ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๓. ตติยโพธิสุตฺตวณฺณนา
      [๓] ตติเย อนุโลมปฏิโลมนฺติ อนุโลมญฺจ ปฏิโลมญฺจ, ปฏิโลมญฺจ,
ยถาวุตฺตอนุโลมวเสน เจว ปฏิโลมวเสน จาติ อตฺโถ. นนุ จ ปุพฺเพปิ
อนุโลมวเสน ปฏิโลมวเสน จ ปฏิจฺจสมุปฺปาเท มนสิการปฺปวตฺติ สุตฺตทฺวเย วุตฺตา,
อิธ กสฺมา ปุนปิ ตทุภยวเสน มนสิการปฺปวตฺติ วุจฺจตีติ? ตทุภยวเสน ตติยวารํ
ตตฺถ มนสิการสฺส ปวตฺติตตฺตา. กถํ ปน ตทุภยวเสน มนสิกาโร
ปวตฺติโต. น หิ สกฺกา อปุพฺพํ อจริมํ อนุโลมปฏิโลมํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทสฺส
มนสิการํ ปวตฺเตตุนฺติ? น โข ปเนตํ เอวํ ทฏฺฐพฺพํ "ตทุภยํ เอกชฺฌํ
มนสากาสี"ติ, อถโข วาเรน. ภควา หิ ปฐมํ อนุโลมวเสน ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ
มนสิกริตฺวา ตทนุรูปํ ปฐมํ อุทานํ อุทาเนสิ. ทุติยมฺปิ ปฏิโลมวเสน ตํ
มนสิกริตฺวา ตทนุรูปเมว อุทานํ อุทาเนสิ. ตติยวาเร ปน กาเลน อนุโลมํ
กาเลน ปฏิโลมํ มนสิกรณวเสน อนุโลมปฏิโลมํ มนสากาสิ. เตน วุตฺตํ
"อนุโลมปฏิโลมนฺติ อนุโลมญฺจ ปฏิโลมญฺจ, ยถาวุตฺตอนุโลมวเสน เจว ปฏิโลมวเสน
จา"ติ. อิมินา มนสิการสฺส ปคุณพลวภาโว จ วสีภาโว จ ปกาสิโต
โหติ, เอตฺถ จ "อนุโลมํ มนสิ กริสฺสามิ, ปฏิโลมํ มนสิ กริสฺสามิ, อนุโลมปฏิโลมํ
มนสิ กริสฺสามี"ติ เอวํ ปวตฺตานํ ปุพฺพาโภคานํ ๑- วเสน เนสํ วิภาโค
เวทิตพฺโพ.
      ตตฺถ อวิชฺชาย เตฺววาติ อวิชฺชาย ตุ เอว. อเสสวิราคนิโรธาติ
วิราคสงฺขาเตน มคฺเคน อเสสนิโรธา, อคฺคมคฺเคน อนวเสสอนุปฺปาทปฺปหานาติ อตฺโถ.
สงฺขารนิโรโธติ สพฺเสสํ สงฺขารานํ อนวเสสํ อนุปฺปาทนิโรโธ. เหฏฺฐิเมน หิ
มคฺคตฺตเยน เกจิ สงฺขารา นิรุชฺฌนฺติ, เกจิ น นิรุชฺฌนฺติ อวิชฺชาย
@เชิงอรรถ:  สี. ปุพฺพภาคานํ
สาวเสสนิโรธา. อคฺคมคฺเคน ปนสฺสา อนวเสสนิโรธา น เกจิ สงฺขารา น
นิรุชฺฌนฺตีติ.
      เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ ยฺวายํ อวิชฺชาทิวเสน สงฺขาราทิกสฺส ทุกฺขกฺขนฺธสฺส
สมุทโย นิโรโธ จ อวิชฺชาทีนํ สมุทยา นิโรธา จ โหตีติ วุตฺโต,
สพฺพากาเรน เอตมตฺถํ วิทิตฺวา. อิมํ อุทานํ  อุทาเนสีติ อิทํ เยน มคฺเคน โย
ทุกฺขกฺขนฺธสฺส สมุทยนิโรธสงฺขาโต อตฺโถ กิจฺจวเสน อารมฺมณกิริยาย จ วิทิโต,
ตสฺส อริยมคฺคสฺส อานุภาวทีปกํ วุตฺตปฺปการํ อุทานํ อุทาเนสีติ อตฺโถ.
      ตตฺรายํ สงฺเขปตฺโถ:- ยทา หเว ปาตุภวนฺติ ธมฺมา อาตาปิโน ฌายโต
พฺราหฺมณสฺส, ตโต ๑- โส พฺราหฺมโณ เตหิ อุปฺปนฺเนหิ โพธิปกฺขิยธมฺเมหิ, ยสฺส
วา อริยมคฺคสฺส จตุสจฺจธมฺมา ปาตุภูตา, เตน อริยมคฺเคน วิธูปยํ ติฏฺฐติ มารเสนํ,
"กามา เต ปฐมา เสนา"ติอาทินา ๒- นเยน วุตฺตปฺการํ มารเสนํ วิธูปยนฺโต
วิธเมนฺโต วิทฺธํเสนฺโต ติฏฺฐติ. กถํ? สูโรว ๓- โอภาสยมนฺตลิกฺขํ, ยถา สูริโย
อพฺภุคฺคโต อตฺตโน ปภาย อนฺตลิกฺขํ โอภาเสนฺโตว อนฺธการํ วิธเมนฺโต ติฏฺฐติ,
เอวํ โสปิ ขีณาสวพฺราหฺมโณ เตหิ ธมฺเมหิ เตน วา มคฺเคน สจฺจานิ ปฏิวิชฺฌนฺโตว
มารเสนํ วิธูปยนฺโต ติฏฺฐตีติ.
      เอวํ ภควตา ปฐมํ ปจฺจยาการปชานนสฺส, ทุติยํ ปจฺจยกฺขยาธิคมสฺส,
ตติยํ อริยมคฺคสฺส อานุภาวปฺปกาสนานิ อิมานิ ตีณิ อุทานานิ ตีสุ ยาเมสุ
ภาสิตานิ. กตราย รตฺติยา? อภิสมฺโพธิโต สตฺตมาย รตฺติยา. ภควา หิ
วิสาขปุณฺณมาย รตฺติยา ปฐมยาเม ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสริตฺวา มชฺฌิมยาเม ทิพฺพจกฺขุํ
วิโสเธตฺวา ปจฺฉิมยาเม ปฏิจฺจสมุปฺปาเท ญาณํ โอตาเรตฺวา นานานเยหิ เตภูมเก
สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา "อิทานิ อรุโณ อุคฺคมิสฺสตี"ติ สมฺมาสมฺโพธึ ปาปุณิ,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. ตทา   ขุ.สุ. ๒๕/๔๓๙/๔๑๖, ขุ.มหา. ๒๙/๑๓๔/๑๑๔ (สฺยา)
@ ฉ.ม. สูริโยว, ขุ.อุ. ๒๕/๓/๙๖
สพฺพญฺญุตปฺปตฺติสมนนฺตรเมว จ อรุโณ อุคฺคจฺฉีติ. ตโต เตเนว ปลฺลงฺเกน
โพธิรุกฺขมูเล สตฺตาหํ วีตินาเมนฺโต สมฺปตฺตาย ปาฏิปทรตฺติยา ๑- ตีสุ ยาเมสุ
วุตฺตนเยน ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ มนสิกตฺวา ยถากฺกมํ อิมานิ อุทานานิ อุทาเนสิ.
      ขนฺธเก ปน ตีสุปิ วาเรสุ "ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ อนุโลมปฏิโลมํ มนสากาสี"ติ ๒-
อาคตตฺตา ขนฺธกฏฺฐกถายํ ๓- "ตีสุปิ ยาเมสุ เอวํ มนสิกตฺวา ปฐมํ อุทานํ
ปจฺจยาการปจฺจเวกฺขณวเสน, ทุติยํ นิพฺพานปจฺจเวกฺขณวเสน ๔- ตติยํ
มคฺคปจฺจเวกฺขณวเสนาติ เอวํ อิมานิ ภควา อุทานานิ อุทาเนสี"ติ วุตฺตํ, ตมฺปิ น
วิรุชฺฌติ. ภควา หิ ฐเปตฺวา รตนฆรสตฺตาหํ เสเสสุ ฉสุ สตฺตาเหสุ อนฺตรนฺตรา
ธมฺมํ ปจฺจเวกฺขิตฺวา เยภุยฺเยน วิมุตฺติสุขปฏิสํเวที วิหาสิ, รตนฆรสตฺตาเห ปน
อภิธมฺมปริจยวเสเนว วิหาสีติ.
                      ตติยโพธิสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                        ----------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๕๑-๕๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=1136&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=1136&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=40              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=1465              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=1469              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=1469              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]