อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อุ.อ. (ปรมตฺถที.)

                            ๗. จูฬวคฺค
                     ๑. ปมลกุณฺฏกภทฺทิยสุตฺตวณฺณนา
    [๖๑] จูฬวคฺคสฺส ปเม ลกุณฺฏกภทฺทิยนฺติ เอตฺถ ภทฺทิโยติ ตสฺส
อายสฺมโต นามํ, กายสฺส ปน รสฺสตฺตา "ลกุณฺฏกภทฺทิโย"ติ นํ สญฺชานนฺติ.
โส กิร สาวตฺถิวาสี กุลปุตฺโต มหทฺธโน มหาโภโค รูเปน อปาสาทิโก
ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก โอโกฏิมโก. โส เอกทิวสํ สตฺถริ เชตวเน วิหรนฺเต
อุปาสเกหิ สทฺธึ วิหารํ คนฺตฺวา ธมฺมเทสนํ สุตฺวา ปฏิลทฺธสทฺโธ ปพฺพชิตฺวา
ลทฺธูปสมฺปโท สตฺถุ สนฺติเก กมฺมฏฺานํ คเหตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต
โสตาปตฺติผลํ ปาปุณิ. ตทา เสกฺขา ภิกฺขู เยภุยฺเยน อายสฺมนฺตํ สาริปุตฺตํ
อุปสงฺกมิตฺวา อุปริมคฺคตฺถาย กมฺมฏฺานํ ยาจนฺติ, ธมฺมเทสนํ ยาจนฺติ, ปญฺหํ
ปุจฺฉนฺติ. โส เตสํ อธิปฺปายํ ปูเรนฺโต กมฺมฏฺานํ อาจิกฺขติ, ธมฺมํ เทเสติ,
ปญฺหํ วิสฺสชฺเชติ. เต ฆเฏนฺตา วายมนฺตา อปฺเปกจฺเจ สกทาคามิผลํ,
อปฺเปกจฺเจ อนาคามิผลํ, อปฺเปกจฺเจ อรหตฺตผลํ, ๑- อปฺเปกจฺเจ ติสฺโส วิชฺชา,
อปฺเปกจฺเจ ฉฬภิญฺา อปฺเปกจฺเจ จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา อธิคจฺฉนฺติ.
เต ทิสฺวา ลกุณฺฏกภทฺทิโยปิ เสกฺโข สมาโน กาลํ ตฺวา อตฺตโน
จิตฺตกลฺลตญฺจ สลฺเลขญฺจ ปจฺจเวกฺขิตฺวา ๒- ธมฺมเสนาปตึ อุปสงฺกมิตฺวา
กตปฏิสนฺถาโร สมฺโมทมาโน ธมฺมเทสนํ ยาจิ. โสปิสฺส อชฺฌาสยานุรูปํ ธมฺมํ ๓-
กเถสิ. เตน วุตฺตํ "เตน โข ปน สมเยน อายสฺมา สาริปุตฺโต อายสฺมนฺตํ
ลกุณฺฏกภทฺทิยํ อเนกปริยาเยน ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสตี"ติอาทิ.
    ตตฺถ อเนกปริยาเยนาติ "อิติปิ ปญฺจกฺขนฺธา อนิจฺจา, อิติปิ ทุกฺขา,
อิติปิ อนตฺตา"ติ เอวํ อเนเกหิ การเณหิ. ธมฺมิยา กถายาติ ปญฺจนฺนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อรหตฺตํ  ๒ สี.,ก. สลฺลกฺเขตฺวา  ๓ ฉ.ม. อชฺฌาสยสฺส อนุรูปํ กถํ
อุปาทานกฺขนฺธานํ อุทยพฺพยาทิปกาสนิยา ธมฺมิยา กถาย. สนฺทสฺเสตีติ ตานิเยว
อนิจฺจาทีนิ ลกฺขณานิ อุทยพฺพยาทิเก จ สมฺมา ทสฺเสติ, หตฺเถน คเหตฺวา
วิย ปจฺจกฺขโต ทสฺเสติ. สมาทเปตีติ ตตฺถ ลกฺขณารมฺมณิกวิปสฺสนํ สมฺมา
อาทเปติ, ยถา วีถิปฏิปนฺนา หุตฺวา ปวตฺตติ, เอวํ คณฺหาเปติ. สมุตฺเตเชตีติ
วิปสฺสนาย อารทฺธาย สงฺขารานํ อุทยพฺพยาทีสุ ๑- อุปฏฺหนฺเตสุ ยถากาลํ
ปคฺคหนิคฺคหสมุเปกฺขเณหิ โพชฺฌงฺคานํ อนุปวตฺตเนน ภาวนํ มชฺฌิมํ วีถึ
โอตาเรตฺวา ยถา วิปสฺสนาาณํ สูรํ ปสนฺนํ หุตฺวา วหติ, เอวํ อินฺทฺริยานํ
วิสทภาวกรเณน วิปสฺสนาจิตฺตํ สมฺมา อุตฺเตเชติ, วิสทาปนวเสน ๒- โวทเปติ.
สมฺปหํเสตีติ ตถา ปวตฺติยมานาย วิปสฺสนาย สมปฺปวตฺตภาวนาวเสน เจว
อุปริลทฺธพฺพภาวนาพเลน จ จิตฺตํ สมฺมา ปหํเสติ,  ลทฺธสฺสาทวเสน วา สุฏฺุ
โตเสติ. อนุปาทาย อาสเวหิ จิตฺตํ วิมุจฺจีติ ยถา ยถา ธมฺมเสนาปติ ธมฺมํ
เทเสติ, ตถา ตถา ตถลกฺขณํ ๓- วิปสฺสนฺตสฺส เถรสฺส จ เทสนานุภาเวน,
อตฺตโน จ อุปนิสฺสยสมฺปตฺติยา าณสฺส ปริปากํ คตตฺตา เทสนานุสาเรน
าเณ ๔- อนุปฺปวตฺตนฺเต ๕- กามาสวาทีสุ กญฺจิ อาสวํ อคฺคเหตฺวา มคฺคปฏิปาฏิยาว
อนวเสสโต จิตฺตํ วิมุจฺจิ. อรหตฺตผลํ สจฺฉากาสีติ อตฺโถ.
    เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อายสฺมโต ลกุณฺฏกภทฺทิยสฺส อญฺาราธนสงฺขาตํ
อตฺถํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา ตทตฺถทีปนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ.
    ตตฺถ อุทฺธนฺติ รูปธาตุยา จ อรูปธาตุยา จ. อโธติ กามธาตุยา. สพฺพธีติ
สพฺพสฺมิมฺปิ สงฺขารคเต. วิปฺปมุตฺโตติ ปุพฺพภาเค วิกฺขมฺภนวิมุตฺติยา อปรภาเค
สมุจฺเฉทปฏิปฺปสฺสทฺธิวิมุตฺตีหิ สพฺพปฺปกาเรน วิมุตฺโต. เอตฺถ จ อุทฺธํ
วิปฺปมุตฺโตติ เอเตน ปญฺจุทฺธมฺภาคิยสํโยชนปฺปหานํ ทสฺเสติ. อโธ วิปฺปมุตฺโตติ
เอเตน ปญฺโจรมฺภาคิยสํโยชนปฺปหานํ. สพฺพธิ วิปฺปมุตฺโตติ เอเตน
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อุทยพฺพเยสุ  ๒ ก. นิสาทนวเสน  ๓ ก. ยถาลกฺขณํ
@๔ ก. าณํ  ๕ ก. ปจตฺเตนฺตสฺส
อวสิฏฺสพฺพากุสลปฺปหานํ ทสฺเสติ. อถ วา อุทฺธนฺติ อนาคตกาลคฺคหณํ. อโธติ
อตีตกาลคฺคหณํ. อุภยคฺคหเณเนว ตทุภยปฏิสํยุตฺตตฺตา ปจฺจุปฺปนฺโน อทฺธา
คหิโต โหติ, ตตฺถ อนาคตกาลคฺคหเณน อนาคตกฺขนฺธายตนธาตุโย คหิตา.
เสสปเทสุปิ เอเสว นโย. สพฺพธีติ กามเภทาทิเก สพฺพสฺมึ ภเว. อิทํ วุตฺตํ โหติ:-
อนาคโต อตีโต ปจฺจุปฺปนฺโนติ เอวํ  ติยทฺธสงฺคหิเต สพฺพสฺมึ ภเว วิปฺปมุตฺโตติ.
    อยมหมสฺมีติ อนานุปสฺสีติ โย เอวํ วิปฺปมุตฺโต, โส รูปเวทนาทีสุ
"อยํ นาม ธมฺโม อหมสฺมี"ติ ทิฏฺิมานมญฺนาวเสน เอวํ นานุปสฺสติ. ตสฺส
ตถา ทสฺสเน การณํ นตฺถีติ อธิปฺปาโย. อถ วา อยมหมสฺมีติ อนานุปสฺสีติ
อิทํ ยถาวุตฺตาย วิมุตฺติยา อธิคมุปายทีปนํ. ติยทฺธสงฺคหิเต เตภูมกสงฺขาเร
"เอตํ มม, เอโสหมสฺมิ, เอโส เม อตฺตา"ติ ๑- ปวตฺตนสภาวาย มญฺนาย
อนธิฏฺานํ กตฺวา "เนตํ มม, เนโสหมสฺมิ, น เม โส อตฺตา"ติ ๑- เอวํ
อุปฺปชฺชมานา ยา ปุพฺพภาควุฏฺานคามินี วิปสฺสนา, สา วิมุตฺติยา ปทฏฺานํ.
เอวํ วิมุตฺโต อุทตาริ โอฆํ, อติณฺณปุพฺพํ อปุนพฺภวายาติ เอวํ ทสหิ สํโยชเนหิ
สพฺพากุสเลหิ จ สพฺพถา วิมุตฺโต อรหา อริยมคฺคาทิคมนโต ปุพฺเพ สุปินนฺเตปิ
อติณฺณปุพฺพํ กาโมโฆ ภโวโฆ ทิฏฺโโฆ อวิชฺโชโฆติ อิมํ จตุพฺพิธํ โอฆํ,
สํสารมโหฆเมว วา อปุนพฺภวาย อนุปาทิเสสนิพฺพานาย อุทตาริ อุตฺติณฺโณ,
อุตฺตริตฺวา ปาเร ิโตติ อตฺโถ.
                       ปมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                          -------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๓๘๖-๓๘๘.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=8632&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=8632&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=147
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=3770
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4067
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4067
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25