อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๕๓๗} เตน สมเยนาติ ราชสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ อุปาสกํ สญฺาเปตฺวาติ
ชานาเปตฺวา ฯ อิมินา มูเลน จีวรํ กีณิตฺวา เถรสฺส เทหีติ เอวํ
วตฺวาติ อธิปฺปาโย ฯ ปญฺาสพนฺโธติ ปญฺาสกหาปโณ ทณฺโฑติ
วุตฺตํ โหติ ฯ ปญฺาสมฺพนฺโธติปิ ปาโ ฯ อชฺชุณฺโห ภนฺเต
อาคเมหีติ ภนฺเต อชฺช เอกทิวสํ อมฺหากํ ติฏฺ อธิวาเสหีติ
อตฺโถ ฯ ปรามสีติ คณฺหิ ฯ ชิโนสีติ ชิโตสิ ปญฺาสํ ชิโต
อสิ ฯ ปญฺาสํ ทาเปตพฺโพติ อธิปฺปาโย ฯ {๕๓๘-๕๓๙} ราชโภคฺโคติ ราชโต
โภคฺคํ ภุญฺชิตพฺพํ อสฺส อตฺถีติ ราชโภคฺโค ฯ ราชโภโคติปิ
ปาโ ฯ ราชโต โภโค อสฺส อตฺถีติ อตฺโถ ฯ ปหิเณยฺยาติ
เปเสยฺย ฯ อุตฺตานตฺถตฺตา ปนสฺส ปทภาชนํ น วุตฺตํ ฯ ยถา
จ เอตสฺส เอวํ จีวรํ อิตฺถนฺนามํ ภิกฺขุนฺติ อาทีนํปิ ปทานํ
อุตฺตานตฺถตฺตาเยว ปทภาชนํ น วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ อาภฏนฺติ
อานีตํ ฯ กาเลน กปฺปิยนฺติ ยุตฺตปฺปตฺตกาเลน ฯ ยทา โน อตฺโถ
โหติ ตทา กปฺปิยจีวรํ ปฏิคฺคณฺหามาติ อตฺโถ ฯ เวยฺยาวจฺจกโรติ
กิจฺจกโร กปฺปิยการโกติ อตฺโถ ฯ สญฺตฺโต โส มยาติ อาณตฺโต
โส มยา ยถา ตุมฺหากํ จีวเรน อตฺเถ สติ จีวรํ ทสฺสติ
เอวํ วุตฺโตติ อตฺโถ ฯ อตฺโถ เม อาวุโส จีวเรนาติ
โจทนาลกฺขณนิทสฺสนเมตํ ฯ อิทํ หิ โวหารวจนํ วตฺตพฺพํ อสฺส วา อตฺโถ
ยาย กายจิ ภาสาย ฯ อิทํ โจทนาลกฺขณํ ฯ เทหิ เม จีวรนฺติ
อาทีนิ ปน นวตฺตพฺพาการทสฺสนตฺถํ วุตฺตานิ ฯ เอตานิ หิ วจนานิ
เอเตสํ วา อตฺโถ ยาย กายจิ ภาสาย น วตฺตพฺโพ ฯ ทุติยํปิ
วตฺตพฺโพ ตติยํปิ วตฺตพฺโพติ อตฺโถ เม อาวุโส จีวเรนาติ อิทเมว
ยาวตติยํ วตฺตพฺโพ ฯ เอวํ ทฺวิตฺติกฺขตฺตุํ โจเทตพฺโพ สาเรตพฺโพติ
เอตฺถ อุทฺทิฏฺโจทนาปริจฺเฉทํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ทฺวิตฺติกฺขตฺตุํ
โจทยมาโน สารยมาโน ตํจีวรํ อภินิปฺผาเทยฺย อิจฺเจตํ กุสลนฺติ
อิเมสํ ปทานํ สํเขปโต อตฺถํ ทสฺเสนฺโต สเจ อภินิปฺผาเทติ อิจฺเจตํ
กุสลนฺติ อาห ฯ เอวํ ยาวตติยํ โจเทนฺโต ตํ จีวรํ ยทิ นิปฺผาเทติ
สกฺโกติ อตฺตโน ปฏิลาภวเสน นิปฺผาเทตุํ อิจฺเจตํ กุสลํ สาธุ
สุฏฺุ สุนฺทรํ ฯ จตุกฺขตฺตุํ ปญฺจกฺขตฺตุํ ฉกฺขตฺตุปรมํ ตุณฺหีภูเตน
อุทฺทิสฺส าตพฺพนฺติ านลกฺขณนิทสฺสนเมตํ ฯ ฉกฺขตฺตุปรมนฺติ ฯ
ภาวนปุํสกวจนเมตํ ฯ ฉกฺขตฺตุปรมํ หิ เอเตน จีวรํ อุทฺทิสฺส
ตุณฺหีภูเตน าตพฺพํ ฯ น อญฺ กิญฺจิ กาตพฺพํ ฯ อิทํ านลกฺขณํ ฯ
ตตฺถ โย สพฺพฏฺานานํ สาธารโณ ตุณฺหีภาโว ตํ ตาว ทสฺเสตุํ
ปทภาชเน ตตฺถ คนฺตฺวา ตุณฺหีภูเตนาติ อาทิ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ น
อาสเน นิสีทิตพฺพนฺติ อิธ ภนฺเต นิสีทถาติ วุตฺเตนาปิ น นิสีทิตพฺพํ ฯ
น อามิสํ ปฏิคฺคเหตพฺพนฺติ ยาคุขชฺชกาทิเภทํ กิญฺจิ อามิสํ
คณฺหาถ ภนฺเตติ ยาจิยมาเนนาปิ น คณฺหิตพฺพํ ฯ น ธมฺโม
ภาสิตพฺโพติ มงฺคลํ วา อนุโมทนํ วา ภาสถาติ ยาจิยมาเนนาปิ
กิญฺจิ น ภาสิตพฺพํ ฯ เกวลํ กึการณา อาคโตสีติ ปุจฺฉิยมาโน
ชานาหิ อาวุโสติ วตฺตพฺโพ ฯ ปุจฺฉิยมาโนติ อิทํ หิ กรณตฺเถ
ปจฺจตฺตวจนํ ฯ อถวา ปุจฺฉํ กุรุมาโนติ ปุจฺฉิยมาโนติ
เอวมฺเปตฺถ อตฺโถ ทฏฺพฺโพ ฯ โย หิ ปุจฺฉํ กโรติ โส เอตฺตกํ
วตฺตพฺโพติ ฯ านํ ภญฺชตีติ อาคตการณํ ภญฺชติ ฯ อิทานิ ยา
ติสฺโส โจทนา ฉ านานิ ๑- วุตฺตานิ ตตฺถ วุฑฺฒิญฺจ หานิญฺจ
ทสฺเสนฺโต จตุกฺขตฺตุํ โจเทตฺวาติ อาทิมาห ฯ ยสฺมา จ เอตฺถ
เอกโจทนาวุฑฺฒิยา ทฺวินฺนํ านานํ หานิ วุตฺตา ตสฺมา
เอกโจทนา ทฺวิคุณํ านนฺติ ลกฺขณํ ทสฺสิตํ โหติ ฯ อิติ อิมินา
สกฺขเณน ติกฺขตฺตุํ โจเทตฺวา ฉกฺขตฺตุํ าตพฺพํ ทฺวิกฺขตฺตุํ โจเทตฺวา
อฏฺกฺขตฺตุํ าตพฺพํ สกึ โจเทตฺวา ทสกฺขตฺตุํ าตพฺพํ ยถา จ
ฉกฺขตฺตุํ โจเทตฺวา น าตพฺพนฺติ วุตฺตํ เอวํ ทฺวาทสกฺขตฺตุํ
ตฺวา น โจเทตพฺพนฺติปิ วุตฺตเมว โหติ ฯ ตสฺมา สเจ โจเทติเยว
น ติฏฺติ ฉ โจทนา ลพฺภนฺติ ฯ สเจ ติฏฺติเยว น โจเทติ
@เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ จสทฺโท อิจฺฉิตพฺโพ.
ทฺวาทส านานิ ลพฺภนฺติ ฯ สเจ โจเทติปิ ติฏฺติปิ เอกาย
โจทนาย เทฺว านานิ หาเปตพฺพานิ ตตฺถ โย เอกทิวสเมว
ปุนปฺปุนํ คนฺตฺวา ฉกฺขตฺตุํ โจเทติ สกึเยว วา คนฺตฺวา อตฺโถ เม
อาวุโส จีวเรนาติ ฉกฺขตฺตุํ วทติ ตถา เอกทิวสเมว ปุนปฺปุนํ
คนฺตฺวา ทฺวาทสกฺขตฺตุํ ติฏฺติ สกึเยว วา คนฺตฺวา ตตฺร ตตฺร
าเน ติฏฺติ โสปิ สพฺพโจทนาโย สพฺพฏฺานานิ จ ภญฺชติ ฯ
โก ปน วาโท นานาทิวเสสุ เอวํ กโรนฺตสฺสาติ เอวเมตฺถ
วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ ยตสฺส จีวรเจตาปนํ อาภฏนฺติ ยโต
ราชโต วา ราชโภคฺคโต วา อสฺส ภิกฺขุโน จีวรเจตาปนํ อานีตํ ฯ
ยตฺราสฺสาติปิ ปาโ ฯ อยเมวตฺโถ ฯ ยตฺถสฺสาติปิ ปนฺติ ยสฺมึ
าเน อสฺส จีวรเจตาปนํ เปสิตนฺติ จ อตฺถํ กเถนฺติ ฯ พฺยญฺชนํ
ปน น สเมติ ฯ ตฺตถาติ อสฺส รญฺโ วา ราชโภคฺคสฺส วา
สนฺติเก ฯ สมีปตฺเถ หิ อิทํ ภุมฺมวจนํ ฯ น ตํ ตสฺส ภิกฺขุโน
กิญฺจิ อตฺถํ อนุโภตีติ ตํ จีวรเจตาปนํ ตสฺส ภิกฺขุโน กิญฺจิ
อปฺปมตฺตกํปิ กมฺมํ น นิปฺผาเทติ ฯ ยุญฺชนฺตายสฺมนฺโต สกนฺติ
อายสฺมนฺโต อตฺตโน สนฺตกํ ธนํ ยุญฺชนฺตุ เอตํ ปาปุณนฺตุ ฯ
มา โว สกํ วินสฺสาติ ตุมฺหากํ สนฺตกํ มา วินสฺสตุ โย ปน
เนว สามํ คจฺฉติ น ทูตํ ปาเหติ ๑- วตฺตเภเท ทุกฺกฏํ อาปชฺชติ ฯ
     กึ ปน สพฺพกปฺปิยการเกสุ เอวํ ปฏิปชฺชิตพฺพนฺติ ฯ น
ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ อยํ หิ กปฺปิยการโก นาม สงฺเขปโต ทุวิโธ
@เชิงอรรถ: ๑. อิโต ปรํ โสติ ปทํ อิจฺฉิตพฺพํ.
นิทฺทิฏฺโ จ อนิทฺทิฏฺโ จาติ ฯ ตตฺถ นิทฺทิฏฺโ ทุวิโธ
ภิกฺขุนา นิทฺทิฏฺโ ทูเตน นิทฺทิฏฺโติ ฯ อนิทฺทิฏฺโปิ ทุวิโธ
มุขเววฏิกกปฺปิยการโก ปรมฺมุขกปฺปิยการโกติ ฯ เตสุ ภิกฺขุนา นิทฺทิฏฺโ
สมฺมุขาสมฺมุขวเสน จตุพฺพิโธ โหติ ฯ ตถา ทูเตน นิทฺทิฏฺโติ ฯ
กถํ ฯ อิเธกจฺโจ ภิกฺขุสฺส จีวรตฺถาย ทูเตน อกปฺปิยวตฺถุํ
ปหิณาติ ฯ ทูโต ตํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา อิทํ ภนฺเต อิตฺถนฺนาเมน
ตุมฺหากํ จีวรตฺถาย ปหิตํ คณหาถ นนฺติ วทติ ฯ ภิกฺขุ นยิทํ
กปฺปตีติ ปฏิกฺขิปติ ฯ ทูโต อตฺถิ ปน เต ภนฺเต เวยฺยาวจฺจกโรติ
ปุจฺฉติ ฯ ปุญฺตฺถิเกหิ จ อุปาสเกหิ ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจํ
กโรถาติ อาณตฺตา วา ภิกฺขูนํ วา สนฺทิฏฺา สมฺภตฺตา เกจิ
เวยฺยาวจฺจกรา โหนฺติ ฯ เตสํ อญฺตโร ตสฺมึ ขเณ ภิกฺขุสฺส
สนฺติเก นิสินฺโน โหติ ฯ ภิกฺขุ ตํ นิทฺทิสติ อยํ ภิกฺขูนํ
เวยฺยาวจฺจกโรติ ฯ ทูโต ตสฺส หตฺเถ อกปฺปิยวตฺถุํ ทตฺวา เถรสฺส จีวรํ
กีณิตฺวา เทหีติ คจฺฉติ ฯ อยํ ภิกฺขุนา สมฺมุขนิทฺทิฏฺโ ฯ โน เจ
ภิกฺขุสฺส สนฺติเก นิสินฺโน โหติ อปิจ โข ภิกฺขุ นิทฺทิสติ อสุกสฺมึ
นาม คาเม อิตฺถนฺนาโม ภิกฺขูนํ เวยฺยาวจฺจกโรติ ฯ โส ทูโต
คนฺตฺวา ตสฺส หตฺเถ อกปฺปิยวตฺถุํ ทตฺวา เถรสฺส จีวรํ กีณิตฺวา
ทเทยฺยาสีติ อาคนฺตฺวา ภิกฺขุสฺส อาโรเจตฺวา คจฺฉติ ฯ อยเมโก
ภิกฺขุนา อสมฺมุขนิทฺทิฏฺโ ฯ นเหว โข ปน โส ทูโต อตฺตนา
อาคนฺตฺวา อาโรเจติ อปิจ โข อญฺ ปหิณาติ ทินฺนํ มยา
ภนฺเต ตสฺส หตฺเถ จีวรเจตาปนํ จีวรํ คณฺเหยฺยาถาติ ฯ อยํ
ทุติโย ภิกฺขุนา อสมฺมุขนิทฺทิฏฺโ ฯ นเหว โข อญฺ ปหิณาติ
อปิจ โข คจฺฉนฺโตว ภิกฺขุํ วทติ อหํ ตสฺส หตฺเถ จีวรเจตาปนํ
ทสฺสามิ ตุมฺเห จีวรํ คณฺเหยฺยาถาติ ฯ อยํ ตติโย ภิกฺขุนา
อสมฺมุขนิทฺทิฏฺโติ เอวํ เอโก สมฺมุขนิทฺทิฏฺโ ตโย อสมฺมุขนิทฺทิฏฺาติ
อิเม จตฺตาโร ภิกฺขุนา นิทฺทิฏฺเวยฺยาวจฺจกรา นาม ฯ เอเตสุ
อิมสฺมึ ราชสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ อปโร ภิกฺขุ
ปุริมนเยเนว ทูเตน ปุจฺฉิโต นตฺถิตาย วา อวิจาเรตุกามตาย
วา นตฺถมฺหากํ กปฺปิยการโกติ วทติ ฯ ตสฺมึ จ ขเณ โกจิ
มนุสฺโส อาคจฺฉติ ฯ ทูโต ตสฺส หตฺเถ อกปฺปิยวตฺถุํ ทตฺวา
อิมสฺส หตฺถโต จีวรํ คณฺเหยฺยาถาติ วตฺวา คจฺฉติ ฯ อยํ ทูเตน
สมฺมุขนิทฺทิฏฺโ ฯ อปโร ทูโต คามํ ปวิสิตฺวา อตฺตโน อภิรุจิตสฺส
ยสฺส กสฺสจิ หตฺเถ อกปฺปิยวตฺถุํ ทตฺวา ปุริมนเยเนว อาคนฺตฺวา
อาโรเจติ อญฺ วา ปหิณาติ อหํ อสุกสฺส นาม หตฺเถ
จีวรเจตาปนํ ทสฺสามิ ตุมฺเห จีวรํ คณฺเหยฺยาถาติ วตฺวา วา
คจฺฉติ ฯ อยํ ตติโย ทูเตน อสมฺมุขนิทฺทิฏฺโติ เอวํ เอโก
สมฺมุขนิทฺทิฏฺโ ตโย อสมฺมุขนิทฺทิฏฺาติ อิเม จตฺตาโร ทูเตน
นิทฺทิฏฺเวยฺยาวจฺจกรา นาม ฯ เอเตสุ เมณฺฑกสิกฺขาปเท
วุตฺตนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ วุตฺตํ เหตํ สนฺติ ภิกฺขเว มนุสฺสา สทฺธา
ปสนฺนา เต กปฺปิยการกานํ หตฺเถ หิรญฺสุวณฺณํ อุปนิกฺขิปนฺติ
อิมินา ยํ อยฺยสฺส กปฺปิยํ ตํ เทถาติ อนุชานามิ ภิกฺขเว ยํ
ตโต กปฺปิยํ ตํ สาทิตุํ น เตฺววาหํ ภิกฺขเว เกนจิ ปริยาเยน
ชาตรูปรชตํ สาทิตพฺพํ ปริเยสิตพฺพนฺติ วทามีติ ๑- ฯ เอตฺถ โจทนาย
ปริมาณํ นตฺถิ ฯ มูลํ อสาทิยนฺเตน สหสฺสกฺขตฺตุํปิ โจทนาย วา
าเนน วา กปฺปิยภณฺฑํ สาทิตุํ วฏฺฏติ ฯ โน เจ เทติ อญฺ
กปฺปิยการกํ เปตฺวาปิ อาหราเปตพฺพํ ฯ สเจ อิจฺฉติ
มูลสามิกานํปิ กเถตพฺพํ ฯ โน เจ อิจฺฉติ น กเถตพฺพํ ฯ อปโร ภิกฺขุ
ปุริมนเยเนว ทูเตน ปุจฺฉิโต นตฺถมฺหากํ กปฺปิยการโกติ วทติ ฯ
ตทญฺโ สมีเป ิโต สุตฺวา อาหร โภ อหํ อยฺยสฺส จีวรํ
เจตาเปตฺวา ทสฺสามีติ วทติ ฯ ทูโต หนฺท โภ ทเทยฺยาสีติ
ตสฺส หตฺเถ ทตฺวา ภิกฺขุสฺส อนาโรเจตฺวาว คจฺฉติ ฯ อยํ
มุขเววฏิกกปฺปิยการโก ฯ อปโร ภิกฺขุโน อุปฏฺากสส วา อญฺสฺส
วา หตฺเถ อกปฺปิยวตฺถุํ ทตฺวา เถรสฺส จีวรํ ทเทยฺยาสีติ
เอโตว ปกฺกมติ ฯ อยํ ปรมฺมุขกปฺปิยการโกติ อิเม เทฺว
อนิทฺทิฏกปฺปิยการกา นาม ฯ เอเตสุ อญฺาตกอปฺปวาริเตสุ วิย
ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ สเจ สยเมว จีวรํ อาเนตฺวา ททนฺติ คเหตพฺพํ
โน เจ น กิญฺจิ วตฺตพฺพํ ฯ เทสนามตฺตเมว เจตํ ทูเตน
จีวรเจตาปนํ ปหิเณยฺยาติ ฯ สยํ อาหริตฺวาปิ ปิณฺฑปาตาทีนํ อตฺถาย
ททนฺเตสุปิ เอเสว นโย ฯ น เกวลํ อตฺตโนเยว อตฺถาย สมฺปฏิจฺฉิตุํ
น วฏฺฏติ ฯ สเจ โกจิ ชาตรูปรชตํ อาเนตฺวา อิทํ สงฺฆสฺส
ทมฺมิ อารามํ วา กโรถ วิหารํ วา เจติยํ วา โภชนสาลาทีนํ
วา อญฺตรนฺติ วทติ อิทมฺปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ น วฏฺฏติ ฯ ยสฺส
กสฺสจิ หิ อญฺสฺส อตฺถาย สมฺปฏิจฺฉนฺตสฺส ทุกฺกฏํ โหตีติ
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. มหาวคฺค. ๕/๑๒๑.
มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ สเจ ปน นยิทํ ภิกฺขูนํ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏตีติ
ปฏิกฺขิตฺเต วฑฺฒกีนํ วา กมฺมกรานํ วา หตเถ ภวิสฺสติ เกวลํ
ตุมฺเห สุกตทุกฺกฏํ ชานาถาติ วตฺวา เตสํ หตฺเถ ทตฺวา ปกฺกมติ
วฏฺฏติ ฯ อถาปิ มม มนุสฺสานํ หตฺเถ ภวิสฺสติ มยฺหเมว วา
หตฺเถ ภวิสฺสติ เกวลํ ตุมฺเห ยํ ยสฺส ทาตพฺพํ ตทตฺถาย
เปเสยฺยาถาติ วทติ เอวํปิ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน สงฺฆํ วา คณํ
วา ปุคฺคลํ วา อนามสิตฺวา อิทํ หิรญฺสุวณฺณํ เจติยสฺส เทม
วิหารสฺส เทม นวกมฺมสฺส เทมาติ วทนฺติ ปฏิกฺขิปิตุํ น
วฏฺฏติ ฯ อิเม อิทํ ภณนฺตีติ กปฺปิยการกานํ อาจิกฺขิตพฺพํ ฯ
เจติยาทีนํ อตฺถาย ตุมฺเห คเหตฺวา เปถาติ วุตฺเต ปน อมฺหากํ
คเหตุํ น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิปิตพฺพํ ฯ สเจ ปน โกจิ พหุํ
หิรญฺสุวณฺณํ อาเนตฺวา อิทํ สงฺฆสฺส ทมฺมิ จตฺตาโร ปจฺจเย
ปริภุญฺชถาติ วทติ ตญฺเจ สงฺโฆ สมฺปฏิจฺฉติ ปฏิคฺคหเณปิ ปริโภเคปิ
อาปตฺติ ฯ ตตฺร เจ เอโก ภิกฺขุ นยิทํ กปฺปตีติ ปฏิกฺขิปติ
อุปาสโก จ ยทิ น กปฺปติ มยฺหเมว ภวิสฺสตีติ คจฺฉติ
โส ภิกฺขุ ตยา สงฺฆสฺส ลาภนฺตราโย กโตติ น เกนจิ กิญฺจิ
วตฺตพฺโพ ฯ โย หิ ตํ โจเทติ เสฺวว สาปตฺติโก โหติ ฯ
เตน ปน เอเกน พหู อนาปตฺติกา กตา ฯ สเจ ปน ภิกฺขูหิ
น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิตฺเต กปฺปิยการกานํ วา หตฺเถ ภวิสฺสติ มม
ปุริสานํ วา มยฺหํ วา หตฺเถ ภวิสฺสติ เกวลํ ตุมฺเห ปจฺจเย
ปริภุญฺชถาติ วทติ วฏฺฏติ ฯ จตุปฺปจฺจยตฺถาย จ ทินฺนํ เยน
เยน ปจฺจเยน อตฺโถ โหติ ตทตฺถํ อุปเนตพฺพํ ฯ จีวรตฺถาย
ทินฺนํ จีวเรเยว อุปเนตพฺพํ ฯ สเจ จีวเรน ตาทิโส อตฺโถ นตฺถิ
ปิณฺฑปาตาทีหิ สงฺโฆ กิลมติ สงฺฆสุฏฺุตาย อปโลเกตฺวา
ตทตฺถายปิ อุปเนตพฺพํ ฯ เอส นโย ปิณฺฑปาตคิลานปจฺจยตฺถาย
ทินฺเนปิ ฯ เสนาสนตฺถาย ทินฺนํ ปน เสนาสนสฺส ครุภณฺฑตฺตา
เสนาสเนเยว อุปเนตพฺพํ ฯ สเจ ปน ภิกฺขูสุ เสนาสนํ ฉฑฺเฑตฺวา
คเตสุ เสนาสนํ นสฺสติ อีทิเส กาเล เสนาสนํ วิสฺสชฺเชตฺวาปิ
ภิกฺขูนํ ปริโภโค อนุญฺาโต ฯ ตสฺมา เสนาสนปริชคฺคนตฺถํ ๑-
มูลจฺเฉชฺชํ อกตฺวา ยาปนมตฺตํ ปริภุญฺชิตพพํ ฯ น เกวลํ จ
หิรญฺสุวณฺณเมว อญฺปิ เขตฺตวตฺถาทิกํ อกปฺปิยํ น
สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ ฯ สเจ หิ โกจิ มยฺหํ ติสสฺสสมฺปาทนกํ มหาตฬากํ
อตฺถิ ตํ สงฺฆสฺส ทมฺมีติ วทติ สเจ ตํ สงฺโฆ สมฺปฏิจฺฉติ
ปฏิคฺคหเณปิ ปริโภเคปิ อาปตฺติเยว ฯ โย ปน ตํ ปฏิกฺขิปติ
โส ปุริมนเยเนว เกนจิ กิญฺจิ น วตฺตพฺโพ ฯ โย หิ ตํ โจเทติ
เสฺวว สาปตฺติโก โหติ ฯ เตน ปน เอเกน พหู อนาปตฺติกา
กตา ฯ โย ปน ตาทิสํเยว มหาตฬากํ ทมฺมีติ วตฺวาปิ ภิกฺขูหิ
น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิตฺโต สเจ วทติ อสุกญฺจ อสุกญฺจ สงฺฆสฺส
ตฬากํ อตฺถิ ตํ กถํ วตฺตตีติ โส วตฺตพฺโพ กปฺปิยํ กตฺวา
ทินฺนํ ภวิสฺสตีติ ฯ กถํ ทินฺนํ กปฺปิยํ โหตีติ ฯ จตฺตาโร ปจฺจเย
ปริภุญฺชถาติ วตฺวา ทินฺนนฺติ ฯ โส เจ สาธุ ภนฺเต จตฺตาโร
@เชิงอรรถ: ๑. ปฏิชคฺคนตฺถํ.
ปจฺจเย ปริภุญฺชถาติ เทติ วฏฺฏติ ฯ อถาปิ ตฬากํ คณฺหาถาติ
วตฺวา น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิตฺโต กปฺปิยการโก อตฺถีติ ปุจฺฉิตฺวา
นตฺถีติ วุตฺเต อิทํ อสุโก นาม วิจาเรสฺสติ อสุกสฺส วา
หตฺเถ มยฺหํ วา หตฺเถ ภวิสฺสติ สงฺโฆ กปฺปิยภณฺฑํ ปริภุญฺชตูติ
วทติ วฏฺฏติ ฯ สเจปิ น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิตฺโต อุทกํ
ปริภุญฺชิสฺสนฺติ ภณฺฑกํ โธวิสฺสนฺติ มิคปกฺขิโน ปิวิสฺสนฺตีติ วทติ
เอวมฺปิ วฏฺฏติ ฯ อถาปิ น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิตฺโต วทติ
กปฺปิยสีเสน คณฺหาถาติ สาธุ อุปาสก สงฺโฆ ปานียํ ปิวิสฺสติ ภณฺฑกํ
โธวิสฺสติ มิคปกฺขิโน ปิวิสฺสนฺตีติ วตฺวา ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ ฯ
อถาปิ มม ตฬากํ วา โปกฺขรณึ วา สงฺฆสฺส ทมฺมีติ วุตฺเต
สาธุ อุปาสก สงฺโฆ ปานียํ ปิวิสฺสตีติ อาทีนิ วตฺวา ปริภุญฺชิตุํ
วฏฺฏติเยว ฯ ยทิ ปน ภิกฺขูหิ หตฺถกมฺมํ ยาจิตฺวา สหตฺเถน จ
กปฺปิยปวึ ขนิตฺวา อุทกปริโภคตฺถาย ตฬากํ การิตํ โหติ
ตญฺเจ นิสฺสาย สสฺสํ นิปฺผาเทตฺวา มนุสฺสา วิหาเร กปฺปิยภณฺฑํ
เทนฺติ วฏฺฏติ ฯ อถาปิ มนุสฺสาเอว สงฺฆสฺส อุปการตฺถาย
สงฺฆิกภูมึ ขนิตฺวา ตํ นิสฺสาย นิปฺผนฺนสสฺสโต กปฺปิยภณฺฑํ เทนฺติ
เอตํปิ วฏฺฏติ ฯ อมฺหากํ เอกํ กปฺปิยการกํ เปถาติ วุตฺเต จ
เปตุํปิ ลพฺภติ ฯ อถ ปน เต มนุสฺสา ราชพลินา อุปทฺทูตา
ปกฺกมนฺติ อญฺเ ปฏิปชฺชนฺติ น จ ภิกฺขูนํ กิญฺจิ เทนฺติ
อุทกํ วาเรตุํ ลพฺภติ ฯ ตญฺจ โข กสิกมฺมกาเลเยว น
สสฺสกาเล ฯ สเจ เต วทนฺติ นนุ ภนฺเต ปุพฺเพปิ มนุสฺสา อิมํ
นิสฺสาย สสฺสํ อกํสูติ ตโต วตฺตพฺพา เต สงฺฆสฺส อิมญฺจ อิมญฺจ
อุปการํ อกํสุ อิทญฺจ อิทญฺจ กปฺปิยภณฺฑํปิ อกํสูติ ฯ สเจ
เต วทนฺติ มยํปิ ทสฺสามาติ เอวํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน โกจิ
อพฺยตฺโต อกปฺปิยโวหาเรน ตฬากํ ปฏิคฺคณฺหาติ วา กาเรติ วา
ตํ ภิกฺขูหิ น ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ ตํ นิสฺสาย ลทฺธกปฺปิยภณฺฑํปิ
อกปฺปิยเมว ฯ สเจ ภิกฺขูหิ ปริจฺจตฺตภาวํ ตฺวา สามิโก วา
ตสฺส ปุตฺตธีตโร วา อญฺโ วา โกจิ วํเส อุปฺปนฺโน ปุน
กปฺปิยโวหาเรน เทติ วฏฺฏติ ฯ อุปจฺฉินฺเน กุลวํเส โย ตสฺส
ชนปทสฺส สามิโก โส อจฺฉินฺทิตฺวา ปุน เทติ จิตฺตลตาปพฺพเต
ภิกฺขุนา นีหฏอุทกวาหกํ อนุฬา นาม ราชมเหสี วิย เอวํปิ
วฏฺฏติ ฯ กปฺปิยโวหาเรปิ อุทกวเสน ปฏิคฺคหิตตฬาเก
สุทฺธจิตฺตานํ มตฺติกุทฺธรณปาลิพนฺธนาทีนิ ปุน กาตุํ วฏฺฏติ ฯ ตํ
นิสฺสาย ปน สสฺสํ กโรนฺเต ทิสฺวา กปฺปิยการกํ เปตุํ น
วฏฺฏติ ฯ ยทิ เต สยเมว กปฺปิยภณฺฑํ เทนฺติ คเหตพฺพํ โน
เจ เทนฺติ น โจเทตพฺพํ น สาเรตพฺพํ ฯ ปจฺจยวเสน
ปฏิคฺคหิตตฬาเก กปฺปิยการกํ เปตุํ วฏฺฏติ ฯ มตฺติกุทฺธรณปาลิพนฺธนาทีนิ
ปน กาตุํ น วฏฺฏติ สเจ กปฺปิยการกา สยเมว กโรนฺติ
วฏฺฏติ ฯ อพฺยตฺเตน ลชฺชิภิกฺขุนา การาปิเตสุ กิญฺจาปิ
ปฏิคฺคหเณ กปฺปิยํ ภิกฺขุสฺส ปโยคปจฺจยา อุปฺปนฺเนน มิสฺสกตฺตา
วิสคตปิณฺฑปาโต วิย อกปฺปิยมํสรสมิสฺสโภชนํ วิย จ ทุปฺปริโภคํ
โหติ สพฺเพสํ อกปฺปิยเมว ฯ สเจ ปน อุทกสฺส โอกาโส อตฺถิ
ตฬากสฺส ปาลิ ถิรา ยถา พหุํ อุทกํ คณฺหาติ เอวํ กโรหิ
ตีรสมีเป อุทกํ กโรหีติ เอวํ อุทกเมว วิจาเรตุํ วฏฺฏติ ฯ
อุทฺธเน อคฺคึ นิปาเตนฺติ อุทกกมฺมํ ลพฺภตุ อุปาสกาติ วตฺตุํ
วฏฺฏติ ฯ สสฺสํ กตฺวา อาหรถาติ วตฺตุํ ปน น วฏฺฏติ ฯ สเจ
ปน ตฬาเก อติพหุํ อุทกํ ทิสฺวา ปสฺสโต วา ปิฏฺิโต วา
มาติกํ นีหราเปติ วนํ ฉินฺทาเปตฺวา เกทาเร การาเปติ
โปราณเกทาเรสุ วา ปกติภาคํ อคฺคเหตฺวา อติเรกํ คณฺหาติ
อกาลสสฺเส นวสสฺเส วา อปริจฺฉินฺนภาเค เอตฺตเก กหาปเณ เทถาติ
กหาปเณ อุฏฺาเปติ สพฺเพสํ อกปฺปิยํ ฯ โย ปน กสถ วปถาติ
อวตฺวา เอตฺตกาย ภูมิยา เอตฺตโก นาม ภาโคติ เอวํ ภูมึ วา
ปติฏฺเปติ เอตฺตเก ภูมิภาเค อมฺเหหิ สสฺสํ กตํ เอตฺตกํ นาม
ภาคํ คณฺหาถาติ วทนฺเตสุ กสเกสุ ภูมิปฺปมาณคหณตฺถํ รชฺชุยา
วา ทณฺเฑน วา มินาติ ขเล วา ตฺวา รกฺขติ ขลโต วา
นีหราเปติ โกฏฺาคาเร วา ปฏิสาเมติ ตสฺเสว ตํ อกปฺปิยํ ฯ
สเจ กสกา กหาปเณ อาหริตฺวา อิเม สงฺฆสฺส อาหฏาติ วทนฺติ
อญฺตโร จ ภิกฺขุ น สงฺโฆ กหาปเณ ขาทตีติ สญฺาย เอตฺตเกหิ
กหาปเณหิ สาฏเก อาหร เอตฺตเกหิ ยาคุอาทีนิ สมฺปาเทหีติ
วทติ ยนฺเต อาหรนฺติ สพฺเพสํ อกปฺปิยํ ฯ กสฺมา ฯ
กหาปณานํ วิจาริตตฺตา ฯ สเจ ธญฺ อาหริตฺวา อิทํ สงฺฆสฺส
อาหฏนฺติ วทนฺติ อญฺตโร จ ภิกฺขุ ปุริมนเยเนว เอตฺตเกหิ
วีหีหิ อิทญฺจีทญฺจ อาหรถาติ วทติ ยํ เต อาหรนฺติ ตสฺเสว
อกปฺปิยํ ฯ กสฺมา ฯ ธญฺสฺส วิจาริตตฺตา ฯ สเจ ตณฺฑุลํ วา
อปรณฺณํ วา อาหริตฺวา อิมํ สงฺฆสฺส อาหฏนฺติ วทนฺติ ฯ
อญฺตโร จ ภิกฺขุ ปุริมนเยเนว เอตฺตเกหิ ตณฺฑุเลหิ อิทญฺจีทญฺจ
อาหรถาติ วทติ ยํ เต อาหรนฺติ สพฺเพสํ กปฺปิยํ ฯ กสฺมา ฯ
กปฺปิยานํ ตณฺฑุลาทีนํ วิจาริตตฺตา ฯ กยวิกฺกเยปิ อนาปตฺติ
กปฺปิยการกสฺส อาจิกฺขิตตฺตา ฯ ปุพฺเพ ปน จิตฺตลตาปพฺพเต
เอโก ภิกฺขุ จตุสฺสาลทฺวาเร อโห วต เสฺว สงฺฆสฺส
เอตฺตกปฺปมาเณ ปูเว ปเจยฺยุนฺติ อารามิกานํ สญฺาชนนตฺถํ ภูมิยํ มณฺฑลํ
อกาสิ ฯ ตํ ทิสฺวา เฉโก อารามิโก ตเถว กตฺวา ทุติยทิวเส
เภริยา อาโกฏฺฏิตาย สนฺนิปติเต สงฺเฆ ปูวํ คเหตฺวา สงฺฆตฺเถรํ
อาห ภนฺเต อมฺเหหิ อิโต ปุพฺเพ เนว ปิตูนํ น ปิตามหานํ
เอวรูปํ สุตปุพฺพํ เอเกน อยฺเยน จตุสฺสาลทฺวาเร ปูวตฺถาย
สญฺาย กตา อิโตทานิ ปภูติ อยฺยา อตฺตโน อตฺตโน
จิตฺตานุรูปํ วทนฺตุ อมฺหากํปิ ผาสุวิหาโร ภวิสฺสตีติ ฯ มหาเถโร
ตโตว นิวตฺติ ฯ เอเกน ภิกฺขุนาปิ ปูโว น คหิโต ฯ เอวํ
ปุพฺเพ ตตฺรุปฺปาทํปิ น ปริภุญฺชึสุ ฯ ตสฺมา
       สลฺเลขํ อจฺจชนฺเตน    อปฺปมตฺเตน ภิกฺขุนา
       กปฺปิเยปิ น กาตพฺพา   อามิสตฺถาย โลลตาติ ฯ
โย จายํ ตฬาเก วุตฺโต โปกฺขรณีอุทกวาหกมาติกาทีสุปิ เอเสว
นโย ฯ ปุพฺพณฺณาปรณฺณอุจฺฉุนาฬิเกราทีนํ วิรุหณฏฺานํ ยงฺกิญฺจิ
เขตฺตํ วา วตฺถุํ วา ทมฺมีติ วุตฺเตปิ น วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิปิตฺวา
ตฬาเก วุตฺตนเยเนว ปฏิปชฺชิตพฺพํ ฯ ยทา กปฺปิยโวหาเรน
จตุปจฺจยปริโภคตฺถาย ทมฺมีติ วทติ ตทา สมฺปฏิจฺฉิตพฺพํ ฯ วนํ
ทมฺมิ อรญฺ ทมฺมีติ วุตฺเต ปน วฏฺฏติ ฯ สเจ มนุสฺสา ภิกฺขูหิ
อนาณตฺตาเยว ตตฺถ รุกฺเข ฉินฺทิตฺวา อปรณฺณาทีนิ สมฺปาเทตฺวา
ภิกฺขูนํ ภาคํ เทนฺติ วฏฺฏติ ฯ อเทนฺตา น โจเทตพฺพา น
สาเรตพฺพา ฯ สเจ เกนจิเทว อนฺตราเยน เตสุ ปกฺกนฺเตสุ อญฺเ
กโรนฺติ น จ ภิกฺขูนํ กิญฺจิ เทนฺติ เต วาเรตพฺพา ฯ สเจ
วทนฺติ นนุ ภนฺเต ปุพฺเพปิ มนุสฺสา อิธ สสฺสานิ อกํสูติ ตโต
วตฺตพฺพา เต สงฺฆสฺส อิทญฺจีทญฺจ กปฺปิยภณฺฑํ อทํสูติ ฯ สเจ
วทนฺติ มยํปิ ทสฺสามาติ เอวํ วฏฺฏติ ฯ กญฺจิ สสฺสุฏฺานกํ
ภูมิปฺปเทสํ สนฺธาย สีมํ เทมาติ วทนฺติ วฏฺฏติ ฯ สีมาปริจฺเฉทนตฺถํ
ปน ถมฺภา วา ปาสาณา วา สยํ น เปตพฺพา ฯ
กสฺมา ฯ ภูมิ นาม อนคฺฆา อปฺปเกนาปิ ปาราชิโก ภเวยฺย ฯ
อารามิกานํ ปน วตฺตพฺพํ อิมินา าเนน อมฺหากํ สีมา คตาติ ฯ
สเจปิ หิ เต อธิกํ คณฺหนฺติ ปริยาเยน กถิตตฺตา อนาปตฺติ ฯ
ยทิ ปน ราชราชมหามตฺตาทโย สยเมว ถมฺเภ ปาเปตฺวา จตฺตาโร
ปจฺจเย ปริภุญฺชถาติ เทนฺติ วฏฺฏติเยว ฯ สเจ โกจิ อนฺโตสีมายํ
ตฬากํ ขนติ วิหารมชฺเฌน วา มาติกํ เนติ เจติยงฺคณโพธิยงฺคณาทีนิ
ทุสฺสนฺติ วาเรตพฺโพ ฯ สเจ สงฺโฆ กิญฺจิ ลภิตฺวา
อามิสครุกตาย น วาเรติ เอโก ภิกฺขุ วาเรติ โสว ภิกฺขุ อิสฺสโร ฯ
สเจ เอโก ภิกฺขุ น วาเรติ เนถ ตุมฺเหติ เตสํเยว ปกฺโข โหติ
สงฺโฆ วาเรติ สงฺโฆว อิสฺสโร ฯ สงฺฆิเกสุ หิ กมฺเมสุ โย ธมฺมกมฺมํ
กโรติ โส อิสฺสโร ฯ สเจ วาริยมาโนปิ กโรติ เหฏฺา คหิตํ ปํสุํ
เหฏฺา ปกฺขิปิตฺวา อุปริ คหิตํ ปํสุํ อุปริ ปกฺขิปิตฺวา ปูเรตพฺพา ฯ
สเจ โกจิ ยถาชาตเมว อุจฺฉุํ วา อปรณฺณํ วา อลาวุกุมฺภณฺฑาทิกํ
วา วลฺลีผลํ ทาตุกาโม เอตํ สพฺพํ อุจฺฉุกฺเขตฺตํ อปรณฺณวตฺถุํ
วลฺลีผลาวาฏํ ทมฺมีติ วทติ สห วตฺถุนา ปรามฏฺตฺตา น
วฏฺฏตีติ  มหาสุมตฺเถโร อาห ฯ มหาปทุมตฺเถโร ปน
อภิลาปมตฺตเมตํ สามิกานํเยว หิ โส ภูมิภาโค ตสฺมา วฏฺฏตีติ
อาห ฯ ทาสํ ทมฺมีติ วทติ น วฏฺฏติ ฯ อารามิกํ ทมฺมิ
เวยฺยาวจฺจกรํ ทมฺมิ กปฺปิยการกํ ทมฺมีติ วุตฺเต วฏฺฏติ ฯ สเจ
โส อารามิโก ปุเรภตฺตํปิ ปจฺฉาภตฺตํปิ สงฺฆสฺเสว กมฺมํ กโรติ
สามเณรสฺส วิย สพฺพํ เภสชฺชปฏิชคฺคนํปิ ตสฺส กาตพฺพํ ฯ สเจ
ปุเรภตฺตเมว สงฺฆสฺส กมฺมํ กโรติ ปจฺฉาภตฺตํ อตฺตโน กมฺมํ
กโรติ สายํ นิวาโป น ทาตพฺโพ ฯ เยปิ ปญฺจทิวสวาเรน วา
ปกฺขวาเรน วา สงฺฆสฺส กมฺมํ กตฺวา เสสกาเล อตฺตโน กมฺมํ
กโรนฺติ เตสํปิ กรณกาเลเยว ภตฺตญฺจ นิวาโป จ ทาตพฺโพ ฯ
สเจ สงฺฆสฺส กมฺมํ นตฺถิ อตฺตโนเยว กมฺมํ กตฺวา ชีวนฺติ เต
เจ หตฺถกมฺมมูลํ อาเนตฺวา เทนฺติ คเหตพฺพํ ฯ โน เจ เทนฺติ
น กิญฺจิ วตฺตพฺพา ฯ ยงฺกิญฺจิ รชกทาสํปิ เปสการทาสํปิ
อารามิกนาเมน สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ คาโว เทมาติ วทนฺติ น
วฏฺฏตีติ ปฏิกฺขิปิตพฺพา ฯ อิมา คาโว กุโตติ ฯ ปณฺฑิเตหิ
ปญฺจโครสปริโภคตฺถาย ทินฺนาติ วตฺตพฺพา ฯ มยํปิ ปญฺจโครสปริโภคตฺถาย
เทมาติ วุตฺเต วฏฺฏติ ฯ อชิกาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ
หตฺถึ เทม อสฺสํ มหิสํ กุกฺกุฏํ สูกรํ เทมาติ วทนฺติ สมฺปฏิจฺฉิตุํ
น วฏฺฏติ ฯ สเจ เกจิ มนุสฺสา อปฺโปสฺสุกฺกา ภนฺเต
ตุมฺเห โหถ มยํ อิเม คเหตฺวา ตุมฺหากํ กปฺปิยภณฺฑํ ทสฺสามาติ
วตฺวา คณฺหนฺติ วฏฺฏติ ฯ กุกฺกุฏสูกรา ยถาสุขํ ชีวนฺตูติ อรญฺเ
วิสฺสชฺเชตุํ วฏฺฏติ ฯ อิมํ ตฬากํ อิมํ เขตฺตํ อิมํ วตฺถุํ วิหารสฺส เทมาติ
วุตฺเต ปฏิกฺขิปิตุํ น ลพฺภตีติ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมวาติ ฯ
     สมุฏฺานาทีสุ อิทมฺปิ ฉสฺสมุฏฺานํ กิริยา โนสญฺาวิโมกฺขํ
อจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ
     สมนฺตปาสาทิกาย วินยสํวณฺณนาย ราชสิกฺขาปทวณฺณนา
นิฏฺิตา ฯ
                  นิฏฺิโต จ ปโม วคฺโค ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๒๐๒-๒๑๗.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=4247&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=4247&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=70
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=1482
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=926
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=926
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_2