บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒

{๑๒} ทุติยสิกฺขาปเท ฯ ตตฺถ โอมสนฺตีติ โอวิชฺฌนฺติ ฯ ขุ ํเสนฺตีติ อกฺโกสนฺติ ฯ วมฺเภนฺตีติ ปทฺธํเสนฺติ ฯ {๑๓} ภูตปุพฺพนฺติ อิทํ วตฺถุ ํ ภควา โอมสวาทครหณตฺถํ อาหริ ฯ นนฺทิวิสาโล นามาติ นนฺทีติ ตสฺส พลิวทฺทสฺส นามํ ฯ วิสาณานิ ปนสฺส วิสาลานิ ตสฺมา นนฺทิวิสาโลติ วุจฺจติ ฯ โพธิสตฺโต เตน สมเยน โหติ ฯ พฺราหฺมโณ ตํ ยาคุภตฺตาทีหิ อติวิย โปเสสิ ฯ อถ โส พฺราหฺมณํ อนุกมฺปมาโน คจฺฉ ตฺวนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺเถว อฏฺฐาสีติ อเหตุกปฏิสนฺธิกาเลปิ ปรขุ ํสนํ อมนาปโตเยว ปจฺเจสิ ตสฺมา พฺราหฺมณสฺส โทสํ ทสฺเสตุกาโม อฏฺฐาสิ ฯ สกฏสตํ อติพทฺธํ ปวฏฺเฏสีติ ปฏิปาฏิยา ฐเปตฺวา เหฏฺฐา รุกฺเข ทตฺวา เอกาพทฺธํ กตฺวา มุคฺคมาสวาลิกาทีหิ ปุณฺณํ สกฏสตํ ปวฏฺเฏนฺโต กิญฺจาปิ ปุพฺเพ ปติฏฺฐิตารปฺปเทสํ ปุน อเร ปตฺเต ปวฏฺฏิตํ โหติ โพธิสตฺโต ปน ปุริมสกเฏน ปติฏฺฐิตฏฺฐาเน ปจฺฉิมสกฏํ ปติฏฺฐาเปตุ ํ สกฏสตปฺปมาณํ ปเทสํ ปวฏฺเฏสิ ฯ โพธิสตฺตานํ หิ สิถิลกรณํ นาม นตฺถิ ฯ เตน จตฺตมโน อหูติ เตน พฺรหฺมณสฺส ธนลาเภน อตฺตโน กมฺเมน จ โส นนฺทิวิสาโล อตฺตมโน อโหสิ ฯ {๑๕} อกฺโกเสนปีติ เอตฺถ ปน ยสฺมา ปรโต เทฺว อกฺโกสา หีโน จ อกฺโกโส อุกฺกฏฺโฐ จาติ วิภชิตุกาโม ตสฺมา ยถา ปุพฺเพ หีเนนปิ อกฺโกเสน ขุ ํเสนฺตีติ วุตฺตํ เอวํ อวตฺวา อกฺโกเสน อิจฺเจวมาห ฯ เวณชาตีติ ตจฺฉกชาติ ฯ เวฬุการชาตีติปิ วทนฺติ ฯ เนสาทชาตีติ มิคลุทฺธกาทิชาติ ฯ รถการชาตีติ จมฺมการชาติ ฯ ปุกฺกุสชาตีติ ปุปฺผฉฑฺฑกชาติ ฯ อวกณฺณกาติ ทาสานํ นามํ โหติ ตสฺมา หีนํ ฯ โอญาตนฺติ อวมญฺญาตํ ฯ อุญฺญาตนฺติปิ ปฐนฺติ ฯ อวญฺญาตนฺติ วมฺเภตฺวา ญาตํ ฯ หีฬิตนฺติ ชิคุจฺฉิตํ ฯ ปริภูตนฺติ กิเมเตนาติ ปริภวีกตํ ฯ อจิตีกตนฺติ น ครุกตํ ฯ โกฏฺฐกกมฺมนฺติ ตจฺฉกกมฺมํ ฯ มุทฺธาติ หตฺถมุทฺธา ฯ คณนาติ อจฺฉิทฺทกาทิอวเสสคณนา ฯ เลขาติ อกฺขรเลขา ฯ มธุเมหาพาโธ เวทนาย อภาวโต อุกฺกฏฺโฐติ วุตฺโต ฯ ปาฏิกงฺขาติ อิจฺฉิตพฺพา ฯ ยกาเรน วา ภกาเรน วาติ ยการภกาเร โยเชตฺวา โย อกฺโกโส ฯ กาฏโกฏจิกาย วาติ กาฏนฺติ ปุริสนิมิตฺตํ โกฏจิกาติ อิตฺถีนิมิตฺตํ ฯ เอเตหิ วา โย อกฺโกโส เอโส หีโน นาม อกฺโกโสติ ฯ {๑๖} อิทานิ เตสํ ชาติอาทีนํ ปเภทวเสน อาปตฺตึ อาโรเปตฺวา ทสฺเสนฺโต อุปสมฺปนฺโน อุปสมฺปนฺนนฺติ อาทิมาห ฯ ตตฺถ ขุ ํเสตุกาโม วมฺเภตุกาโม มงฺกุกตฺตุกาโมติ อกฺโกสิตุกาโม ครหิตุกาโม นิตฺเตชํกตฺตุกาโมติ อตฺโถ ฯ หีเนน หีนนฺติ หีเนน ชาติวจเนน หีนชาติยา ฯ เอเตน อุปาเยน สพฺพปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ เอตฺถ จ หีเนน หีนํ วทนฺโต กิญฺจาปิ สจฺจํ วทติ โอมสิตุกามตาย ปนสฺส วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํ ฯ อุกฺกฏฺเฐน หีนํ วทนฺโต จ กิญฺจาปิ อลิกํ ภณติ โอมสิตุกามตาย ปน อิมินาว สิกฺขาปเทน ปาจิตฺติยํ อาปชฺชติ น ปุริเมน ฯ โยปิ อติจณฺฑาโลสิ อติพฺราหฺมโณสิ ทุฏฺฐจณฺฑาโลสิ ทุฏฺฐพฺราหฺมโณสีติ อาทีนิ วทติ โสปิ อาปตฺติยา กาเรตพฺโพว ฯ {๒๖} สนฺติ อิเธกจฺเจติ วาเร ปน ปริหริตฺวา วุตฺตภาเวน ทุกฺกฏํ ฯ เอเสว นโย เยนูน นมยนฺติ วาเรสุปิ ฯ อนุปสมฺปนฺเน ปน จตูสุปิ วาเรสุ ทุกฺกฏเมว ฯ โจโรสิ คณฺฐิเภทโกสีติ อาทิวจเนหิ ปน อุปสมฺปนฺเนปิ อนุปสมฺปนฺเนปิ สพฺพวาเรสุ ทุกฺกฏเมว ฯ ทวกมฺยตาย ปน อุปสมฺปนฺเนปิ อนุปสมฺปนฺเนปิ สพฺพวาเรสุ ทุพฺภาสิตํ ฯ ทวกมฺยตา นาม เกลิหสาธิปฺปายตา ฯ อิมสฺมึ จ สิกฺขาปเท ฐเปตฺวา ภิกฺขุ ํ ภิกฺขุนีอาทโย สพฺพสตฺตา อนุปสมฺปนฺนฏฺฐาเน ฐิตาติ เวทิตพฺพา ฯ {๓๕} อตฺถปุเรกฺขารสฺสาติ อาทีสุ ปาลิยา อตฺถํ วณฺณยนฺโต อตฺถปุเรกฺขาโร ฯ ปาลึ วาเจนฺโต ธมฺมปุเรกฺขาโร ฯ อนุสาสนิยํ ฐตฺวา อิทานิปิ จณฺฑาโลสิ ปาปํ มา อกาสิ มา ตโมตมปรายโน อโหสีติ อาทินา นเยน กเถนฺโต อนุสาสนีปุเรกฺขาโร นามาติ เวทิตพฺโพ ฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติ ฯ ติสมุฏฺเฐานํ กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ กริยา สญฺญาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ โลกวชฺชํ กายกมฺมํ วจีกมฺมํ อกุสลจิตฺตํ ทุกฺขเวทนนฺติ ฯ ทุพฺภาสิตาปตฺติ ปเนตฺถ วาจาจิตฺตโต สมุฏฺฐาติ กิริยา สญฺญาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ อกุสลจิตฺตํ ทฺวิเวทนํ สุขา จ มชฺฌตฺตา จาติ ฯ โอมสวาทสิกฺขาปทํ ทุติยํ ฯ

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๒๘๖-๒๘๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=6032&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=6032&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=182 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=4906 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=2862 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=2862 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑ http://84000.org/tipitaka/read/?index_2