บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๘. สุนฺทรีสุตฺตวณฺณนา [๓๘] อฏฺฐเม สกฺกโตติอาทีนํ ปทานํ อตฺโถ เหฏฺฐา วณฺณิโตเยว. อสหมานาติ น สหมานา, อุสูยนฺตาติ อตฺโถ. ภิกฺขุสํฆสฺส จ สกฺการํ อสหมานาติ สมฺพนฺโธ. สุนฺทรีติ ตสฺสา นามํ. สา กิร ตสฺมึ กาเล สพฺพปริพฺพาชิกาสุ อภิรูปา ทสฺสนียา ปาสาทิกา ปรมาย วณฺณโปกฺขรตาย สมนฺนาคตา, เตเนว สา "สุนฺทรี"ติ ปญฺญายิตฺถ. สา จ อนตีตโยพฺพนา อสญฺญตสมาจาราว โหติ, ตสฺมา เต สุนฺทรีปริพฺพาชิกํ ปาปกมฺเม อุยฺโยเชสุํ. เต หิ อญฺญติตฺถิยา พุทฺธุปฺปาทโต ปฏฺฐาย สยํ หตลาภสกฺการา เหฏฺฐา อกฺโกสสุตฺตวณฺณนายํ อาคตนเยน ภควโต ภิกฺขุสํฆสฺส จ อุฬารํ อปริมิตํ ลาภสกฺการํ ปวตฺตมานํ ทิสฺวา อิสฺสาปกตา เอกโต หุตฺวา สมฺมนฺตยึสุ:- มยํ สมณสฺส โคตมสฺส อุปฺปนฺนกาลโต ปฏฺฐาย นฏฺฐา หตลาภสกฺการา, น โน โกจิ อตฺถิภาวมฺปิ ชานาติ, กึ นิสฺสาย นุ โข โลโก สมเณ โคตเม อภิปฺปสนฺโน อุฬารํ สกฺการสมฺมานํ อุปเนตีติ? ตตฺเถโก อาห "อุจฺจากุลปฺปสุโต อสมฺภินฺนาย มหาสมฺมตปฺปเวณิยา ชาโต"ติ, อปโร "อภิชาติยํ ตสฺส อเนกานิ อจฺฉริยานิ ปาตุภูตานี"ติ, อญฺโญ "กาฬเทวิลํ วนฺทาเปตุํ อุปนีตสฺส ปาทา ปริวตฺติตฺวา ตสฺส ชฏาสุ ปติฏฺฐิตา"ติ, อปโร "วปฺปมงฺคลกาเล ชมฺพุจฺฉายาย สยาปิตสฺส วีติกฺกนฺเตปิ มชฺฌนฺหิเก ชมฺพุจฺฉายา อปริวตฺติตฺวา ฐิตา"ติ. อญฺโญ "อภิรูโป ทสฺสนีโย ปาสาทิโก รูปสมฺปตฺติยา"ติ, อปโร "ชิณฺณาตุรมตปพฺพชิตสงฺขาตนิมิตฺเต ทิสฺวา สํเวคชาโต อาคามินํ จกฺกวตฺติรชฺชํ ปหาย ปพฺพชิโต"ติ เอวํ อปริมาณกาเล สมฺภูตํ อนญฺญสาธารณํ ภควโต ปุญฺญญาณสมฺภารํ อุกฺกํสปารมิปฺปตฺตํ นิรุปมํ สลฺเลขปฺปฏิปทํ อนุตฺตรญฺจ ญาณปหานสมฺปทาทิพุทฺธานุภาวํ อชานนฺตา อตฺตนา ยถาทิฏฺฐํ ยถาสุตํ ธรมานํ ตํ ตํ ภควโต พหุมานการณํ กิตฺเตตฺวา อพหุมานการณํ ปริเยสิตฺวา อปสฺสนฺตา "เกน นุ โข การเณน มยํ สมณสฺส โคตมสฺส อยสํ อุปฺปาเทตฺวา ลาภสกฺการํ นาเสยฺยามา"ติ. เตสุ เอโก ติขิณมนฺตี ๑- เอวมาห "อมฺโภ อิมสฺมึ สตฺตโลเก มาตุคามสุเข อสตฺตสตฺตา นาม นตฺถิ, อยญฺจ สมโณ โคตโม อภิรูโป เทวสโม ตรุโณ, อตฺตโน สมรูปํ มาตุคามํ ลภิตฺวา สชฺเชยฺย. อถาปิ น สชฺเชยฺย, ชนสฺส ปน สงฺกิโย ภเวยฺย, หนฺท มยํ สุนฺทรีปริพฺพาชิกํ ตถา อุยฺโยเชม, ยถา สมณสฺส โคตมสฺส โคตมสฺส อยโส ปฐวิยํ ปตฺถเรยฺยา"ติ. ตํ สุตฺวา อิตเร "อิทํ สุฏฺฐุ ตยา จินฺติตํ, เอวํ หิ กเต สมโณ โคตโม อยสเกน อุปทฺทุโต สีสํ อุกฺขิปิตุํ อสกฺโกนฺโต เยน วา เตน วา ปลายิสฺสตี"ติ สพฺเพว เอกชฺฌาสยา หุตฺวา ตถา อยฺโยเชตุํ สุนฺทริยา สนฺติกํ @เชิงอรรถ: ๑ สี. ติขิณมติ อคมํสุ. สา เต ทิสฺวา "กึ ตุเมฺห เอกโต อาคตตฺถา"ติ อาห. ติตฺถิยา อนาลปนฺตา อารามปริยนฺเต ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเน นิสีทึสุ. สา ตตฺถ คนฺตฺวา ปุนปฺปุนํ อาลปนฺตี ปฏิวจนํ อลภิตฺวา กึ ตุมฺหากํ อปรชฺฌํ, กสฺมา เม ปฏิวจนํ น เทถาติ. ตถา หิ ปน ตฺวํ อเมฺห วิเหฐิยมาเน อชฺฌุเปกฺขสีติ, โก ตุเมฺห วิเหเฐตีติ. "กึ ปน ตฺวํ น ปสฺสสิ, สมณํ โคตมํ อเมฺห วิเหเฐตฺวา หตลาภสกฺกาเร กตฺวา วิจรนฺตนฺ"ติ วตฺวา "ตตฺถ มยา กึ กาตพฺพนฺ"ติ วุตฺเต "เตนหิ ตฺวํ อภิกฺขณํ เชตวนสมีปํ คนฺตฺวา มหาชนสฺส เอวญฺจ วเทยฺยาสี"ติ อาหํสุ. สาปิ "สาธู"ติ สมฺปฏิจฺฉิ. เตน วุตฺตํ "อญฺญติตฺถิยา ปริพฺพาชกา ภควโต สกฺการํ อสหมานา"ติอาทิ. ตตฺถ อุสฺสหสีติ สกฺโกสิ. อตฺถนฺติ หิตํ กิจฺจํ วา. กฺยาหนฺติ กึ อหํ. ยสฺมา เต ติตฺถิยา ตสฺสา อญฺญาตกาปิ สมานา ปพฺพชฺชาสมฺพนฺธมตฺเตน สงฺคณฺหิตุํ ญาตกา วิย หุตฺวา "อุสฺสหสิ ตฺวํ ภคินิ ญาตีนํ อตฺถํ กาตุนฺ"ติ อาหํสุ. ตสฺมา สาปิ มิคํ วลฺลิ วิย ปาเท ลคฺคา ชีวิตมฺปิ เม ปริจฺจตฺตํ ญาตีนํ อตฺถายาติ อาห. เตนหีติ "ยสฺมา ตฺวํ `ชีวิตมฺปิ เม ตุมฺหากํ อตฺถาย ปริจฺจตฺตนฺ'ติ วทสิ, ตฺวญฺจ ปฐมวเย ฐิตา อภิรูปา โสภคฺคปฺปตฺตา จ, ตสฺมา ยถา ตํ นิสฺสาย สมณสฺส โคตมสฺส อยโส อุปฺปชฺชิสฺสติ, ตถา กเรยฺยาสี"ติ วตฺวา "อภิกฺขณํ เชตวนํ คจฺฉาหี"ติ อุยฺโยเชสุํ. สาปิ โข พาลา กกจทนฺตปนฺติยํ ปุปฺผาวลิกีฬํ กีฬิตุกามา วิย, ปภินฺนมทํ จณฺฑหตฺถึ โสณฺฑาย ปรามสนฺตี วิย, นลาเฏน มจฺจุํ คณฺหนฺตี วิย ติตฺถิยานํ วจนํ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา มาลาคนฺธวิเลปนตมฺพูลมุขวาสาทีนิ คเหตฺวา มหาชนสฺส สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา นครํ ปวิสนกาเล เชตวนาภิมุขี คจฺฉนฺตี "กหํ คจฺฉสี"ติ จ ปุฏฺฐา "สมณสฺส โคตมสฺส สนฺติกํ, อหํ หิ เตน สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสามี"ติ วตฺวา อญฺญตรสฺมึ ติตฺถิยาราเม วสิตฺวา ปาโตว เชตวนมคฺคํ โอตริตฺวา นคราภิมุขี อาคจฺฉนฺตี "กึ สุนฺทริ กหํ คตาสี"ติ จ ปุฏฺฐา "สมเณน โคตเมน สทฺธึ เอกคนฺธกุฏิยํ วสิตฺวา ตํ กิเลสรติยา รมาเปตฺวา อาคตามฺหี"ติ วทติ. เตน วุตฺตํ "เอวํ อยฺยาติ โข สุนฺทรี ปริพฺพาชิกา เตสํ อญฺญติตฺถิยานํ ปริพฺพาชกานํ ปฏิสฺสุตฺวา อภิกฺขณํ เชตวนํ อคมาสี"ติ. ติตฺถิยา กติปาหสฺส อจฺจเยน ธุตฺตานํ กหาปเณ ทตฺวา "คจฺฉถ, สุนฺทรํ มาเรตฺวา สมณสฺส โคตมสฺส คนฺธกุฏิยา อวิทูเร มาลากจวรนฺตเร นิกฺขิปิตฺวา เอถา"ติ วทึสุ. เต ตถา อกํสุ. ตโต ติตฺถิยา "สุนฺทรึ น ปสฺสามา"ติ โกลาหลํ กตฺวา รญฺโญ อาโรเจตฺวา "กตฺถ ปน ตุเมฺห ปริสงฺกถา"ติ รญฺญา วุตฺตา อิเมสุ ทิวเสสุ วสติ, ตตฺถสฺสา ปวตฺตึ น ชานามาติ. "เตนหิ คจฺฉถ, นํ ตตฺถ วิจินถา"ติ รญฺญา อนุญฺญาตา อตฺตโน อุปฏฺฐาเก คเหตฺวา เชตวนํ คนฺตฺวา วิจินนฺตา วิย หุตฺวา มาลากจวรํ วิยูหิตฺวา ตสฺสา สรีรํ มญฺจกํ อาโรเปตฺวา "สมณสฺส โคตมสฺส สาวกา `สตฺถารา กตํ ปาปกมฺมํ ปฏิจฺฉาเทสฺสามา'ติ สุนฺทรึ มาเรตฺวา มาลากจวรนฺตเร นิกฺขิปึสู"ติ รญฺโญ อาโรเจสุํ. ราชาปิ อนุปปริกฺขิตฺวาว "เตนหิ คจฺฉถ, นครํ อาหิณฺฑถา"ติ อาห. เต นครวีถีสุ "ปสฺสถ สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ กมฺมนฺ"ติอาทีนิ วทนฺตา วิจริตฺวา ปุน รญฺโญ นิเวสนทฺวารํ อคมํสุ. ราชา สุนฺทริยา สรีรํ อามกสุสาเน อฏฺฏกํ อาโรเปตฺวา รกฺขาเปสิ. สาวตฺถิวาสิโน ฐเปตฺวา อริยสาวเก เยภุยฺเยน "ปสฺสถ สมณานํ สกฺยปุตฺติยานํ กมฺมนฺ"ติอาทีนิ วตฺวา อนฺโตนคเร พหินคเร จ ภิกฺขู อกฺโกสนฺตา วิจรึสุ. เตน วุตฺตํ "ยทา เต อญฺญึสุ อญฺญติตฺถิยา ๑- ปริพฺพาชกา `โวทิฏฺฐา โข สุนฺทรี'ติ"อาทิ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ติตฺถิยา ตตฺถ อญฺญึสูติ ชานึสุ. โวทิฏฺฐาติ พฺยปทิฏฺฐา, เชตวนํ อาคจฺฉนฺตี จ คจฺฉนฺตี จ วิเสสโต ทิฏฺฐา, พหุลํ ทิฏฺฐาติ อตฺโถ. ปริกฺขากูเปติ ทีฆิกาวาเฏ. ยา สา มหาราช สุนฺทรีติ มหาราช ยา สา อิมสฺมึ นคเร รูปสุนฺทรตาย "สุนฺทรี"ติ ปากฏา อภิญฺญาตา ปริพฺพาชิกา. สา โน น ทิสฺสตีติ สา อมฺหากํ จกฺขุ วิย ชีวิตํ วิย จ ปิยายิตพฺพา, อิทานิ น ทิสฺสติ. ยถานิกฺขิตฺตนฺติ ปุริเส อาณาเปตฺวา มาลากจวรนฺตเร อตฺตนา ยถาฐปิตํ. "ยถานิขาตนฺ"ติปิ ปาโฐ, ปฐวิยํ นิขาตปฺปการนฺติ อตฺโถ. รถิยาย รถิยนฺติ วีถิโต วีถึ. วีถีติ หิ วินิวิชฺฌนกรจฺฉา. สิงฺฆาฏกนฺติ ติโกณรจฺฉา. อลชฺชิโนติ น ลชฺชิโน, ปาปชิคุจฺฉาวิรหิตาติ ๑- อตฺโถ. ทุสฺสีลาติ นิสฺสีลา. ปาปธมฺมาติ ลามกสภาวา นิหีนาจารา. มุสาวาทิโนติ ทุสฺสีลา สมานา "สีลวนฺโต มยนฺ"ติ อลิกวาทิตาย มุสาวาทิโน. อพฺรหฺมจาริโนติ "เมถุนปฏิเสวิตาย อเสฏฺฐจาริโน อิเม หิ นามา"ติ หีเฬนฺตา วทนฺติ. ธมฺมจาริโนติ กุสลธมฺมจาริโน. สมจาริโนติ กายกมฺมาทิสมจาริโน. กลฺยาณธมฺมาติ สุนฺทรสภาวา, ปฏิชานิสฺสนฺติ นามาติ สมฺพนฺโธ. นามสทฺทโยเคน หิ เอตฺถ ปฏิชานิสฺสนฺตีติ อนาคตกาลวจนํ. สามญฺญนฺติ สมณภาโว สมิตปาปตา. พฺรหฺมญฺญนฺติ เสฏฺฐภาโว พาหิตปาปตา. กุโตติ เกน การเณน. อปคตาติ อเปตา ปริภฏฺฐา. ปุริสกิจฺจนฺติ เมถุนปฏิเสวนํ สนฺธาย วทนฺติ. อถ ภิกฺขู ตํ ปวตฺตึ ภควโต อาโรเจสุํ. สตฺถา "เตนหิ ภิกฺขเว ตุเมฺหปิ เต มนุสฺเส อิมาย คาถาย ปฏิโจเทถา"ติ วตฺวา "อภูตวาที"ติ คาถมาห. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "อถ โข สมฺพหุลา ฯเปฯ นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถาติ ตตถ เนโส ภิกฺขเว สทฺโท จีรํ ภวิสฺสตีติ อิทํ สตฺถา ตสฺส อยสสฺส นิปฺผตฺตึ สพฺพญฺญุตญาเณน ชานิตฺวา ภิกฺขู สมสฺสาเสนฺโต อาห. @เชิงอรรถ: ๑ สี. ปาปํ อชิคุจฺฉนฺตาติ คาถายํ อภูตวาทีติ ปรสฺส โทสํ อทิสฺวาว มุสาวาทํ กตฺวา อภูเตน อตจฺเฉน ปรํ อพฺภาจิกฺขนฺโต. โย วาปิ กตฺวาติ โย วา ปน ปาปกมฺมํ กตฺวา "นาหํ เอตํ กโรมี"ติ อาห. เปจฺจ สมา ภวนฺตีติ เต อุโภปิ ชนา อิโต ปรโลกํ คนฺตฺวา นิรยูปคมเนน คติยา สมา ภวนฺติ. คติเยว หิ เนสํ ปริจฺฉินฺนา, อายุ ปน อปริจฺฉินฺนํ. ๑- พหุกํ หิ ปาปํ กตฺวา จิรํ นิรเย ปจติ, ปริตฺตกํ กตฺวา อปฺปมตฺตกเมว กาลํ ปจติ. ยสฺมา ปน เนสํ อุภินฺนมฺปิ ลามกเมว กมฺมํ, เตน วุตฺตํ นิหีนกมฺมา มนุชา ปรตฺถาติ. "ปรตฺถา"ติ ปน ปทสฺส ปุรโต "เปจฺจา"ติ ปเทน สมฺพนฺโธ, เปจฺจ ปรตฺถ อิโต คนฺตฺวา เต นิหีนกมฺมา ปรโลเก สมา ภวนฺตีติ อตฺโถ. ปริยาปุณิตฺวาติ อุคฺคเหตฺวา. อการกาติ อปราธสฺส น การกา. นยิเมหิ กตนฺติ เอวํ กิร เนสํ อโหสิ:- อิเมหิ สมเณหิ สกฺยปุตฺติเยหิ อทฺธา ตํ ปาปกมฺมํ น กตํ, ยํ อญฺญติตฺถิยา อุคฺโฆเสตฺวา สกลนครํ อาหิณฺฑึสุ, ยสฺมา อิเม อเมฺหสุ เอวํ อสพฺภาหิ ผรุสาหิ วาจาหิ อพฺภาจิกฺขนฺเตสุปิ น กิญฺจิ วิการํ ทสฺเสนฺติ, ขนฺติโสรจฺจญฺจ น วิชหนฺติ, เกวลมฺปน "อภูตวาที นิรยํ อุเปตี"ติ ธมฺมเยว วทนฺตา สปนฺติเยว, อิเม สมณา สกฺยปุตฺติยา อเมฺห อนุปธาเรตฺวา อพฺภาจิกฺขนฺเต สปนฺติ, สปถํ กโรนฺตา วิย ๒- วทนฺตีติ. อถ วา "โย วาปิ กตฺวา `น กโรมี'ติ จาหา"ติ วทนฺตา สปนฺติ, อตฺตโน อการกภาวํ โพเธตุํ อมฺหากํ สปถํ กโรนฺติ อิเมติ อตฺโถ. เตสํ หิ มนุสฺสานํ ภควตา ภาสิตคาถาย สวนสมนฺนตรเมว พุทฺธานุภาเวน สารชฺชํ โอกฺกมิ, สํเวโค อุปฺปชฺชิ "นยิทํ อเมฺหหิ ปจฺจกฺขโต ทิฏฺฐํ, สุตํ นาม ตถาปิ โหติ, อญฺญถาปิ โหติ, เอเต จ อญฺญติตฺถิยา @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อายู ปน อปริจฺฉินฺนา ๒ สี.,ก. สาปํ เทนฺตา อิเมสํ อนตฺถกามา อหิตกามา, ตสฺมา เต สทฺธาย นยิทํ อเมฺหหิ วตฺตพฺพํ, ทุชฺชานา หิ สมณา"ติ. เต ตโต ปฏฺฐาย ตโต โอรมึสุ. ราชาปิ เยหิ สุนฺทรี มาริตา, เตสํ ชานนตฺถํ ปุริเส อาณาเปสิ. อถ เต ธุตฺตา เตหิ กหาปเณหิ สุรํ ปิวนฺตา อญฺญมญฺญํ กลหํ กรึสุ. เตสุ หิ เอโก เอกํ อาห "ตฺวํ สุนฺทรึ เอกปฺปหาเรน มาเรตฺวา มาลากจวรนฺตเร ขิปิตฺวา ตโต ลทฺธกหาปเณหิ สุรํ ปิวสิ, โหตุ โหตู"ติ. ราชปุริสา ตํ สุตฺวา เต ธุตฺเต คเหตฺวา รญฺโญ ทสฺเสสุํ. ราชา "ตุเมฺหหิ สา มาริตา"ติ เต ธุตฺเต ปุจฺฉิ. อาม เทวาติ. เกหิ มาราปิตาติ. อญฺญติตฺถิเยหิ เทวาติ. ราชา ติตฺถิเยหิ ปกฺโกสาเปตฺวา ตมตฺถํ ปฏิชานาเปตฺวา "อยํ สุนฺทรี ตสฺส สมณสฺส อวณฺณํ อาโรเปตุกาเมหิ อเมฺหหิ มาราปิตา, เนว โคตมสฺส, น โคตมสาวกานํ โทโส อตฺถิ, อมฺหากเมว โทโสติ เอวํ วทนฺตา นครํ อาหิณฺฑถา"ติ อาณาเปสิ. เต ตถา อกํสุ. มหาชโน สมฺมเทว สทฺทหิ. ติตฺถิยานํ ธิกฺการํ อกาสิ, ติตฺถิยา มนุสฺสวธทณฺฑํ ปาปุณึสุ. ตโต ปฏฺฐาย พุทฺธสฺส ภิกฺขุสํฆสฺส จ ภิยฺโยโส มตฺตาย สกฺการสมฺมาโน มหา อโหสิ. ภิกฺขู อจฺฉริยพฺภุตจิตฺตชาตา ๑- ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา อตฺตมนา ปเวเทสุํ. ๑- เตน วุตฺตํ "อถ โข สมฺพหุลา ภิกฺขู ฯเปฯ อนฺตรหิโต ภนฺเต โส สทฺโท"ติ. กสฺมา ปน ภควา "ติตฺถิยานํ อิทํ กมฺมนฺ"ติ ภิกฺขูนํ นาโรเจสิ อริยานํ ตาว อาโรจเนน ปโยชนํ นตฺถิ, ปุถุชฺชเนสุ ปน "เย น สทฺทเหยฺยุํ, เตสํ ตํ ทีฆรตฺตํ อหิตาย ทุกฺขาย สํวตฺเตยฺยา"ติ นาโรเจสิ. อปิเจตํ พุทฺธานํ อนาจิณฺณํ, ยํ อนาคตสฺส อีทิสสฺส วตฺถุสฺส อาจิกฺขนํ. ปรานุทฺเทสิกเมว หิ ภควา สงฺกิเลสปกฺขํ วิภาเวติ, กมฺมญฺจ กโตกาสํ น สกฺกา นิวตฺเตตุนฺติ อพฺภกฺขานํ ตนฺนิมิตฺตญฺจ ภควา อชฺฌุเปกฺขนฺโต นิสีทิ. วุตฺตเญฺหตํ:- @เชิงอรรถ: ๑-๑ ก. ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อตฺตโน ปีตึ ปฏิเวเทสุํ "น อนฺตลิเข น สมุทฺทมชฺเฌ น ปพฺพตานํ วิวรํ ปวิสฺส น วิชฺชตี โส ชคติปฺปเทโส ยตฺรฏฺฐิโต ๑- มุจฺเจยฺย ปาปกมฺมา"ติ. ๒- เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ มมฺมจฺเฉทนวเสนาปิ พาลชเนหิ ปวตฺติตํ ทุรุตฺตวจนํ ขนฺติ พลสมนฺนาคตสฺส ธีรสฺส ทุตฺติติกฺขา นาม นตฺถีติ อิมมตฺถํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ อิมํ อธิวาสนกฺขนฺติพลวิภาวนํ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ ตุทนฺติ วาจาย ชนา อสญฺญตา, สเรหิ สงฺคามคตํว กุญฺชรนฺติ กายิกสํวราทีสุ กสฺสจิปิ สํวรสฺส อภาเวน อสญฺญตา อวินีตา พาลชนา สเรหิ สายเกหิ สงฺคามคตํ ยุทฺธคตํ กุญฺชรํว หตฺถินาคํ ปฏิโยธา วิย วาจาสตฺตีหิ ตุทนฺติ วิชฺฌนฺติ, อยํ เตสํ เตสํ สภาโว. สุตฺวาน วากฺยํ ผรุสํ อุทีริตํ, อธิวาสเย ภิกฺขุ อทุฏฺฐจิตฺโตติ ตมฺปน เตหิ พาลชเนหิ อุทีริตํ ภาสิตํ มมฺมฆฏฺฏนวเสน ปวตฺติตํ ผรุสํ วากฺยํ วจนํ อภูตํ ภูตโต นิพฺเพเฐนฺโต มม กกจูปโมวาทํ ๓- อนุสฺสรนฺโต อีสกมฺปิ อทุฏฺฐจิตฺโต หุตฺวา "สํสารสภาโว เอโส"ติ สํสาเร ภยํ อิกฺขณสีโล ภิกฺขุ อธิวาสเย, อธิวาสนกฺขนฺติยํ ฐตฺวา ขเมยฺยาติ อตฺโถ. เอตฺถาห:- กิมฺปน ตํ กมฺมํ, ยํ อปริมาณกาลํ สกฺกจฺจํ อุปจิตวิปุลปุญฺญสมฺภาโร สตฺถา เอวํ ทารุณํ อภูตพฺภกฺขานํ ปาปุณีติ วุจฺจเต:- อยํ โส ภควา โพธิสตฺตภูโต อตีตชาติยํ มุนาฬิ นาม ธุตฺโต หุตฺวา ปาปชนเสวี อโยนิโสมนสิการพหุโล วิจรติ. โส เอกทิวสํ สุรภึ นาม ปจฺเจกสมฺพุทฺธํ นครํ ปิณฺฑาย ปวิสิตุํ จีวรํ ปารุปนฺตํ ปสฺสิ. ตสฺมิญฺจ สมเย อญฺญตรา อิตฺถี ตสฺส อวิทูเรน คจฺฉติ. ธุตฺโต "อพฺรหฺมจารี อยํ สมโณ"ติ อพฺภาจิกฺขิ. โส เตน กมฺเมน @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ยตฺถฏฺฐิโต ๒ ขุ.ธ. ๒๕/๑๒๗/๓๙ ๓ ม.มู. ๑๒/๒๒๒/๑๘๗ พหูนิ วสฺสสตสหสฺสานิ นิรเย ปจิตฺวา ตสฺเสว กมฺมสฺส วิปากาวเสเสน อิทานิ พุทฺโธ หุตฺวาปิ สุนฺทริยา การณา อภูตพฺภกฺขานํ ปาปุณิ. ยถา เจตํ, เอวํ จิญฺจมาณวิกาทีนํ วิการกิตฺถีนํ ภควโต อพฺภกฺขานาทีนิ ทุกฺขานิ ปตฺตานิ, สพฺพานิ ปุพฺเพ กตสฺส กมฺมสฺส วิปากาวเสสานิ, ยานิ "กมฺมานิ ปิโลติกานี"ติ ๑- วุจฺจนฺติ. วุตฺตเญฺหตํ อปทาเน ๒- :- "อโนตตฺตสราสนฺเน รมณีเย สิลาตเล นานารตนปชฺโชเต นานาคนฺธวนนฺตเร. มหตา ภิกฺขุสํเฆน ปเรโต ๓- โลกนายโก อาสีโน พฺยากรี ตตฺถ ปุพฺพกมฺมานิ อตฺตโน. สุณาถ ภิกฺขโว มยฺหํ ยํ กมฺมํ ปกตํ มยา ปิโลติกสฺส กมฺมสฺส พุทฺธตฺเตปิ วิปจฺจติ. #[๑] มุนาฬิ นามหํ ธุตฺโต ปุพฺเพ อญฺญาสุ ชาติสุ ปจฺเจกพุทฺธํ สุรภึ อพฺภาจิกฺขึ อทูสกํ. เตน กมฺมวิปาเกน นิรเย สํสรึ จิรํ พหู วสฺสสหสฺสานิ ทุกฺขํ เวเทมิ เวทนํ. เตน กมฺมาวเสเสน อิธ ปจฺฉิมเก ภเว อพฺภกฺขานํ มยา ลทฺธํ สุนฺทริกาย การณา. #[๒] สพฺพาภิภุสฺส ๔- พุทฺธสฺส นนฺโท นามาสิ สาวโก ตํ อพฺภกฺขาย นิรเย จิรํ สํสริตํ มยา. ทส วสฺสสหสฺสานิ นิรเย สํสรึ จิรํ มนุสฺสภาวํ ๕- ลทฺธาหํ อพฺภกฺขานํ พหุํ ลภึ. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. "กมฺมปิโลติกานี"ติ. ๒ ขุ.อป. ๓๒/๖๔ อาทิ/๔๑๗ @๓ สี.,ก. อุเปโต ๔ ก. สพฺพาภิรุสฺส ๕ สี. มนุสฺสเทหํ เตน กมฺมาวเสเสน จิญฺจมาณวิกา มมํ อพฺภาจิกฺขิ อภูเตน ชนกายสฺส อคฺคโต. ๑- #[๓] พฺราหฺมโณ สุตวา อาสึ อหํ สกฺกตปูชิโต มหาวเน ปญฺจสเต มนฺเต วาเจมิ มาณเว. ตตฺถาคโต อิสี ภีโม ปญฺจาภิญฺโญ มหิทฺธิโก ตญฺจาหํ อาคตํ ทิสฺวา อพฺภาจิกฺขึ อทูสกํ. ตโตหํ อวจํ สิสฺเส กามโภคี อยํ อิสิ มยฺหมฺปิ ภาสมานสฺส อนุโมทึสุ มาณวา. ตโต มาณวกา สพฺเพ ภิกฺขมานํ กุเล กุเล มหาชนสฺส อาหํสุ กามโภคี อยํ อิสิ. เตน กมฺมวิปาเกน ปญฺจ ภิกฺขุสตา อิเม อพฺภกฺขานํ ลภุํ สพฺเพ สุนฺทริกาย การณา. #[๔] เวมาตุภาติกํ ปุพฺเพ ธนเหตุ หนึ อหํ ปกฺขิปึ คิริทุคฺคสฺมึ สิลาย จ อปึสยึ. เตน กมฺมวิปาเกน เทวทตฺโต สีลํ ขิปิ องฺคุฏฺฐํ ปึสยี ปาเท มม ปาสาณสกฺขรา. #[๕] ปุเรหํ ทารโก หุตฺวา กีฬมาโน มหาปเถ ปจฺเจกพุทฺธํ ทิสฺวาน มคฺเค สกลิกํ ขิปึ. ๒- เตน กมฺมวิปาเกน อิธ ปจฺฉิมเก ภเว วธตฺถํ ๓- มํ เทวทตฺโต อภิมาเร ปโยชยิ. @เชิงอรรถ: ๑ ก. เปกฺขโต ๒ ก. ทหึ ๓ สี.,ม. อทุฏฺฐํ #[๖] หตฺถาโรโห ปุเร อาสึ ปจฺเจกมุนิมุตฺตมํ ปิณฺฑาย วิจรนฺตํ ตํ อาสาเทสึ คเชนหํ. เตน กมฺมวิปาเกน ภนฺโต นาฬาคิรี คโช คิริพฺพเช ปุรวเร ทารุโณ สมุปาคมิ. #[๗] ราชาหํ ขตฺติโย ๑- อาสึ สตฺติยา ปุริเส หนึ เตน กมฺมวิปาเกน นิรเย ปจฺจิสํ ภุสํ. กมฺมุโน ตสฺส เสเสน โสทานิ สกลํ มม ปาเท ฉวึ ปกปฺเปสิ ๒- น หิ กมฺมํ วินสฺสติ. #[๘] อหํ เกวฏฺฏคามสฺมึ อหุํ เกวฏฺฏทารโก มจฺฉเก ฆาติเต ทิสฺวา ชนยึ โสมนสฺสกํ. เตน กมฺมวิปาเกน สีสทุกฺขํ อหู มม สกฺยา จ สพฺเพ หญฺญึสุ ยทา หนิ วิฏฏูโภ. ๓- #[๙] ผุสฺสสฺสาหํ ปาวจเน สาวเก ปริภาสยึ ยวํ ขาทถ ภุญฺชถ มา จ ภุญฺชถ สาลิโย. เตน กมฺมวิปาเกน เตมาสํ ขาทิตํ ยวํ นิมนฺติโต พฺราหฺมเณน เวรญฺชายํ วสึ ตทา. #[๑๐] นิพฺพุทฺเธ วตฺตมานมฺหิ มลฺลปุตฺตํ นิเหฐยึ ๔- เตน กมฺมวิปาเน ปิฏฺฐิทุกฺขํ อหู มม. #[๑๑] ติกิจฺฉโก อหํ อาสึ เสฏฺฐิปุตฺตํ วิเรจยึ เตน กมฺมวิปาเกน โหติ ปกฺขนฺทิกา มม. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปตฺถิโว ๒ สี.,ก. วินาเสสิ @๓ สี.,ก. วิฑูฑโภ ๔ สี. มลฺลยุทฺธํ นิโยชยึ, ก. มลฺลปุตฺตํ นิเสธยํ #[๑๒] อวจาหํ โชติปาโล กสฺสปํ สุคตํ ตทา กุโต นุ โพธิ มุณฺฑสฺส โพธิ ปรมทุลฺลภา. เตน กมฺมวิปาเกน อจรึ ๑- ทุกฺกรํ พหุํ ฉพฺพสฺสานุรุเวลายํ ตโต โพธึ อปาปุณึ. นาหํ เอเตน มคฺเคน ปาปุณึ โพธิมุตฺตมํ กุมฺมคฺเคน คเวสิสฺสํ ปุพฺพกมฺเมน วาริโต. ปุญฺญปาปปริกฺขีโณ สพฺพสนฺตาปวชฺชิโต อโสโก อนุปายาโส นิพฺพายิสฺสมนาสโว. เอวํ ชิโน วิยากาสิ ภิกฺขุสํฆสฺส อคฺคโต สพฺพาภิญฺญาพลปฺปตฺโต อโนตตฺตมหาสเร"ติ. อฏฺฐมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -----------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๒๗๓-๒๘๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=6117&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=6117&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=102 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=2741 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=2814 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=2814 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]