสนากมฺมํ ยถาวุตฺตายเอว ตฺติยา จ อนุสฺสาวนาย
จ กาตพฺพํ ฯ อปโลเกตฺวา กาตุํ น วฏฺฏติ ฯ {๓๕๓} กิปีลิกานนฺติ
รตฺตกาฬปิงฺคลาทิเภทานํ ยาสํ กาสญฺจิ กิปีลิกานํ ฯ กปีลกานนฺติปิ
ปาโ ฯ อาสโยติ นิพทฺธวสนฏฺานํ ฯ ยถา จ กิปีลิกานํ
เอวํ อุปจิกาทีนมฺปิ นิพทฺธวสนฏฺานํเยว อาสโย เวทิตพฺโพ ฯ
ยตฺถ ปน เต โคจรตฺถาย อาคนฺตฺวา คจฺฉนฺติ สพฺเพสมฺปิ ตาทิโส
สญฺจรณปฺปเทโส อวาริโต ฯ ตสฺมา ตตฺถ อปเนตฺวา โสเธตฺวา
กาตุํ วฏฺฏติ ฯ อิมานิ ตาว ฉฏฺานานิ สตฺตานุทยาย
ปฏิกฺขิตฺตานิ ฯ หตฺถีนํ วาติ หตฺถีนํ ปน นิพทฺธวสนฏฺานํปิ
นิพทฺธโคจรฏฺานํปิ น วฏฺฏติ ฯ สีหาทีนํ อาสโย จ โคจราย
ปกฺกมนฺตานํ นิพทฺธคมนมคฺโค จ น วฏฺฏติ ฯ เอเตสํ ปน จารภูมิ น
คหิตา ฯ เยสํ เกสญฺจีติ อญฺเสมฺปิ วาฬานํ ติรจฺฉานคตานํ ฯ
อิมานิ สตฺตฏฺานานิ สปฏิภยานิ ภิกฺขูนํ อาโรคฺยตฺถาย
ปฏิกฺขิตฺตานิ ฯ เสสานิ นานาอุปทฺทเวหิ สอุปทฺทวานิ ฯ ตตฺถ
ปุพฺพนฺนนิสฺสิตนฺติ  ปุพฺพนฺนนิสฺสิตํ สตฺตนฺนํ ธญฺานํ วิรุหณกฺเขตฺตสฺส
สมนฺตา ิตํ ฯ เอเสว นโย อปรนฺนนิสฺสิตาทีสุปิ ฯ เอตฺถ
ปน อพฺภาฆาตนฺติ การณฆรํ เวริฆรํ โจรานํ มารณตฺถาย
กตนฺติ กุรุนฺทิยาทีสุ วุตฺตํ ฯ อาฆาตนฺติ ธมฺมคณฺฑิกา วุจฺจติ ฯ
สุสานนฺติ มหาสุสานํ ฯ สํสรณนฺติ อภินิพฺพิชฺฌคมนีโย
คตปจฺจาคตมคฺโค วุจฺจติ ฯ เสสํ อุตฺตานเมว ฯ น สกฺกา โหติ
ยถายุตฺเตน สกเฏนาติ ทฺวีหิ พลิวทฺเทหิ ยุตฺเตน สกเฏน เอกํ จกฺกํ
นิมฺโพทกปตนฏฺาเน เอกํ พหิ กตฺวา อาวิชฺฌิตุํ น สกฺกา โหติ ฯ
กุรุนฺทิยํ ปน จตูหิ ยุตฺเตน วาติ วุตฺตํ ฯ สมนฺตา นิสฺเสณิยา
อนุปริคนฺตุนฺติ นิสฺเสณิยํ ตฺวา เคหํ ฉาเทนฺเตหิ น สกฺกา โหติ
สมนฺตา นิสฺเสณิยา อาวิชฺฌิตุํ ฯ อิติ เอวรูเป สารมฺเภ จ
อปริกฺกมเน จ าเน น กาเรตพฺพา ฯ อนารมฺเภ ปน
สปริกฺกมเน กาเรตพฺพา ฯ ตํ วุตฺตปฏิปกฺขนเยน ปาลิยํ อาคตเมว ฯ
ปุน สํยาจิกา นามาติ เอวมาทิ สารมฺเภ เจ ภิกฺขุ วตฺถุสฺมึ
อปริกฺกมเน สํยาจิกาย กุฏึ กเรยฺยาติ เอวํ วุตฺตสํยาจิกาทีนํ
อตฺถปฺปกาสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ปโยเค ทุกฺกฏนฺติ เอวํ อเทสิตวตฺถุกํ
วา ปมาณาติกฺกนฺตํ วา กุฏึ กาเรสฺสามีติ อรญฺโต
รุกฺขาหรณตฺถาย วาสึ วา ผรสุํ วา นิเสติ ทุกฺกฏํ ฯ อรญฺ ปวิสติ
ทุกฺกฏํ ฯ ตตฺถ อลฺลติณานิ ฉินฺทติ ทุกฺกเฏน สทฺธึ ปาจิตฺติยํ ฯ
สุกฺขานิ ฉินฺทติ ทุกฺกฏํ ฯ รุกฺเขสุปิ เอเสว นโย ฯ ภูมึ โสเธติ
ขนติ ปํสุํ อุทฺธรติ มินาตีติ เอวํ ยาว ปาจีรํ พนฺธติ ตาว
ปุพฺพปฺปโยโค นาม โหติ ฯ เอตสฺมึ ปุพฺพปฺปโยเค สพฺพตฺถ
ปาจิตฺติยฏาเน ทุกฺกเฏน สทฺธึ ปาจิตฺติยํ ทุกฺกฏฏฺาเน ทุกฺกฏํ ฯ
ตโต ปฏฺาย สหปฺปโยโค นาม ฯ ตตฺถ ฯ ถมฺเภหิ กาตพฺพาย
ตตฺถ ถมฺภํ อุสฺสาเปติ ทุกฺกฏํ ฯ อิฏฺกาหิ จินิตพฺพาย อิฏฺกํ
อาจินาติ ทุกฺกฏํ ฯ เอวํ ยํ ยํ อุปกรณํ โยเชติ สพฺพปฺปโยเค
ทุกฺกฏํ ฯ ตจฺเฉนฺตสฺส หตฺถวาเร หตฺถวาเร ตทตฺถาย คจฺฉนฺตสฺส
ปเท ปเท ทุกฺกฏํ ฯ เอวํ กตํ ปน ทารุกุฑฺฑิกํ วา สิลากุฑฺฑิกํ วา
อิฏฺกกุฑฺฑิกํ วา อนฺตมโส ปณฺณสาลํปิ สภิตฺติจฺฉทนํ ลิมฺปิสฺสามีติ
สุธาย วา มตฺติกาย วา ลิมฺปนฺตสฺส ปโยเค ปโยเค ทุกฺกฏํ ยาว
ถุลฺลจฺจยํ น โหติ ตาว ทุกฺกฏํ ฯ เอตํ ปน ทุกฺกฏํ มหาเลเปเนว
วฑฺฒติ ฯ เสตรตฺตวณฺณกรเณ วา จิตฺตกมฺเม วา อนาปตฺติ ฯ
เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเตติ โย สพฺพปจฺฉิโม เอโก เลปปิณฺโฑ ตํ
เอกํ ปิณฺฑํ อสมฺปตฺเต กุฏีกมฺเม ฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ อิทานิ ทฺวีหิ
ปิณฺเฑหิ นิฏฺานํ คมิสฺสตีติ เตสุ ปมปิณฺฑทาเน ถุลฺลจฺจยํ ฯ
ตสฺมึ ปิณฺเฑ อาคเตติ ยํ เอกํ ปิณฺฑํ อนาคเต กุฏีกมฺเม
ถุลฺลจฺจยํ โหติ ตสฺมึ อวสาเน ปิณฺเฑ อาคเต ทินฺเน ปิเต
เลปสฺส ฆฏิตตฺตา อาปตฺติ สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ เอวํ ลิมฺปนฺตสฺส จ
อนฺโตเลเป วา อนฺโตเลเปน สทฺธึ ภิตฺติญฺจ ฉทนญฺจ เอกาพทฺธึ
กตฺวา ฆฏิเต พหิเลเป วา พหิเลเปน สทฺธึ ฆฏิเต สงฺฆาทิเสโส ฯ
สเจ ปน ทฺวารพนฺธํ วา วาตปานํ วา อฏเปตฺวาว มตฺติกาย ลิมฺปติ
ตสฺมึ จ ตสฺโสกาสํ ปุน วฑฺเฒตฺวา วา อวฑฺเฒตฺวา วา ปิเต เลโป น
ฆฏียติ รกฺขติ ตาว ฯ ปุน เลปนฺตสฺส ๑- ปน ฆฏิตมตฺเต สงฺฆาทิเสโส ฯ
สเจ ตํ ปิยมานํ ปมทินฺนเลเปน สทฺธึ นิรนฺตรเมว หุตฺวา ติฏฺติ
ปมเมว สงฺฆาทิเสโส ฯ อุปจิกาโมจนตฺถํ อฏฺงฺคุลมตฺเตน
อปฺปตฺตจฺฉทนํ กตฺวา ภิตฺตึ ลิมฺปติ อนาปตฺติ ฯ อุปจิกาโมจนตฺถเมว
เหฏฺา ปาสาณกุฑฺฑํ กตฺวา ตํ อลิมฺปิตฺวา อุปริ
ลิมฺปติ เลโป น ฆฏียติ นาม อนาปตฺติเยว ฯ อิฏฺกกุฑฺฑิกาย
อิฏฺกาหิเยว วาตปาเน จ ธูมเนตฺตานิ จ กโรติ เลปฆฏเนเนว
อาปตฺติ ฯ ปณฺณสาลํ ลิมฺปติ เลปฆฏิเตเนว อาปตฺติ ฯ ตตฺถ
อาโลกตฺถาย อฏฺงฺคุลมตฺตํ เปตฺวา ลิมฺปติ เลโป น ฆฏียติ
นาม อนาปตฺติเยว ฯ สเจ วาตปานํ ลทฺธา เอตฺถ เปสฺสามีติ
กโรติ วาตปาเน ปิเต เลปฆฏเนน อาปตฺติ ฯ สเจ มตฺติกาย
กุฑฺฑํ กโรติ ฉทนเลเปน สทฺธึ ฆฏเน อาปตฺติ ฯ เอโก
เอกปิณฺฑาวเสสํ กตฺวา เปติ อญฺโ ตํ ทิสฺวา ทุกฺกฏํ
อิทนฺติ วตฺตสีเสน ลิมฺปติ อุภินฺนํ อนาปตฺติ ฯ
     {๓๕๔} ภิกฺขุ กุฏึ กโรตีติ เอวมาทีนิ ฉตฺตึส จตุกฺกานิ
@เชิงอรรถ: ๑. ลิมฺปนฺตสฺส.
อาปตฺติเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตานิ ฯ ตตฺถ สารมฺภาย ทุกฺกฏํ อปริกฺกมนาย
ทุกฺกฏํ ปมาณาติกฺกนฺตาย สงฺฆาทิเสโส อเทสิตวตฺถุกาย สงฺฆาทิเสโส
เอเตสํ วเสน โอมิสฺสกาปตฺติโย เวทิตพฺพา ฯ {๓๕๕} อาปตฺติ ทฺวินฺนํ
สงฺฆาทิเสสานํ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานนฺติ อาทีสุ จ ทฺวีหิ สงฺฆาทิเสเสหิ
สทฺธึ ทฺวินฺนํ ทุกฺกฏานนฺติ อาทินา นเยน อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ {๓๖๑} โส
เจ วิปฺปกเต อาคจฺฉตีติ อาทีสุ จ อยํ อตฺถวินิจฺฉโย ฯ โสติ
สมาทิสิตฺวา ปกฺกนฺตภิกฺขุ ฯ วิปฺปกเตติ อนิฏฺิเต กุฏีกมฺเม ฯ
อญฺสฺส วา ทาตพฺพาติ อญฺสฺส ปุคฺคลสฺส วา สงฺฆสฺส วา
จชิตฺวา ทาตพฺพา ฯ ภินฺทิตฺวา วา ปุน กาตพฺพาติ กิตฺตเกน
ภินฺนา โหติ ฯ สเจ ถมฺภา ภูมิยํ นิขาตา อุทฺธริตพฺพา ฯ สเจ
ปาสาณานํ อุปริ ปิตา อปเนตพฺพา ฯ อิฏฺกจิตาย ยาว
มงฺคลิฏฺกา ตาว กุฑฺฑา อปจินิตพฺพา ฯ สงฺเขปโต ภูมิสมํ กตฺวา
วินาสิตา ภินฺนา โหติ ฯ ภูมิโต อุปริ จตุรงฺคุลมตฺเตปิ ิเต
อภินฺนาว ฯ เสสํ สพฺพจตุกฺเกสุ ปากฏเมว ฯ น เหตฺถ อญฺ
กิญฺจิ อตฺถิ ยํ ปาลิ อนุสาเรเนว ทูวิญฺเยฺยํ สิยา ฯ {๓๖๓} อตฺตนา
วิปฺปกตนฺติ อาทีสุ ปน อตฺตนา อารทฺธํ กุฏี อตฺตนา ปริโยสาเปตีติ
มหามตฺติกาย วา ถุสมตฺติกาย วา ยาย กตปริโยสิตภาวํ
ปาเปตุกาโม โหติ ตาย อวสานปิณฺฑํ เทนฺโต ปริโยสาเปติ ฯ ปเรหิ
ปริโยสาเปตีติ อตฺตโน อตฺถาย ปเรหิ ปริโยสาเปติ ฯ อตฺตนา
วา หิ วิปฺปกตา โหตุ ปเรหิ วา อุภเยหิ วา ตญฺจ อตฺตโน
อตฺถาย อตฺตนา วา ปริโยสาเปติ ปเรหิ วา ปริโยสาเปติ อตฺตนา จ
ปเรหิ จาติ ยุคนทฺธํ วา ปริโยสาเปติ สงฺฆาทิเสโสเยวาติ อยเมตฺถ
วินิจฺฉโย ฯ กุรุนฺทิยํ ปน วุตฺตํ เทฺว ตโย ภิกฺขู เอกโต วสิสฺสามาติ
กโรนฺติ รกฺขติ ตาว อวิภตฺตตฺตา อนาปตฺติ อิทํ านํ ตว อิทํ
มมาติ วิภชิตฺวา กโรนฺติ อาปตฺติ สามเณโร จ ภิกฺขุ จ เอกโต
กโรนฺติ ยาว อวิภตฺตา ตาว รกฺขติ ปุริมนเยน วิภชิตฺวา
กโรนฺติ ภิกฺขุสฺส อาปตฺตีติ ฯ
     {๓๖๔} อนาปตฺติ เลเณติ อาทีสุ เลณํ มหนฺตมฺปิ กโรนฺตสฺส
อนาปตฺติ ฯ น เหตฺถ เลโป ฆฏียติ ฯ คุหมฺปิ อิฏกคุหํ วา
สิลาคุหํ วา ทารุคุหํ วา ภูมิคุหํ วา มหนฺตมฺปิ กโรนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ
ติณกุฏิกาโยติ สตฺตภูมิโกปิ ปาสาโท ติณปณฺณจฺฉทโน ติณกุฏิกาติ
วุจฺจติ ฯ อฏฺกถาสุ ปน กุกฺกุฏจฺฉิกเคหนฺติ ฉทนํ ทณฺฑเกหิ
ชาลพนฺธํ กตฺวา ติเณหิ วา ปณฺเณหิ วา ฉาทิตกุฏิกาว วุตฺตา
ตตฺถ อนาปตฺติ ฯ มหนฺตมฺปิ ติณจฺฉทนเคหํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ
อุลฺลิตฺตาทิภาโวเอว หิ กุฏิยา ลกฺขณํ ฯ โส จ ฉทนเมว สนฺธาย
วุตฺโตติ เวทิตพฺโพ ฯ จงฺกมนสาลาย ติณปณฺณํ ปริปตติ อนุชานามิ
ภิกฺขเว โอกปฺเปตฺวา อุลฺลิตฺตาวลิตฺตํ กาตุนฺติ ๑- อาทีนิ เจตฺถ สาธกานิ ฯ
ตสฺมา อุภโตปกฺขกํ วา กูฏพทฺธํ วา วฏฺฏํ วา จตุรสฺสํ วา ยํ
อิมํ ๒- เอตสฺส เคหสฺส ฉาทนนฺติ ฉทนสํเขเปน กตํ โหติ
ตสฺส ภิตฺติเลเปน สทฺธึ เลเป ฆฏิเต อาปตฺติ ฯ สเจ ปน
อุลฺลิตฺตาวลิตฺตจฺฉทนสฺสเคหสฺสเลปรกฺขณตฺถํอุปริติเณนฉาเทนฺติ นเอตฺตาวตา
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. จฺลฺลวคฺค. ๗/๒๖. ๒. อิติ.
ติณกุฏี นาม โหติ ฯ กึ ปเนตฺถ อเทสิตวตฺถุกปฺปมาณาติกฺกมนปจฺจยาว
อนาปตฺติ อุทาหุ สารมฺภอปริกฺกมนปจฺจยาปีติ สพฺพตฺถาปิ
อนาปตฺติ ฯ ตถา หิ ตาทิสํ กุฏึ สนฺธาย ปริวาเร วุตฺตํ
             ภิกฺขุ สญฺาจิกาย กุฏึ กโรติ
             อเทสิตวตฺถุกํ ปมาณาติกฺกนฺตํ
             สารมฺภํ อปริกฺกมนํ อนาปตฺติ
             ปญฺหาเมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ ๑- ฯ
     ยํ ปน อาปตฺติ การกานํ ติณฺณํ ทุกฺกฏานนฺติ อาทิ ปาลิยํ
วุตฺตํ ตํ ยถาสมาธิฏฺาย อกรณปจฺจยา วุตฺตํ ฯ อญฺสฺสตฺถายาติ
กุฏีลกฺขณปฺปตฺตมฺปิ กุฏึ อญฺสฺส อุปชฺฌายสฺส วา อาจริยสฺส วา
สงฺฆสฺส วา อตฺถาย กโรนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ วาสาคารํ เปตฺวา
สพฺพตฺถาติ อตฺตโน วสนตฺถาย อคารํ เปตฺวา อญฺ อุโปสถาคารํ
วา ชนฺตาฆรํ วา โภชนสาลา วา อคฺคิสาลา วา ภวิสฺสตีติ กาเรติ
สพฺพตฺถ อนาปตฺติ ฯ สเจปิสฺส โหติ อุโปสถาคารญฺจ ภวิสฺสติ
อหญฺจ วสิสฺสามีติ ชนฺตาฆรญฺจ โภชนสาลา จ อคฺคิสาลา จ
ภวิสฺสติ อหญฺจ วสิสฺสามีติ การิเตปิ อาปตฺติเยว ฯ มหาปจฺจริยํ
ปน อนาปตฺตีติ วตฺวา อตฺตโน วาสาคารตฺถาย กโรนฺตสฺเสว
อาปตฺตีติ วุตฺตํ ฯ อนาปตฺตีติ อุมฺมตฺตกสฺส อาทิกมฺมิกาทีนญฺจ
อาฬวกานํ ภิกฺขูนํ อนาปตฺติ ฯ
     สมุฏฺานาทีสุ ฯ ฉสฺสมุฏฺานํ กิริยา จ กิริยากิริยา จ ฯ
อิทํ หิ วตฺถุํ เทสาเปตฺวา ปมาณาติกฺกนฺตํ กโรโต กิริยโต สมุฏฺาติ
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. ปริวาร. ๘/๕๒๙.
วตฺถุํ อเทสาเปตฺวา กโรโต กิริยากิริยโต ฯ โนสญฺาวิโมกฺขํ
อจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ
               กุฏีการสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๕๘-๗๖.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=1222&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=1222&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=494
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=16207
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=6509
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=6509
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1