ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                     ๕. มหาโมคฺคลฺลานสุตฺตวณฺณนา
    [๒๕] ปญฺจเม กายคตาย สติยาติ กายานุปสฺสนาวเสน กาเย คตาย
กายารมฺมณาย สติยา, อิตฺถมฺภูตลกฺขเณ อิทํ กรณวจนํ. อชฺฌตฺตนฺติ อิธ
อชฺฌตฺตํ นาม นิยกชฺฌตฺตํ, ตสฺมา อตฺตนิ อตฺตสนฺตาเนติ อตฺโถ, อถ วา ยสฺมา
กมฺมฏฺฐานภูโต เกสาทิโก ทฺวตฺตึสโกฏฺฐาสสมุทาโย อิธ กาโยติ อธิปฺเปโต,
ตสฺมา อชฺฌตฺตนฺติ ปทสฺส โคจรชฺฌตฺตนฺติ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สูปฏฺฐิตายาติ
นิยกชฺฌตฺตภูเต โคจรชฺฌตฺตภูเต วา กาเย สุฏฺฐุ อุปฏฺฐิตาย. กา ปนายํ
สติ, ยา "อชฺฌตฺตํ สูปฏฺฐิตา"ติ วุตฺตา? ยฺวายํ ภควตา "อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย
เกสา โลมา"ติอาทินา ๑- อชฺฌตฺตเกสาทิโก ทฺวตฺตึสากาโร กาโย วุตฺโต, ตตฺถ
ยา ปฏิกูลมนสิการํ ปวตฺเตนฺตสฺส อุปจารปฺปนาวเสน กาเย อุปฏฺฐิตา สติ,
สา "กายคตาสตี"ติ วุจฺจติ. ยถา จายํ, เอวํ อานาปานจตุอิริยาปถสติสมฺปชญฺญานํ
วเสน อุทฺธุมาตกวินีลกาทิวเสน จ มนสิการํ ปวตฺเตนฺตสฺส ยถารหํ
อุปจารปฺปนาวเสน กาเย อุปฏฺฐิตา สติ "กายคตาสตี"ติ วุจฺจติ. อิธ ปน อชฺฌตฺตํ
กายคตา สติ ปฐวีอาทิกา จตสฺโส ธาตุโย สสมฺภารสงฺเขปาทีสุ จตูสุ เยน เกนจิ
เอเกนากาเรน ววตฺถเปตฺวา เตสํ อนิจฺจาทิลกฺขณสลฺลกฺขณวเสน อุปฏฺฐิตา
วิปสฺสนาสมฺปยุตฺตา สติ "กายคตา สตี"ติ อธิปฺเปตา. เถโร ปน ตถา วิปสฺสิตฺวา
อตฺตโน ผลสมาปตฺติเมว สมาปชฺชิตฺวา นิสีทิ. อิธาปิ คาถาย เอวํ อิมสฺส
อตฺถสฺส วิญฺญาตพฺพตา "น จายํ นิสชฺชา"ติอาทินา วุตฺตนยานุสาเรน
โยเชตพฺพา.
    เอตมตฺถนฺติ เอตํ เถรสฺส จตุธาตุววตฺถานมุเขน กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐาเนน
วิปสฺสนํ โอคาเหตฺวา ผลสมาปตฺติสมาปชฺชนสงฺขาตํ อตฺถํ วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ
อิมํ สติปฏฺฐานภาวนาย นิพฺพานาธิคมทีปกํ อุทานํ อุทาเนสิ.
@เชิงอรรถ:  ที.มหา. ๑๐/๓๗๗/๒๕๐-๑, ม.มู. ๑๒/๑๑๐/๗๙, ขุ.ขุ. ๒๕/๓/๒
    ตตฺถ สติ กายคตา อุปฏฺฐิตาติ ปุพฺเพ วุตฺตลกฺขณา สติ สทฺธาปุพฺพงฺคมานํ
สมาธิวีริยปญฺญานํ ยถาสกํ กิจฺจนิปฺผาทเนน สหายภาวํ อาปนฺนตฺตา
ปหีนปฏิปกฺขา ตโต เอว ติกฺขวิสทภูตา จ ยถาวุตฺตกายสํวรณวเสน จ
อวิปรีตสภาวํ สลฺลกฺเขนฺตี อุปคนฺตฺวา ฐิตา โหติ, เอเตน กายสงฺขาตานํ จตุนฺนํ
ธาตูนํ ตนฺนิสฺสิตานญฺจ อุปาทารูปานํ สลฺลกฺขณวเสน ปจฺจเย ววตฺถเปตฺวา
ตโต ปรํ เตสํ อนิจฺจาทิลกฺขณสลฺลกฺขณวเสน จ ปวตฺตํ ญาณปรมฺปราคตํ สตึ
ทสฺเสติ, สติสีเสน วา ตํสมฺปยุตฺตํ ปริญฺญาตฺตยปริยาปนฺนญาณปรมฺปรเมว
ทสฺเสติ. ฉสุ ผสฺสายตเนสุ สํวุโตติ ยถาวุตฺตาย กาเย อุปฏฺฐิตสฺสติตาย
สมนฺนาคโต จกฺขฺวาทีสุ ผสฺสสฺส การณภูเตสุ ฉสุ ทฺวาเรสุ กายานุปสฺสนาย
อภาวิตาย อุปฺปชฺชนารหานํ อภิชฺฌาทีนํ ๑- ตสฺสา ภาวิตตฺตา ญาณปฺปวตฺตึ
ปฏิเวเธนฺโต ๒- เต ปิทหนฺโต "ตตฺถ สํวุโต"ติ วุจฺจติ, เอเตน ญาณสํวรํ
ทสฺเสติ.
    สตฺตํ ภิกฺขุ สมาหิโตติ โส ภิกฺขุ เอวํ อุปฏฺฐิตสฺสติ สพฺพตฺถ จ สํวุโต
ปุถุตฺตารมฺมเณ จิตฺตํ อวิสฺสชฺเชตฺวา อนิจฺจาทิวเสน สมฺมสนฺโต วิปสฺสนํ
อุสฺสุกฺกาเปตฺวา ญาเณ ติกฺเข สูเร วหนฺเต วิปสฺสนาสมาธินา ตาว สตตํ
นิรนฺตรํ สมาหิโต อนุโลมญาณานนฺตรํ โคตฺรภุญาโณทยโต ปฏฺฐาย. ชญฺญา
นิพฺพานมตฺตโนติ อญฺเญสํ ปุถุชฺชนานํ สุปินนฺเตปิ อโคจรภาวโต อริยานํ ปน
ตสฺส ตสฺเสว อาเวณิกตฺตา อตฺตสทิสตฺตา จ "อตฺตา"ติ ลทฺธโวหารสฺส
มคฺคผลญาณสฺส สาติสยวิสยภาวโต ๓- เอกนฺตสุขาวหํ นิพฺพานํ อสงฺขตธาตุ
"อตฺตโน"ติ วุตฺตํ, ตํ นิพฺพานํ ชญฺญา ชาเนยฺย, มคฺคผลญาเณหิ
ปฏิวิชฺเฌยฺย, สจฺฉิกเรยฺยาติ อตฺโถ. เอเตน อริยานํ นิพฺพาเน อธิมุตฺตตํ ๔-
@เชิงอรรถ:  ม. อวิชฺชาทีนํ   สี. ปฏิเสเธนฺโต
@ สี. สาติยภาวโต   สี. วิมุตฺตตํ
ทสฺเสติ. อริยา หิ อธิจิตฺตปฺปวตฺติกาเลปิ เอกนฺเตเนว นิพฺพาเน
นินฺนโปณปพฺภารภาเวน วิหรนฺติ. เอตฺถ จ ยสฺส สติ กายคตา อุปฏฺฐิตา, โส ภิกฺขุ
ฉสุ ผสฺสายตเนสุ สํวุโต ตโต เอว สตตํ สมาหิโต อตฺตปจฺจกฺขกรเณน นิพฺพานํ
อตฺตโน ชาเนยฺยาติ เอวํ คาถาปทานํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพ. เอวํ
กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานมุเขน ยาว อรหตฺตา เอกสฺส ๑- ภิกฺขุโน นิยฺยานมคฺคํ ทสฺเสติ
ธมฺมราชา.
    อปโร นโย:- สติ กายคตา อุปฏฺฐิตาติ เอเตน กายานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ
ทสฺเสติ. ฉสุ ผสฺสายตเนสุ สํวุโตติ ผสฺโส อายตนํ การณํ เอเตสนฺติ
ผสฺสายตนานิ, เตสุ ผสฺสายตเนสุ. ผสฺสเหตุเกสุ ผสฺสปจฺจยา นิพฺพตฺเตสุ ฉสุ
จกฺขุสมฺผสฺสชาทิเวทยิเตสุ ตณฺหาทีนํ อปฺปวตฺติยา สํวุโต, เอเตน
เวทนานุปสฺสนาสติปฏฺฐานํ ทสฺเสติ. สตตํ ภิกฺขุ สมาหิโตติ สตตํ นิจฺจกาลํ นิรนฺตรํ
วิกฺเขปาภาวโต สมาหิโต ภิกฺขุ. โส จายํ อวิกฺเขโป สพฺพโส สติปฏฺฐานภาวนาย
มตฺถกปฺปตฺตาย โหติ. สมฺมสนฺโต หิ อตีตาทิเภทภินฺเนสุ ปญฺจุปาทานกฺขนฺเธสุ
อนวเสสโตว ปริคฺคเหตฺวา สมฺมสตีติ. เอเตน เสสสติปฏฺฐาเน ทสฺเสติ. ชญฺญา
นิพฺพานมตฺตโนติ เอวํ จตุสติปฏฺฐานภาวนํ มตฺถกํ ปาปตฺวา ฐิโต ภินฺนกิเลโส
ภิกฺขุ อตฺตโน กิเลสนิพฺพานํ ปจฺจเวกฺขณฺญาเณน สยเมว ชาเนยฺยาติ อตฺโถ.
    อถ วา สติ กายคตา อุปฏฺฐิตาติ อตฺตโน ปเรสญฺจ กายสฺส
ยถาสภาวปริญฺญาทีปเนน เถรสฺส สติเวปุลฺลปฺปตฺติ ทีปิตา. ฉสุ ผสฺสายตเนสุ สํวุโตติ
จกฺขฺวาทีสุ ฉสุ ทฺวาเรสุ อจฺจนฺตสํวรทีปเนน ฉสตฺตวิหาริวเสน ๒- เถรสฺส
สมฺปชญฺญปฺปกาสินี ปญฺญาเวปุลฺลปฺปตฺติ ทีปิตา. สตตํ ภิกฺขุ สมาหิโตติ
สมาปตฺติพหุลตาทสฺสเนน นวานุปุพฺพวิหารสมาปตฺติโย ทสฺสิตา. เอวมฺภูโต ปน
@เชิงอรรถ:  สี. เอตสฺส   สี. สนฺตวิหาราทิวเสน
ภิกฺขู ชญฺญา นิพฺพานมตฺตโนติ กตกิจฺจตฺตา อุตฺตริ กรณียาภาวโต เกวลํ
อตฺตโน อนุปาทิเสสนิพฺพานเมว ชาเนยฺย จินฺเตยฺย, อญฺญมฺปิ ตสฺส จินฺเตตพฺพํ
นตฺถีติ อธิปฺปาโย.
                       ปญฺจมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๒๐๐-๒๐๓. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=4481&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=4481&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=77              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2266              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2286              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2286              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]