อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๘๖} ทสมสิกฺขาปเท ฯ ชาตา จ ปฐวี อชาตา จ ปฐวีติ
อิเมหิ ปเทหิ ชาตปฐวิญฺจ อชาตปฐวิญฺจ ทสฺเสติ ฯ
อปฺปปาสาณาทีสุ อปฺปา ปาสาณา เอตฺถาติ อปฺปปาสาณาติ เอวมตฺโถ
ทฏฺฐพฺโพ ฯ ตตฺถ มุฏฺฐิปฺปมาณโต อุปริ ปาสาโณ เวทิตพฺโพ ฯ
มุฏฺฐิปฺปมาณา สกฺขรา ฯ กถลาติ กปาลขณฺฑานิ ฯ มรุมฺพาติ
ปากฏสกฺขรา ฯ วาลุกาติ วาลุกาเยว ฯ เยภุยฺเยน ปํสูติ ตีสุ
โกฏฺฐาเสสุ เทฺวโกฏฺฐาสา ปํสุ เอโก ปาสาณาทีสุ อญฺญตโร ฯ
อทฑฺฒาปีติ อุทฺธนปตฺตปจนกุมฺภการาวาปาทิวเสน ตถา ตถา
อทฑฺฒา ฯ สา ปน วิสุ ํ นตฺถิ สุทฺธปํสุอาทีสุ อญฺญตรา
เวทิตพฺพา ฯ เยภุยฺเยน สกฺขราติ พหุตรา สกฺขรา ฯ หตฺถิกุจฺฉิยํ
กิร เอกปจฺฉิปูรํ อาหราเปตฺวา โทณิยํ โธวิตฺวา ปฐวิยา
เยภุยฺเยน สกฺขรภาวํ ญตฺวา สยํ ภิกฺขู โปกฺขรณึ ขนึสุ ฯ ยานิ
ปน มชฺเฌ อปฺปปํสุ อปฺปมตฺติกาติ เทฺว ปทานิ ตานิ เยภุยฺเยน
ปาสาณาทิปญฺจกเมว ปวิสนฺติ ฯ เตสํเยว หิ ทฺวินฺนํ ปเภททสฺสนเมตํ ฯ
สยํ ขนติ อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ เอตฺถ ปหาเร ปหาเร
ปาจิตฺติยํ เวทิตพฺพํ ฯ สกึ อาณตฺโต พหุกํปิ ขนตีติ สเจปิ
สกลทิวสํ ขนติ อาณาปกสฺส เอกํเยว ปาจิตฺติยํ ฯ สเจ ปน
กุสิโต โหติ ปุนปฺปุนํ อาณาเปตพฺโพ ตํ อาณาเปตฺวา ขนาเปนฺตสฺส
วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํ ฯ อยํ ตาว ปาลิวณฺณนา ฯ
     อยํ ปน ปาลิมุตฺตกวินิจฺฉโย ฯ โปกฺขรณึ ขนาติ วทติ
วฏฺฏติ ฯ ขตาเยว หิ โปกฺขรณี นาม โหติ ตสฺมา อยํ
กปฺปิยโวหาโร ฯ เอเสว นโย วาปึ ตฬากํ อาวาฏํ ขนาติ
อาทีสุปิ ฯ อิมํ โอกาสํ ขน อิมสฺมี โอกาเส โปกฺขรณึ ขนาติ
วตฺตุ ํ ปน น วฏฺฏติ ฯ กณฺฑํ ขน มูลํ ขนาติ อนิยเมตฺวา
วตฺตุ ํ วฏฺฏติ ฯ อิมํ วลฺลึ ขน อิมสฺมึ โอกาเส กณฺฑํ วา
มูลํ วา ขนาติ วตฺตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ โปกฺขรณึ โสเธนฺเตหิ โย
กุเฏหิ อุสฺสิญฺจิตุ ํ สกฺกา โหติ ตนุกกทฺทโม ตํ อปเนตุ ํ
วฏฺฏติ ฯ พหลํ น วฏฺฏติ ฯ อาตเปน สุกฺขกทฺทโม ผลติ ฯ ตตฺร โย
เหฏฺฐา ปฐวิยา อสํพทฺโธ ตเมว อปเนตุ ํ วฏฺฏติ ฯ อุทเกน คตฏฺฐาเน
อุทกปปฺปฏโก นาม โหติ วาตปฺปหาเรน จลติ ตํ อปเนตุ ํ
วฏฺฏติ ฯ โปกฺขรณิยาทีนํ ตฏํ ภิชฺชิตฺวา อุทกสามนฺตา ปตติ ฯ
สเจ โอมกจาตุมฺมาสํ โอวุฏฺฐํ ฉินฺทิตุ ํ วา ภินฺทิตุ ํ วา วฏฺฏติ ฯ
จาตุมฺมาสโต อุทฺธํ น วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน อุทเกเยว ปตติ
เทเว อติเรกจาตุมฺมาสํ โอวุฏฺเฐปิ อุทเกเยว อุทกสฺส ปติตตฺตา
วฏฺฏติ ฯ ปาสาณปิฏฺฐิยํ โสณฺฑึ ขนนฺติ ฯ สเจปิ ตตฺถ ปฐมเมว
สุขุมรชํ ปติ ตํ เทเวน โอวุฏฺฐํ โหติ จาตุมฺมาสจฺจเยน
อกปฺปิยปฐวีสงฺขฺยํ คจฺฉติ ฯ อุทเก ปริยาทินฺเน โสณฺฑึ โสเธนฺเตหิ
ตํ วิโกเปตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ สเจ ปฐมเมว อุทเกน ปูรติ ปจฺฉา
รชํ ปตติ ตํ วิโกเปตุ ํ วฏฺฏติ ฯ ตตฺถ หิ เทเว วสฺสนฺเตปิ
อุทเกเยว อุทกํ ปตตีติ ฯ ปิฏฺฐิปาสาเณสุ สุขุมรชํ โหติ ฯ ตํ
เทเว ผุสายนฺเต อลฺลิยติ ฯ ตํปิ จาตุมฺมาสจฺจเยน วิโกเปตุ ํ น
วฏฺฏติ ฯ อกตปพฺภาเร วมฺมิโก อุฏฺฐิโต โหติ ยถาสุขํ วิโกเปตุ ํ
วฏฺฏติ ฯ สเจ อพฺโภกาเส อุฏฺฐหติ โอมกจาตุมฺมาสํ วุฏฺโฐเยว
วฏฺฏติ ฯ รุกฺขาทีสุ อารุฬฺหอุปจิกามตฺติกายปิ เอเสว นโย ฯ
คณฺฑุปฺปาทคูถมูสิกกุกฺกุรโคกณฺฏกาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ โคกณฺฏโก
นาม คาวีนํ ขุรจฺฉินฺนกทฺทโม วุจฺจติ ฯ สเจ ปน เหฏฺฐิมตเลน
ภูมิสมฺพทฺโธ โหติ เอกทิวสํปิ น วฏฺฏติ ฯ กสิตฏฺฐาเนปิ
นงฺคลจฺฉินฺนํ มตฺติกาปิณฺฑํ คณฺหนฺตสฺส เอเสว นโย ฯ ปุราณเสนาสนํ
โหติ อจฺฉทนํ วา วินฏฺฐจฺฉทนํ วา อติเรกจาตุมฺมาสํ โอวุฏฺฐํ
ชาตปฐวีสงฺขฺยเมว คจฺฉติ ฯ ตโต อวเสสํ ฉทนิฏฺฐกํ วา
โคปานสีอาทิกํ อุปกรณํ วา อิฏฺฐกํ คณฺหามิ โคปานสึ ภิตฺติปาทํ
ปทรตฺถรณํ ปาสาณตฺถมฺภํ คณฺหามีติ สญฺญาย คณฺหิตุ ํ วฏฺฏติ ฯ
เตน สทฺธึ มตฺติกา ปตติ อนาปตฺติ ฯ ภิตฺติมตฺติกํ คณฺหนฺตสฺส
ปน อาปตฺติ ฯ สเจ ยา ยา อตินฺตา ตนฺตํ คณฺหาติ อนาปตฺติ ฯ
อนฺโตเคเห มตฺติกาปุญฺโช โหติ ฯ ตสฺมึ เอกทิวสํ โอวุฏฺเฐ
เคหํ ฉาเทนฺติ ฯ สเจ สพฺโพ ตินฺโต จาตุมฺมาสจฺจเยน
ชาตปฐวีเยว ฯ สจสฺส อุปริ ภาโคเยว ตินฺโต อนฺโต อตินฺโต ยตฺตกํ
ตินฺตํ ตํ กปฺปิยการเกหิ กปฺปิยโวหาเรน อปนาเมตฺวา เสสํ
ยถาสุขํ วลญฺเชตุ ํ วฏฺฏติ ฯ อุทเกน เตเมตฺวา เอกาพทฺธาเยว หิ
ชาตปฐวี โหติ น อิตราติ ฯ อพฺโภกาเส มตฺติกาปากาโร
โหติ ฯ อติเรกจาตุมฺมาสํ เจ โอวุฏฺโฐ ชาตปฐวีสงฺขฺยํ คจฺฉติ ฯ
ตตฺถ ลคฺคปํสุ ํ ปน อลฺลหตฺเถน ฉุปิตฺวา คเหตุ ํ วฏฺฏติ ฯ สเจ
อิฏฺฐกาปากาโร โหติ เยภุยฺเยน กถลฏฺฐาเน ติฏฺฐติ ยถาสุขํ
วิโกเปตุ ํ วฏฺฏติ ฯ อพฺโภกาเส ฐิตํ มณฺฑปตฺถมฺภํ อิโตจีโตจ
สญฺจาเลตฺวา ปฐวึ วิโกเปนฺเตน คเหตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ อุชุกเมว
อุทฺธริตุ ํ วฏฺฏติ ฯ อญฺญํปิ สุกฺขรุกฺขํ วา สุกฺขขาณุกํ วา
คณฺหนฺตสฺส เอเสว นโย ฯ นวกมฺมตฺถํ ปาสาณํ วา รุกฺขํ วา
ทณฺฑเกหิ อุจฺจาเลตฺวา ปวฏฺเฏนฺตา คจฺฉนฺติ ฯ ตตฺถ ปฐวี
ภิชฺชติ ฯ สเจ สุทฺธจิตฺตา ปวฏฺเฏนฺติ อนาปตฺติ ฯ อถ ปน
เตน อปเทเสน ปฐวึ ภินฺทิตุกามาเยว โหนฺติ อาปตฺติ ฯ
สาขาทีนิ กฑฺฒนฺตานํปิ ปฐวิยํ ทารูนิ ผาเลนฺตานํปิ เอเสว
นโย ฯ ปฐวิยํ อฏฺฐิสูจิกณฺฏกาทีสุปิ ยงฺกิญฺจิ อาโกฏฺเฏตุ ํ วา
ปเวเสตุ ํ วา น วฏฺฏติ ฯ ปสฺสาวธาราย เวเคน ปฐวึ
ภินฺทิสฺสามีติ เอวํ ปสฺสาวํปิ กาตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ กโรนฺตสฺส
ภิชฺชติ อาปตฺติ ฯ วิสมํ ภูมึ สมํ กริสฺสามีติ สมฺมชฺชนิยา
ฆํสิตุ ํปิ น วฏฺฏติ ฯ วตฺตสีเสเนว หิ สมฺมชฺชิตพฺพํ ฯ เกจิ
กตฺตรยฏฺฐิยา ภูมึ โกฏฺเฏนฺติ ปาทงฺคุฏฺฐเกน วิลิขนฺติ ฯ
จงฺกมิตฏฺฐานํ ทสฺเสสฺสามาติ ปุนปฺปุนํ ภูมึ ภินฺทนฺตา จงฺกมนฺติ
สพฺพํ น วฏฺฏติ ฯ วิริยสฺส สมฺปคฺคหณตฺถํ ปน สมณธมฺมํ
กโรนฺเตน สุทฺธจิตฺเตน จงฺกมิตุ ํ วฏฺฏติ ฯ กโรนฺตสฺส ภิชฺชติ
อนาปตฺติ ฯ หตฺถํ โธวิสฺสามาติ ปฐวิยํ ฆํสนฺติ น วฏฺฏติ ฯ
อฆํสนฺเตน ปน อลฺลหตฺถํ ปฐวิยํ ฐเปตฺวา รชํ คเหตุ ํ วฏฺฏติ ฯ
เกจิ กณฺฑุกจฺฉุอาทีหิ อาพาธิกา ฉินฺนตฏาทีสุ องฺคปจฺจงฺคานิ
ฆํสนฺติ น วฏฺฏติ ฯ
     {๘๗} ขนติ วา ขนาเปติ วาติ อนฺตมโส ปาทงฺคุฏฺฐเกนปิ
สมฺมชฺชนีสลากายปิ สยํ วา ขนติ อญฺเญน วา ขนาเปติ ฯ ภินฺทติ วา
ภินฺทาเปติ วาติ อนฺตมโส อุทกมฺปิ ฉฑฺเฑนฺโต สยํ วา ภินฺทติ
อญฺเญน วา เภทาเปติ ฯ ทหติ วา ทหาเปติ วาติ อนฺตมโส
ปตฺตํ ปจนฺโต สยํ วา ทหติ อญฺเญน วา ทหาเปติ ฯ
ยตฺตเกสุ ฐาเนสุ อคฺคึ เทติ วา ทาเปติ วา ตตฺตกานิ ปาจิตฺติยานิ ฯ
ปตฺตํ ปจนฺเตนปิ ปุพฺเพ ปกฺกฏฺฐาเนเยว ปจิตพฺโพ ฯ
อทฑฺฒาย ปฐวิยา ฐเปตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ ปตฺตปจนกปาลสฺส
ปน อุปริ อคฺคึ ฐเปตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ ทารูนํ อุปริ ฐเปติ โส
อคฺคิ ตานิ ทหนฺโต คนฺตฺวา ปฐวึ ทหติ น วฏฺฏติ ฯ
อิฏฺฐกปาสาณาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ ตตฺราปิ หิ อิฏฺฐกาทีนํเยว
อุปริ ฐเปตุ ํ วฏฺฏติ ฯ กสฺมา ฯ เตสํ อนุปาทานตฺตา ฯ น หิ
ตานิ อคฺคิสฺส อุปาทานสงฺขยํ คจฺฉนฺติ ฯ สุกฺขขาณุสุกฺขรุกฺขาทีสุปิ
อคฺคึ ทาตุ ํ น วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน ปฐวึ อปฺปตฺตเมว นิพฺพาเปตฺวา
คมิสฺสามีติ เทติ วฏฺฏติ ฯ ปจฺฉา นิพฺพาเปตุ ํ น สกฺโกติ
อวิสยตฺตา อนาปตฺติ ฯ ติณุกฺกํ คเหตฺวา คจฺฉนฺโต หตฺเถ
ฑยฺหมาเน ภูมิยํ ปาเตติ อนาปตฺติ ฯ ปติตฏฺฐาเนเยว อุปาทานํ
ทตฺวา อคฺคึ กาตุ ํ วฏฺฏตีติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ ทฑฺฒปฐวิยา
จ ยตฺตกํ ฐานํ อุสุมาย อนุคตํ สพฺพํ วิโกเปตุ ํ วฏฺฏตีติ
ตตฺเถว วุตฺตํ ฯ โย ปน อชานนโก ภิกฺขุ อรณิสหิเตน อคฺคึ
นิพฺพตฺเตตฺวา หตฺเถน อุกฺขิปิตฺวา กึ กโรมีติ วทติ ชาเลหีติ
วตฺตพฺโพ ฯ หตฺโถ เม ฑยฺหตีติ วทติ ยถา น ฑยฺหติ
ตถา กโรหีติ วตฺตพฺโพ ฯ ภูมิยํ ปาเตหีติ ปน น วตฺตพฺโพ ฯ
สเจ หตฺเถ ฑยฺหมาเน ปาเตติ ปฐวึ ฑยฺหิสฺสามีติ อปาติตตฺตา
อนาปตฺติ ฯ ปติตฏฺฐาเน ปน อคฺคึ กาตุ ํ วฏฺฏตีติ กุรุนฺทิยํ
วุตฺตํ ฯ {๘๘} อนาปตฺติ อิมํ ชานาติ อาทีสุ ปน อิมสฺส ถมฺภสฺส
อาวาฏํ ชาน มหามตฺติกํ ชาน ถุสมตฺติกํ ชาน มหามตฺติกํ
เทหิ ถุสมตฺติกํ เทหิ มตฺติกํ อาหร ปํสุ ํ อาหร มตฺติกาย
อตฺโถ ปํสุนา อตฺโถ อิมสฺส ถมฺภสฺส อาวาฏํ กปฺปิยํ กโรหิ
อิมํ มตฺติกํ กปฺปิยํ กโรหิ อิมํ ปํสุ ํ กปฺปิยํ กโรหีติ เอวมตฺโถ
เวทิตพฺโพ ฯ อสญฺจิจฺจาติ ปาสาณรุกฺขาทีนิ วา ปวฏฺเฏนฺตสฺส
กตฺตรทณฺเฑน วา อาหจฺจ อาหจฺจ คจฺฉนฺตสฺส ปฐวี ภิชฺชติ ฯ
สา เตน ภินฺทิสฺสามีติ เอวํ สญฺจิจฺจ อภินฺนตฺตา อสญฺจิจฺจ ภินฺนา
นาม โหติ ฯ อิติ อสญฺจิจฺจ ภินฺทนฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ
อสติยาติ อญฺญาวิหิโต เกนจิ สทฺธึ กิญฺจิ กเถนฺโต
ปาทงฺคุฏฺฐเกน วา กตฺตรยฏฺฐิยา วา ปฐวึ วิลิขนฺโต ติฏฺฐติ ฯ
เอวํ อสติยา วิลิขนฺตสฺส วา ภินฺทนฺตสฺส วา อนาปตฺติ ฯ
อชานนฺตสฺสาติ อนฺโตเคเห โอวุฏฺฐํ ฉนฺนํ ปฐวึ อกปฺปิยปฐวีติ
น ชานาติ กปฺปิยปฐวีติ สญฺญาย วิโกเปติ ขนามิ ภินฺทามิ
ทหามีติ วา น ชานาติ เกวลํ สงฺโคปนตฺถาย ขนิตฺตาทีนิ วา
ฐเปติ ฑยฺหมานหตฺโถ วา อคฺคึ ปาเตติ เอวํ อชานนฺตสฺส
อนาปตฺติ ฯ เสสํ อุตฺตานเมว ฯ
      ติสมุฏฺฐานํ กายจิตฺตโต วาจาจิตฺตโต กายวาจาจิตฺตโต จ
สมุฏฺฐาติ กิริยา สญฺญาวิโมกฺขํ สจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ
วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ
                  ปฐวีขนนสิกฺขาปทํ ทสมํ ฯ
         สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน มุสาวาทวคฺโค ปฐโม ฯ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๓๐๘-๓๑๔.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=6493&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=6493&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=349
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=8471
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=4111
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=4111
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_2