อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลีอักษรไทย
 วินย.อ. (สมนฺต.๒)

     {๑๐๘} จตุตฺถสิกฺขาปเท ฯ เหมนฺติเก กาเลติ เหมนฺตกาเล
หิมปาตสมเย ฯ กายํ โอตาเปนฺตาติ มญฺจปีฐาทีสุ นิสินฺนา พาลาตเปน
กายํ โอตาเปนฺตา ฯ กาเล อาโรจิเตติ ยาคุภตฺตาทีสุ ยสฺส
กสฺสจิ กาเล อาโรจิเต ฯ โอวุฏฺฐํ โหตีติ หิมวสฺเสน โอวุฏฺฐํ
ตินฺตํ โหติ ฯ {๑๑๐} อวสฺสิกสงฺเกเตติ วสฺสิกวสฺสานํ มาสาติ เอวํ
อปฺปญฺญตฺเต จตฺตาโร เหมนฺติเก จตฺตาโร จ คิมฺหเก อฏฺฐ
มาเสติ อตฺโถ ฯ มณฺฑเป วาติ สาขามณฺฑเป วา ปทรมณฺฑเป
วา ฯ รุกฺขมูเล วาติ ยสฺส กสฺสจิ รุกฺขสฺส เหฏฺฐา ฯ ยตฺถ
กากา วา กุลลา วา น อูหทนฺตีติ ยตฺถ ธุวสนฺนิวาเสน กุลาวเก
กตฺวา วสมานา เอเต กากกุลลา วา อญฺเญ วา สกุณา ตํ
เสนาสนํ น อูหทนฺติ ตาทิเส รุกฺขมูเล นิกฺขิปิตุํ อนุชานามีติ
ตสฺมา ยตฺถ โคจรปฺปสุตา สกุณา วิสฺสมิตฺวา คจฺฉนฺติ ตสฺส
รุกฺขสฺส มูเล นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏติ ฯ ยสฺมึ ปน ธุวสนฺนิวาเสน
กุลาวเก กตฺวา วสนฺติ ตสฺส รุกฺขสฺส มูเล น นิกฺขิปิตพฺพํ ฯ
อฏฺฐ มาเสติ วจนโต เยสุ ชนปเทสุ วสฺสกาเล เทโว น วสฺสติ
เตสุปิ ชนปเทสุ จตฺตาโร มาเส นิกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติเยว ฯ
อวสฺสิกสงฺเกเตติ วจนโต ยตฺถ เหมนฺเต เทโว วสฺสติ ตตฺถ
เหมนฺเตปิ อชฺโฌกาเส นิกฺขิปิตุํ น วฏฺฏติ คิมฺเห ปน สพฺพตฺถ
วิคตวลาหกํ วิสุทฺธํ นภํ โหติ เอวรูเป กาเล เกนจิเทว กรณีเยน
อชฺโฌกาเส มญฺจปีฐํ นิกฺขิปิตุํ วฏฺฏติ ฯ อพฺโภกาสิเกนาปิ วตฺตํ
ชานิตพฺพํ ฯ ตสฺส หิ สเจ ปุคฺคลิกมญฺโจ อตฺถิ ตตฺเถว
สยิตพฺพํ ฯ สงฺฆิกํ คณฺหนฺเตน เวตฺเตน วา วาเกน วา วีตมญฺโจ
คเหตพฺโพ ฯ ตสฺมึ อสติ ปุราณมญฺจโก คเหตพฺโพ ฯ ตสฺมึ
อสติ นววายิโม วา โอนทฺธโก วา คเหตพฺโพ คเหตฺวา จ
ปน อหํ อุกฺกฏฺฐรุกฺขมูลิโก อุกฺกฏฺฐอพฺโภกาสิโกติ จีวรกุฏึปิ
อกตฺวา อสมเย อชฺโฌกาเส วา รุกฺขมูเล วา ตํ ปญฺญาเปตฺวา
นิปชฺชิตุํ น วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน จตุคฺคุเณนปิ จีวเรน กตกุฏึ
อเตเมนฺตํ รกฺขิตุํ น สกฺโกติ สตฺตาหวทฺทลิกาทีนิ ภวนฺติ
ภิกฺขุโน กายานุคติกตฺตา วฏฺฏติ ฯ อรญฺเญ ปณฺณกุฏีสุ วสนฺตานํ
สีลสมฺปทาย ปสนฺนจิตฺตา มนุสฺสา นวมญฺจปีฐํ เทนฺติ
สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชถาติ ฯ วสิตฺวา คจฺฉนฺเตหิ สามนฺตวิหาเร
สภาคภิกฺขูนํ เปเสตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ สภาคานํ อภาเว อโนวสฺสเก
นิกฺขิปิตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ อโนวสฺสเก อสติ รุกฺเข ลคฺเคตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ
เจติยงฺคเณ สมฺมชฺชนึ คเหตฺวา โภชนสาลงฺคณํ วา อุโปสถาคารงฺคณํ
วา ปริเวณทิวาฏฺฐานอคฺคิสาลาทีสุ วา อญฺญตรํ สมฺมชฺชิตฺวา
โธวิตฺวา โกฏฺเฏตฺวา ปุน สมฺมชฺชนี มาลเกเยว ฐเปตพฺพา ฯ
อุโปสถาคาราทีสุ อญฺญตรสฺมึ คเหตฺวา อวเสสานิ สมฺมชฺชนฺตสฺสาปิ
เอเสว นโย ฯ โย ปน ภิกฺขาจารมคฺคํ สมฺมชฺชนฺโต คนฺตุกาโมว
โหติ เตน สมฺมชฺชิตฺวา สเจ อนฺตรามคฺเค สาลา อตฺถิ ตตฺถ
ฐเปตพฺพา ฯ สเจ นตฺถิ พลาหกานํ อนุฏฺฐตภาวํ สลฺลกฺเขตฺวา
ยาวาหํ คามโต นิกฺขมามิ ตาว น วสฺสิสฺสตีติ ชานนฺเตน ยตฺถ
กตฺถจิ นิกฺขิปิตฺวา ปุน ปจฺจาคจฺฉนฺเตน ปากติกฏฺฐาเน ฐเปตพฺพา ฯ
สเจ วสฺสิสฺสตีติ ชานนฺโต อชฺโฌกาเส ฐเปติ ทุกฺกฏนฺติ มหาปจฺจริยํ
วุตฺตํ ฯ สเจ ปน ตตฺร ตเตฺรว สมฺมชฺชนตฺถาย สมฺมชฺชนี
นิกฺขิตฺตา โหติ ตํ ตํ ฐานํ สมฺมชฺชิตฺวา ตตฺถ ตตฺเถว นิกฺขิปิตุํ
วฏฺฏติ ฯ อาสนสาลํ สมฺมชฺชนฺเตน วตฺตํ ชานิตพฺพํ ฯ ตตฺรีทํ
วตฺตํ ฯ มชฺฌโต ปฏฺฐาย ปาทฏฺฐานภิมุขา วาลิกา หริตพฺพา ฯ
กจวรํ หตฺเถหิ คเหตฺวา พหิ ฉฑฺเฑตพฺพํ ฯ {๑๑๑} มสารโกติ มญฺจปาเท
วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ อฏนิโย ปเวเสตฺวา กโต ฯ พุนฺธิกาพทฺโธติ
อฏนีหิ มญฺจปาเท ฑํสาเปตฺวา ปลฺลงฺกสงฺเขเปน กโต ฯ กุลีรปาทโกติ
อสฺสเมณฺฑกาทีนํ ปาทสทิเสหิ ปาเทหิ กโต ฯ โย วา ปน โกจิ
วงฺกปาทโก อยํ วุจฺจติ กุลีรปาทโก ฯ อาหจฺจปาทโกติ อยํ
ปน อาหจฺจปาทโก นาม มญฺโจ องฺเค วิชฺฌิตฺวา กโต โหตีติ
เอวํ ปรโต ปาลิยํเยว วุตฺโต ฯ ตสฺมา อฏนิโย วิชฺฌิตฺวา ตตฺถ
ปาทสิขํ ปเวเสตฺวา อุปริ อาณึ ทตฺวา กตมญฺโจ อาหจฺจปาทโกติ
เวทิตพฺโพ ฯ ปีเฐปิ เอเสว นโย ฯ อนฺโต สํเวเฐตฺวา
พทฺธํ โหตีติ เหฏฺฐา จ อุปริ จ วิตฺถตํ มชฺเฌ สงฺขิตฺตํ
ปณวสณฺฐานํ กตฺวา พทฺธํ โหติ ฯ ตํ กิร มชฺเฌ สีหพฺยคฺฆจมฺมปริกฺขิตฺตํปิ
กโรนฺติ ฯ อกปฺปิยจมฺมนฺนาเมตฺถ นตฺถิ ฯ เสนาสนญฺหิ
โสวณฺณมยํปิ วฏฺฏติ ฯ ตสฺมา ตํ มหคฺฆํ โหติ ฯ อนุปสมฺปนฺนํ
สนฺถราเปติ ตสฺส ปลิโพโธติ เยน สนฺถราปิตํ ตสฺส
ปลิโพโธ ฯ เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตสฺส อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ
ถามมชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ ฯ
     อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉโย ฯ เถโร โภชนสาลายํ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา
ทหรํ อาณาเปติ คจฺฉ ทิวาฏฺฐาเน มญฺจปีฐํ ปญฺญาเปหีติ ฯ
โส ตถา กตฺวา นิสินฺโน ฯ เถโร ยถารุจึ วิจริตฺวา ตตฺถ
คนฺตฺวา ถวิกํ วา อุตฺตราสงฺคํ วา ฐเปติ ฯ ตโต ปฏฺฐาย
เถรสฺส ปลิโพโธ ฯ นิสีทิตฺวา สยํ คจฺฉนฺโต เนว อุทฺธรติ
น อุทฺธราเปติ เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม ปาจิตฺติยํ ฯ สเจ ปน เถโร
ตตฺถ ถวิกํ วา อุตฺตราสงฺคํ วา อฏฺฐเปตฺวา จงฺกมนฺโตว ทหรํ
คจฺฉ ตฺวนฺติ ภณติ เตน อิทํ ภนฺเต มญฺจปีฐนฺติ อาจิกฺขิตพฺพํ ฯ
สเจ ปน เถโร วตฺตํ ชานาติ ตฺวํ คจฺฉ อหํ ปากติกํ
กริสฺสามีติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ พาโล โหติ อนุคฺคหิตวตฺโต คจฺฉ
มา อิธ ติฏฺฐ เนว นิสีทิตุํ น นิปชฺชิตุํ เทมีติ ทหรํ ตชฺเชติเยว
ทหเรน ภนฺเต สุขํ สยถาติ กปฺปํ ลภิตฺวา วนฺทิตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ
ตสฺมึ คเต เถรสฺเสว ปลิโพโธ ฯ ปุริมนเยเนว จสฺส อาปตฺติ
เวทิตพฺพา ฯ อถ ปน อาณตฺติกฺขเณเยว ทหโร มยฺหํ ภนฺเต
ภณฺฑกโธวนาทิ กิญฺจิ กรณียํ อตฺถีติ วทติ เถโร จ นํ ตฺวํ
ปญฺญาเปตฺวา คจฺฉาหีติ วตฺวา โภชนสาลโต นิกฺขมิตฺวา อญฺญตฺถ
คจฺฉติ ปาทุทฺธาเรน กาเรตพฺโพ ฯ สเจ ตตฺเถว คนฺตฺวา
นิสีทติ ปุริมนเยเนว จสฺส เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม อาปตฺติ ฯ สเจ
ปน เถโร สามเณรํ อาณาเปติ สามเณเร ตตฺถ มญฺจปีฐํ
ปญฺญาเปตฺวา นิสินฺเนปิ โภชนสาลโต อญฺญตฺถ คจฺฉนฺโต ปาทุทฺธาเรน
กาเรตพฺโพ ฯ คนฺตฺวา นิสินฺโน ปุน คมนกาเล เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม
อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ ฯ สเจ ปน อาณาเปนฺโต มญฺจปีฐํ
ปญฺญาเปตฺวา ตตฺเถว นิสีทาติ อาณาเปติ ยตฺริจฺฉติ ตตฺร
คนฺตฺวา อาคนฺตุํ ลภติ ฯ สยํ ปน ปากติกํ อกตฺวา คจฺฉนฺตสฺส
เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม ปาจิตฺติยํ ฯ อนฺตรสนฺนิปาเต มญฺจปีฐานิ
ปญฺญาเปตฺวา นิสินฺเนหิ คมนกาเล อารามิกานํ อิทํ ปฏิสาเมถาติ
วตฺตพฺพํ ฯ อวตฺวา คจฺฉนฺตานํ เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม อาปตฺติ ฯ
มหาธมฺมสฺสวนํ นาม โหติ ฯ ตตฺถ อุโปสถาคารโตปิ โภชนสาลโตปิ
อาหริตฺวา มญฺจปีฐานิ ปญฺญาเปนฺติ ฯ อาวาสิกานํเยว ปลิโพโธ ฯ
สเจ อาคนฺตุกา อิทํ อมฺหากํ อุปชฺฌายสฺส อิทํ อาจริยสฺสาติ คณฺหนฺติ
ตโต ปฏฺฐาย เตสํเยว ปลิโพโธ ฯ คมนกาเล ปากติกํ อกตฺวา
เลฑฺฑุปาตํ อติกฺกมนฺตานํ อาปตฺติ ฯ มหาปจฺจริยํ ปน วุตฺตํ
ยาว อญฺเญ น นิสีทนฺติ ตาว เยหิ ปญฺญตฺตํ เตสํ ภาโร
อญฺเญสุ อาคนฺตฺวา นิสินฺเนสุ นิสินฺนกานํ ภาโร สเจ เต
อนุทฺธริตฺวา วา อนุทฺธราเปตฺวา วา คจฺฉนฺติ ทุกฺกฏํ ฯ กสฺมา ฯ
อนาณตฺติยา ปญฺญาปิตตฺตาติ ฯ ธมฺมาสเน ปญฺญตฺเต ยาว
อุสฺสารโก วา ธมฺมกถิโก วา นาคจฺฉติ ตาว ปญฺญาปกานํ
ปลิโพโธ ฯ ตสฺมึ อาคนฺตฺวา นิสินฺเน ตสฺส ปลิโพโธ ฯ สกลํ
อโหรตฺตํ ธมฺมสฺสวนํ โหติ อญฺโญ อุสฺสารโก วา ธมฺมกถิโก
วา อุฏฺฐหติ อญฺโญ นิสีทติ โย โย อาคนฺตฺวา นิสีทติ
ตสฺส ตสฺส ภาโร ฯ อุฏฺฐหนฺเตน ปน อิทมาสนํ ตุมฺหากํ ภาโรติ
วตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ สเจปิ อิตรสฺมึ อนาคเตเยว ปฐมํ นิสินฺโน
อุฏฺฐาย คจฺฉติ ตสฺมึ จ อนฺโตอุปจารฏฺเฐเยว อิตโร อาคนฺตฺวา
นิสีทติ อุฏฺฐาย คโต อาปตฺติยา น กาเรตพฺโพ ฯ สเจ ปน
อิตรสฺมึ อนาคเตเยว ปฐมํ นิสินฺโน อุฏฺฐายาสนา เลฑฺฑุปาตํ
อติกฺกมติ อาปตฺติยา กาเรตพฺโพ ฯ สพฺพตฺถ จ เลฑฺฑุปาตาติกฺกเม
ปฐมปาเท ทุกฺกฏํ ทุติเย ปาจิตฺติยนฺติ อยํ นโย มหาปจฺจริยํ
วุตฺโต ฯ
     {๑๑๒} จิมิลิกํ วาติ อาทีสุ จิมิลิกา นาม สุธาทิปริกมฺมกตาย
ภูมิยา วณฺณานุรกฺขณตฺถํ กตา โหติ ฯ ตํ เหฏฺฐา ปตฺถริตฺวา
อุปริ กฏสารกํ ปตฺถรนฺติ ฯ อุตฺตรตฺถรณํ นาม มญฺจปีฐานํ อุปริ
อตฺถริตพฺพกํ ปจฺจตฺถรณํ ฯ ภุมฺมตฺถรณํ นาม ภูมิยํ อตฺถริตพฺพา
กฏสารกาทิวิกติ ฯ ตฏฺฏิกํ นาม ตาลปณฺเณหิ วา วาเกหิ วา
กตา ตฏฺฏิกา ฯ จมฺมขณฺฑนฺนาม สีหพฺยคฺฆทีปิอจฺฉตรจฺฉจมฺมาทีสุปิ
ยงฺกิญฺจิ จมฺมํ ฯ อฏฺฐกถาสุ หิ เสนาสนปริโภเค ปฏิกฺขิตฺตจมฺมํ
นาม น ทิสฺสติ ฯ ตสฺมา สีหจมฺมาทีนํ ปริหรเณเยว
ปฏิกฺเขโป เวทิตพฺโพ ฯ ปาทปุญฺฉนี นาม รชฺชุเกหิ วา ปริโลติกาหิ
วา ปาทปุญฺฉนตฺถํ กตา ฯ ผลกปีฐํ นาม ผลกมยํ ปีฐํ ฯ อถวา
ผลกญฺเจว ทารุมยปีฐญฺจ ฯ เอเตน สพฺพํปิ ทารุภณฺฑาทิ สงฺคหิตํ ฯ
มหาปจฺจริยํ ปน วิตฺถาเรเนว วุตฺตํ อาธารกํ ปตฺตปิธานํ
ปาทกฐลิกํ ตาลปณฺณํ วีชนีปตฺตกํ ยงฺกิญฺจิ ทารุภณฺฑํ อนฺตมโส
ปานียอุฬุงฺกํ ปานียสงฺขํ อชฺโฌกาเส นิกฺขิปิตฺวา คจฺฉนฺตสฺส
ทุกฺกฏนฺติ ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน เอส นโย ทุติยสิกฺขาปเท
ทสฺสิโต ฯ อชฺโฌกาเส รชนํ ปจิตฺวา รชนภาชนํ รชนอุฬุงฺโก
รชนโทณิกาติ สพฺพํ อคฺคิสาลายํ ปฏิสาเมตพฺพํ ฯ สเจ อคฺคิสาลา
นตฺถิ อโนวสฺสเก ปพฺภาเร นิกฺขิปิตพฺพํ ฯ ตสฺมึปิ อสติ ยตฺถ
โอโลเกนฺโต ภิกฺขู ปสฺสนฺติ ตาทิเส ฐาเน ฐเปตฺวาปิ คนฺตุํ
วฏฺฏติ ฯ อญฺญสฺส ปุคฺคลิเกติ ยสฺมึ วิสฺสาสคฺคาโห น รุหติ
ตสฺส สนฺตเก ทุกฺกฏํ ยสฺมึ ปน วิสฺสาโส รุหติ ตสฺส สนฺตกํ
อตฺตโน ปุคฺคลิกมิว โหตีติ มหาปจฺจริยาทีสุ วุตฺตํ ฯ {๑๑๓} อาปุจฺฉํ
คจฺฉตีติ โย ภิกฺขุ วา สามเณโร วา อารามิโก วา ลชฺชี โหติ
อตฺตโน ปลิโพธํ วิย มญฺญติ โย ตถารูปํ อาปุจฺฉิตฺวา คจฺฉติ
ตสฺส อนาปตฺติ ฯ โอตาเปนฺโต คจฺฉตีติ อาตเป โอตาเปนฺโต
อาคนฺตฺวา อุทฺธริสฺสามีติ คจฺฉติ ฯ เอวํ คจฺฉโต อนาปตฺติ ฯ
เกนจิ ปลิพุทฺธํ โหตีติ เสนาสนํ เกนจิ อุปทฺทูตํ โหตีติ อตฺโถ ฯ
สเจปิ หิ วุฑฺฒตโร ภิกฺขุ อุฏฺฐาเปตฺวาว คณฺหาติ สเจปิ ยกฺโข
วา เปโต วา อาคนฺตฺวา นิสีทติ โกจิ วา อิสฺสโร อาคนฺตฺวา
คณฺหาติ เสนาสนํ ปลิพุทฺธํ โหติ ฯ สีหพฺยคฺฆาทีสุ วา ปน ตํ
ปเทสํ อาคนฺตฺวา ฐิเตสุปิ เสนาสนํ ปลิพุทฺธํ โหติเยว ฯ เอวํ
เกนจิ ปลิพุทฺเธน อนุทฺธริตฺวาปิ คจฺฉโต อนาปตฺติ ฯ อาปทาสูติ
ชีวิตพฺรหฺมจริยนฺตราเยสุ ฯ เสสํ อุตฺตานเมวาติ ฯ
     กฐินสมุฏฺฐานํ กายวาจโต กายวาจาจิตฺตโต จ สมุฏฺฐาติ
กิริยากิริยํ โนสญฺญาวิโมกฺขํ อจิตฺตกํ ปณฺณตฺติวชฺชํ กายกมฺมํ
วจีกมฺมํ ติจิตฺตํ ติเวทนนฺติ ฯ
                ปฐมเสนาสนสิกฺขาปทํ จตุตฺถํ ฯ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้า ๓๓๑-๓๓๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=2&A=6983&modeTY=2
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=2&A=6983&modeTY=2
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=2&i=374
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=2&A=8799
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=2&A=4380
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=2&A=4380
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๑
http://84000.org/tipitaka/read/?index_2