ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๑ ภาษาบาลีอักษรไทย ธ.อ.๔ ปณฺฑิต-สหสฺสวคฺค

หน้าที่ ๘๗.

๘. สหสฺสวคฺควณฺณนา ๑. ตมฺพทาฐิกโจรฆาตกวตฺถุ. (๘๑) "สหสฺสมปิ เจ วาจาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต ตมฺพทาฐิกโจรฆาตกํ อารพฺภ กเถสิ. เอกูนปญฺจสตา กิร โจรา คามฆาตกาทีนิ กโรนฺตา ชีวิตํ กปฺเปสุํ. อเถโก ปุริโส นิพฺพิทฺธปิงฺคโล ตมฺพทาฐิโก เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา "อหํปิ ตุมฺเหหิ สทฺธึ ชีวิสฺสามีติ อาห. อถ นํ โจรเชฏฺฐกสฺส ทสฺเสตฺวา "อยํปิ อมฺหากํ สนฺติเก วสิตุํ อิจฺฉตีติ อาหํสุ. อถ นํ โจรเชฏฺฐโก โอโลเกตฺวา "อยํ มาตุ ถนํ ฉินฺทิตฺวา ปิตุ วา คลโลหิตํ นีหริตฺวา ขาทนสมตฺโถ อติกกฺขโฬติ จินฺเตตฺวา "นตฺเถตสฺส อมฺหากํ สนฺติเก วสนกิจฺจนฺติ ปฏิกฺขิปิ. โส เอวํ ปฏิกฺขิตฺโตปิ อคนฺตฺวา เอกนฺตสฺเสว อนฺเตวาสิกํ อุปฏฺฐหนฺโต อาราเธสิ. โส ตํ อาทาย โจรเชฏฺฐกํ อุปสงฺกมิตฺวา "สามิ ภทฺทโก เอส อมฺหากํ อุปการโก, สงฺคณฺหถ นนฺติ ยาจิตฺวา โจรเชฏฺฐกํ ปฏิจฺฉาเปสิ. อเถกทิวสํ นาครา ราชปุริเสหิ สทฺธึ เอกโต หุตฺวา เต โจเร คเหตฺวา วินิจฺฉยามจฺจานํ สนฺติกํ นยึสุ. อมจฺจา เตสํ ผรสุนา สีสจฺเฉทํ อาณาเปสุํ. ตโต "โก นุ โข อิเม มาเรสฺสตีติ ปริเยสนฺตา เต มาเรตุํ อิจฺฉนฺตํ กญฺจิ อทิสฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๘.

โจรเชฏฺฐกํ อาหํสุ "ตฺวํ อิเม มาเรตฺวา ชีวิตญฺเจว ลภิสฺสสิ สมฺมานญฺจ, มาเรหิ เนติ. โสปิ อตฺตานํ นิสฺสาย วสิตตฺตา มาเรตุํ น อิจฺฉิ. เอเตนุปาเยน เอกูนปญฺจสเต ปุจฺฉึสุ. สพฺเพปิ น อิจฺฉึสุ. สพฺพปจฺฉา ตํ นิพฺพิทฺธปิงฺคลํ ตมฺพทาฐิกํ ปุจฺฉึสุ. โส "สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เต สพฺเพปิ มาเรตฺวา ชีวิตญฺเจว สมฺมานญฺจ ลภิ. เอเตนุปาเยน นครสฺส ทกฺขิณทิสโตปิ ปญฺจ โจรสตานิ อาเนตฺวา อมจฺจานํ ทสฺเสตฺวา, เตหิ เตสํ สีสจฺเฉเท อาณตฺเต, โจรเชฏฺฐกํ อาทึ กตฺวา ปุจฺฉนฺตา กญฺจิ มาเรตุํ อิจฺฉนฺตํ อทิสฺวา "ปุริมทิวเส เอโก ปุริโส ปญฺจสเต โจเร มาเรสิ, กหนฺนุ โข เอโสติ, "อสุกฏฺฐาเน อมฺเหหิ ทิฏฺโฐติ วุตฺเต, ตํ ปกฺโกสาเปตฺวา "อิเม มาเรหิ, สมฺมานํ ลจฺฉสีติ อาณาเปสุํ. โส "สาธูติ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา เตปิ มาเรตฺวา สมฺมานํ ลภิ. อถ เต "ภทฺทโก อยํ ปุริโส, นิพทฺธํ โจรฆาตกเมเวตํ กริสฺสามาติ มนฺเตตฺวา ตสฺส ตํ ฐานนฺตรํ ทตฺวา สมฺมานํ กรึสุ. โส ปจฺฉิมทิสโตปิ อุตฺตรทิสโตปิ อานีเต ปญฺจสเต ปญฺจสเต โจเร ฆาเตสิเยว. เอวํ จตูหิ ทิสาหิ อานีตานิ เทฺว สหสฺสานิ มาเรตฺวา ตโต ปฏฺฐาย เทวสิกํ "เอกํ เทฺวติ อานีตานีเต มนุสฺเส มาเรนฺโต ปญฺจปณฺณาส สํวจฺฉรานิ โจรฆาตกกมฺมํ อกาสิ. โส มหลฺลกกาเล เอกปฺปหาเรน สีสํ ฉินฺทิตุํ น สกฺโกติ, เทฺว ตโย วาเร ปหรนฺโต มนุสฺเส กิลเมติ. นาครา จินฺตยึสุ "อญฺโญปิ โจรฆาตโก อุปฺปชฺชิสฺสติ, อยํ อติวิย มนุสฺเส กิลเมติ, กึ อิมินาติ, ตสฺส ตํ ฐานนฺตรํ หรึสุ. โส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๘๙.

ปุพฺเพ โจรฆาตกกมฺมํ กโรนฺโต "อหตสาฏเก นิวาเสตุํ นวสปฺปินา สงฺขตํ ขีรยาคุํ ปาตุํ สุมนปุปฺผานิ ปิลนฺธิตุํ คนฺเธหิ ๑- วิลิมฺปิตุนฺติ อิมานิ จตฺตาริ น ลภิ. โส ฐานา จาวิตทิวเส "ขีรยาคุํ เม ปจถาติ วตฺวา อหตวตฺถสุมนมาลาวิเลปนานิ คาหาเปตฺวา นทึ คนฺตฺวา นหาตฺวา อหตวตฺถานิ นิวาเสตฺวา มาลา ปิลนฺธิตฺวา คนฺเธหิ อนุลิตฺตคตฺโต เคหํ อาคนฺตฺวา นิสีทิ. อถสฺส นวสปฺปิสงฺขตขีรยาคุํ ปุรโต ฐเปตฺวา หตฺถโธวโนทกํ อาหรึสุ. ตสฺมึ ขเณ สารีปุตฺตตฺเถโร สมาปตฺติโต วุฏฺฐาย "กตฺถ นุ โข อชฺช มยา คนฺตพฺพนฺติ อตฺตโน ภิกฺขาจารํ โอโลเกนฺโต ตสฺส เคเห ขีรยาคุํ ทิสฺวา "กริสฺสติ นุ โข เม โส ปุริโส สงฺคหนฺติ อุปธาเรนฺโต "มํ ทิสฺวา มม สงฺคหํ กริสฺสติ, กริตฺวา จ ปน มหาสมฺปตฺตึ ลภิสฺสติ อยํ กุลปุตฺโตติ ญตฺวา จีวรํ ปารุปิตฺวา ปตฺตมาทาย ตสฺส เคหทฺวาเร ฐิตเมว อตฺตานํ ทสฺเสสิ. โส เถรํ ทิสฺวาว ปสนฺนจิตฺโต จินฺเตสิ "มยา จิรํ โจรฆาตกกมฺมํ กตํ, พหู มนุสฺสา มาริตา; อิทานิ เม เคเห ขีรยาคุ ปฏิยตฺตา, เถโร จ อาคนฺตฺวา มม เคหทฺวาเร ฐิโต; อิทานิ มยา อยฺยสฺส เทยฺยธมฺมํ ทาตุํ วฏฺฏตีติ; ปุรโต ฐปิตํ ยาคุํ อปเนตฺวา เถรํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา อนฺโตเคเห นิสีทาเปตฺวา ปตฺเต ขีรยาคุํ อากิริตฺวา นวสปฺปี อาสิญฺจิตฺวา เถรํ วีชมาโน อฏฺฐาสิ. อถสฺส ทีฆรตฺตํ อลทฺธปุพฺพตาย ขีรยาคุํ ปาตุํ พลวา อชฺฌาสโย อโหสิ. เถโร ตสฺสชฺฌาสยํ ญตฺวา ตํ "อุปาสก อตฺตโน ยาคุํ ปิวาติ อาห. @เชิงอรรถ: ๑. ม. คนฺเธ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๐.

โส อญฺญสฺส หตฺเถ วีชนึ ทตฺวา สยํ ยาคุํ ปิวิ. เถโร วีชมานํ ปุริสํ "คจฺฉ, อุปาสกเมว วีชาหีติ อาห. โส วีชิยมาโน กุจฺฉิปูรํ ยาคุํ ปิวิตฺวา อาคนฺตฺวา เถรํ วีชมาโน ฐตฺวา กตภตฺตกิจฺจสฺส เถรสฺส ปตฺตํ อคฺคเหสิ. เถโร ตสฺส อนุโมทนํ อารภิ. โส อตฺตโน จิตฺตํ เถรสฺส ธมฺมเทสนานุคตํ กาตุํ นาสกฺขิ. เถโร สลฺลกฺเขตฺวา "อุปาสก กสฺมา จิตฺตํ เทสนานุคตํ กาตุํ น สกฺโกสีติ ปุจฺฉิ. "ภนฺเต มยา ทีฆรตฺตํ กกฺขฬกมฺมํ กตํ, พหู มนุสฺสา มาริตา, ตมหํ อตฺตโน กมฺมํ สรนฺโต จิตฺตํ อยฺยสฺส เทสนานุคตํ กาตุํ นาสกฺขินฺติ. เถโร "วญฺเจสฺสามิ นนฺติ จินฺเตตฺวา "กึ ปน ตฺวํ อตฺตโน รุจิยา อกาสิ, อญฺเญหิ การิโตสีติ. "ราชา มํ การาเปสิ ภนฺเตติ. "กึ นุ โข เต อุปาสก เอวํ สนฺเต อกุสลํ โหตีติ. มนฺทธาตุโก อุปาสโก เถเรเนวํ วุตฺโต "นตฺถิ มยฺหํ อกุสลนฺติ สญฺญี หุตฺวา "เตนหิ ภนฺเต ธมฺมํ กเถถาติ. โส เถเร อนุโมทนํ กโรนฺเต, เอกคฺคจิตฺโต หุตฺวา ธมฺมํ สุณนฺโต โสตาปตฺติมคฺคสฺส โอรโต อนุโลมิกํ ขนฺตึ นิพฺพตฺเตสิ. เถโรปิ อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิ. อุปาสกํ โถกํ เถรํ อนุคนฺตฺวา นิวตฺตมานํ เอกา ยกฺขินี เธนุเวเสน อาคนฺตฺวา อุเร ปหริตฺวา มาเรสิ. โส กาลํ กตฺวา ตุสิตปุเร นิพฺพตฺติ. ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "โจรฆาตโก ปญฺจปณฺณาส วสฺสานิ กกฺขฬกมฺมํ กตฺวา อชฺเชว ตโต มุตฺโต อชฺเชว เถรสฺส ภิกฺขํ ทตฺวา อชฺเชว กาลกโต, กหํ นุ โข

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๑.

นิพฺพตฺโตติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว ตุสิตปุเร โส นิพฺพตฺโตติ อาห. "กึ ภนฺเต วเทถ, เอตฺตกํ กาลํ เอตฺตเก มนุสฺเส ฆาเตตฺวา ตุสิตวิมาเน นิพฺพตฺโตติ. "อาม ภิกฺขเว, มหนฺโต เตน กลฺยาณมิตฺโต ลทฺโธ, โส สารีปุตฺตสฺส ธมฺมเทสนํ สุตฺวา อนุโลมญาณํ นิพฺพตฺเตตฺวา อิโต จุโต ตุสิตวิมาเน นิพฺพตฺโตติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "สุภาสิตํ สุณิตฺวาน นคเร โจรฆาตโก อนุโลมขนฺตึ ลทฺธาน โมทติ ติทิวงฺคโตติ. "ภนฺเต อนุโมทนากถา นาม น พลวา ๑-, เตน กตํ อกุสลกมฺมํ มหนฺตํ, กถํ ตตฺตเกน วิเสสํ นิพฺพตฺเตสีติ. สตฺถา "ภิกฺขเว มยา เทสิตธมฺมสฺส `อปฺปํ วา พหุํ วาติ มา ปมาณํ คณฺหถ, เอกวาจาปิ หิ อตฺถนิสฺสิตา เสยฺโยเอวาติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "สหสฺสมปิ เจ วาจา อนตฺถปทสญฺหิตา, เอกํ อตฺถปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมตีติ. ตตฺถ "สหสฺสมปีติ: ปริจฺเฉทวจนํ. "เอกํ สหสฺสํ เทฺว สหสฺสานีติ เอวํ สหสฺเสน เจปิ ปริจฺฉินฺนา วาจา โหนฺติ, ตา จ อนตฺถปทสญฺหิตา อากาสวณฺณปพฺพตวณฺณวนวณฺณาทีนิ ๒- ปกาสเกหิ อนิพฺพานทีปเกหิ อนตฺถเกหิ ปเทหิ สญฺหิตา, ยาว @เชิงอรรถ: ๑. พลวตีติ ยุตฺตตรํ. ญ.ว. ๒. อากาสวณฺณน...วณฺณนานีติปิ @ทิสฺสติ. สี. ม. ยุ. อากาสวณฺณนาปพฺพตวณฺณนาวนวณฺณนาทีนิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๒.

พหุกา โหนฺติ; ตาว ปาปิกาเอวาติ อตฺโถ. เอกํ อตฺถปทนฺติ: ยํ ปน "อยํ กาโย, อยํ กายคตา สติ, ติสฺโส วิชฺชา อนุปฺปตฺตา, ๑- กตํ พุทฺธานํ สาสนนฺติ เอวรูปํ เอกํปิ อตฺถปทํ สุตฺวา ราคาทีนํ วูปสเมน วูปสมฺมติ, ตํ อตฺถสาธกํ นิพฺพานปฺปฏิสํยุตฺตํ ขนฺธธาตุอายตนอินฺทฺริยพลโพชฺฌงฺคสติปฏฺฐานปริทีปกํ เอกํปิ ปทํ เสยฺโยเยวาติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. ตมฺพทาฐิกโจรฆาตกวตฺถุ. ------- ๒. ทารุจีริยตฺเถรวตฺถุ. (๘๒) "สหสฺสมปิ เจ คาถาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ทารุจีริยตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ. เอกสฺมึ หิ กาเล พหู มนุสฺสา นาวาย มหาสมุทฺทํ ปกฺขนฺทิตฺวา อนฺโตมหาสมุทฺเท ภินฺนาย นาวาย มจฺฉกจฺฉปภกฺขา อเหสุํ. เอโกเวตฺถ เอกํ ผลกํ คเหตฺวา วายมนฺโต สุปฺปารกปฏฺฏนตีรํ โอกฺกมิ. ตสฺส นิวาสนปารุปนํ นตฺถิ. โส อญฺญํ กิญฺจิ อปสฺสนฺโต สุกฺขกฏฺฐทณฺฑกํ ๒- วาเกหิ ปลิเวเฐตฺวา นิวาสนปารุปนํ กตฺวา เทวกุลโต กปาลํ คเหตฺวา สุปฺปารกปฏฺฏนํ อคมาสิ. มนุสฺสา ตํ ทิสฺวา ยาคุภตฺตาทีนิ ทตฺวา "อยํ เอโก อรหาติ สมฺภาเวสุํ. โส @เชิงอรรถ: ๑. ม. อนุปฺปตฺโต. ๒. สี. ม. ยุ. สุกฺขกฏฺฐทณฺฑเก.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๓.

วตฺเถสุ อุปนีเตสุ "สจาหํ นิวาเสสฺสามิ วา ปารุปิสฺสามิ วา. ลาภสกฺกาโร เม ปริหายิสฺสตีติ อานีตานิ ๑- ปกฺขิปิตฺวา ทารุจีราเนว ปริทหิ. อถสฺส พหูหิ "อรหาติ วุจฺจมานสฺส เอวํ เจตโส ปริวิตกฺโก อุทปาทิ "เย โข เกจิ โลเก อรหนฺโต วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺนา, อหํ เตสํ อญฺญตโรติ. อถสฺส ปุราณสาโลหิตา เทวตา เอวํ จินฺเตสิ. ปุราณสาโลหิตาติ ปุพฺเพ เอกโต กตสมณธมฺมา. ปุพฺเพ กิร กสฺสปทสพลสฺส สาสเน โอสกฺกมาเน, สามเณราทีนํ วิปฺปการํ ทิสฺวา สตฺต ภิกฺขู สํเวคปฺปตฺตา `ยาว สาสนสฺส อนฺตรธานํ น โหติ; ตาว อตฺตโน ปติฏฺฐํ กริสฺสามาติ สุวณฺณเจติยํ วนฺทิตฺวา อรญฺญํ ปวิฏฺฐา เอกํ ปพฺพตํ ทิสฺวา "ชีวิเต สาลยา นิวตฺตนฺตุ, นิราลยา อิมํ ปพฺพตมภิรุหนฺตูติ วตฺวา นิสฺเสณึ พนฺธิตฺวา สพฺเพปิ ตํ ปพฺพตํ อภิรุยฺห นิสฺเสณึ ปาเตตฺวา สมณธมฺมํ กรึสุ. เตสุ สงฺฆตฺเถโร เอกรตฺตาติกฺกเมเนว อรหตฺตํ ปาปุณิ. โส อโนตตฺตทเห นาคลตาทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตฺวา อุตฺตรกุรุโต ปิณฺฑปาตํ อาหริตฺวา เต ภิกฺขู อาห "อาวุโส อิมํ ทนฺตกฏฺฐํ ขาทิตฺวา มุขํ โธวิตฺวา อิมํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชถาติ. "กิมฺปน ภนฺเต อมฺเหหิ เอวํ กติกา กตา `โย ปฐมํ อรหตฺตํ ปาปุณาติ, เตนาภตํ ปิณฺฑปาตํ อวเสสา ภุญฺชิสฺสนฺตีติ. "โน เหตํ อาวุโสติ. "เตนหิ สเจ มยํปิ ตุมฺเห วิย วิเสสํ นิพฺพตฺเตยฺยาม, สยํ อาหริตฺวา ภุญฺชิสฺสามาติ น อิจฺฉึสุ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. ตานิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๔.

ทุติยทิวเส ทุติยตฺเถโร อนาคามิผลํ ปาปุณิ. โสปิ ตเถว ปิณฺฑปาตํ อาหริตฺวา อิตเร นิมนฺเตสิ. เต เอวมาหํสุ "กึ ปน ภนฺเต อมฺเหหิ เอวํ กติกา กตา `มหาเถเรน อาภตํ ปิณฺฑปาตํ อภุญฺชิตฺวา อนุตฺเถเรน อาภตํ ภุญฺชิสฺสามาติ. "โน เหตํ อาวุโสติ. "เอวํ สนฺเต ตุมฺเห วิย มยํปิ วิเสสํ นิพฺพตฺเตตฺวา อตฺตโน ปุริสกาเรน ภุญฺชิตุํ สกฺโกนฺตา ภุญฺชิสฺสามาติ น อิจฺฉึสุ. เตสํ ๑- อรหตฺตปฺปตฺโต ภิกฺขุ ปรินิพฺพายิ, อนาคามี พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺติ, อิตเร ปญฺจ วิเสสํ นิพฺพตฺเตตุํ อสกฺโกนฺตา สุสฺสิตฺวา [๒]- สตฺตเม ทิวเส กาลํ กตฺวา เทวโลเก นิพฺพตฺตา อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท ตโต จวิตฺวา ตตฺถ ตตฺถ กุลฆเรสุ นิพฺพตฺตึสุ. เตสุ เอโก ปุกฺกุสาติ ราชา อโหสิ, เอโก กุมารกสฺสโป, เอโก ทารุจีริโย, เอโก ทพฺโพ มลฺลปุตฺโต, เอโก สภิโย ปริพฺพาชโกติ. ตตฺถ โย โส พฺรหฺมโลเก นิพฺพตฺตภิกฺขุ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ "ปุราณสาโลหิตา เทวตาติ. ตสฺส พฺรหฺมุโน เอตทโหสิ "อยํ มยา สทฺธึ นิสฺเสณึ พนฺธิตฺวา ปพฺพตํ อภิรุหิตฺวา สมณธมฺมํ อกาสิ, อิทานิ อิมํ ลทฺธึ คเหตฺวา จรนฺโต วินสฺเสยฺย, สํเวเชสฺสามิ นนฺติ. อถ นํ อุปสงฺกมิตฺวา เอวมาห "เนว โข ตฺวํ พาหิย อรหา, นาปิ อรหตฺตมคฺคํ สมาปนฺโน; สาปิ เต ปฏิปทา นตฺถิ, ยาย ตฺวํ อรหา วา อสิ อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺโนติ. พาหิโย อากาเส ฐตฺวา กเถนฺตํ มหาพฺรหฺมานํ โอโลเกตฺวา จินฺเตสิ "อโห ภาริยํ กมฺมํ กตํ, อหํ `อรหามฺหีติ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. เตสุ. ๒. สี. ยุ. เอตฺถนฺตเร "ปริสุสฺสิตฺวาติ อตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๕.

จินฺเตสึ, อยญฺจ มํ `น ตฺวํ อรหา, นาปิ อรหตฺตมคฺคํ สมาปนฺโนติ วทติ, อตฺถิ นุ โข โลเก อญฺโญ อรหาติ. อถ นํ ปุจฺฉิ "อตฺถิ นุ โข เอตรหิ เทวเต โลเก อรหา วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺโนติ. อถสฺส เทวตา อาจิกฺขิ "อตฺถิ พาหิย อุตฺตเรสุ ชนปเทสุ สาวตฺถี นาม นครํ, ตตฺถ โส ภควา เอตรหิ วิหรติ อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ, โส หิ พาหิย ภควา อรหา เจว อรหตฺตาย จ ธมฺมํ เทเสตีติ. พาหิโย รตฺติภาเค เทวตาย กถํ สุตฺวา สํวิคฺคมานโส ตํขณญฺเญว สุปฺปารกา นิกฺขมิตฺวา เอกรตฺติวาเสน สาวตฺถึ อคมาสิ. สพฺพํ วีสโยชนสติกํ มคฺคํ เอกรตฺติวาเสเนว อคมาสิ; คจฺฉนฺโต จ ปน เทวตานุภาเวน คโต. "พุทฺธานุภาเวนาติปิ วทนฺติเยว. ตสฺมึ ปน ขเณ สตฺถา สาวตฺถึ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐ โหติ. โส ภุตฺตปาตราเส ๑- กายาลสิยํ วิโมจนตฺถาย อพฺโภกาเส จงฺกมนฺเต สมฺพหุเล ภิกฺขู "กหํ เอตรหิ สตฺถาติ ปุจฺฉิ. ภิกฺขู "สาวตฺถึ ปิณฺฑาย ปวิฏฺโฐติ วตฺวา ตํ ปุจฺฉึสุ "ตฺวํ ปน กุโต อาคโตสีติ. "สุปฺปารกโต อาคโตมฺหีติ. "กทา นิกฺขนฺโตสีติ. "หิยฺโย สายํ นิกฺขนฺโตมฺหีติ. "ทูรโตสิ อาคโต, นิสีท ตาว, ปาเท โธวิตฺวา เตเลน มกฺเขตฺวา โถกํ วิสฺสมาหิ อาคตกาเล สตฺถารํ ทกฺขิสฺสสีติ. "อหํ ภนฺเต สตฺถุ วา อตฺตโน วา ชีวิตนฺตรายํ น ชานามิ, เอกรตฺเตเนวมฺหิ กตฺถจิ อฏฺฐตฺวา อนิสีทิตฺวา วีสโยชนสติกํ มคฺคํ อาคโต, สตฺถารํ ปสฺสิตฺวาว @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. ภุตฺตปาตราโส.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๖.

วิสฺสมิสฺสามีติ. โส เอวํ วตฺวา ตรมานรูโป สาวตฺถึ ปวิสิตฺวา ภควนฺตํ อโนปมาย พุทฺธสิริยา ปิณฺฑาย จรนฺตํ ทิสฺวา "จิรสฺสํ วต เม โคตโม สมฺมาสมฺพุทฺโธ ทิฏฺโฐติ ทิฏฺฐฏฺฐานโต ปฏฺฐาย โอนตสรีโร คนฺตฺวา อนฺตรวีถิยํ ปญฺจปฺปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา โคปฺผเกสุ ทฬฺหํ คเหตฺวา เอวมาห "เทเสตุ เม ภนฺเต ภควา ธมฺมํ, เทเสตุ สุคโต ธมฺมํ, ยํ มมสฺส ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขายาติ. อถ นํ สตฺถา "อกาโล ตาว พาหิย, อนฺตรวีถึ ๑- ปวิฏฺโฐมฺหิ ปิณฺฑายาติ ปฏิกฺขิปิ. ตํ สุตฺวา พาหิโย "ภนฺเต สํสาเร สํสรนฺเตน กวฬิงฺการาหาโร น อลทฺธปุพฺโพ, ตุมฺหากํ วา มยฺหํ วา ชีวิตนฺตรายํ น ชานามิ, เทเสเถว เม ธมฺมนฺติ. สตฺถา ทุติยํปิ ปฏิกฺขิปิเยว. เอวํ กิรสฺส อโหสิ "อิมสฺส มํ ทิฏฺฐกาลโต ปฏฺฐาย สกลสรีรํ นิรนฺตรํ ปีติยา อชฺโฌตฺถตํ โหติ, พลวปฺปีติเวโค ธมฺมํ สุตฺวาปิ น สกฺขิสฺสติ ปฏิวิชฺฌิตุํ, มชฺฌตฺตุเปกฺขาย ตาว ติฏฺฐตุ; เอกรตฺเตเนว วีสโยชนสติกํ มคฺคํ อาคตตฺตา ทรโถปิสฺส พลวา, โสปิ ตาว ปฏิปฺปสฺสมฺภตูติ; ตสฺมา ทฺวิกฺขตฺตุํ ปฏิกฺขิปิตฺวา ตติยํปิ ยาจิโต อนฺตรวีถิยํ ฐิโตว "ตสฺมาติห เต พาหิย เอวํ สิกฺขิตพฺพํ `ทิฏฺเฐ ทิฏฺฐมตฺตํ ภวิสฺสตีติอาทินา ๒- นเยน ธมฺมํ เทเสสิ. โส สตฺถุ ธมฺมํ สุณนฺโตเยว สพฺพาสเว เขเปตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ, ตาวเทว จ ปน ภควนฺตํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ, "ปริปุณฺณนฺเต @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. อนฺตรฆรํ. ๒. ขุ.อุ. ๒๕/๘๑.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๗.

ปตฺตจีวรนฺติ ปุฏฺโฐ "น ปริปุณฺณนฺติ อาห. อถ นํ สตฺถา "เตนหิ ปตฺตจีวรํ ปริเยสาหีติ วตฺวา ปกฺกามิ. โส กิร วีสติวสฺสสหสฺสานิ สมณธมฺมํ กโรนฺโต "ภิกฺขุนา นาม อตฺตนา ปจฺจเย ลภิตฺวา อญฺญํ อโนโลเกตฺวา สยเมว ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏตีติ เอกภิกฺขุสฺสปิ ปตฺเตน วา จีวเรน วา สงฺคหํ นากาสิ. เตนสฺส "อิทฺธิมยปตฺตจีวรํ น อุปฺปชฺชิสฺสตีติ ญตฺวา เอหิภิกฺขุภาเวน ปพฺพชฺชํ นาทาสิ. ตมฺปิ ปตฺตจีวรํ ปริเยสมานเมว เอกา ยกฺขินี เธนุรูเปน อาคนฺตฺวา วามอูรุมฺหิ ปหริตฺวา ชีวิตกฺขยํ ปาเปสิ. สตฺถา ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ สมฺพหุเลหิ ภิกฺขูหิ สทฺธึ นิกฺขมนฺโต พาหิยสฺส สรีรํ สงฺการฏฺฐาเน ปติตํ ทิสฺวา ภิกฺขู อาณาเปสิ "ภิกฺขเว เอกสฺมึ เคหทฺวาเร ฐตฺวา มญฺจกํ อาหราเปตฺวา อิมํ สรีรํ นครโต นีหริตฺวา ฌาเปตฺวา ถูปํ กโรถาติ. ภิกฺขู ตถา กรึสุ; กตฺวา จ ปน วิหารํ คนฺตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตนา กตกิจฺจํ อาโรเจตฺวา ตสฺส อภิสมฺปรายํ ปุจฺฉึสุ. อถ เนสํ ภควา ตสฺส ปรินิพฺพุตภาวํ อาจิกฺขิตฺวา "เอตทคฺคํ ภิกฺขเว มม สาวกานํ ภิกฺขูนํ ขิปฺปาภิญฺญานํ, ยทิทํ พาหิโย ทารุจีริโยติ เอตทคฺเค ๑- ฐเปสิ. อถ นํ ภิกฺขู ปุจฺฉึสุ "ภนฺเต ตุมฺเห `พาหิโย ทารุจีริโย อรหตฺตํ ปตฺโตติ วเทถ, กทา โส อรหตฺตํ ปตฺโตติ. "มม ธมฺมํ สุตกาเล ภิกฺขเวติ. "กทา ปนสฺส ตุมฺเหหิ ธมฺโม กถิโตติ. "ปิณฺฑาย จรนฺเตน อนฺตรวีถิยํ ฐตฺวาติ. "อปฺปมตฺตโก หิ ภนฺเต @เชิงอรรถ: ๑. องฺ. เอก. ๒๐/๓๒.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๘.

ตุมฺเหหิ อนฺตรวีถิยํ ฐตฺวา กถิตธมฺโม, กถํ โส ตาวตเกน วิเสสํ นิพฺพตฺเตสีติ. อถ เน สตฺถา "ภิกฺขเว มม ธมฺมํ `อปฺปํ วา พหุํ วาติ มา มินาถ; ๑- อเนกานิปิ หิ คาถาสหสฺสานิ อนตฺถนิสฺสิตานิ น เสยฺโย, อตฺถนิสฺสิตํ ปน เอกมฺปิ คาถาปทํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "สหสฺสมปิ เจ คาถา อนตฺถปทสญฺหิตา; เอกํ คาถาปทํ เสยฺโย, ยํ สุตฺวา อุปสมฺมตีติ. ตตฺถ "เอกํ คาถาปทนฺติ "อปฺปมาโท อมตํ ปทํ ฯเปฯ ยถา มตาติ เอวรูปา เอกา คาถาปิ เสยฺโยติ อตฺโถ. เสสํ ปุริมนเยเนว เวทิตพฺพํ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. ทารุจีริยตฺเถรวตฺถุ. ---------- ๓. กุณฺฑลเกสีเถรีวตฺถุ. (๘๓) "โย จ คาถา สตํ ภาเสติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต กุณฺฑลเกสึ อารพฺภ กเถสิ. ราชคเห กิร เอกา เสฏฺฐิธีตา โสฬสวสฺสุทฺเทสิกา อภิรูปา อโหสิ ทสฺสนียา. ตสฺมิญฺจ วเย ฐิตา นาริโย ปุริสชฺฌาสยา โหนฺติ ปุริสโลลา. อถ นํ มาตาปิตโร สตฺตภูมิกสฺส ปาสาทสฺส อุปริมตเล สิริคพฺเภ วาเสสุํ, เอกเมวสฺสา ทาสึ ปริจาริกํ อกํสุ. ๒- @เชิงอรรถ: ๑. สี. มา จินฺตยิตฺถ. ม. มา ปมาณํ คณฺหถ. ๒. ม. ทาสิปริจาริกํ อทํสุ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๙๙.

อเถกํ กุลปุตฺตํ โจรกมฺมํ กโรนฺตํ คเหตฺวา ปจฺฉาพาหุํ ๑- พนฺธิตฺวา จตุกฺเก จตุกฺเก กสาหิ ปหริตฺวา อาฆาตนํ นยึสุ. เสฏฺฐิธีตา มหาชนสฺส สทฺทํ สุตฺวา "กินฺนุ โข เอตนฺติ ปาสาทตเล ฐตฺวา โอโลเกนฺตี ตํ ทิสฺวา ปฏิพทฺธจิตฺตา หุตฺวา ปตฺถยมานา อาหารํ ปฏิกฺขิปิตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิ. อถ นํ มาตา ปุจฺฉิ "กึ อิทํ อมฺมาติ. "สเจ เอตํ `โจโรติ คเหตฺวา นียมานํ ปุริสํ ลภิสฺสามิ, ชีวิสฺสามิ; โน เจ, ชีวิตํ เม นตฺถิ, อิเธว มริสฺสามีติ. "อมฺม มา เอวํ กริ, อมฺหากํ ชาติยา จ โภเคน จ สทิสํ อญฺญํ สามิกํ ลภิสฺสสีติ. "มยฺหํ อญฺเญน กิจฺจํ นตฺถิ, อิมํ อลภมานา มริสฺสามีติ. มาตา ธีตรํ สญฺญาเปตุํ อสกฺโกนฺตี ปิตุโน อาโรเจสิ. โสปิ นํ สญฺญาเปตุํ อสกฺโกนฺโต "กึ สกฺกา กาตุนฺติ จินฺเตตฺวา ตํ โจรํ คาหาเปตฺวา คจฺฉนฺตสฺส ราชปุริสสฺส สหสฺสภณฺฑิกํ เปเสสิ "อิมํ คเหตฺวา เอตํ ปุริสํ มยฺหํ เทหีติ. โส "สาธูติ กหาปเณ คเหตฺวา ตํ มุญฺจิตฺวา อญฺญํ มาเรตฺวา "มาริโต เทว โจโรติ รญฺโญ อาโรเจสิ. เสฏฺฐีปิ ตสฺส ธีตรํ อทาสิ. สา [๒]- "สามิกํ อาราเธสฺสามีติ สพฺพาภรณปฺ- ปฏิมณฺฑิตา สยเมว ตสฺส ยาคุอาทีนิ สํวิทหติ. โจโร กติปาหจฺจเยน จินฺเตสิ "กทา นุ โข อิมํ มาเรตฺวา เอติสฺสา อาภรณานิ คเหตฺวา เอกสฺมึ สุราเคเห วิกฺกีณิตฺวา ขาทิตุํ ลภิสฺสามีติ. โส "อตฺเถโส อุปาโยติ จินฺเตตฺวา อาหารํ ปฏิกฺขิปิตฺวา มญฺจเก @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. ปจฺฉาพาหํ. @๒. สี.ม.ยุ. เอตฺถนฺตเร "ตโต ปฏฺฐายาติ อตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๐.

นิปชฺชิ. อถ นํ สา อุปสงฺกมิตฺวา "กินฺเต สามิ รุชฺชตีติ ปุจฺฉิ. "น กิญฺจิ ภทฺเทติ. "กจฺจิ ปน เม มาตาปิตโร ตุยฺหํ กุทฺธาติ. "น กุชฺฌนฺติ ภทฺเทติ. "อถ กินฺนาเมตนฺติ. "ภทฺเท อหํ ตํ ทิวสํ พนฺธิตฺวา นียมาโน โจรปปาเต อธิวตฺถาย เทวตาย พลิกมฺมํ ปฏิสฺสุณิตฺวา ชีวิตํ ลภึ, ตฺวํปิ มยา ตสฺสาเอว อานุภาเวน ลทฺธา, `ตํ เม เทวตาย พลิกมฺมํ ฐปิตนฺติ จินฺเตมิ ภทฺเทติ. "สามิ มา จินฺตยิ, กริสฺสาม พลิกมฺมํ, วเทหิ, เกน อตฺโถติ. "อปฺโปทกมธุปายาเสน จ ลาชปญฺจมก ปุปฺเผหิ จาติ. "สาธุ สามิ, อหํ ปฏิยาเทสฺสามีติ. สา สพฺพํ พลิกมฺมํ ปฏิยาเทตฺวา "เอหิ สามิ, คจฺฉามาติ อาห. "เตนหิ ภทฺเท ตว ญาตเก นิวตฺเตตฺวา มหคฺฆานิ วตฺถาภรณานิ คเหตฺวา อตฺตานํ อลงฺกโรหิ, หสนฺตา กีฬนฺตา สุขํ คมิสฺสามาติ. สา ตถา อกาสิ. อถ นํ โส ปพฺพตปาทํ คตกาเล อาห "ภทฺเท อิโต ปรํ อุโภ ชนา คมิสฺสาม, เสสชนํ ยานเกน สทฺธึ นิวตฺเตตฺวา พลิกมฺมภาชนํ สยํ อุกฺขิปิตฺวา คณฺหาหีติ. สา ตถา อกาสิ. โจโร ตํ คเหตฺวา โจรปปาตปพฺพตํ อภิรุหิ. ตสฺส หิ เอเกน ปสฺเสน มนุสฺสา อภิรุหนฺติ. เอกํ ปสฺสํ ฉินฺนตฏํ, ปพฺพตมตฺถเก ฐิตา เตน ปสฺเสน โจเร ปาเตนฺติ, เต ขณฺฑาขณฺฑํ หุตฺวา ภูมิยํ ปตนฺติ; ตสฺมา "โจรปปาโตติ วุจฺจติ. สา ตสฺส ปพฺพตสฺส มตฺถเก ฐตฺวา "พลิกมฺมนฺเต สามิ กโรหีติ อาห. โส ตุณฺหี อโหสิ. ปุน ตาย "กสฺมา สามิ ตุณฺหีภูโตสีติ วุตฺเต, ตํ อาห "น มยฺหํ พลิกมฺเมน อตฺโถ, วญฺเจตฺวา ปน ตํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๑.

อาทาย อาคโตมฺหีติ. "กึการณา สามีติ. "ตํ มาเรตฺวา ตว อาภรณานิ คเหตฺวา ปลายนตฺถายาติ. สา มรณภยตชฺชิตา อาห "สามิ อหญฺจ อาภรณานิ จ เม ตว สนฺตกาเนว, กสฺมา เอวํ วเทสีติ. โส "มา เอวํ กโรหีติ ปุนปฺปุนํ ยาจิยมาโนปิ "มาเรมิเอวาติ อาห. "เอวํ สนฺเต กินฺเต มม มรเณน, อิมานิ อาภรณานิ คเหตฺวา มยฺหํ ชีวิตํ เทหิ, อิโต ปฏฺฐาย มํ `มตาติ ธาเรหิ, ทาสี วา เต หุตฺวา หตฺถกมฺมํ กริสฺสามีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "อิเม สุวณฺณเกยูรา สพฺเพ เวฬุริยามยา, สพฺพญฺจ คณฺห ภทฺทนฺเต มมํ ทาสิญฺจ สาวยาติ ๑-. ตํ สุตฺวา โจโร "เอวํ กเต, ตฺวํ คนฺตฺวา ๒- มาตาปิตูนํ อาจิกฺขิสฺสสิ, มาเรสฺสามิเยว, ตฺวํ มา พาฬฺหํ ปริเทวีติ วตฺวา อิมํ คาถมาห "มา พาฬฺหํ ปริเทเวสิ, ขิปฺปํ พนฺธาหิ ภณฺฑกํ, น ตุยฺหํ ชีวิตํ อตฺถิ, สพฺพํ คณฺหามิ ภณฺฑกนฺติ. สา จินฺเตสิ "อโห อิทํ กมฺมํ ภาริยํ; ปญฺญา นาม น ปจิตฺวา ขาทนตฺถาย กตา, อถ โข วิจารณตฺถาย กตา; ชานิสฺสามิสฺส กตฺตพฺพนฺติ. อถ นํ สา อาห "สามิ ยทา ตฺวํ `โจโรติ คเหตฺวา นียสิ; ตทา อหํ มาตาปิตูนํ อาจิกฺขึ, เต สหสฺสํ วิสฺสชฺเชตฺวา ตํ อานาเปตฺวา เคเห กรึสุ, ตโต ปฏฺฐาย อหํ ตุยฺหํ อุปการิกา, อชฺช เม สุทิฏฺฐํ กตฺวา อตฺตานํ วนฺทิตุํ @เชิงอรรถ: ๑. ม. อิทํ สุวณฺณเกยูรํ มุตฺตา เวฬุริยา พหู @สพฺพํ หรสฺสุ ภทฺทนฺเต มํ จ ทาสีติ สาวยาติ. @๒. ยุ. เอวํ กเถตฺวา คนฺตฺวา.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๒.

เทหีติ. โส "สาธุ ภทฺเท, สุทิฏฺฐํ กตฺวา วนฺทาหีติ วตฺวา ปพฺพตนฺเต อฏฺฐาสิ. อถ นํ สา ติกฺขตฺตุํ ปทกฺขิณํ กตฺวา จตูสุ ฐาเนสุ วนฺทิตฺวา "สามิ อิทํ เม ปจฺฉิมทสฺสนํ, อิทานิ ตุยฺหํ วา มม ทสฺสนํ มยฺหํ วา ตว ทสฺสนํ นตฺถีติ ปุรโต จ ปจฺฉโต จ อาลิงฺคิตฺวา ปมตฺตํ หุตฺวา ปพฺพตนฺเต ฐิตํ ปิฏฺฐิปสฺเส ฐตฺวา เอเกน หตฺเถน ขนฺเธ คเหตฺวา เอเกน ปิฏฺฐิกจฺฉาย คเหตฺวา ปพฺพตปปาเต ขิปิ. โส ปพฺพตกุจฺฉิยํ ปฏิหโต ขณฺฑาขณฺฑํ หุตฺวา ภูมิยํ ปติ. โจรปปาตมตฺถเก อธิวตฺถา เทวตา เตสํ ทฺวินฺนํปิ กิริยํ ทิสฺวา ตสฺสา อิตฺถิยา สาธุการํ ทตฺวา อิมํ คาถมาห "น โส สพฺเพสุ ฐาเนสุ ปุริโส โหติ ปณฺฑิโต, อิตฺถีปิ ปณฺฑิตา โหติ ตตฺถ ตตฺถ วิจกฺขณาติ. สาปิ โจรํ ปปาเต ขิปิตฺยา [จินฺเตสิ] "สจาหํ เคหํ คมิสฺสามิ, `สามิโก เต กหนฺติ ปุจฺฉิสฺสนฺติ; สจาหํ เอวํ ปุฏฺฐา `มาริโต เมติ วกฺขามิ, `ทุพฺพินีเต สหสฺสํ ทตฺวา สามิกํ อานาเปตฺวา อิทานิ นํ มาเรสีติ มํ มุขสตฺตีหิ วิชฺฌิสฺสนฺติ; `อาภรณตฺถาย มํ โส มาเรตุกาโม อโหสีติ วุตฺเตปิ, น สทฺทหิสฺสนฺติ; อลํ เม เคเหนาติ ตตฺเถว อาภรณานิ ฉฑฺเฑตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตฺวา อนุปุพฺเพน วิจรนฺตี เอกํ ปริพฺพาชกานํ อสฺสมํ ปตฺวา วนฺทิตฺวา "มยฺหํ ภนฺเต ตุมฺหากํ สนฺติเก ปพฺพชฺชํ เทถาติ อาห. อถ นํ ปพฺพาเชสุํ. สา ปพฺพชิตฺวาว ปุจฺฉิ "ภนฺเต ตุมฺหากํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๓.

ปพฺพชฺชาย กึ อุตฺตมนฺติ. "ภทฺเท ทสสุ วา กสิเณสุ ปริกมฺมํ กตฺวา ฌานํ นิพฺพตฺเตตพฺพํ, วาทสหสฺสํ วา อุคฺคณฺหิตพฺพํ, อยํ อมฺหากํ ปพฺพชฺชาย อุตฺตมตฺโถติ. "ฌานนฺตาว นิพฺพตฺเตตุํ อหํ น สกฺขิสฺสามิ, วาทสหสฺสํ ปน อุคฺคณฺหิสฺสามิ อยฺยาติ. อถ นํ เต วาทสหสฺสํ อุคฺคณฺหาเปตฺวา "อุคฺคหิตํ เต สิปฺปํ, อิทานิ ตฺวํ ชมฺพุทีปตเล วิจริตฺวา อตฺตนา สทฺธึ ปญฺหํ กเถตุํ สมตฺถํ โอโลเกหีติ ตสฺสา หตฺเถ ชมฺพุสาขํ ทตฺวา อุยฺโยเชสุํ "คจฺฉ ภทฺเท; สเจ โกจิ คิหิภูโต ตยา สทฺธึ ปญฺหํ กเถตุํ สกฺโกติ, ตสฺเสว ปาทปริจาริกา ภว; สเจ ปพฺพชิโต สกฺโกติ, ตสฺส สนฺติเก ปพฺพชาหีติ. สา นาเมน ชมฺพุปริพฺพาชิกา นาม หุตฺวา ตโต นิกฺขมิตฺวา ทิฏฺฐทิฏฺเฐ ปญฺหํ ปุจฺฉนฺตี วิจรติ. ตาย สทฺธึ กเถตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ. "อิโต ชมฺพุปริพฺพาชิกา อาคจฺฉตีติ สุตฺวาว มนุสฺสา ปลายนฺติ. สา คามํ วา นิคมํ วา ภิกฺขาย ปวิสนฺตี คามทฺวาเร วาลิการาสึ กตฺวา ตตฺถ ชมฺถุสาขํ ฐเปตฺวา "มยา สทฺธึ กเถตุํ สมตฺโถ ชมฺพุสาขํ มทฺทตูติ วตฺวา คามํ ปาวิสิ. ตํ, ฐานํ โกจิ อุปสงฺกมิตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ. สาปิ มิลาตาย ชมฺพุสาขาย อญฺญํ สาขํ คณฺหาติ, อิมินา นีหาเรน วิจรนฺตี สาวตฺถึ ปตฺวา คามทฺวาเร สาขํ ฐเปตฺวา วุตฺตนเยเนว วตฺวา ภิกฺขาย ปาวิสิ. สมฺพหุลา ทารกา สาขํ ปริวาเรตฺวา อฏฺฐํสุ. ตทา สารีปุตฺตตฺเถโร ปิณฺฑาย จริตฺวา กตภตฺตกิจฺโจ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๔.

นครา นิกฺขมนฺโต เต ทารเก สาขํ ปริวาเรตฺวา ฐิเต ทิสฺวา "กึ อิทนฺติ ปุจฺฉิ. ทารกา เถรสฺส ตํ ปวตฺตึ อาจิกฺขึสุ. "เตนหิ ทารกา อิมํ สาขํ มทฺทถาติ. "ภายาม ภนฺเตติ. "อหํ ปญฺหํ กเถสฺสามิ, มทฺทถ ตุมฺเหติ. เต เถรสฺส วจเนน ชาตุสฺสาหา ตถา กตฺวา นทนฺตา รชํ อุกฺขิปึสุ. ปริพฺพาชิกา อาคนฺตฺวา เต ปริภาสิตฺวา "ตุมฺเหหิ สทฺธึ มม ปญฺเหน กิจฺจํ นตฺถิ; กสฺมา เม สาขํ มทฺทิตฺถาติ อาห. "อยฺเยนมฺห มทฺทาปิตาติ อาหํสุ. "ภนฺเต ตุมฺเหหิ เม สาขา มทฺทาปิตาติ. "อาม ภคินีติ. "เตนหิ มยา สทฺธึ ปญฺหํ กเถถาติ. "สาธุ, กเถสาสามีติ. สา วฑฺฒมานกจฺฉายาย ปญฺหํ ปุจฺฉิตุํ เถรสฺส สนฺติกํ อคมาสิ. สกลนครํ สงฺขุภิ "ทฺวินฺนํ ปณฺฑิตานํ กถํ โสสฺสามาติ. นาครา ตาย สทฺธึเยว คนฺตฺวา เถรํ วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ นิสีทึสุ. ปริพฺพาชิกา เถรํ อาห "ภนฺเต ปุจฺฉามิ เต ปญฺหนฺติ. "ปุจฺฉ ภคินีติ. สา วาทสหสฺสํ ปุจฺฉิ. ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ เถโร วิสฺสชฺเชสิ. อถ นํ เถโร อาห "เอตฺตกา เอว เต ปญฺหา, อญฺเญปิ อตฺถีติ. "เอตฺตกา เอว ภนฺเตติ. "ตยา พหู ปญฺหา ปุฏฺฐา; มยํปิ เอกํ ปุจฺฉาม, วิสฺสชฺเชสฺสสิ โนติ. "ชานมานา วิสฺสชฺเชสฺสามิ ๑-, ปุจฺฉถ ภนฺเตติ. เถโร "เอกํ นาม กินฺติ ปญฺหํ ปุจฺฉิ. สา "เอวเมส วิสฺสชฺชิตพฺโพติ อชานนฺตี "กึ นาเมตํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. "ชานมานา วิสฺสชฺเชสฺสามีติ. นตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๕.

ภนฺเตติ ปุจฺฉิ. "พุทฺธมนฺโต ๑- นาม ภคินีติ. "มยฺหํปิ ตํ เทถ ภนฺเตติ. "สเจ มาทิสา ภวิสฺสสิ, ทสฺสามีติ. "เตนหิ มํ ปพฺพาเชถาติ. เถโร ภิกฺขุนีนํ อาจิกฺขิตฺวา ปพฺพชาเปสิ. สา ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปทา กุณฺฑลเกสีเถรี นาม หุตฺวา กติปาหสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "กุณฺฑลเกสีเถริยา ธมฺมสฺสวนํ พหุํ นตฺถิ, ปพฺพชิตกิจฺจมสฺสา มตฺถกํ ปตฺตํ, เอเกน กิร โจเรน สทฺธึ มหาสงฺคามํ กตฺวา ชิติตฺวา อาคตาติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย มฺนามาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว มยา เทสิตธมฺมํ `อปฺปํ วา พหุํ วาติ มา มินาถ, อนตฺถกํ ปทํ สตํปิ เสยฺโย น โหติ, ธมฺมปทํ ปน เอกมฺปิ เสยฺโยว; อวเสสโจเร ชินนฺตสฺส จ ชโย นาม น โหติ, อชฺฌตฺติเก กิเลสโจเร ชินนฺตสฺเสว ปน ชโย นาม โหตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "โย จ คาถา สตํ ภาเส อนตฺถปทสญฺหิตา; เอกํ ธมฺมปทํ เสยฺโย ยํ สุตฺวา อุปสมฺมติ. โย สหสฺสํ สหสฺเสน สงฺคาเม มานุเส ชิเน, เอกญฺจ เชยฺยมตฺตานํ, ส เว สงฺคามชุตฺตโมติ. ตตฺถ "คาถา สตนฺติ: โย จ ปุคฺคโล สตปริจฺเฉทา @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. พุทฺธปญฺหํ. ม. พุทฺธปญฺโห.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๖.

พหู คาถา ภาเสยฺยาติ อตฺโถ. อนตฺถปทสญฺหิตาติ: อากาสวณฺณนาทิวเสน อนตฺถเกหิ ปเทหิ สญฺหิตา. ธมฺมปทนฺติ: อตฺถสาธกํ ขนฺธาทิปฺปฏิสํยุตฺตํ. "จตฺตารีมานิ ปริพฺพาชกา ธมฺมปทานิ; กตมานิ จตฺตาริ; อนภิชฺฌา ปริพฺพาชกา ธมฺมปทํ, อพฺยาปาโท ปริพฺพาชกา ธมฺมปทํ, สมฺมาสติ ปริพฺพาชกา ธมฺมปทํ, สมฺมาสมาธิ ปริพฺพาชกา ธมฺมปทนฺติ ๑- เอวํ วุตฺเตสุ จตูสุ ธมฺมปเทสุ เอกมฺปิ ธมฺมปทํ เสยฺโย. โย สหสฺสํ สหสฺเสนาติ: โย เอโก สงฺคามโยโธ สหสฺเสน คุณิตํ สหสฺสํ มนุสฺเส เอกสฺมึ สงฺคาเม ชิเนยฺย ทส มนุสฺสสตสหสฺสานิ ชินิตฺวา ชยํ อาหเรยฺย, อยํปิ สงฺคามชินตํ อุตฺตโม นาม น โหติ. เอกญจ เชยฺยมตฺตานนฺติ: โย ปน รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ อชฺฌตฺติกกมฺมฏฺฐานํ สมฺมสนฺโต อตฺตโน โลภาทิกฺกิเลสชเยน อตฺตานํ ชิเนยฺย. ส เว สงฺคามชุตฺตโมติ: โส สงฺคามชินตํ อุตฺตโม ปวโร สงฺคามสีสโยโธติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. กุณฺฑลเกสีเถรีวตฺถุ. ---------- @เชิงอรรถ: ๑. องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๘.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๗.

๔. อนตฺถปุจฺฉกพฺราหฺมณวตฺถุ. (๘๔) "อตฺตา หเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต อนตฺถปุจฺฉกพฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ. โส กิร พฺราหฺมโณ "กึ นุ โข สมฺมาสมฺพุทฺโธ อตฺถเมว ชานาติ, อุทาหุ อนตฺถมฺปิ; ปุจฺฉิสฺสามิ นนฺติ สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉิ "ภนฺเต ตุมฺเห อตฺถเมว ชานาถ มญฺเญ, โน อนตฺถนฺติ. "อตฺถญฺจาหํ พฺราหฺมณ ชานามิ อนตฺถญฺจาติ. "เตนหิ เม อนตฺถํ กเถถาติ. อถสฺส สตฺถา อิมํ คาถมาห "อุสฺสูรเสยฺยํ อาลสฺยํ จณฺฑิกฺกํ ทีฆโสตฺติยํ ๑- เอกสฺสทฺธานคมนํ ปรทารูปเสวนํ เอตํ พฺราหฺมณ เสวสฺสุ, อนตฺถํ เต ภวิสฺสตีติ. ตํ สุตฺวา พฺราหฺมโณ สาธุการมทาสิ "สาธุ สาธุ คณาจริย คณเชฏฺฐก, ตุมฺเหว อตฺถญฺจ ชานาถ อนตฺถญฺจาติ. "เอวํ พฺราหฺมณ อตฺถานตฺถชานนโก นาม มยา สทิโส นตฺถีติ. อถสฺส สตฺถา อชฺฌาสยํ อุปธาเรตฺวา "พฺราหฺมณ เกน กมฺเมน ชีวสีติ ปุจฺฉิ. "ชูตกมฺเมน โภ โคตมาติ. "กึ ปน เต ชโย โหติ ปราชโยติ. "ชโยปิ ปราชโยปีติ วุตฺเต, "พฺราหฺมณ อปฺปมตฺตโก เอส, ปรํ ชินนฺตสฺส ชโย นาม น เสยฺโย; โย ปน กิเลสชเยน อตฺตานํ ชินาติ, ตสฺส ชโย เสยฺโย; น หิ ตํ ชยํ โกจิ ปราชยํ กาตุํ สกฺโกตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ม. ทีฆโสณฺฑิยํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๘.

ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "อตฺตา หเว ชิตํ เสยฺโย, ยา จายํ อิตรา ปชา; อตฺตทนฺตสฺส โปสสฺส นิจฺจํ สญฺญตจาริโน เนว เทโว น คนฺธพฺโพ น มาโร สห พฺรหฺมุนา ชิตํ อปชิตํ กยิรา ตถารูปสฺส ชนฺตุโนติ. ตตฺถ "หเวติ นิปาโต. ชิตนฺติ ลิงฺควิปลฺลาโส. อตฺตโน กิเลสชเยน อตฺตา ชิโต เสยฺโยติ อตฺโถ. ยา จายํ อิตรา ปชาติ: ยา ปนายํ อวเสสา ปชา ชูเตน วา ธนหรเณน วา สงฺคาเม พลาภิภเวน วา ชิตา ภเวยฺย, ตํ ชินนฺเตน ยํ ชิตํ. น ตํ เสยฺโยติ อตฺโถ. "กสฺมา ปน ตเทว ชิตํ เสยฺโย, อิทํ น เสยฺโยติ. "ยสฺมา อตฺตทนฺตสฺส ฯเปฯ ตถารูปสฺส ชนฺตุโนติ. อิทํ วุตฺติ โหติ "ยสฺมา หิ ยฺวายํ นิกฺกิเลสตาย อตฺตทนฺโต โปโส, ตสฺส อนงฺคณสฺส ๑- กายาทีหิ นิจฺจํ สญฺญตจาริโน เอวรูปสฺส อิเมหิ กายสญฺญมาทีหิ สญฺญตสฺส ชนฺตุโน เทโว วา คนฺธพฺโพ วา มาโร วา ปน พฺรหฺมุนา สห อุฏฺฐหิตฺวา `อหมสฺส ชิตํ อปชิตํ กริสฺสามิ, มคฺคภาวนาย ปหีเน กิเลเส ปุน อุปฺปาเทสฺสามีติ ฑเฏนฺโตปิ, ยถา ธนาทีหิ ปราชิโต ปกฺขนฺตโร หุตฺวา อิตเรน ชิตํ ปุน ชินนฺโต อปชิตํ กเรยฺย: เอวํ อปชิตํ กาตุํ เนว สกฺกุเณยฺยาติ. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. อนตฺถปุจฺฉกพฺราหฺมณวตฺถุ. @เชิงอรรถ: ๑. ม. ยุ. อตฺตทนฺตสฺส.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๐๙.

๕. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส มาตุลพฺราหฺมณวตฺถุ. (๘๕) "มาเส มาเสติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต สารีปุตฺตตฺเถรสฺส มาตุลพฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ. เถโร กิร ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา อาห "กินฺนุ โข พฺราหฺมณ กิญฺจิเทว กุสลํ กโรสีติ. "กโรมิ ภนฺเตติ. "กึ กโรสีติ. "มาเส มาเส สหสฺสปริจฺจาเคน ทานํ ทมฺมีติ. "กสฺส เทสีติ. "นิคฺคณฺฐานํ ภนฺเตติ. "กึ ปตฺถยนฺโตติ. "พฺรหฺมโลกํ ภนฺเตติ. "กึ ปน พฺรหฺมโลกสฺส อยํ มคฺโคติ. "อาม ภนฺเตติ. "โก เอวมาหาติ. "อาจริเยหิ เม กถิตํ ภนฺเตติ. "เนว ตฺวํ พฺรหฺมโลกสฺส มคฺคํ ชานาสิ, นปิ เต อาจริยา; สตฺถา เอว เอโก ชานาติ, เอหิ พฺราหฺมณ, พฺรหฺมโลกสฺส เต มคฺคํ กถาเปสฺสามีติ ตํ อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ เนตฺวา "ภนฺเต อยํ พฺราหฺมโณ เอวมาหาติ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "สาธุ วตสฺส พฺรหฺมโลกมคฺคํ กเถถาติ อาห. สตฺถา "เอวํ กิร พฺราหฺมณาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม โภ โคตมาติ วุตฺเต, "พฺราหฺมณ ตยา เอวํ ททมาเนน วสฺสสตํ ทินฺนทานโตปิ มุหุตฺตมตฺตํ ปสนฺนจิตฺเตน มยฺหํ สาวกสฺส โอโลกนํ วา กฏจฺฉุภิกฺขามตฺตทานํ วา มหปฺผลตรนฺติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "มาเส มาเส สหสฺเสน โย ยเชถ สตํ สมํ, เอกญฺจ ภาวิตตฺตานํ มุหุตฺตมปิ ปูชเย, สาเยว ปูชนา เสยฺโย, ยญฺเจ วสฺสสตํ หุตนฺติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๐.

ตตฺถ "สหสฺเสนาติ: สหสฺสปริจฺจาเคน. โย ยเชถ สตํ สมนฺติ: โย วสฺสสตํ มาเส มาเส สหสฺสํ ปริจฺจชนฺโต โลกิยมหาชนสฺส ทานํ ทเทยฺย. เอกญฺจ ภาวิตตฺตานนฺติ: โย จ เอกํ คุณวเสน วฑฺฒิตอตฺตานํ เหฏฺฐิมโกฏิยา โสตาปนฺนํ อุปริมโกฏิยา ขีณาสวํ ฆรทฺวาเร สมฺปตฺตํ กฏจฺฉุภิกฺขาทานวเสน วา ยาปนมตฺตาหารทานวเสน วา ถูลสาฏกทานมตฺเตน วา ปูเชยฺย, ยํ อิตเรน วสฺสสตํ หุตํ, ตโต สาเยว ปูชนา เสยฺโย เสฏฺฐา อุตฺตมาติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน โส พฺราหฺมโณ โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต. อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส มาตุลพฺราหฺมณวตฺถุ. ---------- ๖. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺยพฺราหฺมณวตฺถุ. (๘๖) "โย จ วสฺสสตํ ชนฺตูติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต สารีปุตฺตตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺยํ อารพฺภ กเถสิ. ตํปิ หิ เถโร อุปสงฺกมิตฺวา อาห "กึ พฺราหฺมณ กุสลํ กโรสีติ. "อาม ภนฺเตติ. "กึ กโรสีติ. "มาเส มาเส เอกํ ปสุํ วธิตฺวา อคฺคึ ปริจรามีติ. "กิมตฺถํ เอวํ กโรสีติ. "พฺรหฺมโลกมคฺโค กิเรโสติ. "เกเนวํ กถิตนฺติ. "อาจริเยหิ เม ภนฺเตติ. "เนว ตฺวํ พฺรหฺมโลกมคฺคํ ชานาสิ, นปิ เต อาจริยา; เอหิ สตฺถุ สนฺติกํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๑.

คมิสฺสามาติ ตํ สตฺถุ สนฺติกํ เนตฺวา ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "อิมสฺส ภนฺเต พฺรหฺมโลกมคฺคํ กเถถาติ อาห. สตฺถา "เอวํ กิราติ ปุจฺฉิตฺวา, "เอวํ โภ โคตมาติ วุตฺเต, "พฺราหฺมณ วสฺสสตํปิ เอวํ อคฺคึ ปริจรนฺตสฺส ตว อคฺคิปาริจริยา มม สาวกสฺส ขณมตฺตํ ปูชํปิ น ปาปุณาตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชนฺตุ อคฺคึ ปริจเร วเน, เอกญฺจ ภาวิตตฺตานํ มุหุตฺตมปิ ปูชเย สาเยว ปูชนา เสยฺโย, ยญฺเจ วสฺสสตํ หุตนฺติ. ตตฺถ "ชนฺตูติ สตฺตาธิวจนเมตํ. อคฺคึ ปริจเร วเนติ: นิปฺปปญฺจภาวปฺปตฺถนาย วนํ ปวิสิตฺวาปิ ตตฺถ อคฺคึ ปริจเรยฺย. เสสํ ปุริมสทิสเมวาติ. เทสนาวสาเน พฺราหฺมโณ โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ. อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส ภาคิเนยฺยพฺราหฺมณวตฺถุ. -------------- ๗. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สหายพฺราหฺมณวตฺถุ. (๘๗) "ยงฺกิญฺจิ ยิฏฺฐญฺจาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เวฬุวเน วิหรนฺโต สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สหายพฺราหฺมณํ อารพฺภ กเถสิ. ตมฺปิ หิ เถโร อุปสงฺกมิตฺวา "กึ พฺราหฺมณ กิญฺจิ กุสลํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๒.

กโรสีติ ปุจฺฉิ. "อาม ภนฺเตติ. "กึ กโรสีติ. "ยิฏฺฐยาคํ ยชามีติ. ตทา กิร ตํ ยาคํ มหาปริจฺจาเคน ยชนฺติ. อิโต ปรํ เถโร ปุริมนเยเนว ปุจฺฉิตฺวา ตํ สตฺถุ สนฺติกํ เนตฺวา ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "อิมสฺส ภนฺเต พฺรหฺมโลกมคฺคํ กเถถาติ อาห. สตฺถา "พฺราหฺมณ เอวํ กิราติ ปุจฺฉิตฺวา, "อามาติ วุตฺเต, "พฺราหฺมณ ตยา สํวจฺฉรํ ยิฏฺฐยาคํ ยชนฺเตน โลกิยมหาชนสฺส ทินฺนทานํ ปสนฺเนน จิตฺเตน มม สาวกานํ วนฺทนฺตานํ อุปฺปนฺนกุสลเจตนาย จตุพฺภาคมตฺตํปิ น อคฺฆตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "ยงฺกิญฺจิ ยิฏฺฐญฺจ หุตญฺจ โลเก สํวจฺฉรํ ยเชถ ปุญฺญเปกฺโข; สพฺพมฺปิ ตํ น จตุภาคเมติ, อภิวาทนา อุชฺชุคเตสุ เสยฺโยติ. ตตฺถ "ยงฺกิญฺจีติ อนวเสสปริยาทานวจนเมตํ. ยิฏฺฐนฺติ: เยภุยฺเยน มงฺคลกิริยาทิวเสน ทินฺนทานํ. หุตนฺติ: อภิสงฺขริตฺวา กตํ ปาหุนทานญฺเจว กมฺมผลํ สทฺทหิตฺวา กตทานญฺจ. สํวจฺฉรํ ยเชถาติ: เอกสํวจฺฉรํ นิรนฺตรเมว วุตฺตปฺปการํ ทานํ สกลจกฺกวาเฬปิ โลกิยมหาชนสฺส ทเทยฺย. ปุญฺญเปกฺโขติ: ปุญฺญํ อิจฺฉนฺโต. อุชฺชุคเตสูติ: เหฏฺฐิมโกฏิยา โสตาปนฺเนสุ อุปริมโกฏิยา ขีณาสเวสุ. อิทํ วุตฺตํ โหติ "เอวรูเปน ๑- ปสนฺเนน จิตฺเตน สรีรํ โอนาเมตฺวา วนฺทนฺตสฺส กุสลเจตนาย ยํ ผลํ, ตโต จตุตฺถภาคํปิ สพฺพํ ตํ ทานํ @เชิงอรรถ: ๑. ม. เอวรูเปสุ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๓.

น อคฺฆติ; ตสฺมา อุชฺชุคเตสุ อภิวาทนเมว เสยฺโยติ. เทสนาวสาเน พฺราหฺมโณ โสตาปตฺติผลํ ปตฺโต, อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สหายพฺราหฺมณวตฺถุ. --------- ๘. อายุวฑฺฒนกุมารวตฺถุ. (๘๘) "อภิวาทนสีลิสฺสาติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา ทีฆลมฺพิกํ นิสฺสาย อรญฺญกุฏิกายํ วิหรนฺโต ทีฆายุกุมารํ อารพฺภ กเถสิ. ทีฆลมฺพิกวาสิโน กิร เทฺว พฺราหฺมณา พาหิรกปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตฺวา อฏฺฐจตฺตาฬีส วสฺสานิ ตปจรณํ จรึสุ. เตสุ เอโก "ปเวณิ เม นสฺสิสฺสติ, วิพฺภมิสฺสามีติ จินฺเตตฺวา อตฺตนา กตํ ตปปริกฺขารํ ปเรสํ วิกฺกีณิตฺวา โคสเตน เจว กหาปณสเตน จ สทฺธึ ภริยํ ลภิตฺวา กุฏุมฺพํ สณฺฐาเปสิ. อถสฺส ภริยา ทารกํ วิชายิ. อิตโร ปนสฺส สหายโก ปวาสํ คนฺตฺวา ปุนเทว ตํ นครํ ปจฺจาคมิ. โส ตสฺส อาคตภาวํ สุตฺวา ปุตฺตทารํ อาทาย สหายกสฺส ทสฺสนตฺถาย อคมาสิ, คนฺตฺวา ปุตฺตํ มาตุ หตฺเถ ทตฺวา สยํ ตาว วนฺทิ. มาตาปิ ปุตฺตํ ปิตุ หตฺเถ ทตฺวา วนฺทิ. โส "ทีฆายุกา โหถาติ อาห. ปุตฺเต ปน วนฺทาปิเต, ตุณฺหี อโหสิ. อถ นํ "กสฺมา ปน ภนฺเต อมฺเห วนฺทิเต ๑- `ทีฆายุกา โหถาติ วตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. วนฺทนฺเต (?) สี. อมฺเหหิ วนฺทิโต. ม. ยุ. อมฺเหหิ วนฺทิเต.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๔.

อิมสฺส วนฺทนกาเล กิญฺจิ น วเทถาติ อาห. "อิมสฺส เอโก อนฺตราโย อตฺถิ พฺราหฺมณาติ. "กิตฺตกํ ชีวิสฺสติ ภนฺเตติ. "สตฺตาหํ พฺราหฺมณาติ. "ปฏิพาหนการณํ อตฺถิ ภนฺเตติ. "นาหํ ปฏิพาหนการณํ ชานามีติ. "โก ปน ชาเนยฺย ภนฺเตติ. "สมโณ โคตโม, ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ปุจฺฉาหีติ. "ตตฺถ คจฺฉนฺโต ตปปริหานิโต ภายามีติ. "สเจ เต ปุตฺตสิเนโห อตฺถิ, ตปปริหานึ อจินฺตยิตฺวา ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา ปุจฺฉาหีติ. โส สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สยํ ตาว วนฺทิ. สตฺถา "ทีฆายุโก โหหีติ อาห; ปชาปติยา วนฺทนกาเลปิ ตสฺสา ตเถว วตฺวา ปุตฺตสฺส วนฺทาปนกาเล ตุณฺหิ อโหสิ. โส ปุริมนเยเนว สตฺถารํ ปุจฺฉิ. สตฺถาปิสฺส ตเถว พฺยากาสิ. โส กิร พฺราหฺมโณ สพฺพญฺญุตญาณํ ๑- อปฺปฏิวิชฺฌิตฺวา อตฺตโน มนฺตํ สพฺพญฺญุตญาเณน สํสนฺเทสิ, ปฏิพาหนุปายํ ปน น ชานาติ. พฺราหฺมโณ สตฺถารํ ปุจฺฉิ "อตฺถิ ปน ภนฺเต ปฏิพาหนุปาโยติ. "ภเวยฺย พฺราหฺมณาติ. "กึ ภเวยฺยาติ. "สเจ ตฺวํ อตฺตโน เคหทฺวาเร มณฺฑปํ กตฺวา ตสฺส มชฺเฌ ปีฐกํ กาเรตฺวา ตํ ปริกฺขิปนฺโต อฏฺฐ วา โสฬส วา อาสนานิ ปญฺญาเปตฺวา เตสุ มม สาวเก นิสีทาเปตฺวา สตฺตาหํ นิรนฺตรํ ปริตฺตํ กาเรตุํ สกฺกุเณยฺยาสิ, เอวมสฺส อนฺตราโย วินสฺเสยฺยาติ. "โภ โคตม มยา มณฺฑปาทีนิ สกฺกา กาตุํ, ตุมฺหากํ ปน สาวเก กถํ ลจฺฉามีติ. "ตยา เอตฺตเก กเต, อหํ มม สาวเก ปหิณิสฺสามีติ. "สาธุ โภ โคตมาติ โส อตฺตโน เคหทฺวาเร สพฺพนฺตํ กิจฺจํ @เชิงอรรถ: ๑. สพฺพญฺญุตา เอว ญาณํ สพฺพญฺญุตญาณํ ฯ @อาการสฺส รสฺสตฺตํ ฯ ญสฺส ทฺวิตฺตํ นตฺถิ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๕.

นิฏฺฐาเปตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ อคมาสิ. สตฺถา ภิกฺขู ปหิณิ. เต คนฺตฺวา ตตฺถ นิสีทึสุ. ทารกมฺปิ ปีฐกาย นิปชฺชาเปสุํ. ภิกฺขู สตฺต รตฺตินฺทิวา ๑- นิรนฺตรํ ปริตฺตํ ภณึสุ. สตฺตเม ทิวเส สยํ สตฺถา อาคจฺฉิ. ตสฺมึ คเต ๒-, สพฺพจกฺกวาเฬ เทวตา สนฺนิปตึสุ. เอโก ปน อวรุทฺธโก ยกฺโข ทฺวาทส สํวจฺฉรานิ เวสฺสวณํ อุปฏฺฐหิตฺวา ตสฺส สนฺติกา วรํ ลภนฺโต "อิโต สตฺตเม ทิวเส อิมํ ทารกํ คณฺเหยฺยาสีติ ลภิ; ตสฺมา โสปิ อาคนฺตฺวา อฏฺฐาสิ. สตฺถริ ปน ตตฺถ คเต, มเหสกฺขาสุ เทวตาสุ สนฺนิปติตาสุ, อปฺเปสกฺขา เทวตา โอสกฺกิตฺวา โอกาสํ อลภมานา ทฺวาทส โยชนานิ ปฏิกฺกมึสุ. อวรุทฺธโกปิ ตเถว ปฏิกฺกนฺโต อฏฺฐาสิ. สตฺถาปิ สพฺพรตฺตึ ปริตฺตมกาสิ. สตฺตาเห วีติวตฺเต, อวรุทฺธโก ทารกํ น ลภิ. อฏฺฐเม ปน ทิวเส อรุเณ อุคฺคตมตฺเตเยว, ทารกํ อาเนตฺวา สตฺถารํ วนฺทาเปสุํ. สตฺถา "ทีฆายุโก โหหีติ อาห. "กีวจิรํ ปน โภ โคตม ทารโก ฐสฺสตีติ. "วีสวสฺสสตํ พฺราหฺมณาติ. อถสฺส "อายุวฑฺฒนกุมาโรติ นามํ กรึสุ. โส วุฑฺฒิมนฺวาย ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ ปริวุโต วิจริ. อเถกทิวสํ ภิกฺขู ธมฺมสภายํ กถํ สมุฏฺฐาเปสุํ "ปสฺสถาวุโส, อายุวฑฺฒนกุมาเรน กิร สตฺตเม ทิวเส มริตพฺพํ อภวิสฺส, โส อิทานิ [วีสวสฺสสตฏฺฐายี หุตฺวา] ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ ปริวุโต วิจรติ; อตฺถิ มญฺเญ อิเมสํ สตฺตานํ อายุวฑฺฒนการณนฺติ. สตฺถา อาคนฺตฺวา "กาย นุตฺถ ภิกฺขเว เอตรหิ กถาย สนฺนิสินฺนาติ @เชิงอรรถ: ๑. ม. สตฺตรตฺตินฺทิวํ. ๒. ม. อาคเต.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๖.

ปุจฺฉิตฺวา, "อิมาย นามาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว น เกวลํ อายุวฑฺฒนเมว, อิเม ปน สตฺตา คุณวนฺโต วนฺทนฺตา จตูหิ การเณหิ วฑฺฒนฺติ, ปริสฺสยโต มุจฺจนฺติ, ยาวตายุกเมว ติฏฺฐนฺตีติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "อภิวาทนสีลิสฺส นิจฺจํ วุฑฺฒาปจายิโน จตฺตาโร ธมฺมา วฑฺฒนฺติ อายุ วณฺโณ สุขํ พลนฺติ. ตตฺถ "อภิวาทนสีลิสฺสาติ: วนฺทนสีลิสฺส อภิณฺหํ วนฺทนกิจฺจํ ปสุตสฺสาติ อตฺโถ. วุฑฺฒาปจายิโนติ: คิหิสฺส ตทหุปฺปพฺพชิเต ทหรสามเณเรปิ ปพฺพชิตสฺส วา ปน ปพฺพชฺชาย วา อุปสมฺปทาย วา วุฑฺฒตเร คุณวุฑฺเฒ อปจายมานสฺส อภิวาทเนน วา นิจฺจํ ปูเชนฺตสฺสาติ อตฺโถ. จตฺตาโร ธมฺมาติ: อายุมฺหิ วฑฺฒมาเน, ยตฺตกํ กาลํ ตํ วฑฺฒติ, อิตเรปิ ตตฺตกํ วฑฺฒนฺติเยว. เยน หิ ปญฺญาสวสฺสายุสํวตฺตนิกํ กุสลํ กตํ, ปญฺจวีสติวสฺสกาเลปิสฺส ชีวิตนฺตราโย อุปฺปชฺเชยฺย; โส อภิวาทนสีลตาย ปฏิปฺปสฺสมฺภติ. โส ยาวตายุกเมว ติฏฺฐติ. วณฺณาทโยปิสฺส อายุนาว สทฺธึ วฑฺฒนฺติ. อิโต อุตฺตรึปิ เอเสว นโย. อนนฺตราเยน ปวตฺตสฺส ปน อายุโน วฑฺฒนํ นาม นตฺถีติ. เทสนาวสาเน อายุวฑฺฒนกุมาโร ปญฺจหิ อุปาสกสเตหิ สทฺธึ โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. อายุวฑฺฒนกุมารวตฺถุ. --------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๗.

๙. สงฺกิจฺจสามเณรวตฺถุ. (๘๙) "โย จ วสฺสสตํ ชีเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สงฺกิจฺจสามเณรํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิร ตึสมตฺตา กุลปุตฺตา ธมฺมกถํ สุตฺวา สตฺถุ สาสเน อุรํ ทตฺวา ปพฺพชึสุ. เต อุปสมฺปทาย ปญฺจวสฺสา หุตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา "คนฺถธุรํ วิปสฺสนาธุรนฺติ เทฺว ธุรานิ สุตฺวา มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตตฺตา คนฺถธุเร อุสฺสาหํ อกตฺวา วิปสฺสนาธุรํ ปูเรตุกามา ยาว อรหตฺตา กมฺมฏฺฐานํ กถาเปตฺวา "ภนฺเต เอกํ อรญฺญายตนํ คมิสฺสามาติ สตฺถารํ อาปุจฺฉึสุ. สตฺถา "กตรณฺฐานํ คมิสฺสถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "อสุกํ นามาติ วุตฺเต, "ตตฺถ เตสํ เอกํ วิฆาสาทํ นิสฺสาย ภยํ อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตญฺจ ปน สงฺกิจฺจสามเณเร คเต วูปสมิสฺสติ, อถ เนสํ ปพฺพชิตกิจฺจํ ปาริปูรึ คมิสฺสตีติ อญฺญาสิ. สงฺกิจฺจสามเณโร นาม สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สามเณโร สตฺตวสฺสิโก ชาติยา. ตสฺส กิร มาตา สาวตฺถิยํ อฑฺฒกุลสฺส ธีตา. สา ตสฺมึ กุจฺฉิคเต เอเกน พฺยาธินา ตํขณญฺเญว กาลมกาสิ. ตสฺสา ฌาปิยมานาย ฐเปตฺวา คพฺภมํสํ เสสมํสํ ฌายิ. อถสฺสา คพฺภมํสํ จิตกา โอตาเรตฺวา ทฺวีสุ ตีสุ ฐาเนสุ สูเลหิ วิชฺฌึสุ. สูลโกฏิ ทารกสฺส อกฺขิโกฏึ ปหริ. เอวํ คพฺภมํสํ วิชฺฌิตฺวา องฺคารราสิมฺหิ ขิปิตฺวา องฺคาเรเหว ปฏิจฺฉาเทตฺวา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๘.

ปกฺกมึสุ. คพฺภมํสํ ฌายิ. องฺคารมตฺถเก ปน สุวณฺณพิมฺพสทิโส ทารโก ปทุมคพฺภนิปนฺโน วิย อโหสิ. ปจฺฉิมภวิกสตฺตสฺส หิ สิเนรุนา โอตฺถริยมานสฺสาปิ อรหตฺตํ อปฺปตฺวา ชีวิตกฺขโย นาม นตฺถิ. ปุนทิวเส "จิตกํ นิพฺพาเปสฺสามาติ อาคตา ตถานิปนฺนํ ทารกํ ทิสฺวา อจฺฉริยพฺภูตจิตฺตชาตา "กถญฺหิ นาม เอตฺตเกสุ ทารูสุ สกลสรีเร ฌาปิยมาเน ทารโก น ฌายิ, กินฺนุ โข ภวิสฺสตีติ ทารกํ อาทาย อนฺโตคามํ เนตฺวา ๑- เนมิตฺตเก ปุจฺฉึสุ. เนมิตฺตกา "สเจ อยํ ทารโก อคารํ อชฺฌาวสิสฺสติ, ยาว สตฺตมา กุลปริวฏฺฏา ญาตกา ทุคฺคตา น ภวิสฺสนฺติ; สเจ ปพฺพชิสฺสติ, ปญฺจหิ สมณสเตหิ ปริวุโต วิจริสฺสตีติ อาหํสุ. ตสฺส สงฺกุนา อกฺขิโกฏิยา ภินฺนตฺตา "สงฺกิจฺโจติ ๒- นามํ กรึสุ. โส อปเรน สมเยน "สงฺกิจฺโจติ ปญฺญายิ. อถ นํ ญาตกา "โหตุ, วุฑฺฒิตกาเล นํ อมฺหากํ อยฺยสฺส สารีปุตฺตสฺส สนฺติเก ปพฺพาเชสฺสามาติ โปสยึสุ. โส สตฺตวสฺสิกกาเล "ตว กุจฺฉิยํ วสนกาเล มาตา เต กาลมกาสิ, ตสฺสา สรีเร ฌาปิยมาเนปิ ตฺวํ น ฌายีติ กุมารกานํ กถํ สุตฺวา "อหํ กิร เอวรูปา ภยา มุตฺโต, กึ เม ฆเรน, ปพฺพชิสฺสามีติ ญาตกานํ อาโรเจสิ. เต "สาธุ ตาตาติ สารีปุตฺตตฺเถรสฺส สนฺติกํ เนตฺวา "ภนฺเต อิมํ ปพฺพาเชถาติ อทํสุ. เถโร ตจปญฺจกกมฺมฏฺฐานํ ทตฺวา ปพฺพาเชสิ. @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. คนฺตฺวา @๒. อญฺเญน ปาเฐน ภวิตพฺพํ. ลทฺธโปตฺถเกสุ ปน น ทิสฺสติ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๑๙.

โส ขุรคฺเคเยว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. อยํ สงฺกิจฺจสามเณโร นาม. สตฺถา "เอตสฺมึ คเต ตํ ภยํ วูปสมิสฺสติ, อถ เตสํ ปพฺพชิตกิจฺจํ ปาริปูรึ คมิสฺสตีติ ญตฺวา "ภิกฺขเว ตุมฺหากํ เชฏฺฐภาติกํ สารีปุตฺตํ โอโลเกตฺวา คจฺฉถาติ อาห. เต "สาธูติ วตฺวา เถรสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา, "กิมาวุโสติ วุตฺเต, "มยํ สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺญํ ปวิสิตุกามา หุตฺวา อาปุจฺฉิมฺหา, อถ โน สตฺถา เอวมาห `ตุมฺหากํ เชฏฺฐภาติกํ โอโลเกตฺวา คจฺฉถาติ, เตนมฺห อิธาคตาติ. "สตฺถารา อิเม เอกํ การณํ ทิสฺวา อิธ ปหิตา ภวิสฺสนฺติ, กินฺนุ โข เอตนฺติ อาวชฺเชนฺโต ตมตฺถํ ญตฺวา อาห "อตฺถิ ปน โว อาวุโส สามเณโรติ. "นตฺถิ อาวุโสติ. "สเจ นตฺถิ, อิมํ สงฺกิจฺจสามเณรํ คเหตฺวา คจฺฉถาติ. "อลํ อาวุโส, สามเณรํ นิสฺสาย โน ปลิโพโธ ภวิสฺสติ, กึ อรญฺเญ วสนฺตานํ สามเณเรนาติ. "น อาวุโส อิมํ นิสฺสาย ตุมฺหากํ ปลิโพโธ ภวิสฺสติ, อปิจ โข ปน ตุมฺเห นิสฺสาย อิมสฺส ปลิโพโธ ภวิสฺสติ, สตฺถาปิ ตุมฺเห มม สนฺติกํ ปหิณนฺโต ตุมฺเหหิ สทฺธึ สามเณรสฺส ปหิณนํ ปจฺจาสึสนฺโต ปหิณิ, อิมํ คเหตฺวา คจฺฉถาติ. เต "สาธูติ อธิวาเสตฺวา สามเณเรน สทฺธึ เอกตฺตึสชนา เถรํ อปโลเกตฺวา วิหารา นิกฺขมฺม จาริกํ จรนฺตา วีสโยชนสตมตฺถเก เอกํ สหสฺสกุลิกํ คามํ ปาปุณึสุ. มนุสฺสา เต ทิสฺวา ปสนฺนจิตฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๐.

สกฺกจฺจํ ปริวิสิตฺวา "ภนฺเต กตฺถ คมิสฺสถาติ ปุจฺฉิตฺวา, "ยถาผาสุกฏฺฐานํ อาวุโสติ วุตฺเต, ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "มยํ ภนฺเต อยฺเยสุ อิมํ นิสฺสาย อนฺโตวสฺสํ วสนฺเตสุ ปญฺจ สีลานิ สมาทาย อุโปสถกมฺมํ กริสฺสามาติ ยาจึสุ. เถรา อธิวาเสสุํ. อถ เนสํ มนุสฺสา รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานจงฺกมนปณฺณสาลํ สํวิทหิตฺวา "อชฺช มยํ, เสฺว มยนฺติ อุสฺสาหปฺปตฺตา อุปฏฺฐานมกํสุ. เถรา วสฺสูปนายิกาทิวเส กติกวตฺตํ กรึสุ "อาวุโส อมฺเหหิ ธรมานกพุทฺธสฺส สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คหิตํ, น โข ปน สกฺกา อญฺญตฺร ปฏิปตฺติสมฺปทาย พุทฺเธ อาราเธตุํ, อมฺหากญฺจ อปายทฺวารานิ วิวฏาเนว; ตสฺมา อญฺญตฺร ปาโต ภิกฺขาจารเวลาย สายํ เถรุปฏฺฐานเวลาย จ เสสกาเล เทฺว เอกฏฺฐาเน น ภวิสฺสาม; ยสฺส อผาสุกํ ภวิสฺสติ, เตน คณฺฑิยา ปหฏาย, ตสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เภสชฺชํ กริสฺสาม; อิโต อญฺญสฺมึ รตฺติภาเค วา ทิวสภาเค วา อปฺปมตฺตา กมฺมฏฺฐานํ อนุยุญฺชิสฺสามาติ. เตสุ เอวํ กติกํ กตฺวา วิหรนฺเตสุ, เอโก ทุคฺคตปุริโส ธีตรํ อุปนิสฺสาย ชีวนฺโต, ตสฺมึ ฐาเน ทุพฺภิกฺเข อุปฺปนฺเน, อปรํ ธีตรํ นิสฺสาย ชีวิตุกาโม มคฺคํ ปฏิปชฺชิ. เถราปิ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา วสนฏฺฐานํ อาคจฺฉนฺตา อนฺตรามคฺเค เอกิสฺสา นทิยา นหาตฺวา วาลิกาปุลิเน นิสีทิตฺวา ภตฺตกิจฺจํ กรึสุ. ตสฺมึ ขเณ โส ตํ ฐานํ ปตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. อถ นํ เถรา "กหํ คจฺฉสีติ ปุจฺฉึสุ. โส ตมตฺถํ อาโรเจสิ. เถรา ตสฺมึ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๑.

การุญฺญํ อุปฺปาเทตฺวา "อุปาสก อติวิย ฉาโตสิ, คจฺฉ, ปณฺณํ อาหร, เอกเมกํ เต ภตฺตปิณฑํ ทสฺสามาติ วตฺวา, เตน ปณฺเณ อาหเฏ, อตฺตนา อตฺตนา ภุญฺชนนิยาเมเนว สูปพฺยญฺชเนหิ สนฺเนหิตฺวา ๑- เอกเมว ปิณฺฑมทํสุ. เอตเทว กิร วตฺตํ, [๒]- โภชนกาเล อาคตสฺส ภตฺตํ ททมาเนน ภิกฺขุนา อคฺคภตฺตํ อทตฺวา อตฺตนา ภุญฺชนนิยาเมเนว โถกํ วา พหุํ วา ทาตพฺพํ: ตสฺมา เตปิ ตถา อทํสุ. โส กตภตฺตกิจฺโจ เถเร วนฺทิตฺวา ปุจฺฉิ "กึ ภนฺเต อยฺยา เกนจิ นิมนฺติตาติ. "นตฺถิ อุปาสก นิมนฺตนํ, มนุสฺสา เทวสิกํ เอวรูปเมว อาหารํ เทนฺตีติ. โส จินฺเตสิ "มยํ นิจฺจกาลํ อุฏฺฐาย สมุฏฺฐาย กมฺมํ กโรนฺตาปิ เอวรูปํ อาหารํ ลทฺธุํ น สกฺโกม, กึ เม อญฺญตฺถ คเตน, อิเมสญฺเญว สนฺติเก ชีวิสฺสามีติ. อถ เน อาห "อหํ วตฺตปฺปฏิวตฺตํ กตฺวา อยฺยานํ สนฺติเก วสิตุํ อิจฺฉามีติ. "สาธุ อุปาสกาติ. โส เตหิ สทฺธึ เตสํ วสนฏฺฐานํ คนฺตฺวา สาธุกํ วตฺตปฺปฏิวตฺตํ กโรนฺโต ภิกฺขู อติวิย อาราเธตฺวา เทฺวมาสจฺจเยน ธีตรํ ทฏฺฐุกาโม หุตฺวา "สเจ อยฺเย อาปุจฺฉิสฺสามิ, น มํ วิสฺสชฺเชสฺสนฺติ, อนาปุจฺฉาว คมิสฺสามีติ เตสํ อนาจิกฺขิตฺวาว นิกฺขมิ. เอตฺตกเมว กิรสฺส โอฬาริกํ ขลิตํ อโหสิ, ยํ ภิกฺขูนํ อนาโรเจตฺวา ปกฺกามิ. ตสฺส ปน คมนมคฺเค เอกา อฏวี อตฺถิ. ตตฺถ ปญฺจสตานํ โจรานํ "โย อิมํ อฏวึ ปวิสิสฺสติ; @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. สนฺเนตฺวา. ม. สนฺนหิตฺวา. @๒. ม.เอตฺถนฺตเร "ยนฺติ อตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๒.

ตํ มาเรตฺวา ตสฺเสว มํสโลหิเตน ตุยฺหํ พลิกมฺมํ กริสฺสามาติ เทวตาย อายาจนํ กตฺวา วสนฺตานํ สตฺตโม ทิวโส โหติ; ตสฺมา สตฺตเม ทิวเส โจรเชฏฺฐโก รุกฺขํ อารุยฺห มนุสฺเส โอโลเกนฺโต ตํ อาคจฺฉนฺตํ ทิสฺวา โจรานํ สญฺญมทาสิ. เต ตสฺส อฏวีมชฺฌํ ปวิฏฺฐภาวํ ญตฺวา ปริกฺขิปิตฺวา ตํ คณฺหิตฺวา คาฬฺหํ พนฺธนํ กตฺวา อรณีสหิเตน อคฺคึ นิมฺมเถตฺวา ทารูนิ สงฺกฑฺฒิตฺวา มหนฺตํ อคฺคิกฺขนฺธํ กตฺวา สูลานิ ตจฺฉึสุ. โส เตสํ ตํ กิริยํ ทิสฺวา "สามิ อิมสฺมึ ฐาเน เนว สูกรมิคาทโย ทิสฺสนฺติ, กึการณา อิมํ กโรถาติ ปุจฺฉิ. "ตํ มาเรตฺวา ตว มํสโลหิเตน เทวตาย พลิกมฺมํ กริสฺสามาติ. โส มรณภยตชฺชิโต ภิกฺขูนํ ตํ อุปการํ อจินฺเตตฺวา เกวลํ อตฺตโน ชีวิตเมว รกฺขมาโน เอวมาห "สามิ อหํ วิฆาสาโท อุจฺฉิฏฺฐภตฺตํ ภุญฺชิตฺวา วฑฺฒิโต, วิฆาสาโท นาม กาลกณฺณิโก; อยฺยา ปน ยโต ตโต นิกฺขมิตฺวา ปพฺพชิตาปิ ขตฺติยาว; อสุกสฺมึ ฐาเน เอกตฺตึส ภิกฺขู วสนฺติ, เต มาเรตฺวา กมฺมํ กโรถ, อติวิย โว เทวตา ตุสฺสิสฺสตีติ. ตํ สุตฺวา โจรา "ภทฺทกํ เอส วทติ, กึ อิมินา กาลกณฺณินา, ขตฺติเย มาเรตฺวา พลิกมฺมํ กริสฺสามาติ จินฺเตตฺวา "เอหิ, เนสํ วสนฏฺฐานํ ทสฺเสหีติ ตเมว มคฺคเทสกํ กตฺวา ตํ ฐานํ คนฺตฺวา วิหารมชฺเฌ ภิกฺขู อทิสฺวา "กหํ ภิกฺขูติ ตํ ปุจฺฉึสุ. โส เทฺว มาเส วสิตตฺตา เตสํ กติกวตฺตํ ชานนฺโต เอวมาห "อตฺตโน รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐาเนสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๓.

นิสินฺนา, เอตํ คณฺฑึ ปหรถ, คณฺฑิสทฺเทน สนฺนิปติสฺสนฺตีติ. โจรเชฏฺฐโก คณฺฑึ ปหริ. ภิกฺขู คณฺฑิสทฺทํ สุตฺวา "อกาเล คณฺฑิ ปหฏา, กสฺสจิ อผาสุกํ ภวิสฺสตีติ อาคนฺตฺวา วิหารมชฺเฌ ปฏิปาฏิยา ปญฺญตฺเตสุ ปาสาณผลเกสุ นิสีทึสุ. สงฺฆตฺเถโร โจเร โอโลเกตฺวา ปุจฺฉิ "อุปาสกา เกนายํ คณฺฑิ ปหฏาติ. โจรเชฏฺฐโก อาห "มยา ภนฺเตติ. "กึการณาติ. "อมฺเหหิ อฏวีเทวตาย อายาจิตํ อตฺถิ, ตสฺสา พลิกมฺมกรณตฺถาย เอกํ ภิกฺขุํ คเหตฺวา คมิสฺสามาติ. ตํ สุตฺวา มหาเถโร ภิกฺขู อาห "อาวุโส ภาติกานํ อุปฺปนฺนกิจฺจํ นาม เชฏฺฐภาติเกน นิตฺถริตพฺพํ, อหํ อตฺตโน ชีวิตํ ตุมฺหากํ ปริจฺจชิตฺวา อิเมหิ สทฺธึ คมิสฺสามิ, มา สพฺเพสํ อนฺตราโย โหตุ, อปฺปมตฺตา สมณธมฺมํ กโรถาติ. อนุตฺเถโร อาห "ภนฺเต เชฏฺฐภาตุ กิจฺจนฺนาม กนิฏฺฐสฺส ภาโร, อหํ คมิสฺสามิ, ตุมฺเห อปฺปมตฺตา โหถาติ. อิมินา อุปาเยน "อหเมว อหเมวาติ วตฺวา ปฏิปาฏิยา ตึสปิ ชนา อุฏฺฐหึสุ. เอวํ สพฺเพ เนว เอกิสฺสา มาตุ ปุตฺตา, น เอกสฺส ปิตุ, นาปิ วีตราคา, อถ จ ปน อวเสสานํ อตฺถาย ปฏิปาฏิยา ชีวิตํ ปริจฺจชึสุ; เตสุ เอโกปิ "ตฺวํ ยาหีติ วตฺตุํ สมตฺโถ นาม นาโหสิ. สงฺกิจฺจสามเณโร. เตสํ กถํ สุตฺวา "ภนฺเต ติฏฺฐถ, อหํ ตุมฺหากํ ชีวิตํ ปริจฺจชิตฺวา คมิสฺสามีติ อาห. "อาวุโส มยํ สพฺเพ เอกโต มาริยมานาปิ ตํ เอกํ น วิสฺสชฺเชสฺสามาติ. "กึการณา ภนฺเตติ. "อาวุโส ตฺวํ ธมฺมเสนาปติสารีปุตฺตตฺเถรสฺส สามเณโร, สเจ ตํ วิสฺสชฺเชสฺสาม,

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๔.

`สามเณรํ เม อาทาย คนฺตฺวา โจรานํ นิยฺยาทยึสูติ เถโร ครหิสฺสติ, ตํ นินฺทํ นิตฺถริตุํ น สกฺขิสฺสาม, เตน ตํ น วิสฺสชฺเชสฺสามาติ. "ภนฺเต สมฺมาสมฺพุทฺโธ ตุมฺเห มม อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ ปหิณนฺโตปิ, มม อุปชฺฌาโย มํ ตุมฺเหหิ สทฺธึ ปหิณนฺโตปิ อิทเมว การณํ ทิสฺวา ปหิณิ, ติฏฺฐถ ภนฺเต, อหเมว คมิสฺสามีติ. โส ตึสปิ ภิกฺขู วนฺทิตฺวา "สเจ เม ภนฺเต โทโส อตฺถิ, ขมถาติ วตฺวา นิกฺขมิ. ภิกฺขูนํ มหาสํเวโค อุปฺปชฺชิ, อกฺขีนิ อสฺสูหิ ปุณฺณานิ, หทยมํสํ ปเวธิ. มหาเถโร โจเร อาห "อุปาสกา อยํ ทารโก ตุมฺเห อคฺคึ กโรนฺเต สูลานิ ตจฺฉนฺเต ปณฺณานิ อตฺถรนฺเต ทิสฺวา ภายิสฺสติ, อิมํ เอกมนฺเต ฐเปตฺวา ตานิ กิจฺจานิ กเรยฺยาถาติ. โจรา สามเณรํ อาทาย คนฺตฺวา เอกมนฺเต ฐเปตฺวา สพฺพกิจฺจานิ กรึสุ. กิจฺจปริโยสาเน โจรเชฏฺฐโก อสึ อุพฺพาเหตฺวา สามเณรํ อุปสงฺกมิ. สามเณโร นิสีทมาโน ฌานํ สมาปชฺชิตฺวาว นิสีทิ. โจรเชฏฺฐโก อสึ ปริวตฺเตตฺวา สามเณรสฺส ขนฺเธ ปาเตสิ. อสิ นมิตฺวา ธาราย ธารํ ปหริ. โส "น สมฺมา ปหรินฺติ มญฺญมาโน ปุน ตํ อุชุํ กตฺวา ปหริ. อสิ ตาลปตฺตํ วิย เวฐยมาโน ถรุมูลํ อคมาสิ. สามเณรํ หิ ตสฺมึ กาเล สิเนรุนา อวตฺถรนฺโตปิ มาเรตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถิ, ปเคว อสินา. ตํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา โจรเชฏฺฐโก จินฺเตสิ "ปุพฺเพ เม อสิ สิลาถมฺภํ วา ขทิรขานุํ วา กลีรํ วิย ฉินฺทติ, อิทานิ เอกวารํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๕.

นมิโต เอกวารํ ตาลปตฺตเวฐโก วิย ชาโต; อยํ นาม อสิ อเจตโน หุตฺวาปิ อิมสฺส คุณํ ชานาติ, อหํ สเจตโน น ชานามีติ. โส อสึ ภูมิยํ ขิปิตฺวา ตสฺส ปาทมูเล อุเรน นิปชฺชิตฺวา "ภนฺเต มยํ ธนการณา อิธ อฏวิยํ ปวิฏฺฐมฺหา, อมฺเห ทูรโตว ทิสฺวา สหสฺสมตฺตาปิ ปุริสา ปเวเธนฺติ, เทฺว ติสฺโส กถา กเถตุํ น สกฺโกนฺติ; ตว ปน จิตฺตุตฺราสมตฺตํปิ นตฺถิ, อุกฺกามุเข สุวณฺณํ วิย สุปุปฺผิตกณฺณิการํ วิย จ เต มุขํ วิโรจติ; กินฺนุ โข การณนฺติ ปุจฺฉนฺโต อิมํ คาถมาห "ตาโส เต นตฺถิ, น ภยํ ๑-, ภิยฺโย วณฺโณ ปสีทติ: กสฺมา น ปริเทเวสิ เอวรูเป มหพฺภเยติ. สามเณโร ฌานา วุฏฺฐาย ตสฺส ธมฺมํ เทเสนฺโต "อาวุโส คามณิ ขีณาสวสฺส อตฺตภาโว นาม สีเส ฐปิตภาโร วิย โหติ, โส ตสฺมึ ภิชฺชนฺเต ตุสเตว น ภายตีติ วตฺวา อิมา คาถา อภาสิ "นตฺถิ เจตสิกํ ทุกฺขํ อนเปกฺขสฺส คามณิ, อติกฺกนฺโต ภยํ สพฺพํ ขีณสํโยชโน อิสิ, ขีณา อสฺส ภวเนตฺติ, ทิฏฺฐา ธมฺมา ยถา ตถา ๒-, นิพฺภยํ มรณํ โหติ ภารโวโรปนํ ยถาติ. โส ตสฺส กถํ สุตฺวา ปญฺจ โจรสตานิ โอโลเกตฺวา อาห "ตุมฺเห กึ กริสฺสถาติ. "ตุมฺเห ปน สามีติ. "มม ตาว @เชิงอรรถ: ๑. ม. ตสฺส เต นตฺถิ ภีตตฺตํ. @๒. ม. ยุ. ขีณาย ภวเนตฺติยา ทิฏฺฐธมฺเม ยถาตถํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๖.

เอวรูปํ ปาฏิหาริยํ ทิสฺวา อคารมชฺเฌ กิจฺจํ นตฺถิ, อยฺยสฺส สนฺติเก ปพฺพชิสฺสามีติ. "มยํปิ ตเถว กริสฺสามาติ. "สาธุ ตาตาติ. ตโต ปญฺจสตาปิ โจรา สามเณรํ วนฺทิตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจึสุ. โส เตสํ อสิธาราหิ เอว เกเส จ วตฺถทสา จ ฉินฺทิตฺวา ตมฺพมตฺติกาย รชิตฺวา ตานิ กาสายานิ อจฺฉาเทตฺวา ทสสุ สีเลสุ ปติฏฺฐาเปตฺวา เต อาทาย คจฺฉนฺโต จินฺเตสิ "สจาหํ เถเร อทิสฺวาว คมิสฺสามิ, เต สมณธมฺมํ กาตุํ น สกฺขิสฺสนฺติ, โจรานํ มํ คเหตฺวา นิกฺขนฺตกาลโต ปภูติ เตสํ เอโกปิ อสฺสูนิ สนฺธาเรตุํ นาสกฺขิ, `มาริโต นุ โข สามเณโร โนติ จินฺเตนฺตานํ กมฺมฏฺฐานํ อภิมุขํ น ภวิสฺสติ; ตสฺมา ทิสฺวาว เต คมิสฺสามีติ. โส ปญฺจสตภิกฺขุปริวาโร ตตฺถ คนฺตฺวา, อตฺตโน ทสฺสเนน ปฏิลทฺธสฺสาเสหิ เตหิ "กึ สปฺปุริส สงฺกิจฺจ ลทฺธนฺเต ชีวิตนฺติ วุตฺเต, "อาม ภนฺเต, อิเม มํ มาเรตุกามา หุตฺวา มาเรตุํ อสกฺโกนฺตา มม คุเณ ปสีทิตฺวา ธมฺมํ สุตฺวา ปพฺพชิตา; อหํ `ตุมฺเห ทิสฺวา คมิสฺสามีติ อาคโต, อปฺปมตฺตา สมณธมฺมํ กโรถ, อหํ สตฺถุ สนฺติกํ คมิสฺสามีติ เต ภิกฺขู วนฺทิตฺวา อิตเร อาทาย อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา, "กึ สงฺกิจฺจ อนฺเตวาสิกา เต ลทฺธาติ วุตฺเต, "อาม ภนฺเตติ ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ, เถเรน จ "คจฺฉ สงฺกิจฺจ, สตฺถารํ ปสฺสาหีติ วุตฺเต, "สาธูติ เถรํ วนฺทิตฺวา เต อาทาย สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา, สตฺถาราปิ "สงฺกิจฺจ อนฺเตวาสิกา เต ลทฺธาติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๗.

วุตฺเต, ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. สตฺถา "เอวํ กิร ภิกฺขเวติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม ภนฺเตติ วุตฺเต, "ตุมฺหากํ โจรกมฺมํ กตฺวา ทุสฺสีเล ปติฏฺฐาย วสฺสสตํ ชีวิตโต อิทานิ สีเล ปติฏฺฐาย เอกทิวสมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว ทุสฺสีโล อสมาหิโต, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย สีลวนฺตสฺส ฌายิโนติ. ตตฺถ "ทุสฺสีโลติ: นิสฺสีโล. สีลวนฺตสฺสาติ: ทุสฺสีลสฺส วสฺสสตํ ชีวิตโต สีลวนฺตสฺส ทฺวีหิ ฌาเนหิ ฌายิโน เอกทิวสํปิ เอกมุหุตฺตมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโย อุตฺตมนฺติ อตฺโถ. เทสนาวสาเน เต ปญฺจสตาปิ ภิกฺขู สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณึสุ, สมฺปตฺตมหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสิ. อปเรน สมเยน สงฺกิจฺโจ อุปสมฺปทํ ลภิตฺวา ทสวสฺโส หุตฺวา สามเณรํ คณฺหิ. โส ปน ตสฺเสว ภาคิเนยฺโย อธิมุตฺตกสามเณโร นาม. อถ นํ เถโร ปริปุณฺณวสฺสกาเล อามนฺเตตฺวา "อุปสมฺปทํ เต กริสฺสามิ, คจฺฉ, ญาตกานํ สนฺติเก วสฺสปริมาณํ ปุจฺฉิตฺวา เอหีติ อุยฺโยเชสิ. โส มาตาปิตูนํ สนฺติกํ คจฺฉนฺโต อนฺตรามคฺเค ปญฺจสเตหิ โจราหิ พลิกมฺมตฺถาย มาริยมาโน เตสํ ธมฺมํ เทเสตฺวา ปสนฺนจิตฺเตหิ "น เต อิมสฺมึ ฐาเน อมฺหากํ อตฺถิภาโว กสฺสจิ อาโรเจตพฺโพติ วิสฺสฏฺโฐ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๘.

ปฏิปเถ มาตาปิตโร อาคจฺฉนฺเต ทิสฺวา ตเมว มคฺคํ ปฏิปชฺชนฺตานํปิ เตสํ สจฺจมนุรกฺขนฺโต นาโรเจสิ. เตสํ โจเรหิ วิเหฐิยมานานํ "ตฺวํปิ โจเรหิ สทฺธึ เอกโต หุตฺวา มญฺเญ อมฺหากํ นาโรเจสีติ วตฺวา ปริเทวนฺตานํ สทฺทํ สุตฺวา เต มาตาปิตูนํปิ อนาโรจิตภาวํ ญตฺวา ปสนฺนจิตฺตา ปพฺพชฺชํ ยาจึสุ. โสปิ สงฺกิจฺจสามเณโร วิย เต สพฺเพ ปพฺพาเชตฺวา อุปชฺฌายสฺส สนฺติกํ อาเนตฺวา เตน สตฺถุ สนฺติกํ เปสิโต เต อาทาย คนฺตฺวา ตํ ปวตฺตึ สตฺถุ อาโรเจสิ. สตฺถา "เอวํ กิร ภิกฺขเวติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม ภนฺเตติ วุตฺเต, ปุริมนเยเนว อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมเมว คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว ทุสฺสีโล อสมาหิโต, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย สีลวนฺตสฺส ฌายิโนติ. อิทํปิ อิมิสฺสา คาถาย [อธิมุตฺตกสามเณรวตฺถุ นาม] วุตฺตเมวาติ. สงฺกิจฺจสามเณรวตฺถุ. ------- ๑๐. ขานุโกณฺฑญฺญตฺเถรวตฺถุ. (๙๐) "โย จ วสฺสสตํ ชีเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ขานุโกณฺฑญฺญตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ. โส กิร เถโร สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อรญฺเญ วิหรนฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา "สตฺถุ อาโรเจสฺสามีติ ตโต อาคจฺฉนฺโต

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๒๙.

อนฺตรามคฺเค กิลนฺโต มคฺคา โอกฺกมฺม เอกสฺมึ ปิฏฺฐิปาสาเณ นิสินฺโน ฌานํ สมาปชฺชิ. อเถกํ คามํ วิลุมฺปิตฺวา ปญฺจสตา โจรา อตฺตโน พลานุรูเปน ภณฺฑิกํ พนฺธิตฺวา สีเสนาทาย คจฺฉนฺตา ทูรํ คนฺตฺวา กิลนฺตรูปา "ทูรํ อาคตมฺห, อิมสฺมึ ปิฏฺฐิปาสาเณ วิสฺสมิสฺสามาติ มคฺคา โอกฺกมฺม ปิฏฺฐิปาสาณสฺส สนฺติกํ คนฺตฺวา เถรํ ทิสฺวาปิ "ขานุโก อยนฺติ สญฺญิโน อเหสุํ. อเถโก โจโร เถรสฺส สีเส ภณฺฑิกํ ฐเปสิ. อปโร ตํ นิสฺสาย ภณฺฑิกํ ฐเปสิ. เอวํ ปญฺจสตาปิ โจรา ปญฺจหิ ภณฺฑิกสเตหิ เถรํ ปริกฺขิปิตฺวา สยํปิ นิปนฺนา นิทฺทายิตฺวา อรุณุคฺคมนกาเล ปพุชฺฌิตฺวา อตฺตโน อตฺตโน ภณฺฑิกํ คณฺหนฺตา เถรํ ทิสฺวา "อมนุสฺโสติ สญฺญาย ปลายิตุํ อารภึสุ. อถ เน เถโร อาห "มา ภายถ อุปาสกา, ปพฺพชิโต อหนฺติ. เต เถรสฺส ปาทมูเล นิปชฺชิตฺวา "ขมถ ภนฺเต, มยํ ขานุกสญฺญิโน อหุมฺหาติ เถรํ ขมาเปตฺวา, โจรเชฏฺฐเกน "อหํ อยฺยสฺส สนฺติเก ปพฺพชิสฺสามีติ วุตฺเต, เสสา "มยํปิ ปพฺพชิสฺสามาติ วตฺวา, สพฺเพว เอกจฺฉนฺทา หุตฺวา เถรํ ปพฺพชฺชํ ยาจึสุ. เถโร สงฺกิจฺจสามเณโร วิย สพฺเพปิ เต ปพฺพาเชสิ. ตโต ปฏฺฐาย "ขานุโกณฺฑญฺโญติ ปญฺญายิ. โส เตหิ ภิกฺขูหิ [๑]- สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา, สตฺถารา "กึ โกณฺฑญฺญ อนฺเตวาสิกา เต ลทฺธาติ วุตฺเต, ตํ ปวตฺตึ อาโรเจสิ. สตฺถา "เอวํ กิร ภิกฺขเวติ ปุจฺฉิตฺวา, "อาม ภนฺเต, น @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. เอตฺถนฺตเร "สทฺธินฺติ อตฺถิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๐.

อญฺญสฺส เอวรูโป อานุภาโว ทิฏฺฐปุพฺโพ, เตนมฺห ปพฺพชิตาติ วุตฺเต, "ภิกฺขเว เอวรูเป ทุปฺปญฺญกมฺเม ปติฏฺฐาย วสฺสสตํ ชีวิตโต อิทานิ โว ปญฺญาสมฺปทาย วตฺตมานานํ เอกาหํปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว ทุปฺปญฺโญ อสมาหิโต, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปญฺญวนฺตสฺส ฌายิโนติ. ตตฺถ "ทุปฺปญฺโญติ: นิปฺปญฺโญ. ปญฺญวนฺตสฺสาติ: สปฺปญฺญสฺส. เสสํ ปุริมสทิสเมวาติ. เทสนาวสาเน ปญฺจสตาปิ ภิกฺขู สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณึสุ. สมฺปตฺตมหาชนสฺสาปิ สาตฺถิกา ธมฺมเทสนา อโหสีติ. ขานุโกณฺฑญฺญตฺเถรวตฺถุ. ---------- ๑๑. สปฺปทาสตฺเถรวตฺถุ. (๙๑) "โย จ วสฺสตํ ชีเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต สปฺปทาสตฺเถรํ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิเรโก กุลปุตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท อปเรน สมเยน อุกฺกณฺฐิตฺวา "มาทิสสฺส กุลปุตฺตสฺส คิหิภาโว นาม น ยุตฺโต, ปพฺพชฺชาย ฐตฺวา มรณํปิ เม เสยฺโยติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๑.

จินฺเตตฺวา อตฺตโน มรณุปายํ จินฺเตนฺโต วิจรติ. อเถกทิวสํ ปาโตว นหาตฺวา กตภตฺตกิจฺจา ภิกฺขู วิหารํ คนฺตฺวา อคฺคิสาลาย สปฺปํ ทิสฺวา ตํ เอกสฺมึ กุเฏ ปกฺขิปิตฺวา กุฏํ ปิทหิตฺวา อาทาย วิหารา นิกฺขมึสุ. อุกฺกณฺฐิตภิกฺขุปิ ภตฺตกิจฺจํ กตฺวา อาคจฺฉนฺโต เต ภิกฺขู ทิสฺวา "กิมิทํ อาวุโสติ ปุจฺฉิตฺวา, "สปฺโป อาวุโสติ วุตฺเต, "อิมินา กึ กริสฺสถาติ, "ฉฑฺเฑสฺสาม นนฺติ เตสํ วจนํ สุตฺวา "อิมินา อตฺตานํ ฑํสาเปตฺวา มริสฺสามีติ, "อาหรถ, อหํ นํ ฉฑฺเฑสฺสามีติ เตสํ หตฺถโต กุฏํ คเหตฺวา เอกสฺมึ ฐาเน นิสินฺโน เตน สปฺเปน อตฺตานํ ฑํสาเปติ. สปฺโป ฑํสิตุํ น อิจฺฉติ. โส กุเฏ หตฺถํ โอตาเรตฺวา อิโต จิโต จ อาโลเลติ, สปฺปสฺส มุขํ วิวริตฺวา องฺคุลึ ปกฺขิปติ. เนว นํ สปฺโป ฑํสิ. โส "นายํ อาสีวิโส, ฆรสปฺโปติ ตํ ปหาย วิหารํ อคมาสิ. อถ นํ ภิกฺขู "ฉฑฺฑิโต เต อาวุโส สปฺโปติ อาหํสุ. "น โส อาวุโส สปฺโป, ฆรสปฺโป เอโสติ. "สปฺโปเอว อาวุโส มหนฺตํ ผณํ กตฺวา สูสูยนฺโต ทุกฺเขน อมฺเหหิ คหิโต, กึการณา ตฺวํ เอวํ วเทสีติ. "อหํ อาวุโส เตน องฺคํ ฑํสาเปนฺโตปิ มุเข องฺคุลึ ปกฺขิปนฺโตปิ ตํ ฑํสาเปตุํ นาสกฺขินฺติ. ตํ สุตฺวา ภิกฺขู ตุณฺหี อเหสุํ. อเถกทิวสํ นหาปิโต เทฺว ตโย ขุเร อาทาย วิหารํ คนฺตฺวา เอกํ ภูมิยํ ฐเปตฺวา เอเกน ภิกฺขูนํ เกเส โอหาเรติ. โส ภูมิยํ ฐปิตํ ขุรํ คเหตฺวา "อิมินา คีวํ ฉินฺทิตฺวา มริสฺสามีติ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๒.

เอกสฺมึ รุกฺเข คีวํ อุปนิธาย ขุรธารํ คลนาฬิยํ กตฺวา ฐิโต อุปสมฺปทกาลโต ปฏฺฐาย อตฺตโน สีลํ อาวชฺเชนฺโต วิมลจนฺทมณฺฑลมิว สุโธตมณิขณฺฑมิว จ นิมฺมลํ สีลํ อทฺทส. ตสฺส ตํ โอโลเกนฺตสฺส, สกลสรีรํ ผรนฺตา ปีติ อุปฺปชฺชิ. โส ปีตึ วิกฺขมฺภิตฺวา วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปตฺวา ขุรํ อาทาย วิหารมชฺเฌ ปาวิสิ. อถ นํ ภิกฺขู "กหํ คโตสิ อาวุโสติ ปุจฺฉึสุ. "อิมินา ขุเรน คลนาฬึ ฉินฺทิตฺวา มริสฺสามีติ คโตมฺหิ อาวุโสติ. "อถ กสฺมา น มโตสีติ. "อิทานิมฺหิ สตฺถํ อาหริตุํ อภพฺโพ ชาโต, อหํ หิ `อิมินา ขุเรน คลนาฬึ ฉินฺทิสฺสามีติ ญาณขุเรน สพฺพกฺกิเลเส ฉินฺทินฺติ. ภิกฺขู "อยํ อภูเตน อญฺญํ พฺยากโรตีติ ภควโต อาโรเจสุํ. ภควา เตสํ วจนํ สุตฺวา อาห "น ภิกฺขเว ขีณาสวา นาม สหตฺถา อตฺตานํ ชีวิตา โวโรเปนฺตีติ. "ภนฺเต ตุมฺเห อิมํ "ขีณาสโวติ วเทถ, เอวํ อรหตฺตุปนิสฺสยสมฺปนฺโน ปนายํ กสฺมา อุกฺกณฺฐิโต, กิมสฺส อรหตฺตุปนิสฺสยการณํ; กสฺมา โส สปฺโป เอตํ น ฑํสีติ. "ภิกฺขเว โส ตาว สปฺโป อิมสฺส อิโต ตติเย อตฺตภาเว ทาโส อโหสิ, โส อตฺตโน สามิกสฺส สรีรํ ฑํสิตุํ น อุสฺสหีติ. เอวํ ตาว เนสํ สตฺถา เอกํ การณํ อาจิกฺขิ. ตโต ปฏฺฐาย จ โส ภิกฺขุ สปฺปทาโส นาม ชาโต. กสฺสปพุทฺธกาเล กิเรโก คหปติปุตฺโต ๑- สตฺถุ ธมฺมํ สุตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. สี. ม. ยุ. กุลปุตฺโต.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๓.

อุปฺปนฺนสํเวโค ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท, อปเรน สมเยน อนภิรติยา อุปฺปนฺนาย, เอกสฺส สหายกสฺส ภิกฺขุโน อาโรเจสิ. โส ตสฺส อภิณฺหํ คิหิภาเว อาทีนวํ กเถสิ. ตํ สุตฺวา อิตโร สาสเน อภิรมิตฺวา ปุพฺเพ อนภิรตกาเล มลคฺคหิเต สมณปริกฺขาเร เอกสฺมึ โสณฺฑิตีเร นิมฺมเล กโรนฺโต นิสีทิ. สหายโกปิสฺส สนฺติเกเยว นิสินฺโน. อถ นํ โส เอวมาห "อหํ อาวุโส อุปฺปพฺพชนฺโต อิเม ปริกฺขาเร ตุยฺหํ ทาตุกาโม อโหสินฺติ. โส โลภํ อุปฺปาเทตฺวา จินฺเตสิ "อิมินา มยฺหํ ปพฺพชิเตน วา อุปฺปพฺพชิเตน วา โก อตฺโถ, อิทานิ ปริกฺขาเร นาเสสฺสามีติ. โส ตโต ปฏฺฐาย "กินฺทานิ อาวุโส อมฺหากํ ชีวิเตน; เย มยํ กปาลหตฺถา ปรกุเลสุ ปิณฺฑาย จราม, ปุตฺตทาเรหิ สทฺธึ อลฺลาปสลฺลาปํ น กโรมาติอาทีนิ วทนฺโต คิหิภาวสฺส คุณํ กเถสิ. โส ตสฺส กถํ สุตฺวา ปุน อุกฺกณฺฐิโต หุตฺวา [จินฺเตสิ] "อยํ มยา `อุกฺกณฺฐิโตมฺหีติ วุตฺเต, ปฐมํ คิหิภาเว อาทีนวํ กเถตฺวา อิทานิ อภิณฺหํ คุณํ กเถสิ, กินฺนุ โข การณนฺติ จินฺเตนฺโต "อิเมสุ สมณปริกฺขาเรสุ โลเภนาติ ญตฺวา สยเมว อตฺตโน จิตฺตํ นวตฺเตสิ, เอวมสฺส กสฺสปพุทฺธกาเล เอกสฺส ภิกฺขุโน อุกฺกณฺฐาปิตตฺตา อิทานิ อนภิรติ อุปฺปนฺนา. โย ปน เตน ตทา วีสติวสฺสสหสฺสานิ สมณธมฺโม กโต, สฺวสฺส เอตรหิ อรหตฺตสฺส อุปนิสฺสโย ชาโตติ. อิมมตฺถํ เต ภิกฺขู ภควโต สนฺติกา สุตฺวา อุตฺตรึ ปุจฺฉึสุ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๔.

"ภนฺเต อยํ กิร ภิกฺขุ ขุรธารํ คลนาฬิยํ กตฺวา ฐิตโกว อรหตฺตํ ปาปุณิ, อุปฺปชฺชติ นุ โข เอตฺตเกน ขเณน อรหตฺตมคฺโคติ. "อาม ภิกฺขเว, อารทฺธวิริยสฺส ภิกฺขุโน ปาทํ อุกฺขิปิตฺวา ภูมิยํ ฐเปนฺตสฺส ปาเท ภูมิยํ อปฺปตฺเตเยว อรหตฺตมคฺโค อุปฺปชฺชติ; กุสีตปุคฺคลสฺส หิ วสฺสสตํ ชีวิตโต อารทฺธวิริยสฺส ขณมตฺตมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว กุสีโต หีนวีริโย, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย วิริยํ อารภโต ทฬฺหนฺติ. ตตฺถ "กุสีโตติ: กามวิตกฺกาทีหิ ตีหิ วิตกฺเกหิ วีตินามกปุคฺคโล. หีนวีริโยติ: นิพฺพิริโย. วิริยํ อารภโต ทฬฺหนฺติ: ทุวิธํ ฌานํ นิพฺพตฺตนสมตฺถํ ถิรํ วิริยํ อารภนฺตสฺส. เสสํ ปุริมสทิสเมว. เทสนาวสาเน พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สปฺปทาสตฺเถรวตฺถุ. --------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๕.

๑๒. ปฏาจาราวตฺถุ. (๙๒) "โย จ วสฺสสตํ ชีเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ปฏาจารํ เถรึ อารพฺภ กเถสิ. สา กิร สาวตฺถิยํ จตฺตาฬีสโกฏิวิภวสฺส เสฏฺฐิโน ธีตา อโหสิ อภิรูปา. ตํ โสฬสวสฺสุทฺเทสิกกาเล สตฺตภูมิกปฺปาสาทสฺส อุปริตเล รกฺขนฺตา วาเสสุํ. เอวํ สนฺเตปิ, สา เอเกน อตฺตโน จูฬุปฏฺฐาเกน สทฺธึ วิปฺปฏิปชฺชิ. อถสฺสา มาตาปิตโร สมชาติกกุเล เอกสฺส กุมารสฺส ปฏิสฺสุณิตฺวา วิวาหทิวสํ ฐเปสุํ. ตสฺมึ อุปกฺกฏฺเฐ, สา ตํ จูฬุปฏฺฐากํ อาห "มํ กิร อสุกกุลสฺส นาม ทสฺสนฺติ, มม ปติกุลํ คตกาเล มม ปณฺณาการํ คเหตฺวา อาคโตปิ ตตฺถ ปเวสนํ น ลภิสฺสสิ; สเจ เต มยิ สิเนโห อตฺถิ, อิทาเนว มํ คเหตฺวา เยน วา เตน วา ปลายสฺสูติ. โส "สาธุ ภทฺเทติ, "เตนหิ อหํ เสฺว ปาโตว นครทฺวารสฺส อสุกฏฺฐาเน นาม ฐสฺสามิ, ตฺวํ เอเกน อุปาเยน นิกฺขมิตฺวา ตตฺถ อาคจฺเฉยฺยาสีติ วตฺวา ทุติยทิวเส สงฺเกตฏฺฐาเน อฏฺฐาสิ. สาปิ ปาโตว กิลิฏฺฐวตฺถํ นิวาเสตฺวา เกเส วิกฺกีริตฺวา กุณฺฑเกน สรีรํ มกฺเขตฺวา กุฏํ อาทาย ทาสีหิ สทฺธึ คจฺฉนฺตี วิย ฆรา นิกฺขมิตฺวา ตํ ฐานํ อคมาสิ. โส ตํ อาทาย ทูรํ คนฺตฺวา เอกสฺมึ คาเม นิวาสํ กปฺเปตฺวา อรญฺเญ เขตฺตํ กสิตฺวา ทารุปณฺณาทีนิ อาหรติ. อิตรา กุเฏน อุทกํ อาหริตฺวา สหตฺถา โกฏฺฏนปจนาทีนิ กโรนฺตี อตฺตโน ปาปสฺส ผลํ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๖.

อนุโภสิ. อถสฺสา กุจฺฉิยํ คพฺโภ สณฺฐาสิ. สา ปริปุณฺณคพฺภา "อิธ เม โกจิ อุปการโก นตฺถิ, มาตาปิตโร นาม ปุตฺเตสุ มุทุหทยา โหนฺติ, เตสํ มํ สนฺติกํ เนหิ, ตตฺถ เม คพฺภวุฏฺฐานํ ภวิสฺสตีติ สามิกํ ยาจิ. โส "กึ ภทฺเท กเถสิ, มํ ทิสฺวา ตว มาตาปิตโร วิวิธานิ กมฺมกรณานิ กาเรยฺยุํ, น สกฺกา มยา ตตฺถ คนฺตุนฺติ ปฏิกฺขิปิ. สา ปุนปฺปุนํ ยาจิตฺวาปิ ยาจนํ อลภมานา ตสฺส อรญฺญํ คตกาเล ปฏิวิสฺสเก อามนฺเตตฺวา "สเจ โส อาคนฺตฺวา มํ อปสฺสนฺโต `กหํ คตาติ ปุจฺฉิสฺสติ, มม อตฺตโน กุลฆรํ คตภาวํ อาจิกฺเขยฺยาถาติ วตฺวา เคหทฺวารํ ปิทหิตฺวา ปกฺกามิ. โสปิ อาคนฺตฺวา ตํ อปสฺสนฺโต ปฏิวิสฺสเก ปุจฺฉิตฺวา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา "นิวตฺเตสฺสามิ นนฺติ อนุพนฺธิตฺวา ตํ ทิสฺวา นานปฺปการํ ยาจมาโนปิ นิวตฺเตตุํ นาสกฺขิ. อถสฺสา เอกสฺมึ ฐาเน กมฺมชวาตา จลึสุ. สา เอกํ คจฺฉนฺตรํ ปวิสิตฺวา "สามิ กมฺมชวาตา เม จลิตาติ วตฺวา ภูมิยํ นิปชฺชิตฺวา สมฺปริวตฺตมานา กิจฺเฉน ทารกํ วิชายิตฺวา "ยสฺสตฺถายาหํ กุลฆรํ คจฺเฉยฺยํ, โส อตฺโถ นิปฺผนฺโนติ ปุนเทว เตน สทฺธึ เคหํ อาคนฺตฺวา วาสํ กปฺเปสิ. ตสฺสา อปเรน สมเยน ปุน คพฺโภ ปติฏฺฐหิ. สา ปริปุณฺณคพฺภา หุตฺวา ปุริมนเยเนว สามิกํ ยาจิตฺวา ยาจนํ อลภมานา ปุตฺตํ องฺเกนาทาย ตเถว ปกฺกมิตฺวา เตน อนุพนฺธิตฺวา ทิฏฺฐาปิ นิวตฺติตุํ น อิจฺฉิ. อถ เตสํ คจฺฉนฺตานํ มหาอกาลเมโฆ อุทปาทิ. สมนฺตา

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๗.

วิชฺชุลตาหิ อาทิตฺตํ วิย เมฆตฺถนิเตหิ ภิชฺชมานํ วิย ธาราปาตนิรนฺตรํ นภํ อโหสิ. ตสฺมึ ขเณ ตสฺสา กมฺมชวาตา จลึสุ. สา สามิกํ อามนเตตฺวา "สามิ กมฺมชวาตา เม จลิตา, น สกฺโกมิ สนฺธาเรตุํ, อโนวสฺสกฏฺฐานํ เม ชานาหีติ อาห. โส หตฺถคตาย วาสิยา อิโต จิโต จ อุปธาเรนฺโต เอกสฺมึ วมฺมิกมตฺถเก ชาตคุมฺพํ ทิสฺวา ฉินฺทิตุํ อารภิ. อถ นํ วมฺมิกโต นิกฺขมิตฺวา โฆรวิโส อาสีวิโส ฑํสิ. ตสฺมึ ขเณเยวสฺส สรีรํ อนฺโต สมุฏฺฐิตาหิ อคฺคิชาลาหิ ฑยฺหมานํ วิย นีลวณฺณํ หุตฺวา ตตฺเถว ปติ. อิตราปิ มหาทุกฺขํ อนฺภวมานา ตสฺส อาคมนํ โอโลเกนฺตีปิ ตํ อทิสฺวาว อปรํปิ ปุตฺตํ วิชายิ. เทฺว ทารกา วาตวุฏฺฐิเวคํ อสหมานา มหาวิรวํ วิรวนฺติ. สา อุโภปิ เต อุทรนฺตเร กตฺวา ทฺวีหิ ชนฺนุเกหิ เจว หตฺเถหิ จ ภูมิยํ อุปฺปีเฬตฺวา ฐิตาว รตฺตึ วีตินาเมสิ. สกลสรีรํ นิลฺโลหิตํ วิย ปณฺฑุปลาสวณฺณํ อโหสิ. สา อุฏฺฐิเต อรุเณ มํสเปสิวณฺณํ เอกํ ปุตฺตํ องฺเกนาทาย อิตรํ ๑- องฺคุลิยา คเหตฺวา "เอหิ ตาต, ปิตา เต อิโต คโตติ วตฺวา สามิกสฺส คตมคฺเคน คจฺฉนฺตี ตํ วมฺมิกมตฺถเก กาลํ กตฺวา ปติตํ นีลวณฺณํ ถทฺธสรีรํ ทิสฺวา "มํ นิสฺสาย มม สามิโก ปนฺเถ มโตติ โรทนฺตี ปริเทวนฺตี ปายาสิ. สา สกลรตฺตึ เทเวน วุฏฺฐตฺตา อจิรวตึ นทึ ชานุปฺปมาณถนปฺปมาเณน อุทเกน สมฺปริปุณฺณํ @เชิงอรรถ: ๑. สี. ยุ. เอกํ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๘.

ทิสฺวา อตฺตโน มนฺทพุทฺธิตาย ทฺวีหิ ทารเกหิ สทฺธึ อุทกํ โอตริตุํ อวิสหนฺตี เชฏฺฐปุตฺตํ โอริมตีเร ฐเปตฺวา อิตรํ อาทาย ปรตีรํ คนฺตฺวา สาขาภงฺคํ อตฺถริตฺวา นิปชฺชาเปตฺวา "อิตรสฺส สนฺติกํ คมิสฺสามีติ พาลปุตฺตกํ ปหาตุํ อสกฺโกนฺตี ปุนปฺปุนํ นิวตฺติตฺวา โอโลกยมานา ปายาสิ. อถสฺสา นทีมชฺฌํ คตกาเล เอโก เสโน ตํ กุมารํ ทิสฺวา "มํสเปสีติ สญฺญาย อากาสโต ภสฺสิ. สา ตํ ปุตฺตสฺสตฺถาย ภสฺสนฺตํ ทิสฺวา อุโภ หตฺเถ อุกฺขิปิตฺวา "สูสูติ ติกฺขตฺตุํ มหาสทฺทํ นิจฺฉาเรสิ. เสโน ทูรภาเวน ตํ อสฺสุตฺวาว กุมารกํ คเหตฺวา เวหาสํ อุปฺปติตฺวา คโต. โอริมตีเร ฐิตปุตฺโตปิ มาตรํ นทีมชฺเฌ อุโภ หตฺเถ อุกฺขิปิตฺวา มหาสทฺทํ นิจฺฉารยมานํ ทิสฺวา "มํ ปกฺโกสตีติ สญฺญาย เวเคน อุทเก ปติ. อิติสฺสา พาลปุตฺตกํ เสโน หริ. เชฏฺฐปุตฺโต อุทเกน วุฬฺโห ๑-. สา "เอโก เม ปุตฺโต เสเนน คหิโต, เอโก อุทเกน วุฬฺโห, ปนฺเถ ปติ มโตติ โรทนฺตี ปริเทวนฺตี คจฺฉมานา สาวตฺถิโต อาคจฺฉนฺตํ เอกํ ปุริสํ ทิสฺวา ปุจฺฉิ "กตฺถ วาสิโกสิ ตาตาติ. "สาวตฺถีวาสิโกมฺหิ อมฺมาติ. "สาวตฺถีนคเร อสุกวีถิยํ เอวรูปํ อสุกํ นาม กุลํ อตฺถิ, ชานาสิ ตาตาติ. "ชานามิ อมฺม, ตํ ปน มา ปุจฺฉิ; สเจ อญฺญํ ชานาสิ, ปุจฺฉาติ. "อญฺเญน เม กมฺมํ นตฺถิ, ตเทว ปุจฺฉามิ ตาตาติ. "อมฺม อาจิกฺขิตุํ น ยุตฺตนฺติ. "วเทหิ เม ตาตาติ. "อชฺช เต สพฺพรตฺตึ @เชิงอรรถ: ๑. สี. อุทเกนาหโต. ม. อุทเกน วุยฺโห. ยุ. อุทเกน หโต.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๓๙.

เทโว วสฺสนฺโต ทิฏฺโฐติ. "ทิฏฺโฐ เม ตาต, มยฺหเมว โส สพฺพรตฺตึ วุฏฺโฐ น อญฺญสฺส, มยฺหํ วุฏฺฐการณํ ปน เต ปจฺฉา กเถสฺสามิ, เอตสฺมึ ตาว เม เสฏฺฐิเคเห ปวตฺตึ กเถหีติ. "อมฺม อชฺช รตฺตึ `เสฏฺฐิญฺจ เสฏฺฐิภริยญฺจ เสฏฺฐิปุตฺตญฺจาติ ตโยปิ ชเน อวตฺถรมานํ เคหํ ปติ, เต เอกจิตกาย ฌายนฺติ, เอส ธูโม ปญฺญายติ อมฺมาติ. สา ตสฺมึ ขเณ นิวตฺถวตฺถํ ปตมานํ น สญฺชานนฺตี อุมฺมตฺติกภาวํ ปตฺวา ยถาฐิตาว โรทนฺตี ปริเทวนฺตี "อุโภ ปุตฺตา กาลกตา, ปนฺเถ มยฺหํ ปตี มโต, มาตา ปิตา จ ภาตา จ เอกจิตกมฺหิ ฑยฺหเรติ วิลปนฺตี ปริพฺภมิ. มนุสฺสา ตํ ทิสฺวา "อุมฺมตฺติกา อุมฺมตฺติกาติ กจวรํ คเหตฺวา ปํสุํ คเหตฺวา มตฺถเก โอกิรนฺตา เลฑฺฑูหิ ปหรนฺติ. สตฺถา เชตวนมหาวิหาเร จตุปริสมชฺเฌ นิสีทิตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต ตํ อาคจฺฉมานํ อทฺทส กปฺปสตสหสฺสํ ปูริตปารมึ อภินีหารสมฺปนฺนํ. สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล ปทุมุตฺตรสตฺถารา เอกํ วินยธรตฺเถรึ พาหาย คเหตฺวา นนฺทนวเน วิย เอตทคฺเค ฐปิยมานํ ทิสฺวา "อหํปิ ตุมฺหาทิสสฺส พุทฺธสฺส สนฺติเก วินยธรตฺเถรีนํ อคฺคฏฺฐานํ ลเภยฺยนฺติ อธิการํ กตฺวา ปตฺถนํ ฐเปสิ. ปทุมุตฺตรพุทฺโธ อนาคตํสญาณํ ปตฺถริตฺวา ปตฺถนาย สมิชฺฌนภาวํ ญตฺวา "อนาคเต โคตมพุทฺธสฺส นาม สาสเน อยํ ปฏาจารานาเมน วินยธรตฺเถรีนํ อคฺคา ภวิสฺสตีติ พฺยากาสิ.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๐.

ตํ เอวํ ปตฺถิตปฺปตฺถนํ อภินีหารสมฺปนฺนํ สตฺถา ทูรโตว อาคจฺฉนฺตึ ทิสฺวา "อิมิสฺสา มํ ฐเปตฺวา อญฺโญ อวสฺสโย ภวิตุํ สมตฺโถ นาม นตฺถีติ จินฺเตตฺวา ตํ, ยถา วิหาราภิมุขี ๑- อาคจฺฉติ, เอวมกาสิ. ปริสา ตํ ทิสฺวา "อิมิสฺสาว อุมฺมตฺติกาย อิโต อาคนฺตุํ มา ททิตฺถาติ อาห. สตฺถา "อเปถ, มา นํ นิวารยิตฺถาติ วตฺวา อวิทูรฏฺฐานํ อาคตกาเล "สตึ ปฏิลภ ภคินีติ อาห. สา ตํขณญฺเญว พุทฺธานุภาเวน สตึ ปฏิลภิ. ตสฺมึ กาเล นิวตฺถวตฺถสฺส ปติตภาวํ สลฺลกฺเขตฺวา หิโรตฺตปฺปํ ปจฺจุปฏฺฐาเปตฺวา อุกฺกุฏิกํ นิสีทิ. อถสฺสา เอโก ปุริโส อุตฺตรสาฏกํ ขิปิ. สา ตํ นิวาเสตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา สุวณฺณวณฺเณสุ ปาเทสุ ปญฺจปฺปติฏฺฐิเตน วนฺทิตฺวา "ภนฺเต อวสฺสโย เม โหถ; เอกํ หิ เม ปุตฺตํ เสโน คณฺหิ, เอโก อุทเกน วุฬฺโห, ปนฺเถ ปติ มโต, มาตาปิตโร เจว ภาตา จ เคเหน อวตฺถฏา เอกจิตกาย ฌายนฺตีติ. สตฺถา ตสฺสา วจนํ สุตฺวา "ปฏาจาเร มา จินฺตยิ, ตว ตาณํ สรณํ อวสฺสโย ภวิตุํ สมตฺถสฺเสว สนฺติกํ อาคตาสิ; ยถา หิ ตว อิทานิ เอโก ปุตฺโต เสเนน คหิโต, เอโก อุทเกน วุฬฺโห, ปนฺเถ ปติ มโต, มาตาปิตโร เจว ภาตา จ เคเหน อวตฺถฏา, เอวเมว อิมสฺมึ สํสาเร ปุตฺตาทีนํ มตกาเลเยว ตว โรทนฺติยา ปคฺฆริตอสฺสุ จตุนฺนํ มหาสมุทฺทานํ อุทกโต พหุตรนฺติ วตฺวา อิมํ คาถมาห @เชิงอรรถ: ๑. "วิหาราภิมุขินีติ ภวิตพฺพํ. ญ. ว.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๑.

"จตูสุ สมุทฺเทสุ ชลํ ปริตฺตกํ, ตโต พหุํ อสฺสุชลํ อนปฺปกํ ทุกฺเขน ผุฏฺฐสฺส นรสฺส โสจโต; กึการณา อมฺม ตุวํ ปมชฺชสีติ. เอวํ สตฺถริ อนมตคฺคปริยายํ กเถนฺเต, ตสฺสา สรีเร โสโก ตนุตฺตมคมาสิ. อถ นํ ตนุภูตโสกํ ญตฺวา ปุน สตฺถา อามนฺเตตฺวา "ปฏาจาเร ปุตฺตาทโย นาม ปรโลกํ คจฺฉนฺตสฺส ตาณํ วา สรณํ วา เลนํ วา ภวิตุํ น สกฺโกนฺติ; ตสฺมา วิชฺชมานาปิ เต น สนฺติเยว, ปณฺฑิเตน ปน สีลํ วิโสเธตฺวา อตฺตโน นิพฺพานคามิมคฺคเมว โสเธตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมา คาถา อภาสิ "น สนฺติ ปุตฺตา ตาณาย, น ปิตา, นปิ พนฺธวา, อนฺตเกนาธิปนฺนสฺส นตฺถิ ญาตีสุ ตาณตา; เอตมตฺถวสํ ญตฺวา ปณฺฑิโต สีลสํวุโต นิพฺพานคมนํ มคฺคํ ขิปฺปเมว วิโสธเยติ. เทสนาวสาเน ปฏาจารา มหาปฐวิยํ ปํสุปริมาเณ กิเลเส ฌาเปตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ. อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สา ปน โสตาปนฺนา หุตฺวา สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ. สตฺถา ตํ ภิกฺขุนีนํ สนฺติกํ ปหิณิตฺวา ปพฺพชาเปสิ. สา ลทฺธูปสมฺปทา ปฏิตาจารตฺตา ๑- "ปฏาจาราเตฺวว ปญฺญายิ. สา เอกทิวสํ กุเฏน @เชิงอรรถ: ๑. "ปฏิวิรหิตาจารตฺตาติปิ ปาโฐ. ญ. ว.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๒.

อุทกํ อาทาย ปาเท โธวนฺตี อุทกํ อาสิญฺจิ. ตํ โถกํ คนฺตฺวา ปจฺฉิชฺชิ. ทุติยวาเร อาสิตฺตํ ตโต ทูรตรํ อคมาสิ. ตติยวาเร อาสิตฺตํ ตโตปิ ทูรตรนฺติ. สา ตเทว อารมฺมณํ คเหตฺวา ตโย วเย ปริจฺฉินฺทิตฺวา "มยา ปฐมํ อาสิตฺตํ อุทกํ วิย อิเม สตฺตา ปฐมวเยปิ มรนฺติ, ตโต ทูรตรํ คตํ ทุติยวาเร อาสิตฺตํ อุทกํ วิย มชฺฌิมวเยปิ มรนฺติ, ตโตปิ ทูรตรํ คตํ ตติยวาเร อาสิตฺตํ อุทกํ วิย ปจฺฉิมวเยปิ มรนฺติเยวาติ จินฺเตสิ. สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว โอภาสํ ผริตฺวา ตสฺสา สมฺมุเข ฐตฺวา กเถนฺโต วิย "เอวเมตํ ปฏาจาเร, ปญฺจนฺนํ หิ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ อปสฺสนฺตสฺส วสฺสสตํ ชีวิตโต เตสํ อุทยพฺพยํ ปสฺสนฺตสฺส เอกาหํปิ เอกกฺขณํปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว อปสฺสํ อุทยพฺพยํ, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปสฺสโต อุทยพฺพยนฺติ. ตตฺถ "อปสฺสํ อุทยพฺพยนฺติ: ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ ปญฺจวีสติยา ลกฺขเณหิ อุทยญฺจ วยญฺจ อปสฺสนฺโต. ปสฺสโต อุทยพฺพยนฺติ: เตสํ อุทยญฺจ วยญฺจ ปสฺสนฺตสฺส อิตรสฺส ชีวิตโต เอกาหํปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ. เทสนาวสาเน ปฏาจารา สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณีติ. ปฏาจาราวตฺถุ. ----------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๓.

๑๓. กิสาโคตมีวตฺถุ. (๙๓) "โย จ วสฺสสตํ ชีเวติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต กิสาโคตมึ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิเรกสฺส เสฏฺฐิสฺส เคเห จตฺตาฬีสโกฏิธนํ องฺคารา เอว หุตฺวา อฏฺฐาสิ. เสฏฺฐี ตํ ทิสฺวา อุปฺปนฺนโสโก อาหารํ ปฏิกฺขิปิตฺวา มญฺจเก นิปชฺชิ. ตสฺเสโก สหายโก เคหํ คนฺตฺวา "สมฺม กสฺมา โสจสีติ ปุจฺฉิตฺวา ตํ ปวตฺตึ สุตฺวา "สมฺม มา โสจิ, อหํ เอกํ อุปายํ ชานามิ, ตํ กโรหีติ. "กึ กโรมิ สมฺมาติ. "สมฺม อตฺตโน อาปเณ กิลญฺชํ ปตฺถริตฺวา องฺคาเร ราสึ กตฺวา วิกฺกีณนฺโต วิย นิสีท, อาคตาคเตสุ มนุสฺเสสุ เย เอวํ วทนฺติ `เสสชนา วตฺถเตลมธุผาณิตาทีนิ วิกฺกีณนฺติ, ตฺวํ ปน องฺคาเร วิกฺกีณนฺโต นิสินฺโนสีติ, เต วเทยฺยาสิ `อตฺตโน สนฺตกํ อวิกฺกีณนฺโต กึ กริสฺสามีติ; โย ปน ตํ เอวํ วเทติ `เสสชนา วตฺถเตลมธุผาณิตาทีนิ วิกฺกีณนฺติ, ตฺวํ ปน หิรญฺญสุวณฺณํ วิกฺกีณนฺโต นิสินฺโนสีติ, ตํ วเทยฺยาสิ `กหํ หิรญฺญสุวณฺณนฺติ, `อิทนฺติ จ วุตฺเต, `อาหร ตาว นนฺติ หตฺเถหิ ปฏิจฺเฉยฺยาสิ, เอวํ ทินฺนํ ตว หตฺเถ หิรญฺญสุวณฺณํ ภวิสฺสติ; สา ปน สเจ กุมาริกา โหติ, ตว เคเห ปุตฺตสฺส นํ อาหริตฺวา ๑- จตฺตาฬีสโกฏิธนํ ตสฺสา นิยฺยาเทตฺวา ตาย ทินฺนกํ วลญฺเชยฺยาสิ; สเจ กุมาโร โหติ, ตว เคเห วยปฺปตฺตํ ธีตรํ ตสฺส ทตฺวา จตฺตาฬีสโกฏิธนํ ตสฺส นิยฺยาเทตฺวา เตน ทินฺนกํ วลญฺเชยฺยาสีติ. @เชิงอรรถ: ๑. อาเนตฺวาติ ภวิตพฺพํ ฯ

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๔.

โส "ภทฺทโก อุปาโยติ อตฺตโน อาปเณ องฺคาเร ราสึ กตฺวา วิกฺกีณนฺโต วิย นิสีทิ. เย นํ เอวมาหํสุ "เสสชนา วตฺถเตลมธุผาณิตาทีนิ วิกฺกีณนฺติ, ตฺวํ องฺคาเร วิกฺกีณนฺโต นิสินฺโนสีติ, เตสํ "อตฺตโน สนฺตกํ อวิกฺกีณนฺโต กึ กริสฺสามีติ ปฏิวจนํ อทาสิ. อเถกา โคตมี นาม กุมาริกา กิสสรีรตาย "กิสาโคตมีติ ปญฺญายมานา ปริชิณฺณกุลสฺส ธีตา อตฺตโน เอเกน กิจฺเจน อาปณทฺวารํ คตา ตํ เสฏฺฐึ ทิสฺวา เอวมาห "กึ ตาต เสสชนา วตฺถเตลมธุผาณิตาทีนิ วีกฺกีณนฺติ, ตฺวํ หิรญฺญสุวณฺณํ วิกฺกีณนฺโต นิสินฺโนสีติ. "กหํ อมฺม หิรญฺญสุวณฺณนฺติ. "นนุ ตฺวํ ตเทว คเหตฺวา นิสินฺโนสีติ. "อาหร ตาว ตํ อมฺมาติ. สา หตฺถปูรํ คเหตฺวา ตสฺส หตฺเถ ฐเปสิ. ตํ หิรญฺญสุวณฺณเมว อโหสิ. อถ นํ เสฏฺฐี "กตรนฺเต อมฺม เคหนฺติ ปุจฺฉิตฺวา, "อสุกนฺนามาติ วุตฺเต, ตสฺสา อสฺสามิกภาวํ ญตฺวา ธนํ ปฏิสาเมตฺวา ตํ อตฺตโน ปุตฺตสฺส อาเนตฺวา จตฺตาฬีสโกฏิธนํ ปฏิจฺฉาเปสิ. สพฺพํ หิรญฺญสุวณฺณเมว อโหสิ. ตสฺสา อปเรน สมเยน คพฺโภ ปติฏฺฐหิ. สา ทสมาสจฺจเยน ปุตฺตํ วิชายิ. โส ปทสา คมนกาเล กาลมกาสิ. สา อทิฏฺฐปุพฺพมรณตาย ตํ ฌาเปตุํ นีหรนฺเต นิวาเรตฺวา "ปุตฺตสฺส เม เภสชฺชํ ปุจฺฉิสฺสามีติ มตกเลวรํ องฺเกนาทาย "อปิ นุ เม ปุตฺตสฺส เภสชฺชํ ชานาถาติ ปุจฺฉนฺตี ฆรปฺปฏิปาฏิยา วิจรติ. อถ นํ มนุสฺสา "อมฺม อุมฺมตฺติกาสิ ชาตา, มตปุตฺตสฺส

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๕.

เภสชฺชํ ปุจฺฉนฺตี วิจรสีติ วทนฺติ. สา "อวสฺสํ มม ปุตฺตสฺส เภสชฺชชานนกํ ลภิสฺสามีติ มญฺญมานา วิจรติ. อถ นํ เอโก ปณฺฑิตปุริโส ทิสฺวา "อยํ มม ธีตา ปฐมปุตฺตกํ วิชาตา ภวิสฺสติ อทิฏฺฐปุพฺพมรณา, มยา อิมิสฺสา อวสฺสเยน ภวิตุํ วฏฺฏตีติ จินฺเตตฺวา อาห "อมฺม อหํ เภสชฺชํ น ชานามิ, เภสชฺชชานนกํ ปน ชานามีติ. "โก ชานาติ ตาตาติ. "สตฺถา อมฺม ชานาติ, คจฺฉ ตํ ปุจฺฉาติ. สา "คมิสฺสามิ ตาต, ปุจฺฉิสฺสามิ ตาตาติ วตฺวา สตฺถารํ อุปสงฺกมิตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ ฐิตา ปุจฺฉิ "ตุมฺเห กิร เม ปุตฺตสฺส เภสชฺชํ ชานาถ ภนฺเตติ. "อาม ชานามีติ. "กึ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. "อจฺฉรคฺคหณมตฺตํ สิทฺธตฺถกํ ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. "ลภิสฺสามิ ภนฺเต, กสฺส ปน เคเห ลทฺธุํ วฏฺฏตีติ. "ยสฺส เคเห ปุตฺโต วา ธีตา วา น โกจิ มตปุพฺโพติ. สา "สาธุ ภนฺเตติ สตฺถารํ วนฺทิตฺวา มตปุตฺตกํ องฺเกนาทาย อนฺโตคามํ ปวิสิตฺวา ปฐมเคหสฺส ทฺวาเร ฐตฺวา "อตฺถิ นุ โข อิมสฺมึ เคเห สิทฺธตฺถโก, ปุตฺตสฺส กิร เม เภสชฺชเมตนฺติ วตฺวา, "อตฺถีติ วุตฺเต, "เตนหิ เทถาติ, เตหิ อาหริตฺวา สิทฺธตฺถเกสุ ทียมาเนสุ, "อิมสฺมึ เคเห ปุตฺโต วา ธีตา วา มตปุพฺโพ ๑- กจฺจิ นตฺถิ อมฺมาติ ปุจฺฉิตฺวา, "กึ วเทสิ อมฺม, ชีวมานา หิ กติปยา, มตกาเอว พหุกาติ วุตฺเต, "เตนหิ คณฺหถ โว สิทฺธจตฺถเก, เนตํ มม ปุตฺตสฺส เภสชฺชนฺติ ปฏิอทาสิ; อิมินา นิยาเมน อาทิโต @เชิงอรรถ: ๑. "มตปุพฺพาติ ภวิตพฺพํ. ญ. ว.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๖.

ปฏฺฐาย ปุจฺฉนฺตี วิจริ. สา เอกเคเหปิ สิทฺธตฺถเก อคฺคเหตฺวา สายณฺหสมเย จินฺเตสิ "อโห ภาริยํ กมฺมํ, อหํ `มเมว ปุตฺโต มโตติ สญฺญมกาสึ, สกลคาเม ปน ชีวนฺเตหิ มตกาเอว พหุตราติ. ตสฺสา เอวํ จินฺตฺยมานาย ปุตฺตสิเนเหน มุทุกํ หทยํ ถทฺธภาวํ อคมาสิ, สา ปุตฺตกํ อรญฺเญ ฉฑฺเฑตฺวา สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา วนฺทิตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐาสิ. อถ นํ สตฺถา "ลทฺธา เต เอกจฺฉรมตฺตา สิทฺธตฺถกาติ อาห. "น ลทฺธา ภนฺเต, สกลคาเม หิ ชีวนฺเตหิ มตกาเอว พหุตราติ. อถ นํ สตฺถา "ตฺวํ `มเมว ปุตฺโต มโตติ สลฺลกฺเขสิ, ธุวธมฺโม เอส สตฺตานํ, มจฺจุราชา หิ สพฺเพ สตฺเต อปริปุณฺณชฺฌาสเย เอว มโหโฆ วิย ปริกสฺสมาโนเยว ๑- อปายสมุทฺเท ปกฺขิปตีติ วตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "ตํ ปุตฺตปสุสมฺมตฺตํ พฺยาสตฺตมนสํ นรํ สุตฺตํ คามํ มโหโฆว มจฺจุ อาทาย คจฺฉตีติ. คาถาปริโยสาเน กิสาโคตมี โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐหิ, อญฺเญปิ พหู โสตาปตฺติผลาทีนิ ปาปุณึสูติ. สา ปน สตฺถารํ ปพฺพชฺชํ ยาจิ. สตฺถา ภิกฺขุนีนํ สนฺติกํ เปเสตฺวา ปพฺพชาเปสิ. สา ลทฺธูปสมฺปทา "กิสาโคตมี เถรีติ ปญฺญายิ. สา เอกทิวสํ อุโปสถาคาเร วารํ ปตฺวา ทีปํ ชาเลตฺวา นิสินฺนา ทีปชาลา อุชฺชลนฺติโย จ ภิชฺชนฺติโย จ ทิสฺวา "เอวเมว อิเม สตฺตา ทีปชาลา วิย อุปฺปชฺชนฺติ เจว นิรุชฺฌนฺติ จ, นิพฺพานํ ปตฺตา เอวํ น ปญฺญายนฺตีติ อารมฺมณํ อคฺคเหสิ. สตฺถา @เชิงอรรถ: ๑. ม. ปริกฑฺฒมาโน.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๗.

คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว โอภาสํ ผริตฺวา ตสฺสา สมฺมุเข นิสีทิตฺวา กเถนฺโต วิย "เอวเมว โคตมิ อิเม สตฺตา ทีปชาลา วิย อุปฺปชฺชนฺติ เจว นิรุชฺฌนฺติ จ, นิพฺพานํ ปตฺวา เอวํ น ปญฺญายนฺติ; เอวํ นิพฺพานํ อปสฺสนฺตานํ วสฺสสตํ ชีวิตโต นิพฺพานํ ปสฺสนฺตสฺส ขณมตฺตํปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว อปสฺสํ อมตํ ปทํ, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปสฺสโต อมตํ ปทนฺติ. ตตฺถ "อมตํ ปทนฺติ: มรณรหิตโกฏฺฐาสํ อมตมหานิพฺพานนฺติ อตฺโถ. เสสํ ปุริมสทิสํ เอว. เทสนาวสาเน กิสาโคตมี ยถานิสินฺนาว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺเต ปติฏฺฐหีติ. กิสาโคตมีวตฺถุ. ------

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๘.

๑๔. พหุปุตฺติกาเถรีวตฺถุ. (๙๔) "โย จ วสฺสสตนฺติ อิมํ ธมฺมเทสนํ สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต พหุปุตฺติกํ เถรึ อารพฺภ กเถสิ. สาวตฺถิยํ กิเรกสฺมึ กุเล สตฺต ปุตฺตา สตฺต จ ธีตโร อเหสุํ. เต สพฺเพปิ วยปฺปตฺตา เคเห ปติฏฺฐหิตฺวา อตฺตโน ธมฺมตาย สุขปฺปตฺตา อเหสุํ. เตสํ อปเรน สมเยน ปิตา กาลมกาสิ. มหาอุปาสิกา สามิเก นฏฺเฐปิ น ตาว ปุตฺตานํ กุฏุมฺพํ วิภชติ. อถ นํ ปุตฺตา อาหํสุ "อมฺหากํ ปิตริ นฏฺเฐ ตุยฺหํ โก อตฺโถ กุฏุมฺเพน, กึ มยํ ตํ อุปฏฺฐาตุํ น สกฺโกมาติ. สา เตสํ กถํ สุตฺวา ตุณฺหี หุตฺวา ปุนปฺปุนํ เตหิ วุจฺจมานา "ปุตฺตา มํ ปฏิชคฺคิสฺสนฺติ, กึ เม วิสุํ กุฏุมฺเพนาติ สพฺพํ สาปเตยฺยํ มชฺเฌ ภินฺทิตฺวา อทาสิ. อถ นํ กติปาหจฺจเยน เชฏฺฐปุตฺตสฺส ภริยา "อโห อมฺหากํ อยฺยา `เชฏฺฐปุตฺโต เมติ เทฺว โกฏฺฐาเส ทตฺวา วิย อิมเมว เคหํ อาคจฺฉตีติ อาห. เสสปุตฺตานํ ภริยาปิ เอวเมว วทึสุ. เชฏฺฐธีตรํ อาทึ กตฺวา ตาสํ เคหํ คตกาเลปิ นํ เอวเมว วทึสุ. สา อวมานปฺปตฺตา หุตฺวา "กึ อิเมสํ สนฺติเก วุตฺเถน, ภิกฺขุนี หุตฺวา ชีวิสฺสามีติ ภิกฺขุนูปสฺสยํ คนฺตฺวา ปพฺพชฺชํ ยาจิ. ตา นํ ปพฺพาเชสุํ. สา ลทฺธูปสมฺปทา พหุปุตฺติกาเถรี นาม ปญฺญายิ. สา "อหํ มหลฺลกกาเล ปพฺพชิตา, อปฺปมตฺตาย เม ภวิตพฺพนฺติ ภิกฺขุนีนํ วตฺตปฺปฏิวตฺตํ กโรติ ๑-, "สพฺพรตฺตึ สมณธมฺมํ กริสฺสามีติ เหฏฺฐาปาสาเท เอกํ ถมฺภํ หตฺเถน คเหตฺวา @เชิงอรรถ: ๑. ม. กโรนฺตี.

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๔๙.

ตํ อาวิชฺชมานา ๑- สมณธมฺมํ กโรติ, จงฺกมมานาปิ "อนฺธการฏฺฐาเน มม รุกฺเข วา กตฺถจิ วา สีสํ ปฏิหญฺเญยฺยาติ รุกฺขํ หตฺเถน คเหตฺวา ตํ อาวิชฺชมานา ๒- สมณธมฺมํ กโรติ. "สตฺถารา เทสิตํ ธมฺมเมว กริสฺสามีติ ธมฺมํ อาวชฺเชตฺวา ธมฺมํ อนุสฺสรมานาว สมณธมฺมํ กโรติ. อถ สตฺถา คนฺธกุฏิยํ นิสินฺโนว โอภาสํ ผริตฺวา สมฺมุเข นิสินฺโน วิย ตาย สทฺธึ กเถนฺโต "พหุปุตฺติเก มยา เทสิตธมฺมํ อนาวชฺชนฺตสฺส อปสฺสนฺตสฺส วสฺสสตํ ชีวิตโต มยา เทสิตธมฺมํ ปสฺสนฺตสฺส มุหุตฺตมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ วตฺวา อนุสนฺธึ ฆเฏตฺวา ธมฺมํ เทเสนฺโต อิมํ คาถมาห "โย จ วสฺสสตํ ชีเว อปสฺสํ ธมฺมมุตฺตมํ, เอกาหํ ชีวิตํ เสยฺโย ปสฺสโต ธมฺมมุตฺตมนฺติ. ตตฺถ "ธมฺมมุตฺตมนฺติ: นววิธํ โลกุตฺตรธมฺมํ. โส หิ อุตฺตมธมฺโม นาม. โย หิ ตํ น ปสฺสติ, ตสฺส วสฺสสตํ ชีวิตโต ตํ ธมฺมํ ปสฺสนฺตสฺส ปฏิวิชฺฌนฺตสฺส เอกาหํปิ เอกกฺขณมฺปิ ชีวิตํ เสยฺโยติ. คาถาปริโยสาเน พหุปุตฺติกา เถรี สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺเต ปติฏฺฐหีติ. พหุปุตฺติกาเถรีวตฺถุ. สหสฺสวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตา. อฏฺฐโม วคฺโค. ------ @เชิงอรรถ: ๑-๒. โปราณโปตฺถเก ปน อาวิชฺฌมานาติ ทิสฺสติ. อาวิญฺชมานาติปิ

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๑ หน้า ๘๗-๑๔๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=21&A=1780&modeTY=2&pagebreak=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=21&A=1780&modeTY=2&pagebreak=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=18              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=544              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=533              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=533              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วไม่แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านเล่มถัดไป คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]