ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๔๓๑} เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ กุลทูสกสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ
อสฺสชิปุนพฺพสุกา นามาติ อสฺสชิ เจว ปุนพฺพสุโก จ ฯ
กิฏาคิริสฺมินฺติ เอวํนามเก ชนปเท ฯ อาวาสิกา โหนฺตีติ เอตฺถ อาวาโส
เอเตสํ อตฺถีติ อาวาสิกา ฯ อาวาโสติ วิหาโร วุจฺจติ ฯ โส
เยสํ อายตฺโต นวกมฺมกรณปุราณปฏิสงฺขรณาทิภารหารตาย เต
อาวาสิกา ฯ เย ปน เกวลํ วิหาเร วสนฺติ เต เนวาสิกา
วุจฺจนฺติ ฯ อิเม อาวาสิกา อเหสุํ ฯ อลชฺชิโน ปาปภิกฺขูติ นิลฺลชฺชา
ลามกภิกฺขู ฯ เต หิ ฉพฺพคฺคิยานํ เชฏฺฐฉพฺพคฺคิยา ฯ สาวตฺถิยํ
กิร ฉ ชนา สหายกา กสิกมฺมาทีนิ ทุกฺกรานิ หนฺท มยํ สมฺมา
ปพฺพชาม ปพฺพชนฺเตหิ จ อุปฺปนฺเน กิจฺเจ นิตฺถรณกฏฺฐาเน
ปพฺพชิตุํ วฏฺฏตีติ สมฺมนฺตยิตฺวา ทฺวินฺนํ อคฺคสาวกานํ สนฺติเก
ปพฺพชึสุ ฯ เต ปญฺจวสฺสา หุตฺวา มาติกํ ปคุณํ กตฺวา
มนฺตยึสุ ชนปโท นาม กทาจิ สุภิกฺโข โหติ กทาจิ ทุพฺภิกฺโข
มยํ มา เอกฏฺฐาเน วสิมฺหา ตีสุ ฐาเนสุ วสามาติ ฯ ตโต
ปณฺฑุกโลหิตเก อาหํสุ อาวุโส สาวตฺถี นาม สตฺตปญฺญาสาย
กุลสตสหสฺเสหิ อชฺฌาวุฏฺฐา อสีติคามสหสฺสปฏิมณฺฑิตานํ
ติโยชนสติกานํ ทฺวินฺนํ กาสิโกสลรฏฺฐานํ อายมุขภูตา ตตฺถ ตุมฺเห
ธุรฏฺฐาเนเยว ปริเวณานิ กาเรตฺวา อมฺพปนสนาฬิเกราทีนิ โรเปตฺวา
ปุปฺเผหิ ผเลหิ จ กุลานิ สงฺคณฺหนฺตา กุลทารเก ปพฺพาเชตฺวา
ปริสํ วฑฺเฒถาติ ฯ เมตฺติยภุมฺมชเก อาหํสุ อาวุโส ราชคหนฺนาม
อฏฺฐารสหิ มนุสฺสโกฏีหิ อชฺฌาวุฏฺฐํ อสีติคามสหสฺสปฏิมณฺฑิตานํ
ติโยชนสติกานํ ทฺวินฺนํ องฺคมคธรฏฺฐานํ อายมุขภูตํ ตตฺถ ตุมฺเห
ธุรฏฺฐาเนเยว ฯเปฯ ปริสํ วฑฺเฒถาติ ฯ อสฺสสิปุนพฺพสุเก อาหํสุ
อาวุโส กิฏาคิริ นาม ทฺวีหิ เมเฆหิ อนุคฺคหิโต ตีณิ สสฺสานิ
ปสวติ ตตฺถ ตุมฺเห ธุรฏฺฐาเนเยว ปริเวณานิ กาเรตฺวา ฯเปฯ
ปริสํ วฑฺเฒถาติ ฯ เต ตถา อกํสุ ฯ เตสุ เอกเมกสฺส ปกฺขสฺส
ปญฺจ ปญฺจ ภิกฺขุสตานิ ปริวารานิ ๑- ฯ เอวํ สมธิกํ
ทิยฑฺฒภิกฺขุสหสฺสํ โหติ ฯ ตตฺถ ปณฺฑุกโลหิตกา สปริวารา สีลวนฺตา ว
ภควตา สทฺธึ ชนปทจาริกํ จรนฺติ ฯ เต อกตวตฺถุํ น อุปฺปาเทนฺติ
ปญฺญตฺตสิกฺขาปทํ ปน มทฺทนฺติ ฯ อิตเร สพฺเพ อลชฺชิโน
อกตวตฺถุญฺจ อุปฺปาเทนฺติ ปญฺญตฺตสิกฺขาปทญฺจ มทฺทนฺติ ฯ เตน
วุตฺตํ อลชฺชิโน ปาปภิกฺขูติ ฯ เอวรูปนฺติ เอวํชาติกํ ฯ อนาจารํ
อาจรนฺตีติ อนาจริตพฺพํ อาจรนฺติ อกาตพฺพํ กโรนฺติ ฯ
มาลาวจฺฉนฺติ ตรุณปุปฺผรุกฺขํ ฯ ตรุณกา หิ ปุปฺผรุกฺขาปิ ปุปฺผคจฺฉาปิ
มาลาวจฺฉาเตฺวว วุจฺจนฺติ ฯ เต จ อเนกปฺปการํ มาลาวจฺฉํ
สยมฺปิ โรเปนฺติ อญฺเญหิปิ โรปาเปนฺติ ฯ เตน วุตฺตํ มาลาวจฺฉํ
โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปีติ ฯ สิญฺจนฺตีติ สยเมว อุทเกน สิญฺจนฺติ ฯ
สิญฺจาเปนฺตีติ อญฺเญนาปิ สิญฺจาเปนฺติ ฯ
     เอตฺถ ปน อกปฺปิยโวหาโร กปฺปิยโวหาโร ปริยาโย โอภาโส
นิมิตฺตกมฺมนฺติ อิมานิ ปญฺจ ชานิตพฺพานิ ฯ ตตฺถ อกปฺปิยโวหาโร
นาม อลฺลหริตานํ โกฏฺฏนํ โกฏฏาปนํ อาวาฏสฺส ขนนํ ขนาปนํ
มาลาวจฺฉสฺส โรปนํ โรปาปนํ อาลิยา พนฺธนํ พนฺธาปนํ อุทกสฺส
เสจนํ เสจาปนํ มาติกาย สมฺมุขากรณํ กปฺปิยอุทกสิญฺจนํ
หตฺถมุขปาทโธวนนหาโนทกาสิญฺจนนฺติ ฯ กปฺปิยโวหาโรนาม อิมํ รุกฺขํ
ชาน อิมํ อาวาฏํ ชาน อิมํ มาลาวจฺฉํ ชาน เอตฺถ อุทกํ
@เชิงอรรถ: ๑. ปริวาโร.
ชานาติ วจนํ สุกฺขมาติกาย อุชุกรณญฺจ ฯ ปริยาโย นาม
ปณฺฑิเตน มาลาวจฺฉาทโย โรปาเปตพฺพา น จิรสฺเสว อุปการาย
สํวตฺตนฺตีติ อาทิวจนํ ฯ โอภาโส นาม กุทฺทาลขนิตฺตาทีนิ จ
มาลาวจฺเฉ จ คเหตฺวา ฐานํ ฯ เอวํ ฐิตํ หิ สามเณราทโย
ทิสฺวา เถโร การาเปตุกาโมติ อาคนฺตฺวา กโรนฺติ ฯ
นิมิตฺตกมฺมนฺนาม กุทฺทาลขนิตฺตีวาสีผรสุอุทกภาชนานํ อาหริตฺวา สมีเป
ฐปนํ ฯ อิมานิ ปญฺจปิ กุลสงฺคหตฺถาย โรปเน น วฏฺฏนฺติ ฯ
ผลปริโภคตฺถาย กปฺปิยากปฺปิยโวหารทฺวยเมว น วฏฺฏติ อิตรตฺตยํ
วฏฺฏติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน กปฺปิยโวหาโรปิ วฏฺฏติ ยญฺจ
อตฺตโน ปริโภคตฺถาย วฏฺฏติ ตํ อญฺญสฺส ปุคฺคลสฺส วา สงฺฆสฺส
วา เจติยสฺส วา อตฺถาย วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ อารามตฺถาย ปน
วนตฺถาย ฉายตฺถาย จ อกปฺปิยโวหารมตฺตเมว น วฏฺฏติ เสสํ
วฏฺฏติ ฯ น เกวลญฺจ เสสํ ยงฺกิญฺจิ มาติกํปิ อุชุํ กาตุํ
กปฺปิยอุทกํ สิญฺจิตุํ นหานโกฏฺฐกํ กตฺวา นหายิตุํ หตฺถปาทมุขโธวนอุทกานิ
จ ตตฺถ ฉฑฺเฑตุมฺปิ วฏฺฏติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน กุรุนฺทิยญฺจ
กปฺปิยปฐวิยํ สยํ โรเปตุํปิ วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ อารามาทิอตฺถาย
ปน โรปิตสฺส โรปาปิตสฺส วา ผลํ ปริภุญฺชิตุมฺปิ วฏฺฏติ ฯ
โอจินเน โอจินาปเน ปกติยาปิ ปาจิตฺติยํ ฯ กุลทูสกตฺถาย ปน
ปาจิตฺติยญฺเจว ทุกฺกฏญฺจ ฯ คณฺฐนาทีสุ อุรจฺฉทปริโยสาเนสุ
กุลทูสกตฺถาย วา อญฺญถา วา กโรนฺตสฺส ทุกฺกฏเมว ฯ กสฺมา ฯ
อนาจารตฺตา ปาปสมาจาโรติ เอตฺถ วุตฺตปาปสมาจารตฺตา จ ฯ
อารามาทิอตฺถาย รุกฺขโรปเน วิย วตฺถุปูชนตฺถาย กสฺมา น
อนาปตฺตีติ เจ ฯ อนาปตฺติเยว ฯ ยถา หิ ตตฺถ กปฺปิยโวหาเรน จ
ปริยายาทีหิ จ อนาปตฺติ ตถา วตฺถุปูชนตฺถาย อนาปตฺติเยว ฯ
นนุ จ ตตฺถ กปฺปิยปฐวิยํ สยํ โรเปตุมฺปิ วฏฺฏตีติ ฯ วุตฺตํ น
ปน มหาอฏฺฐกถายํ ฯ อถาปิ มญฺเญยฺยาสิ อิตราสุ วุตฺตมฺปิ ปมาณํ
มหาอฏฺฐกถายญฺจ กปฺปิยอุทกาเสจนํ วุตฺตํ ตํ กถนฺติ ตมฺปิ
น วิรุชฺฌติ ฯ ตตฺร หิ อวิเสเสน รุกฺขํ โรเปนฺติปิ โรปาเปนฺติปิ
สิญฺจนฺติปิ สิญฺจาเปนฺติปีติ วตฺตพฺเพ มาลาวจฺฉนฺติ วทนฺโต ญาเปติ
กุลสงฺคหตฺถาย ปุปผผลูปคเมว สนฺธาเยตํ วุตฺตํ อญฺญตฺร ปน
ปริยาโย อตฺถีติ ตสฺมา ตตฺถ ปริยายํ อิธ ปริยายาภาวํ ญตฺวา
ยํ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ ตํ สุวุตฺตเมว ฯ วุตฺตญฺเจตํ
             พุทฺเธน ธมฺโม วินโย จ วุตฺโต
             โย ตสฺส ปุตฺเตหิ ตเถว ญาโต
             โส เยหิ เตสํ มติมจฺจชนฺตา
             ยสฺมา ปุเร อฏฺฐกถา อกํสุ
             ตสฺมา หิ ยํ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตํ
             ตํ วชฺชยิตฺวาน ปมาทเลขํ
             สพฺพมฺปิ สิกฺขาสุ สคารวานํ
             ยสฺมา ปมาณํ อิธ ปณฺฑิตานนฺติ ๑- ฯ
สพฺพํ วุตฺตนเยน เวทิตพฺพํ ฯ ตตฺถ สิยา ยทิ วตฺถุปูชนตฺถาย
คณฺฐนาทีสุ อาปตฺติ หรณาทีสุ กสฺมา อนาปตฺตีติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. สมนฺต. ปฐม. ๓.
กุลิตฺถีอาทีนํ อตฺถาย หรณโต ฯ หรณาธิกาเร หิ วิเสเสตฺวา เต
กุลิตฺถีนนฺติ อาทิ วุตฺตํ ฯ ตสฺมา พุทฺธาทีนํ อตฺถาย หรนฺตสฺส
อนาปตฺติ ฯ
     ตตฺถ เอกโต วณฺฏิกนฺติ ปุปฺผานํ วณฺเฏ เอกโต กตฺวา
กตมาลํ ฯ อุภโต วณฺฏิกนฺติ อุโภหิ ปสฺเสหิ ปุปฺผวณฺเฏ
กตฺวา กตมาลํ ฯ มญฺชริกนฺติ อาทีสุ ปน มญฺชรี วิย กตา
ปุปฺผวิกติ มญฺชริกาติ วุจฺจติ ฯ วิธูติกาติ สูจิยา วา สลากาย
วา สินฺทุวารปุปฺผาทีนิ วิชฺฌิตฺวา กตา ฯ วฏํสโกติ วตํสโก ฯ
อาเวฬาติ กณฺณกา ฯ อุรจฺฉโทติ หารสทิสํ อุเร ฐปนปุปฺผทามํ ฯ
อยํ ตาว เอตฺถ ปทวณฺณนา ฯ
     อยํ ปน อาทิโต ปฏฺฐาย วิตฺถาเรน อาปตฺติวินิจฺฉโย ฯ
กุลทูสนตฺถาย อกปฺปิยปฐวิยํ มาลาวจฺฉํ โรเปนฺตสฺส ปาจิตฺติยญฺเจว
ทุกฺกฏญฺจ ฯ ตถา อกปฺปิยโวหาเรน โรปาเปนฺตสฺส ฯ
กปฺปิยปฐวิยํ โรปเนปิ โรปาปเนปิ ทุกฺกฏเมว ฯ อุภยตฺราปิ สกึ
อาณตฺติยา พหูนมฺปิ โรปาปเน เอกเมวสฺส ปาจิตฺติยํ ทุกฺกฏํ วา
สุทฺธทุกฺกฏํ วา โหติ ฯ ปริโภคตฺถาย กปฺปิยภูมิยํ วา อกปฺปิยภูมิยํ
วา กปฺปิยโวหาเรน โรปาปเน อนาปตฺติ ฯ อารามาทิอตฺถายปิ
อกปฺปิยปฐวิยํ โรเปนฺตสฺส วา อกปฺปิยวจเนน โรปาเปนฺตสฺส
วา ปาจิตฺติยํ ฯ อยํ ปน นโย มหาอฏฺฐกถายํ น สุฏฺฐุ
วิภตฺโต มหาปจฺจริยํ วิภตฺโตติ ฯ สิญฺจนสิญฺจาปเน ปน
อกปฺปิยอุทเกน สพฺพตฺถ ปาจิตฺติยํ ฯ กุลทูสนปริโภคตฺถาย ทุกฺกฏมฺปิ ฯ
กปฺปิเยน เตสํเยว ปน ทฺวินฺนมตฺถาย ทุกฺกฏํ ฯ ปริโภคตฺถาย
เจตฺถ กปฺปิยโวหาเรน สิญฺจาปเน อนาปตฺติ ฯ อาปตฺติฏฺฐาเน
ปน ธาโรปจฺเฉทวเสน ปโยคพหุลตาย อาปตฺติพหุลตา เวทิตพฺพา ฯ
กุลทูสนตฺถาย โอจินเน ปุปฺผคณนาย ทุกฺกฏปาจิตฺติยานิ ฯ อญฺญตฺถ
ปาจิตฺติยาเนว ฯ พหูนิ ปน ปุปฺผานิ เอกปฺปโยเคน โอจินนฺโต
ปโยควเสน กาเรตพฺโพ ฯ โอจินาปเน กุลทูสนตฺถาย สกึ อาณตฺโต
พหุมฺปิ โอจินาติ เอกเมวสฺส ปาจิตฺติยทุกฺกฏํ ฯ อญฺญตฺร
ปาจิตฺติยเมว ฯ คณฺฐนาทีสุ สพฺพาปิ ฉ ปุปฺผวิกติโย เวทิตพฺพา
คณฺฐิมํ โคปฺปิมํ เวธิมํ เวฐิมํ ปูริมํ วายิมนฺติ ฯ ตตฺถ คณฺฐิมนฺนาม
สทณฺฑเกสุ วา อุปฺปลปทุมาทีสุ อญฺเญสุ วา ทีฆวณฺเฏสุ
ปุปฺเผสุ ทฏฺฐพฺพํ ฯ ทณฺฑเกน วา ทณฺฑกํ วณฺเฏฺน วา วณฺฏํ
คณฺฐิตฺวา กตเมว หิ คณฺฐิมํ ฯ ตํปิ ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา
กาตุํปิ อกปฺปิยวจเนน การาเปตุมฺปิ น วฏฺฏติ ฯ เอวํ ชาน
เอวํ กโต โสเภยฺย ยถา เอตานิ ปุปฺผานิ น วิกีริยนฺติ ตถา
กโรหีติ อาทินา ปน กปฺปิยวจเนน การาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ โคปฺปิมํ
นาม สุตฺเตน วา วากาทีหิ วา วสฺสิกปุปฺผาทีนํ เอกโตวณฺฏิกอุภโต-
วณฺฏิกมาลาวเสน โคปฺปนํ ฯ วากํ วา รชฺชุํ วา ทฺวิคุณํ กตฺวา
ตตฺถ อวณฺฏกาทีนิ จ ปุปฺผานิ ปเวเสตฺวา ปฏิปาฏิยา พนฺธนฺติ
เอตมฺปิ โคปฺปิมเมว ฯ สพฺพํ ปุริมนเยเนว น วฏฺฏติ ฯ เวธิมํ
นาม สวณฺฏกานิ วสฺสิกปุปฺผาทีนิ วณฺเฏสุ อวณฺฏกานิ วา
พกุลปุปฺผาทีนิ อนฺโตฉิทฺเทสุ ตาลหิราทีหิ วินิวิชฺฌิตฺวา อาวุนนฺติ
เอตํ เวธิมนฺนาม ฯ ตมฺปิ ปุริมนเยเนว น วฏฺฏติ ฯ เกจิ ปน
กทลิกฺขนฺธมฺหิ กณฺฏเก วา ตาลหิราทีนิ วา ปเวเสตฺวา ตตฺถ
ปุปฺผานิ วิชฺฌิตฺวา ฐเปนฺติ ฯ เกจิ กณฺฏกสาขาสุ ฯ เกจิ
ปุปฺผจฺฉตฺตปุปฺผกูฏาคารกรณตฺถํ ฉตฺเต จ ภิตฺติยญฺจ ปเวเสตฺวา
ฐปิตกณฺฏเกสุ ฯ เกจิ ธมฺมาสนวิตาเน พทฺธกณฺฏเกสุ ฯ เกจิ
กณฺณิการปุปฺผาทีนิ สลากาหิ วิชฺฌนฺติ ฉตฺตาติจฺฉตฺตํ วิย จ
กโรนฺติ ฯ ตํ อติอุฬาริกเมว ฯ ปุปฺผวิชฺฌนตฺถํ ปน ธมฺมาสนวิตาเน
กณฺฏกมฺปิ พนฺธิตุํ กณฺฏกาทีหิ วา เอกปุปฺผมฺปิ วิชฺฌิตุํ
ปุปฺเผเยว วา ปุปฺผํ ปเวเสตุํ น วฏฺฏติ ฯ ชาลวิตาน
เวทิกานาคทนฺตก ปุปฺผปฏิจฺฉก ตาลปณฺณ คุฬกาทีนํ ปน ฉิทฺเทสุ
อโสกปิณฺฑิยา วา อนฺตเรสุ ปุปฺผานิ ปเวเสตุํ น โทโส ฯ นเหตํ
เวธิมํ โหติ ฯ ธมฺมรชฺชุยมฺปิ เอเสว นโย ฯ เวฐิมนฺนาม
ปุปฺผทามปุปฺผหตฺถเกสุ ทฏฺฐพฺพํ ฯ เกจิ หิ มตฺถกทามํ กโรนฺตา
เหฏฺฐา ฆฏกาการํ ทสฺเสตุํ ปุปฺเผหิ เวเฐนฺติ ฯ เกจิ อฏฺฐฏฺฐ
วา ทสทส วา อุปฺปลปุปฺผาทีนิ สุตฺเตน วา วาเกน วา
ทณฺฑเกสุ พนฺธิตฺวา อุปฺปลหตฺถเก ปทุมหตฺถเก วา กโรนฺติ ฯ
ตํ สพฺพํ ปุริมนเยเนว น วฏฺฏติ ฯ สามเณเรหิ อุปฺปาเฏตฺวา
ถเล ฐปิตอุปฺปลาทีนิ กาสาเวน ภณฺฑิกมฺปิ พนฺธิตุํ น วฏฺฏติ ฯ
เตสํเยว ปน วาเกน วา ทณฺฑเกน วา พนฺธิตุํ อํสภณฺฑิกํ วา
กาตุํ วฏฺฏติ ฯ อํสภณฺฑิกา นาม ขนฺเธ ฐปิตกาสาวสฺส อุโภ
อนฺเต อาหริตฺวา คณฺฑึ กตฺวา ตสฺมึ ปสิพฺพเก วิย ปุปฺผานิ
ปกฺขิปนฺติ อยํ วุจฺจติ อํสภณฺฑิกา ฯ เอตํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ
ทณฺฑเกหิ ปทุมินิปณฺณํ วิชฺฌิตฺวา อุปฺปลาทีนิ ปณฺเณน เวเฐตฺวา
คณฺหนฺติ ฯ ตตฺราปิ ปุปฺผานํ อุปริ ปทุมินิปณฺณเมว พนฺธิตุํ
วฏฺฏติ เหฏฺฐา ทณฺฑโก ๑- ปน พนฺธิตุํ น วฏฺฏติ ฯ ปูริมํ นาม
มาลาคุเณ จ ปุปฺผปเฏ จ ทฏฺฐพฺพํ ฯ โย หิ มาลาคุเณน
เจติยํ วา โพธึ วา เวทิกํ วา ปริกฺขิปนฺโต ปุน อาเนตฺวา ปุริมํ
ฐานํ อติกฺกาเมติ เอตฺตาวตาปิ ปูริมนฺนาม โหติ ฯ โก ปน
วาโท อเนกกฺขตฺตุํ ปริกฺขิปนฺตสฺส ฯ นาคทนฺตกนฺตเรหิ ปเวเสตฺวา
หรนฺโต โอลมฺพกํ กตฺวา ปุน นาคทนฺตกํ ปริกฺขิปติ เอตมฺปิ
ปูริมนฺนาม ฯ นาคทนฺตเก ปน ปุปฺผวลยํ ปเวเสตุํ วฏฺฏติ ฯ
มาลาคุเณหิ ปุปฺผปฏํ กโรนฺติ ฯ ตตฺราปิ เอกเมว มาลาคุณํ หริตุํ
วฏฺฏติ ฯ ปุน ปจฺจาหรโต ปูริมเมว โหติ ฯ ตํ สพฺพํ ปุริมนเยเนว
น วฏฺฏติ ฯ มาลาคุเณหิ ปน พหูหิปิ กตํ ปุปฺผทามํ ลภิตฺวา
อาสนมตฺถกาทีสุ พนฺธิตุํ วฏฺฏติ ฯ อติทีฆํ ปน มาลาคุณํ เอกวารํ หริตฺวา
ปริกฺขิปิตฺวา วา ปุน อญฺญสฺส ภิกฺขุโน ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ เตนาปิ ตเถว
กาตุํ วฏฺฏติ ฯ วายิมนฺนาม ปุปฺผชาลปุปฺผปฏปุปฺผรูเปสุ ทฏฺฐพฺพํ ฯ
เจติเยปิ ปุปฺผชาลํ กโรนฺตสฺส เอกเมกมฺหิ ๒- ชาลจฺฉิทฺทเก ทุกฺกฏํ ฯ
ภิตฺติจฺฉตฺตโพธิตฺถมฺภาทีสุ เอเสว นโย ฯ ปุปฺผปฏํ ปน ปเรหิ
ปูริตมฺปิ วายิตุํ น ลพฺภติ ฯ โคปฺปิมปุปฺเผเหว หตฺถิอสฺสาทิรูปกานิ
กโรนฺติ ฯ ตานิปิ วายิมฏฺฐาเน ติฏฺฐนฺติ ฯ ปุริมนเยเนว สพฺพํ
@เชิงอรรถ: ๑. ทณฺฑกํ. ๒. เอเกกมฺหิ.
น วฏฺฏติ ฯ อญฺเญหิ กตปริจฺเฉเท ปน ปุปฺผานิ ฐเปนฺเตน
หตฺถิอสฺสาทิรูปกมฺปิ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน กลมฺพเกน
อฑฺฒจนฺทเกน จ สทฺธึ อฏฺฐ ปุปฺผวิกติโย วุตฺตา ฯ ตตฺถ
กลมฺพโกติ อฑฺฒจนฺทกนฺตเร ฆฏิกทามโอลมฺพโก วุตฺโต ฯ
อฑฺฒจนฺทโกติ อฑฺฒจนฺทากาเรน มาลาคุณปริกฺเขโป กโต ฯ
ตทุภยมฺปิ ปูริเมเยว ปวิฏฺฐํ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน เทฺว ตโย มาลาคุเณ
เอกโต กตฺวา ปุปฺผทามกรณมฺปิ วายิมํเยวาติ วุตฺตํ ฯ ตมฺปิ อิธ
ปูริมฏฺฐาเนเยว ปวิฏฺฐํ ฯ น เกวลญฺจ ปุปฺผคุฬทามเมว
ปิฏฺฐมยทามมฺปิ เคณฺฑุปุปฺผทามมฺปิ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํ ขรปตฺตทามมฺปิ
สิกฺขาปทสฺส สาธารณตฺตา ภิกฺขูนมฺปิ ภิกฺขุนีนมฺปิ เนว กาตุํ
น การาเปตุํ วฏฺฏติ ฯ ปูชานิมิตฺตํ ปน กปฺปิยวจนํ สพฺพตฺถ วตฺตุํ
วฏฺฏติ ฯ ปริยายโอภาสนิมิตฺตกมฺมานิ วฏฺฏนฺติเยวาติ ฯ
     ตุวฏฺเฏนฺตีติ นิปชฺชนฺติ ฯ ลาเสนฺตีติ ปีติยา อุปฺปิลวมานา วิย
อุฏฺฐหิตฺวา ลาสิยนาฏกํ นาเฏนฺติ เรวกํ เทนฺติ ฯ นจฺจนฺติยาปิ
นจฺจนฺตีติ ยทา นาฏกิตฺถี นจฺจติ ตทา เตปิ ตสฺสา ปุรโต วา ปจฺฉโต
วา คจฺฉนฺตา นจฺจนฺติ ฯ นจฺจนฺติยาปิ คายนฺตีติ ยทา สา นจฺจติ
ตทา นจฺจานุรูปํ คายนฺติ ฯ เอส นโย สพฺพตฺถ ฯ อฏฺฐปเทปิ
กีฬนฺตีติ อฏฺฐปทผลเก ชูตํ กีฬนฺติ ฯ ตถา ทสปเท ฯ
อากาเสปีติ อฏฺฐปททสปเทสุ วิย อากาเสเยว กีฬนฺติ ฯ
ปริหารปเถติ ภูมิยํ นานาปถมณฺฑลํ กตฺวา ตตฺถ ปริหริตพฺพํ
ปถํ ปริหรนฺตา กีฬนฺติ ฯ สนฺติกายปิ กีฬนฺตีติ สนฺติกกีฬายปิ
กีฬนฺติ ฯ เอกชฺฌํ ฐปิตา สาริโย ปาสาณสกฺขราทโย วา
อจาเลนฺตา นเขเนว อปเนนฺติ จ อุปเนนฺติ จ ฯ สเจ ตตฺถ
กาจิ จลติ ปราชโย โหติ ฯ ขลิกายาติ ชูตผลเก ปาสกีฬาย
กีฬนฺติ ฯ ฆฏิกายาติ ฆฏิกาติ วุจฺจติ ทณฺฑกกีฬา ตาย
กีฬนฺติ ฯ ทีฆทณฺฑเกน รสฺสทณฺฑกํ ปหรนฺตา วิจรนฺติ ฯ
สลากหตฺเถนาติ ลาขาย วา มญฺชิฏฺฐิยา วา ปิฏฺโฐทเกน วา
สลากหตฺถํ เตเมตฺวา กึ โหตูติ ภูมิยํ วา ภิตฺติยํ วา ตํ
ปหริตฺวา หตฺถิอสฺสาทิรูปานิ ทสฺเสนฺตา กีฬนฺติ ฯ อกฺเขนาติ คุเฬน ฯ
ปงฺกจิเรนาติ ปงฺกจิรํ วุจฺจติ ปณฺณนาฬิกา ตํ ธมนฺตา กีฬนฺติ ฯ
วงฺกเกนาติ คามทารกานํ กีฬนเกน ขุทฺทกนงฺคเลน ฯ โมกฺขจิกายาติ
โมกฺขจิกา วุจฺจติ สํปริปตฺตกกีฬา ฯ อากาเส วา ทณฺฑกํ
คเหตฺวา ภูมิยํ วา สีสํ ฐเปตฺวา เหฏฺฐูปริยภาเวน ปริวตฺตนฺตา
กีฬนฺตีติ อตฺโถ ฯ จิงฺคุลเกนาติ จิงฺคุลกํ ๑- วุจฺจติ ตาลปณฺณาทีหิ
กตํ วาตปฺปหาเรน ปริพฺภมนจกฺกํ เตน กีฬนฺติ ฯ ปตฺตาฬฺหเกนาติ
ปตฺตาฬฺหกํ วุจฺจติ ปณฺณนาฬิกา ตาย วาลิกาทีนิ มินนฺตา
กีฬนฺติ ฯ รถเกนาติ ขุทฺทกรเถน ฯ ธนุเกนาติ ขุทฺทกธนุนา ฯ
อกฺขริกายาติ อกฺขริกา วุจฺจติ อากาเส วา ปิฏฺฐิยํ วา
อกฺขรชานนกีฬา ตาย กีฬนฺติ ฯ มเนสิกายาติ มเนสิกา วุจฺจติ มนสา
จินฺติตปฺปชานนกีฬา ตาย กีฬนฺติ ฯ ยถาวชฺเชนาติ ยถาวชฺชํ
วุจฺจติ กาณกุณิกขญฺชาทีนํ ยํ ยํ วชฺชํ ตํ ตํ ปโยเชตฺวา ทสฺสนกีฬา
@เชิงอรรถ: ๑. ปิงฺคุลกนฺติปิ วุจฺจติ.
ตาย กีฬนฺติ เวลมฺพกา วิย ฯ หตฺถิสฺมิมฺปิ สิกฺขนฺตีติ หตฺถินิมิตฺตํ
ยํ สิปฺปํ สิกฺขิตพฺพํ ตํ สิกฺขนฺติ ฯ เอส นโย อสฺสาทีสุ ฯ
ธาวนฺติปีติ ปรมฺมุขา คจฺฉนฺตา ธาวนฺติ ฯ อาธาวนฺติปีติ ยตฺตกํ
ธาวนฺติ ตตฺตกเมว อภิมุขา ปุน อาคจฺฉนฺตา อาธาวนฺติ ฯ
นิพฺพุชฺฌนฺตีติ มลฺลยุทฺธํ กโรนฺติ ฯ นลาฏิกมฺปิ เทนฺตีติ สาธุ สาธุ
ภคินีติ อตฺตโน นลาเฏ องฺคุลึ ฐเปตฺวา ตสฺสา นลาเฏ ฐเปนฺติ ฯ
วิวิธมฺปิ อนาจารนฺติ อญฺญํปิ ปาลิยํ อนาคตํ มุขเทณฺฑิมาทิวิวิธํ
อนาจารํ อาจรนฺติ ฯ
     ปาสาทิเกนาติ ปสาทาวเหน สารุปฺเปน สมณานุจฺฉวิเกน ฯ
อภิกฺกนฺเตนาติ คมเนน ฯ ปฏิกฺกนฺเตนาติ นิวตฺตเนน ฯ
อาโลกิเตนาติ ปุรโต ทสฺสเนน ฯ วิโลกิเตนาติ อิโตจีโตจ ทสฺสเนน ฯ
สมฺมิญฺชิเตนาติ ปพฺพสงฺโกจเนน ฯ ปสาริเตนาติ เตสํเยว
ปสารเณน ฯ สพฺพตฺถ อิตฺถมฺภูตาขฺยานตฺเถ กรณวจนํ ฯ สติสมฺปชญฺเญหิ
อภิสงฺขตตฺตา ปาสาทิก อภิกฺกนฺต ปฏิกฺกนฺต อาโลกิต วิโลกิตสมฺมิญฺชิต
ปสาริโต หุตฺวาติ วุตฺตํ โหติ ฯ โอกฺขิตฺตจกฺขูติ เหฏฺฐา
ขิตฺตจกฺขุ ฯ อิริยาปถสมฺปนฺโนติ ตาย ปาสาทิกอภิกฺกนฺตาทิตาย
สมฺปนฺนอิริยาปโถ ฯ กฺวายนฺติ โก อยํ ฯ อพฬพโฬ วิยาติ
อพโฬ กิร โพนฺโท วุจฺจติ ฯ อติสยตฺเถ จ อิทํ อาเมฑิตํ ฯ
ตสฺมา อติโพนฺโท วิยาติ วุตฺตํ โหติ ฯ มนฺทมนฺโทติ อภิกฺกนฺตาทีนํ
อนุทฺธฏตาย อติมนฺโท อติสณฺโหติ เอวํ คุณเมว โทสโต
ทสฺเสนฺติ ฯ ภากุฏิกภากุฏิโก วิยาติ โอกฺขิตฺตจกฺขุตาย ภกุฏึ
กตฺวา สงฺกุจิตมุโข กุปิโต วิย วิจรตีติ มญฺญมานา วทนฺติ ฯ
สณฺหาติ นิปุณา ฯ อมฺม ตาต ภคินีติ เอวํ อุปาสกชนํ
ยุตฺตฏฺฐาเน อุปเนตุํ เฉกา ฯ น ยถา อยํ เอวํ อพฬพฬา วิยาติ
อธิปฺปาโย ฯ สขิลาติ สาขลฺเลน ยุตฺตา ฯ สุขสํภาสาติ อิทํ
ปุริมสฺส การณวจนํ ฯ เยสํ หิ สุขสํภาสา สมฺโมทนียกถา เนลา
โหติ กณฺณสุขา เต สขิลาติ วุจฺจนฺติ ฯ เตนาหํสุ สขิลา
สุขสํภาสาติ ฯ อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย อมฺหากํ อยฺยา อุปาสเก
ทิสฺวา มธุรํ สมฺโมทนียกถํ กเถนฺติ ตสฺมา สขิลา สุขสํภาสา
น ยถา อยํ เอวํ มนฺทมนฺทา วิยาติ ฯ มิหิตปุพฺพงฺคมาติ มิหิตํ
ปุพฺพงฺคมํ เอเตสํ วจนสฺสาติ มิหิตปุพฺพงฺคมา ฯ ปฐมํ สิตํ
กตฺวา ปจฺฉา วทนฺตีติ อตฺโถ ฯ เอหิสฺวาคตวาทิโนติ อุปาสกํ
ทิสฺวา เอหิ สฺวาคตนฺตวาติ เอวํวาทิโน น ยถา อยํ เอวํ
สงฺกุจิตมุขตาย ภากุฏิกา วิย ฯ เอวํ มิหิตปุพฺพงฺคมาทิตาย
อภากุฏิกภาวํ อตฺถโต ทสฺเสตฺวา ปุน สรูเปนปิ ทสฺเสนฺตา อาหํสุ
อภากุฏิกา อุตฺตานมุขา ปุพฺพภาสิโนติ ฯ อุปฺปฏิปาฏิยา วา
ติณฺณมฺปิ อาการานํ อภาวทสฺสนเมตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ กถํ ฯ
เอตฺถ หิ อภากุฏิกาติ อิมินา ภากุฏิกภากุฏิกาการสฺส อภาโว
ทสฺสิโต ฯ อุตฺตานมุขาติ อิมินา มนฺทมนฺทาการสฺส ฯ เย หิ
จกฺขูหิ อุมฺมิเลตฺวา อาโลกเนน อุตฺตานมุขา โหนฺติ น เต
มนฺทมนฺทา ฯ ปุพฺพภาสิโนติ อิมินา อพฬพฬาการสฺส อภาโว
ทสฺสิโต ฯ เย หิ อาภาสนกุสลตาย อมฺม ตาตาติ ปฐมตรํ
อาภาสนฺติ น เต อพฬพฬาติ ฯ
     เอหิ ภนฺเต ฆรํ คมิสฺสามาติ โส กิร อุปาสโก น โข
อาวุโส ปิณฺโฑ ลพฺภตีติ วุตฺเต ตุมฺหากํ ภิกฺขูหิเยว เอตํ กตํ
สกลคามมฺปิ จรนฺตา น ลจฺฉถาติ วตฺวา ปิณฺฑปาตํ ทาตุกาโม
เอหิ ภนฺเต ฆรํ คมิสฺสามาติ อาห ฯ กึ ปนายํ ปยุตฺตวาจา
โหติ น โหตีติ ฯ น โหติ ฯ ปุจฺฉิตปญฺหา นามายํ กเถตุํ วฏฺฏติ ฯ
ตสฺมา อิทานิ เจปิ ปุพฺพณฺเห วา สายณฺเห วา อนฺตรฆรํ
ปวิฏฺฐํ โกจิ ปุจฺเฉยฺย กสฺมา ภนฺเต จรถาติ เยนตฺเถน จรติ
ตํ อาจิกฺขิตฺวา ลทฺธํ น ลทฺธนฺติ วุตฺเต สเจ น ลทฺธํ น
ลทฺธนฺติ วตฺวา ยํ โส เทติ ตํ คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ ทุฏฺโฐติ
น ปาสาทาทีนํ วินาเสน ทุฏฺฐปุคฺคลวเสน ทุฏฺโฐ ฯ ทานปถานีติ
ทานานิเยว วุจฺจนฺติ ฯ อถวา ทานปถานีติ ทานนิพทฺธานิ
ทานวตฺตานีติ วุตฺตํ โหติ ฯ อุปจฺฉินฺนานีติ ทายเกหิ ปจฺฉินฺนานิ ฯ
น เต ตานิ เอตรหิ เทนฺติ ฯ ริญฺจนฺตีติ วิสุํ โหนฺติ นานา
โหนฺติ ปกฺกมนฺตีติ วุตฺตํ โหติ ฯ สณฺฐเหยฺยาติ สมฺมา
ติฏฺเฐยฺย เปสลานํ ภิกฺขูนํ ปติฏฺฐา ภเวยฺย ฯ เอวมาวุโสติ โข
โส ภิกฺขุ สทฺธสฺส ปสนฺนสฺส อุปาสกสฺส สาสนํ สมฺปฏิจฺฉิ ฯ
เอวรูปํ กิร สาสนํ กปฺปิยํ หริตุํ วฏฺฏติ ฯ ตสฺมา มม วจเนน
ภควโต ปาเท วนฺทถาติ วา เจติยํ ปฏิมํ โพธึ สงฺฆตฺเถรํ
วนฺทถาติ วา เจติเย คนฺธปูชํ ปุปฺผปูชํ กโรถาติ วา ภิกฺขู
สนฺนิปาเตถ ทานํ ทสฺสาม ธมฺมํ โสสฺสามาติ วา อีทิเสสุ
สาสเนสุ กุกฺกุจฺจํ น กาตพฺพํ ฯ กปฺปิยสาสนานิ เอตานิ น
คิหีนํ คิหิกมฺมปฏิสํยุตฺตานีติ ฯ กุโต จ ตฺวํ ภิกฺขุ อาคจฺฉสีติ
นิสินฺโน โส ภิกฺขุ น อาคจฺฉติ ฯ อตฺถโต ปน อาคโต โหติ ฯ
เอวํ สนฺเตปิ วตฺตมานสมีเป วตฺตมานวจนํ ลพฺภติ ตสฺมา น
โทโส ฯ ปริโยสาเน ตโต อหํ ภควา อาคจฺฉามีติ เอตสฺมิมฺปิ
วจเน เอเสว นโย ฯ
     {๔๓๓} ปฐมํ อสฺสชิปุนพฺพสุกา ภิกฺขู โจเทตพฺพาติ มยํ ตุมฺเห
วตฺตุกามาติ โอกาสํ การาเปตฺวา วตฺถุนา จ อาปตฺติยา จ
โจเทตพฺพา โจเทตฺวา ยํ น สรนฺติ ตํ สาเรตพฺพา ฯ สเจ
วตฺถุญฺจ อาปตฺติญฺจ ปฏิชานนฺติ อาปตฺติเมว วา ปฏิชานนฺติ
น วตฺถุํ อาปตฺติ โรเปตพฺพา ฯ อถ วตฺถุเมว ปฏิชานนฺติ นาปตฺตึ
เอวมฺปิ อิมสฺมึ วตฺถุสฺมึ อยํ นาม อาปตฺตีติ โรเปตพฺพา เอว ฯ
ยทิ เนว วตฺถุํ นาปตฺตึ ปฏิชานนฺติ อาปตฺติ น โรเปตพฺพาติ
อยเมตฺถ วินิจฺฉโย ฯ ยถาปฏิญฺญาย ปน อาปตฺตึ โรเปตฺวา
เอวํ ปพฺพาชนียกมฺมํ กาตพฺพนฺติ ทสฺเสนฺโต พฺยตฺเตน ภิกฺขุนาติ
อาทิมาห ฯ ตํ อุตฺตานเมว ฯ เอวํ ปพฺพาชนียกมฺมกเตน ปน
ภิกฺขุนา ยสฺมึ วิหาเร วสนฺเตน ยสฺมึ คาเม กุลทูสกกมฺมํ
กตํ โหติ ตสฺมึ วิหาเร คาเม วา น วสิตพฺพํ ฯ ตสฺมึ
วิหาเร วสนฺเตน สามนฺตคาเม ปิณฺฑาย น จริตพฺพํ ฯ
สามนฺตวิหาเรปิ วสนฺเตน ตสฺมึ คาเม ปิณฺฑาย น จริตพฺพํ ฯ
อุปติสฺสตฺเถโร ปน ภนฺเต นครนฺนาม มหนฺตํ ทฺวาทสโยชนิกมฺปิ โหตีติ
อนฺเตวาสิเกหิ วุตฺโต ยสฺสา วีถิยา กุลทูสกกมฺมํ กตํ ตโต
วาริตนฺติ อาห ฯ ตโต วีถิปิ มหตี นครปฺปมาณาว โหตีติ วุตฺโต
ยสฺสา ฆรปฏิปาฏิยาติ อาห ฯ ฆรปฏิปาฏิปิ วีถิปฺปมาณาว โหตีติ
วุตฺโต อิโตจีโตจ สตฺต ฆรานิ วาริตานีติ อาห ฯ ตํ ปน สพฺพํ
เถรสฺส มโนรถมตฺตเมว ฯ สเจปิ วิหาโร ติโยชนปรโม โหติ
ทฺวาทสโยชนปรมญฺจ นครํ เนว วิหาเร วสิตุํ ลพฺภติ น นคเร จริตุนฺติ ฯ
     {๔๓๕} เต สงฺเฆน ปพฺพาชนียกมฺมกตาติ กถํ สงฺโฆ เตสํ กมฺมํ อกาสิ ฯ
น คนฺตฺวาว อชฺโฌตฺถริตฺวา อกาสิ อถโข กุเลหิ นิมนฺเตตฺวา
นิมนฺเตตฺวา สงฺฆภตฺเตสุ กริยมาเนสุ ตสฺมึ ตสฺมึ ฐาเน เถรา
สมณปฏิปทํ กเถตฺวา อยํ สมโณ อยํ อสฺสมโณติ มนุสฺเส
สญฺญาเปตฺวา เอกํ เทฺว ภิกฺขู สีมํ ปเวเสตฺวา เอเตเนว อุปาเยน
สพฺเพสมฺปิ ปพฺพาชนียกมฺมํ อกํสูติ ฯ เอวํ ปพฺพาชนียกมฺมกตสฺส
จ อฏฺฐารส วตฺตานิ ปูเรตฺวา ยาจนฺตสฺส กมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺภิตพฺพํ ฯ
ปฏิปฺปสฺสทฺธกมฺเมนาปิ จ เตน เยสุ กุเลสุ ปุพฺเพ กุลทูสกกมฺมํ
กตํ ตโต ปจฺจยา น คเหตพฺพา ฯ อาสวกฺขยปฺปตฺเตนาปิ
น คเหตพฺพา อกปฺปิยาว โหนฺติ ฯ กสฺมา น คณฺหาถาติ
ปุจฺฉิเตน ปุพฺเพ เอวํ กตตฺตาติ วุตฺเต สเจ วทนฺติ น
มยํ เตน การเณน เทม อิทานิ สีลวนฺตตาย เทมาติ คเหตพฺพา ฯ
ปกติยา ทานฏฺฐาเนเยว กุลทูสกกมฺมํ กตํ โหติ ตโต
ปกติทานเมว คเหตุํ วฏฺฏติ ฯ ยํ วฑฺเฒตฺวา เทนฺติ ตํ น วฏฺฏติ ฯ
น สมฺมา วตฺตนฺตีติ เต ปน อสฺสชิปุนพฺพสุกา อฏฺฐารสสุ วตฺเตสุ
สมฺมา น วตฺตนฺติ ฯ น โลมํ ปาเตนฺตีติ อนุโลมปฏิปทํ
อปฏิปชฺชนตาย น ปนฺนโลมา โหนฺติ ฯ น เนตฺถารํ วตฺตนฺตีติ อตฺตโน
นิตฺถรณมคฺคํ น ปฏิปชฺชนฺติ ฯ ภิกฺขู น ขมาเปนฺตีติ ทุกฺกฏํ
ภนฺเต อมฺเหหิ น ปุน เอวํ กริสฺสาม ขมถ อมฺหากนฺติ เอวํ
ภิกฺขูนํ ขมาปนํ น กโรนฺติ ฯ อกฺโกสนฺตีติ การกสงฺฆํ ทสหิ
อกฺโกสวตฺถูหิ อกฺโกสนฺติ ฯ ปริภาสนฺตีติ ภยํ เตสํ ทสฺเสนฺติ ฯ
ฉนฺทคามิตา ฯเปฯ ภยคามิตา ปาเปนฺตีติ เอเต ฉนฺทคามิโน จ
ฯเปฯ ภยคามิโน จาติ เอวํ ฉนฺทคามิตายปิ ฯเปฯ ภยคามิตายปิ
ปาเปนฺติ โยเชนฺตีติ อตฺโถ ฯ ปกฺกมนฺตีติ เตสํ ปริวาเรสุ ปญฺจสุ
สมณสเตสุ เอกจฺเจ ทิสา ปกฺกมนฺติ ฯ วิพฺภมนฺตีติ เอกจฺเจ คิหี
โหนฺติ ฯ กถํ หิ นาม อสฺสชิปุนพฺพสุกาติ เอตฺถ ทฺวินฺนํ
ปาโมกฺขานํ วเสน สพฺเพปิ อสฺสชิปุนพฺพสุกาติ วุตฺตา ฯ
     {๔๓๖-๔๓๗} คามํ วาติ เอตฺถ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตํ ฯ เตนสฺส
ปทภาชเน คาโมปิ นิคโมปิ นครมฺปิ คาโม เจว นิคโม จาติ
วุตฺตํ ฯ ตตฺถ อปาการปริกฺเขโป สอาปโณ นิคโมติ เวทิตพฺโพ ฯ
กุลานิ ทูเสตีติ กุลทูสโก ฯ ทูเสนฺโต จ น อสุจิกทฺทมาทีหิ ทูเสติ
อถ โข อตฺตโน ทุปฺปฏิปตฺติยา เตสํ ปสาทํ วินาเสติ ฯ
เตเนวสฺส ปทภาชเน ปุปฺเผน วาติ อาทิ วุตฺตํ ฯ
     ตตฺถ โย หริตฺวา วา หราเปตฺวา วา ปกฺโกสิตฺวา วา
ปกฺโกสาเปตฺวา วา สยํ วา อุปคตานํ ยงฺกิญฺจิ อตฺตโน สนฺตกํ
ปุปฺผํ กุลสงฺคหตฺถาย เทติ ทุกฺกฏํ ฯ ปรสนฺตกํ เทติ ทุกฺกฏเมว ฯ
เถยฺยจิตฺเตน เทติ ภณฺฑคฺเฆน กาเรตพฺโพ ฯ เอเสว นโย
สงฺฆิเกปิ ฯ อยมฺปน วิเสโส ฯ เสนาสนตฺถาย นิยามิตํ อิสฺสรวตาย
ททโต ถุลฺลจฺจยํ ฯ ปุปฺผนฺนาม กสฺส ทาตุํ วฏฺฏติ กสฺส น วฏฺฏตีติ ฯ
มาตาปิตูนํ ตาว หริตฺวาปิ หราเปตฺวาปิ ปกฺโกสิตฺวาปิ ปกฺโกสาเปตฺวาปิ
ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ เสสญาตกานํ ปกฺโกสาเปตฺวาว ฯ ตญฺจ
โข วตฺถุปูชนตฺถาย ฯ มณฺฑนตฺถาย ปน สิวลิงฺคาทิปูชนตฺถาย วา
กสฺสจิปิ ทาตุํ น วฏฺฏติ ฯ มาตาปิตูนญฺจ หราเปนฺเตน
ญาติสามเณเรเหว หราเปตพฺพํ ฯ อิตเร ปน ยทิ สยเมว อิจฺฉนฺติ
วฏฺฏติ ฯ สมฺมเตน ปุปฺผภาชเกน ภาชนกาเล สมฺปตฺตานํ สามเณรานํ
อุปฑฺฒภาคํ ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ กุรุนฺทิยํ สมฺปตฺตคิหีนํ อุปฑฺฒภาคํ
มหาปจฺจริยํ จูฬกํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ วุตฺตํ ฯ อสมฺมเตน อปโลเกตฺวา
ทาตพฺพํ อาจริยูปชฺฌาเยสุ สคารวา สามเณรา พหูนิ ปุปฺผานิ
อาหริตฺวา ราสึ กตฺวา ฐเปนฺติ ฯ เถรา ปาโตว สมฺปตฺตานํ
สทฺธิวิหาริกาทีนํ อุปาสกานํ วา ตฺวํ อิทํ คณฺห ตฺวํ อิทํ คณหาติ
เทนฺติ ฯ ปุปฺผทานํ นาม น โหติ ฯ เจติยํ ปูเชสฺสามาติ คเหตฺวา
คจฺฉนฺตาปิ ปูชํ กโรนฺตาปิ ตตฺถ ตตฺถ สมฺปตฺตานํ เจติยปูชนตฺถาย
เทนฺติ ฯ เอตมฺปิ ปุปฺผทานนฺนาม น โหติ ฯ อุปาสเก
อกฺกปุปฺผาทีหิ ปูชนฺเต ทิสฺวา วิหาเร กณฺณิการปุปฺผาทีนิ อตฺถิ
อุปาสกา ตานิ คเหตฺวา ปูเชถาติ วตฺตุํปิ วฏฺฏติ ฯ ภิกฺขู ปุปฺผปูชํ
กตฺวา ทิวาตรํ คามํ ปวิฏฺเฐ กึ ภนฺเต อติทิวา ปวิฏฺฐตฺถาติ
ปุจฺฉนฺติ ฯ วิหาเร ปุปฺผานิ พหูนิ ปูชํ อกริมฺหาติ วทนฺติ ฯ
มนุสฺสา พหูนิ กิร วิหาเร ปุปฺผานีติ ปุนทิวเส ปหุตํ ขาทนียํ
โภชนียํ คเหตฺวา วิหารํ คนฺตฺวา ปุปฺผปูชญฺจ กโรนฺติ ทานญฺจ เทนฺติ
วฏฺฏติ ฯ มนุสฺสา มยมฺภนฺเต อสุกทิวสนฺนาม ปูเชสฺสามาติ ปุปฺผวารํ
ยาจิตฺวา อนุญฺญาตทิวเส อาคจฺฉนฺติ ฯ สามเณเรหิ จ ปเคว
ปุปฺผานิ โอจินิตฺวา ฐปิตานิ โหนฺติ ฯ เต รุกฺเขสุ ปุปฺผานิ
อปสฺสนฺตา กุหึ ภนฺเต ปุปฺผานีติ วทนฺติ ฯ สามเณเรหิ โอจินิตฺวา
ฐปิตานิ ตุมเห ปน ปูเชตฺวา คจฺฉถ สงฺโฆ อญฺญํ ทิวสํ
ปูเชสฺสตีติ ฯ เต ปูเชตฺวา ทานํ ทตฺวา คจฺฉนฺติ วฏฺฏติ ฯ
มหาปจฺจริยํ ปน กุรุนฺทิยญฺจ เถรา สามเณเรหิ ทาเปตุํ น ลภนฺติ
สเจ สยเมว ตานิ ปุปฺผานิ เตสํ เทนฺติ วฏฺฏติ เถเรหิ ปน
สามเณเรหิ โอจินิตฺวา ฐปิตานีติ เอตฺตกเมว วตฺตพฺพนฺติ วุตฺตํ ฯ
สเจ ปน ปุปฺผวารํ ยาจิตฺวา อโนจิเตสุ ปุปฺเผสุ ยาคุภตฺตาทีนิ
อาทาย อาคนฺตฺวา สามเณเรหิ โอจินิตฺวา เทถาติ วทนฺติ
ญาตกสามเณรานํเยว โอจินิตฺวา ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ อญฺญาตเก อุกฺขิปิตฺวา
รุกฺขสาขาย ฐเปนฺติ ฯ น โอโรหิตฺวา ปลายิตพฺพํ โอจินิตฺวา
ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน โกจิ ธมฺมกถิโก พหูนิ อุปาสกา
วิหาเร ปุปฺผานิ ยาคุภตฺตาทีนิ อาทาย คนฺตฺวา ปุปฺผปูชํ กโรถาติ
วทติ ตสฺเสว น กปฺปตีติ มหาปจฺจริยญฺจ กุรุนฺทิยญฺจ วุตฺตํ ฯ
มหาอฏฺฐกถายํ ปน เอตํ อกปฺปิยํ น วฏฺฏตีติ อวิเสเสน วุตฺตํ ฯ
ผลํปิ อตฺตโน สนฺตกํ วุตฺตนเยเนว มาตาปิตูนญฺจ เสสญาตีนญฺจ
ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ กุลสงฺคหตฺถาย  ปน เทนฺตสฺส วุตฺตนเยเนว อตฺตโน
สนฺตเก ปรสนฺตเก สงฺฆิเก เสนาสนตฺถาย นิยามิเต จ ทุกฺกฏาทีนิ
เวทิตพฺพานิ ฯ อตฺตโน สนฺตกํเยว คิลานมนุสฺสานํ วา
สมฺปตฺตอิสฺสรานํ วา ขีณปริพฺพยานํ ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ ผลทานํ น โหติ ฯ
ผลภาชเกนาปิ สมฺมเตน สงฺฆสฺส ผลภาชนกาเล สมฺปตฺตมนุสฺสานํ
อุปฑฺฒภาคํ ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ อสมฺมเตน อปโลเกตฺวา ทาตพฺพํ ฯ
สงฺฆาราเมปิ ผลปริจฺเฉเทน วา รุกฺขปริจฺเฉเทน วา กติกา กาตพฺพา
ตโต คิลานมนุสฺสานํ วา อญฺเญสํ วา ผลํ ยาจนฺตานํ ยถาปริจฺเฉเทน
จตฺตาริ ปญฺจ ผลานิ ทาตพฺพานิ รุกฺขา วา ทสฺเสตพฺพา
อิโต คเหตุํ ลพฺภตีติ ฯ อิธ ผลานิ สุนฺทรานิ อิโต คณฺหาถาติ
เอวํ ปน น วตฺตพฺพํ ฯ จุณฺเณนาติ เอตฺถ อตฺตโน สนฺตกํ
สิริสจุณฺณํ วา อญฺญํ วา กสาวํ กุลสงฺคหตฺถาย เทติ ทุกฺกฏํ  ฯ
ปรสนฺตกาทีสุปิ วุตฺตนเยน วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ
อิธ สงฺฆสฺส รกฺขิตโคปิตาปิ รุกฺขจฺฉลฺลิ ครุภณฺฑเมว ฯ
มตฺติกาทนฺตกฏฺฐเวฬูสุปิ ครุภณฺฑูปคํ ญตฺวา จุณฺเณ วุตฺตนเยเนว
วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ ปณฺณทานํ ปน เอตฺถ น อาคตํ ฯ ตํปิ
วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ ปรโตปิ ครุภณฺฑวินิจฺฉเย สพฺพํ วิตฺถาเรน
วณฺณยิสฺสาม ฯ เวชฺชกาย วาติ เอตฺถ เวชฺชกมฺมวิธิ ตติยปาราชิกวณฺณนาย
วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ ฯ ชงฺฆเปสนิเกนาติ เอตฺถ
ชงฺฆเปสนียนฺติ คิหีนํ ทูเตยฺยสาสนหรณกมฺมํ วุจฺจติ ตํ น
กาตพฺพํ ฯ คิหีนํ หิ สาสนํ คเหตฺวา คจฺฉนฺตสฺส ปเท ปเท ทุกฺกฏํ ฯ
ตํ กมฺมํ นิสฺสาย ลทฺธโภชนํ ภุญฺชนฺตสฺสาปิ อชฺโฌหาเร
อชฺโฌหาเร ทุกฺกฏํ ฯ ปฐมํ สาสนํ อคฺคเหตฺวา ปจฺฉา อยํ ทานิ
โส คาโม หนฺท นํ สาสนํ อาโรเจมีติ มคฺคา โอกฺกมนฺตสฺสาปิ
ปเท ปเท ทุกฺกฏํ ฯ สาสนํ อาโรเจตฺวา ลทฺธโภชนํ ภุญฺชโต
ปุริมนเยเนว ทุกฺกฏํ ฯ สาสนํ อคฺคเหตฺวา อาคเตน ปน ภนฺเต
ตสฺมึ คาเม อิตฺถนฺนามสฺส นาม กา ปวุตฺตีติ ปุจฺฉิยมาเนน
กเถตุํ วฏฺฏติ ฯ ปุจฺฉิตปญฺเห โทโส นตฺถิ ฯ ปญฺจนฺนํ ปน
สหธมฺมิกานํ มาตาปิตูนํ ปณฺฑุปลาสสฺส อตฺตโน เวยฺยาวจฺจกรสฺส
จ สาสนํ หริตุํ วฏฺฏติ ฯ คิหีนญฺจ ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการํ
กปฺปิยสาสนํ ฯ อิทํ หิ ชงฺฆเปสนียกมฺมนฺนาม น โหติ ฯ
อิเมหิ ปน อฏฺฐหิ กุลทูสกกมฺเมหิ อุปฺปนฺนปจฺจยา ปญฺจนฺนมฺปิ
สหธมฺมิกานํ น กปฺปนฺติ อภูตาโรจนรูปิยสํโวหาเรหิ
อุปฺปนฺนปจฺจยสทิสาว โหนฺติ ฯ
     ปาปา สมาจารา อสฺสาติ ปาปสมาจาโร ฯ เต ปน ยสฺมา
มาลาวจฺฉโรปนาทโย อิธ อธิปฺเปตา ตสฺมา มาลาวจฺฉํ โรเปติปีติ
อาทินา นเยนสฺส ปทภาชนํ วุตฺตํ ฯ ติโรกฺขาติ ปรมฺมุขา ฯ
กุลานิ จ เตน ทุฏฺฐานีติ เอตฺถ ปน ยสฺมา กุลานีติ
โวหารมตฺตเมตํ อตฺถโต หิ มนุสฺสา เตน ทุฏฺฐา โหนฺติ ตสฺมาสฺส
ปทภาชเน ปุพฺเพ สทฺธา หุตฺวาติ อาทิมาห ฯ ฉนฺทคามิโนติ
ฉนฺเทน คจฺฉนฺตีติ ฉนฺทคามิโน ฯ เอส นโย เสเสสุ ฯ สมนุภาสิตพฺโพ
ตสฺส ปฏินิสฺสคฺคายาติ เอตฺถ กุลทูสกกมฺเมน ทุกฺกฏเมว ฯ
ยํ ปน โส สงฺฆํ ปริหริตฺวา ฉนฺทคามิโนติ อาทิมาห ตสฺส
ปฏินิสฺสคฺคาย สมนุภาสนกมฺมํ กาตพฺพนฺติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพ ฯ
เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานตฺถเมว ฯ สมุฏฺฐานาทีนิปิ ปฐมสงฺฆเภทสทิสาเนวาติ ฯ
               กุลทูสกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๑๒๗-๑๔๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=2685&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=2685&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=1&i=614              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=1&A=18863              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=1&A=8199              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=1&A=8199              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_1

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]