ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๘. วิสาขาสุตฺตวณฺณนา
    [๗๘] อฏฺฐเม วิสาขาย มิคารมาตุยา นตฺตา กาลงฺกตา โหตีติ วิสาขาย
มหาอุปาสิกาย ปุตฺตสฺส ธีตา กุมาริกา กาลงฺกตา โหติ. สา กิร วตฺตสมฺปนฺนา
สาสเน อภิปฺปสนฺนา มหาอุปาสิกาย เคหํ ปวิฏฺฐานํ ภิกฺขูนํ ภิกฺขุนีนญฺจ อตฺตนา
กาตพฺพเวยฺยาวจฺจํ ปุเรภตฺตํ ปจฺฉาภตฺตญฺจ อปฺปมตฺตา อกาสิ, อตฺตโน ปิตามหิยา
จิตฺตานุกูลํ ปฏิปชฺชิ. เตน วิสาขา เคหโต พหิ คจฺฉนฺตี สพฺพํ ตสฺสาเยว
ภารํ กตฺวา คจฺฉติ, รูเปน จ ทสฺสนียา ปาสาทิกา, อิติ สา ตสฺสา วิเสสโต
ปิยา มนาปา อโหสิ. สา โรคาภิภูตา กาลมกาสิ. เตน วุตฺตํ "เตน โข ปน
สมเยน วิสาขาย มิคารมาตุยา นตฺตา กาลงฺกตา โหติ ปิยา มนาปา"ติ. อถ
มหาอุปาสิกา ตสฺสา มรเณน โสกํ สนฺธาเรตุํ อสกฺโกนฺตี ทุกฺขี ทุมฺมนา
สรีรนิกฺเขปํ กาเรตฺวา "อปิ นาม สตฺถุ สนฺติกํ คตกาเล จิตฺตสฺสาทํ ลเภยฺยนฺ"ติ
ภควนฺตํ อุปสงฺกมิ. เตน วุตฺตํ "อถ โข วิสาขา มิคารมาตา"ติอาทิ. ตตฺถ
ทิวา ทิวสฺสาติ ทิวสสฺสาปิ ทิวา, มชฺฌนฺติเก กาเลติ อตฺโถ.
    ภควา วิสาขาย วฏฺฏาภิรตึ ชานนฺโต อุปาเยน โสกตนุกรณตฺถํ
"อิจฺเฉยฺยาสิ ตฺวํ วิสาเข"ติอาทิมาห. ตตฺถ ยาวติกาติ ยตฺตกา ตทา กิร สตฺต
ชนโกฏิโย สาวตฺถิยํ ปฏิวสนฺติ. ตํ สนฺธาย ภควา "กีวพหุกา ปน วิสาเข
สาวตฺถิยา มนุสฺสา เทวสิกํ กาลํ กโรนฺตีติ ปุจฺฉิ. วิสาขา "ทสปิ
ภนฺเต"ติอาทิมาห. ตตฺถ ตีณีติ ตโย. อยเมว วา ปาโฐ. อวิวิตฺตาติ อสุญฺญา.
    อถ ภควา อตฺตโน อธิปฺปายํ ปกาเสนฺโต "อปิ นุ ตฺวํ กทาจิ กรหจิ
อนลฺลวตฺถา วา ภเวยฺยาสิ อนลฺลเกสา วาติ อาห. นนุ เอวํ สนฺเต ตยา
สพฺพกาลํ โสกาภิภูตาย มตานํ ปุตฺตาทีนํ อมงฺคลูปจารวเสน อุทโกโรหเนน
อลฺลวตฺถาย อลฺลเกสาย เอว ภวิตพฺพนฺติ ทสฺเสติ. ตํ สุตฺวา อุปาสิกา
สํเวคชาตา "โน เหตํ ภนฺเต"ติ ปฏิกฺขิปิตฺวา ปิยวตฺถุํ วิปฺปฏิสารโต อตฺตโน
จิตฺตสฺส นิวตฺตภาวํ สตฺถุ อาโรเจนฺตี "อลํ เม ภนฺเต ตาว พหุเกหิ ปุตฺเตหิ
จ นตฺตาเรหิ จา"ติ อาห.
    อถสฺสา ภควา "ทุกฺขํ นาเมตํ ปิยวตฺถุนิมิตฺตํ, ยตฺตกานิ ปิยวตฺถูนิ,
ตตฺตกานิ ทุกฺขานิ. ตสฺมา สุขกาเมน ทุกฺขปฺปฏิกูเลน สพฺพโส ปิยวตฺถุโต
จิตฺตํ วิเวเจตพฺพนฺ"ติ ธมฺมํ เทเสนฺโต "เยสํ โข วิสาเข สตํ ปิยานิ, สตํ
เตสํ ทุกฺขานี"ติอาทิมาห. ตตฺถ สตํ ปิยานีติ สตํ ปิยายิตพฺพวตฺถูนิ. "สตํ
ปิยนฺ"ติปิ เกจิ ปฐนฺติ. เอตฺถ จ ยสฺมา เอกโต ปฏฺฐาย ยาว ทส, ตาว
สงฺขฺยา สงฺเขฺยยฺยปฺปธานา, ตสฺมา "เยสํ ทส ปิยานิ ทส เตสํ ทุกฺขานี"ติอาทินา
ปาฬิ อาคตา. เกจิ ปน "เยสํ ทส ปิยานํ, ทส เตสํ ทุกฺขานนฺ"ติอาทินา
ปฐนฺติ, ตํ น สุนฺทรํ. ยสฺมา ปน วีสติโต ปฏฺฐาย ยาว สตํ, ตาว
สงฺขฺยา สงฺเขฺยยฺยปฺปธานาว, ตสฺมา ตตฺถาปิ สงฺเขฺยยฺยปฺปธานตํเยว คเหตฺวา
"เยสํ โข วิสาเข สตํ ปิยานิ, สตํ เตสํ ทุกฺขานี"ติอาทินา ปาฬิ อาคตา.
สพฺเพสมฺปิ จ "เยสํ เอกํ ปิยํ, เอกํ เตสํ ทุกฺขนฺ"ติ ปาโฐ, น ปน ทุกฺขสฺสาติ.
เอตสฺมึ หิ ปกฺเข เอกรสา เอกชฺฌาสยา จ ภควโต เทสนา โหติ. ตสฺมา
ยถาวุตฺตนยาว ปาฬิ เวทิตพฺพา.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ โสกปริเทวาทิกํ เจตสิกํ กายิกญฺจ ทุกฺขํ ปิยวตฺถุนิมิตฺตํ
ปิยวตฺถุมฺหิ สติ โหติ, อสติ น โหตีติ เอตมตฺถํ สพฺพาการโต ชานิตฺวา
ตทตฺถปริทีปนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
      ตสฺสตฺโถ:- เย ญาติโภคโรคสีลทิฏฺฐิพฺยสเนหิ ผุฏฺฐสฺส อนฺโต
นิชฺฌายนฺตสฺส พาลสฺส จิตฺตสนฺตาปลกฺขณา เย เกจิ มุทุมชฺฌาทิเภเทน ยาทิสา
ตาทิสา โสกา วา เตหิเยว ผุฏฺฐสฺส โสกุทฺเทหกสมุฏฺฐาปิตวจีวิปฺปลาปลกฺขณา ๑-
@เชิงอรรถ:  สี. กายโสสกเหตุกสฺส สมุฏฺฐาปกา เกจิ
ปริเทวิตา วา อนิฏฺฐโผฏฺฐพฺพปฏิหตกายสฺส กายปีฬนลกฺขณา ทุกฺขา วา ตถา
อวุตฺตตฺถสฺส วิกปฺปนตฺเถน วาสทฺเทน คหิตา โทมนสฺสูปายาสาทโย วา
นิสฺสยเภเทน จ อเนกรูปา นานาวิธา อิมสฺมึ สตฺตโลเก ทิสฺสนฺติ อุปลพฺภนฺติ
สพฺเพปิ เอเต ปิยํ ปิยชาติกํ สตฺตํ สงฺขารญฺจ ปฏิจฺจ นิสฺสาย อาคมฺม ปจฺจยํ
กตฺวา ปภวนฺติ นิพฺพตฺตนฺติ. ตสฺมึ ปน ยถาวุตฺตปิยวตฺถุมฺหิ ปิเย อสนฺเต
ปิยภาวกเร ฉนฺทราเค ปหีเน น กทาจิปิ เอเต ภวนฺติ. วุตฺตเญฺหตํ "ปิยโต
ชายตี โสโก ฯเปฯ เปมโต ชายตี โสโก"ติ ๑- จ อาทิ. ตถา "ปิยปฺปภูตา
กลหา วิวาทา, ปริเทวโสกา สห มจฺฉเรหี"ติ ๒- จ อาทิ. เอตฺถ จ "ปริเทวิตา
วา ทุกฺขา วา"ติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํ, "ปริเทวิตานิ วา ทุกฺขานิ วา"ติ
วตฺตพฺเพ วิภตฺติโลโป วา กโตติ เวทิตพฺโพ.
    ตสฺมา หิ เต สุขิโน วีตโสกาติ ยสฺมา ปิยปฺปภูตา โสกาทโย เยสํ
นตฺถิ ๓- . ตสฺมา เต เอว สุขิโน วีตโสกา นาม. เก ปน เต? เยสํ ปิยํ
นตฺถิ กุหิญฺจิ โลเกติ เยสํ อริยานํ สพฺพโส วีตราคตฺตา กตฺถจิปิ สตฺตโลเก
จ สงฺขารโลเก จ ปิยํ ปิยภาโว "ปุตฺโต"ติ วา "ภาตา"ติ วา "ภคินี"ติ วา
"ภริยา"ติ วา ปิยํ ปิยายนํ ปิยภาโว นตฺถิ. สงฺขารโลเกปิ "เอตํ มม สนฺตกํ,
อิมินาหํ อิมํ นาม สุขํ ลภามิ ลภิสฺสามี"ติ ปิยํ ปิยายนํ ปิยภาโว นตฺถิ.
ตสฺมา อโสกํ วิรชํ ปตฺถยาโน, ปิยํ น กยิราถ กุหิญฺจิ โลเกติ ยสฺมา จ
สุขิโน นาม วีตโสกา, วีตโสกตฺตาว กตฺถจิปิ วิสเย ปิยภาโว น นตฺถิ. ตสฺมา
อตฺตโน ยถาวุตฺตโสกาภาเวน จ อโสกํ อโสกภาวํ ราครชาทิวิคมเนน วิรชํ
วิรชภาวํ อรหตฺตํ, โสกสฺส ราครชาทีนญฺจ อภาวเหตุภาวโต วา "อโสกํ
วิรชนฺ"ติ ลทฺธนามํ นิพฺพานํ ปตฺถยาโน กตฺตุกมฺยตากุสลจฺฉนฺทสฺส วเสน
@เชิงอรรถ:  ขุ. ธ. ๒๕/๒๑๒-๓/๔๕
@ ขุ.สุ. ๒๕/๘๗๐/๕๐๓   ม. ปิเย อสติ น สนฺติ
ฉนฺทชาโต กตฺถจิ โลเก รูปาทิธมฺเม อนฺตมโส สมถวิปสฺสนาธมฺเมปิ ปิยํ
ปิยภาวํ ปิยายนํ น กยิราถ น อุปฺปาเทยฺย. วุตฺตเญฺหตํ "ธมฺมาปิ โว ภิกฺขเว
ปหาตพฺพา, ปเคว อธมฺมา"ติ. ๑-
                       อฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๔๕๕-๔๕๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=10181&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=10181&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=176              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=4307              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4615              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4615              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]