อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๓๙๑} เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ ทุติยทุฏฺฐโทสสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ
หนฺท มยํ อาวุโส อิมํ ฉกลกํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาม กโรมาติ
เต กิร ปฐมวตฺถุสฺมึ อตฺตโน มโนรถํ สมฺปาเทตุํ อสกฺโกนฺตา
ลทฺธนิคฺคหา วิฆาตปฺปตฺตา อิทานิ ชานิสฺสามาติ ตาทิสํ วตฺถุํ
ปริเยสมานา วิจรนฺติ ฯ อเถกทิวสํ ทิสฺวา ตุฏฺฐา อญฺญมญฺญํ
โอโลเกตฺวา เอวมาหํสุ หนฺท มยํ อาวุโส อิมํ ฉกลกํ ทพฺพํ
มลฺลปุตฺตํ นาม กโรมาติ ฯ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต นาม อยนฺติ
เอวมสฺส นามํ กโรมาติ วุตฺตํ โหติ ฯ เอส นโย เมตฺติยนฺนาม
ภิกฺขุนินฺติ เอตฺถาปิ ฯ เต ภิกฺขู เมตฺติยภุมฺมชเก ภิกฺขู
อนุยุญฺชึสูติ เอวํ อนุยุญฺชึสุ อาวุโส กุหึ ตุมฺเหหิ ทพฺโพ
มลฺลปุตฺโต นาม เมตฺติยาย ภิกฺขุนิยา สทฺธึ ทิฏฺโฐติ ฯ
คิชฺฌกูฏปพฺพตปาเท ฯ กาย เวลาย ฯ ภิกฺขาจารคมนเวลาย ฯ
อาวุโส ทพฺพ อิเม เอวํ วเทนฺติ ตฺวํ ตทา กุหินฺติ ฯ เวฬุวเน
ภตฺตานิ อุทฺทิสามีติ ฯ ตว ตาย เวลาย เวฬุวเน อตฺถิภาวํ
โก ชานาตีติ ฯ ภิกฺขุสงฺโฆ ภนฺเตติ ฯ เต สงฺฆํ ปุจฺฉึสุ ชานาถ
ตุมฺเห ตาย เวลาย อิมสฺส เวฬุวเน อตฺถิภาวนฺติ ฯ อาม อาวุโส
ชานาม เถโร สมฺมติลทฺธทิวสโต ปฏฺฐาย เวฬุวเนเยวาติ ฯ
ตโต เมตฺติยภุมฺมชเก อาหํสุ อาวุโส ตุมฺหากํ กถา น สเมติ
กจฺจิ โน เลสํ อุฑฺเฑตฺวา วเทถาติ ฯ เอวํ เต เตหิ ภิกฺขูหิ
อนุยุญฺชิยมานา อาม อาวุโสติ วตฺวา เอตมตฺถํ อาโรเจสุํ ฯ กิมฺปน
ตุมฺเห อาวุโส อายสฺมนฺตํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ อญฺญาภาคิยสฺส
อธิกรณสฺสาติ เอตฺถ อญฺญภาคสฺส อิทํ อญฺญภาโค วา อสฺส อตฺถีติ
อญฺญภาคิยํ ฯ อธิกรณนฺติ อาธาโร เวทิตพฺโพ ฯ วตฺถุอธิฏฺฐานนฺติ
วุตฺตํ โหติ ฯ โย หิ โส ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต นามาติ ฉกลโก
วุตฺโต โส ยฺวายํ อายสฺมโต ทพฺพสฺส มลฺลปุตฺตสฺส ภาโค
โกฏฺฐาโส ปกฺโข มนุสฺสชาติ เจว ภิกฺขุภาโว จ ตโต อญฺญสฺส
ภาคสฺส โกฏฺฐาสสฺส ปกฺขสฺส โหติ ติรจฺฉานชาติยา เจว
ฉกลกภาวสฺส จ โส วา อญฺญภาโค อสฺส อตฺถีติ ตสฺมา อญฺญภาคิสงฺขํ
ลภติ ฯ ยสฺมา จ เตสํ อิมํ มยํ ทพฺพํ มลฺลปุตฺตํ นาม กโรมาติ
วทนฺตานํ ตสฺส นามกรณสญฺญาย อาธาโร วตฺถุอธิฏฺฐานํ ตสฺมา
อธิกรณนฺติ เวทิตพฺโพ ฯ ตํ หิ สนฺธาย เต ภิกฺขู อญฺญภาคิยสฺส
อธิกรณสฺสาติ อาหํสุ ฯ น วิวาทาธิกรณาทีสุ อญฺญตรํ ฯ กสฺมา ฯ
อสมฺภวโต ฯ น หิ เต จตุนฺนํ อธิกรณานํ กสฺสจิ อญฺญภาคิยสฺส
อธิกรณสฺส กิญฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ อุปฺปาทยึสุ ฯ น จ จตุนฺนํ
อธิกรณานํ เลโส นาม อตฺถิ ฯ ชาติเลสาทโย หิ ปุคฺคลานํเยว
เลสา วุตฺตา น วิวาทาธิกรณาทีนํ ฯ อิทญฺจ ทพฺโพ มลฺลปุตฺโตติ
นามํ ตสฺส อญฺญภาคิยาธิกรณภาเว ฐิตสฺส ฉกลกสฺส โกจิ เทโส
โหติ เถรํ อมูลเกน ปาราชิเกน อนุทฺธํเสตุํ เลสมตฺโต ฯ เอตฺถ
จ ทิสฺสติ อปทิสฺสติ อสฺส อยนฺติ โวหริยตีติ เทโส ฯ ชาติอาทีสุ
อญฺญตรโกฏฺฐาสสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ อญฺญมฺปิ วตฺถุํ ลิสฺสติ สิลิสฺสติ
โวหารมตฺเตเนว อีสกํ อลฺลิยตีติ เลโส ฯ ชาติอาทีนญฺเญว
อญฺญตรโกฏฺฐาสสฺเสตํ อธิวจนํ ฯ ตโต ปรํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ
สิกฺขาปทปฺปญฺญตฺติยมฺปิ อยเมวตฺโถ ฯ
     ปทภาชเน ปน ยสฺส อญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺส กิญฺจิ เทสํ
เลสมตฺตํ อุปาทาย ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสยฺย ตํ ยสฺมา
อตฺถุปฺปตฺติวเสเนว อาวิภูตํ ตสฺมา ปทภาชเน ตํ น วิภตฺตนฺติ
เวทิตพฺพํ ฯ {๓๙๓} ยานิ ปน อธิกรณนฺติ วจนสามญฺญโต อตฺถุทฺธารวเสน จ
วุตฺตานิ จตฺตาริ อธิกรณานิ เตสํ อญฺญภาคิยตา จ ตพฺภาคิยตา จ
ยสฺมา อปากฏา ชานิตพฺพา จ วินยธเรหิ ตสฺมา วจนสามญฺญโต
ลทฺธํ อธิกรณํ นิสฺสาย ตํ อาวิกโรนฺโต อญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺสาติ
อาปตฺตญฺญภาคิยํ วา โหติ อธิกรณญฺญภาคิยํ วาติ อาทิมาห ฯ
ยา จ สา อวสาเน อาปตฺตญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺส วเสเนว โจทนา
วุตฺตา ตมฺปิ ทสฺเสตุํ อยํ สพฺพาธิกรณานํ ตพฺภาคิยอญฺญภาคิยตา
สมาหฏาติ เวทิตพฺพา ฯ ตตฺถ จ อาปตฺตญฺญภาคิยํ วาติ ปฐมํ
อุทฺทิฏฺฐตฺตา กถญฺจ อาปตฺติ อาปตฺติยา อญฺญภาคิยา โหตีติ
นิทฺเทเส อารพฺภิตพฺเพ ยสฺมา อาปตฺตาธิกรณสฺส
ตพฺภาคิยวิจารณาเยว อยมตฺโถ อาคมิสฺสติ ตสฺมา เอวํ อนารภิตฺวา
กถญฺจ อธิกรณํ อธิกรณสฺส อญฺญภาคิยนฺติ ปจฺฉิมํ ปทํเยว คเหตฺวา
นิทฺเทโส อารทฺโธติ เวทิตพฺโพ ฯ ตตฺถ อญฺญภาคิยวาโร
อุตฺตานตฺโถเยว ฯ เอกเมกํ หิ อธิกรณํ อิตเรสํ ติณฺณํ
อญฺญภาคิยํ อญฺญปกฺขิยํ อญฺญโกฏฺฐาสิยํ โหติ วตฺถุวิสภาคตฺตา ฯ
ตพฺภาคิยวาเร ปน วิวาทาธิกรณํ วิวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยํ ตํปกฺขิยํ
ตํโกฏฺฐาสิยํ วตฺถุสภาคตฺตา ฯ ตถา อนุวาทาธิกรณํ อนุวาทาธิกรณสฺส ฯ
กถํ ฯ พุทฺธกาลโต ปฏฺฐาย หิ อฏฺฐารส เภทกรวตฺถูนิ
นิสฺสาย อุปฺปนฺนวิวาโท จ อิทานิ อุปฺปชฺชนกวิวาโท จ วตฺถุสภาคตาย
เอกํ วิวาทาธิกรณเมว โหติ ตถา พุทฺธกาลโต ปฏฺฐาย จตสฺโส
วิปตฺติโย นิสฺสาย อุปฺปนฺนอนุวาโท จ อิทานิ อุปฺปชฺชนกอนุวาโท จ
วตฺถุสภาคตาย เอกํ อนุวาทาธิกรณเมว โหติ ฯ ยสฺมา ปน
อาปตฺตาธิกรณํ อาปตฺตาธิกรณสฺส สภาควิสภาควตฺถุโต
สภาวสริกฺขโต จ เอกํเสน ตพฺภาคิยํ น โหติ ตสฺมา อาปตฺตาธิกรณํ
อาปตฺตาธิกรณสฺส สิยา ตพฺภาคิยํ สิยา อญฺญภาคิยนฺติ วุตฺตํ ฯ
ตตฺถ อาทิโต ปฏฺฐาย อญฺญภาคิยสฺส ปฐมํ นิทฺทิฏฺฐตฺตา อิธาปิ
อญฺญภาคิยเมว ปฐมํ นิทฺทิฏฺฐํ ฯ ตตฺถ อญฺญภาคิยตฺตญฺจ ปรโต
ตพฺภาคิยตฺตญฺจ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ กิจฺจาธิกรณํ
กิจฺจาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยนฺติ เอตฺถ ปน พุทฺธกาลโต ปฏฺฐาย จตฺตาริ
สงฺฆกมฺมานิ นิสฺสาย อุปฺปนฺนอธิกรณญฺจ อิทานิ จตฺตาริ สงฺฆกมฺมานิ
นิสฺสาย อุปฺปชฺชนกอธิกรณญฺจ สภาคตาย สริกฺขตาย จ เอกํ
กิจฺจาธิกรณเมว โหติ ฯ กึ ปน สงฺฆกมฺมานิ นิสฺสาย อุปฺปนฺนอธิกรณํ
กิจฺจาธิกรณํ อุทาหุ สงฺฆกมฺมานเมว ตํ อธิวจนนฺติ ฯ สงฺฆกมฺมานเมเวตํ
อธิวจนํ ฯ เอวํ สนฺเตปิ สงฺฆกมฺมนฺนาม อิทญฺจีทญฺจ เอวํ
อิติ ยํ กมฺมลกฺขณํ มนสิกโรติ ตํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโต ปุริมํ
ปุริมํ สงฺฆกมฺมํ นิสฺสาย อุปฺปชฺชนโต จ สงฺฆกมฺมานิ นิสฺสาย
อุปฺปนฺนํ อธิกรณํ กิจฺจาธิกรณนฺติ วุตฺตํ ฯ {๓๙๔} กิญฺจิ เทสํ เลสมตฺตํ
อุปาทายาติ เอตฺถ ปน ยสฺมา เทโสติ วา เลสมตฺโตติ วา
ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว พฺยญฺชนโต นานํ อตฺถโต เอกํ ตสฺมา
เลโสติ ทส เลสา ชาติเลโส นามเลโสติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ
ชาติเยว ชาติเลโส ฯ เอส นโย เสเสสุ ฯ {๓๙๕} อิทานิ ตเมว เลสํ
วิตฺถารโต ทสฺเสตุํ ยถา ตํ อุปาทาย อนุทฺธํสนา โหติ ตถา
สวตฺถุกํ กตฺวา ทสฺเสนฺโต ชาติเลโส นาม ขตฺติโย ทิฏฺโฐ
โหตีติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ขตฺติโย ทิฏฺโฐ โหตีติ อญฺโญ โกจิ
ขตฺติยชาติโย อิมินา โจทเกน ทิฏฺโฐ โหติ ฯ ปาราชิกํ ธมฺมํ
อชฺฌาปชฺชนฺโตติ เมถุนธมฺมาทีสุ อญฺญตรํ อาปชฺชนฺโต ฯ อญฺญํ
ขตฺติยํ ปสฺสิตฺวา โจเทตีติ อถ โส อญฺญํ อตฺตโน เวรึ ขตฺติยชาติยํ
ภิกฺขุํ ปสฺสิตฺวา ตํ ขตฺติยชาติเลสํ คเหตฺวา เอวํ โจเทติ ขตฺติโย
มยา ทิฏฺโฐ ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปชฺชนฺโต ตฺวํ ขตฺติโย ปาราชิกํ
ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ ฯ อถวา ตฺวํ โส ขตฺติโย น อญฺโญ
ปาราชิกํ ธมฺมํ อชฺฌาปนฺโนสิ อสฺสมโณสิ อสกฺยปุตฺติโยสิ นตฺถิ
ตยา สทฺธึ อุโปสโถ วา ปวารณา วา สงฺฆกมฺมํ วาติ อาปตฺติ
วาจาย วาจาย สงฺฆาทิเสสสฺส ฯ เอตฺถ จ เตสํ ขตฺติยานํ
อญฺญมญฺญํ อสทิสสฺส ตสฺส ตสฺส ทีฆาทิโน วา ทิฏฺฐาทิโน วา
วเสน อญฺญภาคิยตา ขตฺติยชาติปฺปญฺญตฺติยา อาธารวเสน
อธิกรณตา จ เวทิตพฺพา ฯ เอเตเนว อุปาเยน สพฺพปเทสุ โยชนา
เวทิตพฺพา ฯ {๔๐๐} ปตฺตเลสนิทฺเทเส ฯ สาฏกปตฺโตติ โลหปตฺตสทิโส
สุสณฺฐาโน สุจฺฉวิ สินิทฺโธ ภมรวณฺโณ มตฺติกาปตฺโต วุจฺจติ ฯ
สุมฺภกปตฺโตติ ปกติมตฺติกาปตฺโต ฯ {๔๐๖} ยสฺมา ปน อาปตฺติเลสสฺส
เอกปเทเนว สงฺเขปโต นิทฺเทโส วุตฺโต ตสฺมา วิตฺถารโต ตํปิ
ทสฺเสตุํ ภิกฺขุ สงฺฆาทิเสสํ อชฺฌาปชฺชนโต ทิฏฺโฐ โหตีติ อาทิ
วุตฺตํ ฯ กสฺมา ปนสฺส ตตฺเถว นิทฺเทสํ อวตฺวา อิธ วิสุํ
วุตฺโตติ ฯ เลสนิทฺเทเส หิ อสภาคตฺตา ฯ เลสนิทฺเทสา หิ
อญฺญํ ทิสฺวา อญฺญสฺส โจทนาวเสน วุตฺตา ฯ อยํ ปน เอกเมว
อญฺญํ อาปตฺตึ อาปชฺชนฺตํ ทิสฺวา อญฺญาย อาปตฺติยา โจทนาวเสน
วุตฺโต ฯ ยทิ เอวํ กถํ อญฺญภาคิยํ อธิกรณํ โหตีติ ฯ อาปตฺติยา ฯ
เตเนตํ วุตฺตํ เอวมฺปิ อาปตฺตญฺญภาคิยญฺจ โหติ เลโส จ
อุปาทินฺโนติ ฯ ยํ หิ โส สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺโน ตํ ปาราชิกสฺส
อญฺญภาคิยํ อธิกรณํ ฯ ตสฺส ปน อญฺญภาคิยสฺส อธิกรณสฺส
เลโส นาม โย โส สพฺพขตฺติยานํ สาธารโณ ขตฺติยภาโว วิย
สพฺพาปตฺตีนํ สาธารโณ อาปตฺติภาโว ฯ เอเตน อุปาเยน
เสสาปตฺติมูลกา นยา โจทาปกวาโร จ เวทิตพฺโพ ฯ {๔๐๘} อนาปตฺติ
ตถาสญฺญี โจเทติ วา โจทาเปติ วาติ ปาราชิกํเยว อยํ อาปนฺโนติ
โย เอวํ ตถาสญฺญี โจเทติ วา โจทาเปติ วา ตสฺส อนาปตฺติ ฯ
เสสํ สพฺพํ อุตฺตานเมว ฯ
            สมุฏฺฐานาทีนิปิ ปฐมทุฏฺฐโทสสทิสาเนวาติ ฯ
            ทุติยทุฏฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๑๐๗-๑๑๓.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=2248&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=2248&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=564
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=17841
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=7641
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=7641
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_1