บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๕. จุนฺทสุตฺตวณฺณนา [๗๕] ปญฺจเม มลฺเลสูติ เอวํนามเก ชนปเท. มหตา ภิกฺขุสํเฆนาติ คุณมหตฺตสงฺขฺยามหตฺเตหิ มหตา. โส หิ ภิกฺขุสํโฆ สีลาทิคุณวิเสสโยเคนาปิ มหา ตตฺถ สพฺพปจฺฉิมกสฺส โสตาปนฺนภาวโต, สงฺขฺยามหตฺเตนปิ มหา อปริจฺฉินฺนคณนตฺตา. อายุสงฺขาโรสฺสชฺชนโต ปฏฺฐาย หิ อาคตาคตา ภิกฺขู น ปกฺกมึสุ. จุนฺทสฺสาติ เอวํนามกสฺส. กมฺมารปุตฺตสฺสาติ สุวณฺณการปุตฺตสฺส, @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. เตนาห โส กิร อฑฺโฒ มหากุฏุมฺพิโก ภควโต ปฐมทสฺสเนเนว โสตาปนฺโน หุตฺวา อตฺตโน อมฺพวเน สตฺถุ วสนานุจฺฉวิกํ คนฺธกุฏึ, ภิกฺขุสํฆสฺส จ รตฺติฏฺฐานทิวาฏฺฐานอุปฏฺฐานสาลากุฏิมณฺฑปจงฺกมนาทิเก จ สมฺปาเทตฺวา ปาการปริกฺขิตฺตํ ทฺวารโกฏฺฐกยุตฺตํ วิหารํ กตฺวา พุทฺธปฺปมุขสฺส สํฆสฺส นิยฺยาเทสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ตตฺร สุทํ ภควา ปาวายํ วิหรติ จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเน"ติ ปฏิยาทาเปตฺวาติ สมฺปาเทตฺวา. "สูกรมทฺทวนฺติ สูกรสฺส มุทุสินิทฺธํ ปวตฺตมํสนฺ"ติ มหาอฏฺฐกถายํ วุตฺตํ. เกจิ ปน "สูกรมทฺทวนฺติ น สูกรมํสํ, สูกเรหิ มทฺทิตวํสกฬีโร"ติ วทนฺติ. อญฺเญ "สูกเรหิ มทฺทิตปฺปเทเส ชาตํ อหิฉตฺตกนฺ"ติ. อปเร ปน "สูกรมทฺทวํนาม เอกํ รสายตนนฺ"ติ ภณึสุ. ตํ หิ จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต "อชฺช ภควา ปรินิพฺพายิสฺสตี"ติ สุตฺวา "อปฺเปวนาม นํ ปริภุญฺชิตฺวา จิรตรํ ติฏฺเฐยฺยา"ติ สตฺถุ จิรชีวิตุกมฺยตาย อทาสีติ วทนฺติ. เตน มํ ปริวิสาติ เตน มํ โภเชหิ. กสฺมา ภควา เอวมาห? ปรานุทฺทยตาย. ตญฺจ การณํ ปาฬิยํ วุตฺตเมว. เตน อภิหฏภิกฺขาย ปเรสํ อปริโภคารหโต จ ตถา วตฺตุํ วฏฺฏตีติ ทสฺสิตํ โหติ. ตสฺมึ กิร สูกรมทฺทเว ทฺวิสหสฺสทีปปริวาเรสุ จตูสุ มหาทีเปสุ เทวตา โอชํ ปกฺขิปึสุ. ตสฺมา ตํ อญฺโญ โกจิ สมฺมา ชีราเปตุํ น สกฺโกติ, ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต สตฺถา ปรูปวาทโมจนตฺถํ "นาหนฺตํ จุนฺท ปสฺสมี"ติอาทินา สีหนาทํ นทิ. เย หิ ปเร อุปวเทยฺยุํ "อตฺตนา ปริภุตฺตาวเสสํ เนว ภิกฺขูนํ, น อญฺเญสํ มนุสฺสานํ อทาสิ, อาวาเฏ นิขณาเปตฺวา วินาเสสี"ติ, "เตสํ วจโนกาโส มา โหตู"ติ ปรูปวาทโมจนตฺถํ สีหนาทํ นทิ. ตตฺถ สเทวเกติอาทีสุ สห เทเวหีติ สเทวโก, สห มาเรนาติ สมารโก, สห พฺรหฺมุนาติ สพฺรหฺมโก, สห สมณพฺราหฺมเณหีติ สสฺสมณพฺราหฺมณี, ปชาตตฺตา ปชา, สห เทวมนุสฺเสหีติ สเทวมนุสฺสา. ตสฺมึ สเทวเก โลเก ฯเปฯ สเทวมนุสฺสาย. ตตฺถ สเทวกวจเนน ปญฺจกามาวจรเทวคฺคหณํ, สมารกวจเนน ฉฏฺฐกามาวจรเทวคฺคหณํ, สพฺรหฺมวจเนน พฺรหฺมกายิกาทิพฺรหฺมคฺคหณํ, สสฺสมณพฺราหฺมณีวจเนน สาสนสฺส ปจฺจตฺถิกปจฺจามิตฺตสมณพฺราหฺมณคฺคหณํ สมิตปาปพาหิตปาปสมณพฺราหฺมณคฺคหณญฺจ, ปชาวจเนน สตฺตโลกคฺคหณํ, สเทวมนุสฺสวจเนน สมฺมุติเทวอวเสสมนุสฺสคฺคหณํ. เอวเมตฺถ ตีหิ ปเทหิ โอกาสโลกวเสน, ทฺวีหิ ปชาวเสน สตฺตโลโก คหิโตติ เวทิตพฺโพ. อปเร นโย:- สเทวกวจเนน อรูปาวจรเทวโลโก ๑- คหิโต, สมารกวจเนน ฉกามาวจรเทวโลโก, สพฺรหฺมกวจเนน รูปี พฺรหฺมโลโก. สสฺสมณพฺราหฺมณวจเนน จตุปริสวเสน สมฺมุติเทเวหิ สห มนุสฺสโลโก, อวเสสสตฺตโลโก วา คหิโตติ เวทิตพฺโพ. ภุตฺตาวิสฺสาติ ภุตฺตวโต. ขโรติ ผรุโส. อาพาโธติ วิสภาคโรโค. พาฬฺหาติ พลวติโย. มารณนฺติกาติ มรณนฺตา มรณสมีปปาปนสมตฺถา. สโต สมฺปชาโน อธิวาเสสีติ สตึ อุปฏฺฐิตํ กตฺวา ญาเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อธิวาเสสิ. อวิหญฺญมาโนติ เวทนานุวตฺตนวเสน อสลฺลกฺขิตธมฺโม วิย อปราปรํ ปริวตฺตนํ อกโรนฺโต อปีฬิยมาโน อทุกฺขิยมาโน วิย อธิวาเสสิ. ภควโต หิ วุฬุวคามเกเยว ตา เวทนา อุปฺปนฺนา, สมาปตฺติพเลน ปน วิกฺขมฺภิตา ยาว ปรินิพฺพานทิวสา น อุปฺปชฺชึสุ ทิวเส ทิวเส สมาปตฺตีหิ ปฏิปณามนโต. ตํ ทิวสํ ปน ปรินิพฺพายิตุกาโม "โกฏิสหสฺสหตฺถีนํ พลํ ธาเรนฺตานํ วชิรสงฺฆาตสมานกายานํ อปริมิตกาลํ อุปจิตปุญฺญสมฺภารานมฺปิ ภเว สติ เอวรูปา เวทนา ปวตฺตนฺติ, กิมงฺคํ ปน อญฺเญสนฺ"ติ สตฺตานํ สํเวคชนนตฺถํ สมาปตฺตึ น สมาปชฺชิ, เตน เวทนา ขรา วตฺตึสุ. อายามาติ เอหิ ยาม. @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อรูปาวจรโลโก จุนฺทสฺส ภตฺตํ ภุญฺชิตฺวาติอาทิกา อปรภาเค ธมฺมสงฺคาหเกหิ ฐปิตา คาถา. ภุตฺตสฺส จ สูกรมทฺทเวนาติ ภุตฺตสฺส อุทปาทิ, น ปน ภุตฺตปจฺจยา. ยทิ หิ อภุตฺตสฺส อุปฺปชฺชิสฺสา, อติขโร อภวิสฺสา, สินิทฺธโภชนํ ปน ภุตฺตตฺตา ตนุกา เวทนา อโหสิ, เตเนว ปทสา คนฺตุํ อสกฺขิ. เอเตน ยฺวายํ "ยสฺส ตํ ปริภุตฺตํ สมฺมา ปริณามํ คจฺเฉยฺย อญฺญตฺร ตถาคตสฺสา"ติ สีหนาโท นทิโต, ตสฺส สาตฺถกตา. ทสฺสิตา. พุทฺธานํ หิ อฏฺฐาเน คชฺชิตํ นาม นตฺถิ. ยสฺมา ตํ ปริภุตฺตํ ภควโต น กิญฺจิ วิการํ อุปาเทสิ, กมฺเมน ปน ลทฺโธกาเสน อุปฺปาทิยมานํ วิการํ อปฺปมตฺตตาย อุปสเมนฺโต สรีเร พลํ อุปฺปาเทสิ, เยน ยถา วกฺขมานํ ติวิธํ ปโยชนํ สมฺปาเทสิ, ๑- ตสฺมา สมฺมเทว ตํ ปริณามํ คตํ, มารณนฺติกตฺตา ปน เวทนานํ อวิญฺญาตํ อปากฏํ อโหสีติ. วิริจฺจมาโนติ ๒- อภิณฺหปวตฺตโลหิตวิเรจโนว สมาโน. อโวจาติ อตฺตนา อิจฺฉิตฏฺฐาเน ปรินิพฺพานตฺถาย เอวมาห. กสฺมา ปน ภควา เอวํ โรเค อุปฺปนฺเน กุสินารํ อคมาสิ, กึ อญฺญตฺถ น สกฺกา ปรินิพฺพายิตุนฺติ? ปรินิพฺพายิตุํ นาม น กตฺถจิ น สกฺกา, เอวํ ปน จินฺเตสิ:- มยิ กุสินารํ คเต มหาสุทสฺสนสุตฺตเทสนาย ๓- อฏฺฐุปฺปตฺติ ภวิสฺสติ, ตาย ยา เทวโลเก อนุภวิตพฺพสทิสา สมฺปตฺติ มนุสฺสโลเก มยา อนุภูตา, ตํ ทฺวีหิ ภาณวาเรหิ ปฏิมณฺเฑตฺวา เทเสสฺสามิ, ตํ สุตฺวา พหู ชนา กุสลํ กตฺตพฺพํ มญฺญิสฺสนฺติ. สุภทฺโทปิ ตตฺถ มํ อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา วิสฺสชฺชนปริโยสาเน สรเณสุ ปติฏฺฐาย ปพฺพชิตฺวา ลทฺธูปสมฺปโท กมฺมฏฺฐานํ ภาเวตฺวา มยิ ธรนฺเตเยว อรหตฺตํ ปตฺวา ปจฺฉิมสาวโก นาม ภวิสฺสติ, อญฺญตฺถ มยิ ปรินิพฺพุเต ธาตุนิมิตฺตํ มหากลโห ภวิสฺสติ, โลหิตํ @เชิงอรรถ: ๑ ก. สาเธสิ ๒ วิเรจมาโน, ที.มหา. ๑๐/๑๙๐/๑๑๓ @๓ ที.มหา. ๑๐/๒๑๐,๒๔๑/๑๒๘/๑๔๘ นที วิย สนฺทิสฺสติ. กุสินารายํ ปน ปรินิพฺพุเต โทณพฺราหฺมโณ ตํ วิวาทํ วูปสเมตฺวา ธาตุโย วิภชิตฺวา ทสฺสตีติ อิมานิ ตีณิ การณานิ ปสฺสนฺโต ภควา มหตา อุสฺสาเหน กุสินารํ อคมาสิ. อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ นิปาโต. กิลนฺโตสฺมีติ ปริสฺสนฺโต อสฺมิ. เตน ยถาวุตฺตเวทนานํ พลวภาวเมว ทสฺเสติ. ภควา หิ อตฺตโน อานุภาเวน ตทา ปทสา อคมาสิ, อญฺเญสํ ปน ยถา ปทุทฺธารมฺปิ กาตุํ น สกฺกา, ตถา เวทนา ติขิณา ขรา กฏุกา วตฺตึสุ. เตเนวาห "นิสีทิสฺสามี"ติ. อิทานีติ อธุนา. ลุฬิตนฺติ มทฺทิตํ วิย อากุลํ. อาวิลนฺติ อาลุลํ. อจฺโฉทกาติ ตนุปสนฺนสลิลา. สาโตทกาติ มธุรโตยา. สีโตทกาติ สีตลชลา. เสโตทกาติ นิกฺกทฺทมา. อุทกญฺหิ สภาวโต เสตวณฺณํ, ภูมิวเสน กทฺทมาวิลตาย จ อญฺญาทิสํ โหติ, กกุธาปิ ๑- นที วิมลวาลิกา สโมกิณฺณา เสตวณฺณา สนฺทติ. เตน วุตฺตํ "เสโตทกา"ติ. สุปติตฺถาติ สุนฺทรติตฺถา. รมณียาติ มโนหรภูมิภาคตาย รมิตพฺพา ยถาวุตฺตอุทกสมฺปตฺติยา จ มโนรมา. กิลนฺโตสฺมิ จุนฺท ๒- นิปชฺชิสฺสามีติ ตถาคตสฺส หิ:- "กาฬากญฺจ คงฺเคยฺยํ ปณฺฑรํ ตมฺพปิงฺคลํ คนฺธมงฺคลเหมญฺจ อุโปสถฉทฺทนฺติเม ทสา"ติ เอวํ วุตฺเตสุ ทสสุ หตฺถิกุเลสุ กาฬาวกสงฺขาตานํ ยํ ทสนฺนํ ปกติหตฺถีนํ พลํ, ตํ เอกสฺส คงฺเคยฺยสฺสาติ เอวํ ทสคุณิตาย คณนาย ปกติหตฺถีนํ โกฏิสหสฺสพลปฺปมาณํ สรีรพลํ. ตํ สพฺพมฺปิ ตํทิวสํ ๓- ปจฺฉาภตฺตโต ปฏฺฐาย จงฺควาเร ๔- ปกฺขิตฺตอุทกํ วิย ปริกฺขยํ คตํ. ปาวาย ติคาวุเต ๕- กุสินารา. @เชิงอรรถ: ๑ สี.,ม. กุกุฏฺฐาปิ ๒ ฉ.ม. จุนฺทก, เอวมุปริปิ ๓ ฉ.ม. ตสฺมึ ทิวเส @๔ ก. ปงฺกวาเร, สุ.วิ. ๒/๑๙๘/๑๗๕ ๕ ม.,ก. ตีณิ คาวุตานิ เอตสฺมึ อนฺตเร ปญฺจวีสติยา ฐาเนสุ นิสีทิตฺวา มหนฺตํ อุสฺสาหํ กตฺวา อาคจฺฉนฺโต สูริยตฺถงฺคมนเวลาย ภควา กุสินารํ ปาปุณีติ เอวํ "โรโค นาม สพฺพํ อาโรคฺยํ มทฺทนฺโต อาคจฺฉตี"ติ อิมตฺถํ ทสฺเสนฺโต สเทวกสฺส โลกสฺส สํเวคกรํ วาจํ ภาสนฺโต "กิลนฺโตสฺมิ จุนฺท, นิปชฺชิสฺสามี"ติ อาห. สีหเสยฺยนฺติ เอตฺถ กามโภคีเสยฺยา เปตเสยฺยา ตถาคตเสยฺยา สีหเสยฺยาติ จตสฺโส เสยฺยา. ตตฺถ "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว กามโภคี วาเมน ปสฺเสน เสยฺยํ กปฺเปนฺตี"ติ ๑- อยํ กามโภคีเสยฺยา. "เยภุยฺเยน ภิกฺขเว เปตา อุตฺตานา เสนฺตี"ติ ๑- อยํ เปตเสยฺยา. จตุตฺถชฺฌานํ ตถาคตเสยฺยา. "สีโห ภิกฺขเว มิคราชา ทกฺขิเณน ปสฺเสน เสยฺยํ กปฺเปตี"ติ ๑- อยํ สีหเสยฺยา. อยํ หิ เตชุสฺสทอิริยาปถตฺตา อุตฺตมเสยฺยา นาม. เตน วุตฺตํ "ทกฺขิเณน ปสฺเสน สีหเสยฺยํ กปฺเปสี"ติ. ปาเท ปาทนฺติ ทกฺขิณปาเท วามปาทํ. อจฺจาธายาติ อติอาธาย, โคปฺผกํ อติกฺกมฺม ฐเปตฺวา. โคปฺผเกน หิ โคปฺผเก. ชาณุนา ชาณุมฺหิ สงฺฆฏฺฏิยมาเน อภิณฺหํ เวทนา อุปฺปชฺชนฺติ, เสยฺยา ผาสุกา น โหติ. ยถา ปน น สงฺฆฏฺเฏติ, เอวํ อติกฺกมฺม ฐปิเต เวทนา นุปฺปชฺชนฺติ, เสยฺยา ผาสุกา โหติ. ตสฺมา เอวํ นิปชฺชิ. คนฺตฺวา พุทฺโธติ อิมา คาถา อปรภาเค ธมฺมสงฺคาหเกหิ ฐปิตา. ตตฺถ นทิกนฺติ นทึ. อปฺปฏิโมธ โลเกติ อปฺปฏิโม อิธ อิมสฺมึ สเทวเก โลเก. นฺหาตฺวา จ ปิวิตฺวา จุทตารีติ คตฺตานํ สีติกรณวเสน นฺหาตฺวา จ ปานียํ ปิวิตฺวา จ นทิโต อุตฺตริ. ตทา กิร ภควติ นฺหายนฺเต อนฺโตนทิยํ มจฺฉกจฺฉปา, อุทกํ, อุโภสุ ตีเรสุ วนสณฺโฑ, สพฺโพ จ โส ภูมิภาโคติ สพฺพํ สุวณฺณวณฺณเมว อโหสิ. ปุรกฺขโตติ คุณวิสิฏฺฐสตฺตุตฺตมครุภาวโต สเทวเกน โลเกน ปูชาสมฺมานวเสน ปุรกฺขโต. ภิกฺขุคณสฺส มชฺเฌติ ภิกฺขุสํฆสฺส @เชิงอรรถ: ๑ องฺ.จตุกฺก ๒๑/๒๔๖/๒๗๒ มชฺเฌ. ตทา ภิกฺขู ภควโต เวทนานํ อธิมตฺตภาวํ วิทิตฺวา อาสนฺนา หุตฺวา สมนฺตโต ปริวาเรตฺวาว คจฺฉนฺติ. สตฺถาติ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกปรมตฺเถหิ สตฺตานํ อนุสาสนโต สตฺถา. ปวตฺตา ภควา อิธ ธมฺเมติ ภาคฺยวนฺตตาทีหิ ภควา อิธ สีลาทิสาสนธมฺเม ปวตฺตา, ธมฺเม วา จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธสหสฺสานิ ปวตฺตา ปวตฺเตตา. อมฺพวนนฺติ ตสฺสา เอว นทิยา ตีเร อมฺพวนํ. อามนฺตยิ จุนฺทกนฺติ ตสฺมึ กิร ขเณ อายสฺมา อานนฺโท อุทกสาฏิกํ ปีเฬนฺโต โอหียิ, จุนฺทกตฺเถโร สมีเป อโหสิ. ตสฺมา ตํ ภควา อามนฺตยิ. ปมุเข นิสีทีติ วตฺตสีเสน สตฺถุ ปุรโต นิสีทิ. "กินฺนุโข สตฺถา อาณาเปตี"ติ. เอตฺตาวตา ธมฺมภณฺฑาคาริโก อนุปฺปตฺโต. เอวํ อนุปฺปตฺตํ อถ โข ภควา อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ อามนฺเตสิ. อุปทเหยฺยาติ อุปฺปาเทยฺย, วิปฺปฏิสารสฺส อุปฺปาทโก โกจิ ปุริโส สิยา อปิ ภเวยฺย. อลาภาติ เย อญฺเญสิ ทานํ ททนฺตานํ ทานานิสํสสงฺขาตา ลาภา โหนฺติ, เต อลาภา. ทุลฺลทฺธนฺติ ปุญฺญวิเสเสน ลทฺธมฺปิ มนุสฺสตฺตํ ทุลฺลทฺธํ. ยสฺส เตติ ยสฺส ตว. อุตฺตณฺฑุลํ วา อติกิลินฺนํ วา โก ตํ ชานาติ, กีทิสมฺปิ ปจฺฉิมํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตฺวา ตถาคโต ปรินิพฺพุโต, อทฺธา เต ยํ วา ตํ วา ทินฺนํ ภวิสฺสตีติ. ลาภาติ ทิฏฺฐธมฺมิกสมฺปรายิกทานานิสํสสงฺขาตา ลาภา. สุลทฺธนฺติ ตุยฺหํ มนุสฺสตฺตํ สุลทฺธํ. สมฺมุขาติ สมฺมุขโต, น อนุสฺสเวน น ปรมฺปรายาติ อตฺโถ. เมตนฺติ เม เอตํ มยา เอตํ. เทฺวเมติ เทฺว อิเม. สมสมผลาติ สพฺพากาเรน สมานผลา. นนุ จ ยํ สุชาตาย ทินฺนํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตฺวา ตถาคโต อภิสมฺพุทฺโธ, ตํ กิเลสานํ อปฺปหีนกาเล ทานํ, ๑- อิทํ ปน จุนฺทสฺส ทานํ ขีณาสวกาเล, กสฺมา เอตานิ สมผลานีติ? ปรินิพฺพานสมตาย สมาปตฺติสมตาย อนุสฺสรณสมตาย @เชิงอรรถ: ๑ ม. ทินฺนํ จ. ภควา หิ สุชาตาย ทินฺนํ ปิณฺฑปาตํ ภุญฺชิตฺวา สอุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโต จุนฺเทน ทินฺนํ ภุญฺชิตฺวา อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโตติ เอวํ ปรินิพฺพานสมตายปิ สมผลานิ. อภิสมฺพุชฺฌนทิวเส จ อคฺคมคฺคสฺส เหตุภูตา จตุวีสติโกฏิสตสหสฺสสงฺขา สมาปตฺติโย สมาปชฺชิ, ปรินิพฺพานทิวเสปิ สพฺพา ตา สมาปชฺชิ. เอวํ สมาปตฺติสมตายปิ สมผลานิ. วุตฺตเญฺหตํ ภควตา:- "ยสฺส เจตํ ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา อนุตฺตรํ อปฺปมาณํ เจโตสมาธึ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อปฺปมาโณ ตสฺส ปุญฺญาภิสนฺโท กุสลาภิสนฺโท"ติอาทิ. ๑- สุชาตา จ อปรภาเค อสฺโสสิ "น กิร สา รุกฺขเทวตา, โพธิสตฺโต กิร โส, ๒- ตํ กิร ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา อนุตฺตรํ สมฺมาสมฺโพธึ อภิสมฺพุทฺโธ, สตฺตสตฺตาหํ กิรสฺส เตน ยาปนา อโหสี"ติ. ตสฺสา อิทํ สุตฺวา "ลาภา วต เม"ติ อนุสฺสรนฺติยา พลวปีติโสมนสฺสํ อุทปาทิ. จุนฺทสฺสาปิ อปรภาเค "อวสานปิณฺฑปาโต กิร มยา ทินฺโน, ธมฺมสีสํ กิร มยา คหิตํ, มยฺหํ กิร ปิณฺฑปาตํ ปริภุญฺชิตฺวา สตฺถา อตฺตนา จิรกาลาภิปตฺถิตาย ๓- อนุปาทิเสสาย นิพฺพานธาตุยา ปรินิพฺพุโต"ติ สุตฺวา "ลาภา วต เม"ติ อนุสฺสรโต พลวปีติโสมนสฺสํ อุทปาทิ. เอวํ อนุสฺสรณสมตายปิ สมผลานิ เทฺวปิ ปิณฺฑปาตทานานีติ เวทิตพฺพานิ. อายุสํวตฺตนิกนฺติ ทีฆายุกสํวตฺตนิกํ. อุปจิตนฺติ ปสุตํ อุปฺปาทิตํ. ยสสํวตฺตนิกนฺติ ปริวารสํวตฺตนิกํ. อาธิปเตยฺยสํวตฺตนิกนฺติ เสฏฺฐภาวสํวตฺตนิกํ. เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ ทานสฺส มหปฺผลตญฺเจว สีลาทิคุเณหิ อตฺตโน จ อนุตฺตรทกฺขิเณยฺยภาวํ อนุปาทาปรินิพฺพานญฺจาติ ติวิธมฺปิ อตฺถํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา ตทตฺถทีปนํ อิมํ อุทานํ อุทาเนสิ. @เชิงอรรถ: ๑ องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๕๑/๖๒ ๒ ฉ.ม. กิเรส ๓ สี. จิรกาลาภิสมจิตาย ตตฺถ ททโต ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ ทานํ เทนฺตสฺส จิตฺตสมฺปตฺติยา จ ทกฺขิเณยฺยสมฺปตฺติยา จ ทานมยํ ปุญฺญํ อุปจียติ, มหปฺผลตรญฺจ มหานิสํสตรญฺจ โหตีติ อตฺโถ. อถ วา ททโต ปุญฺญํ ปวฑฺฒตีติ เทยฺยธมฺมํ ปริจฺจชนฺโต ๑- ปริจฺจาคเจตนาย พหุลีกตาย อนุกฺกเมน สพฺพตฺถ อนาปตฺติพหุโล สุวิสุทฺธสีลํ รกฺขิตฺวา สมถวิปสฺสนญฺจ ภาเวตุํ สกฺโกตีติ ตสฺส ทานาทิวเสน ติวิธมฺปิ ปุญฺญํ อภิวฑฺฒตีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สํยมโต สีลสํยเมน สํยเมนฺตสฺส, สํวเร ฐิตสฺสาติ อตฺโถ. เวรํ น จียตีติ ปญฺจวิธเวรํ นปฺปวตฺตติ, อโทสปฺปธานตฺตา วา อธิสีลสฺส กายวาจาจิตฺเตหิ สํยมนฺโต สุวิสุทฺธสีโล ขนฺติพหุลตาย เกนจิ เวรํ น กโรติ, กุโต ตสฺส อุปจโย. ตสฺมาสฺส สํยมโต สํยมนฺตสฺส, สํยมเหตุ วา เวรํ น จียติ. กุสโล จ ชหาติ ปาปกนฺติ กุสโล ปน ญาณสมฺปนฺโน สุวิสุทฺธสีเล ปติฏฺฐิโต อฏฺฐตฺตึสาย อารมฺมเณสุ อตฺตโน อนุรูปํ กมฺมฏฺฐานํ คเหตฺวา อุปจารปฺปนาเภทํ ฌานํ สมฺปาเทนฺโต ปาปกํ ลามกํ กามจฺฉนฺทาทิอกุสลํ วิกฺขมฺภนวเสน ชหาติ ปริจฺจชติ. โส ตเมว ฌานํ ปาทกํ กตฺวา สงฺขาเรสุ ขยวยํ ปฏฺฐเปตฺวา วิปสฺสนาย กมฺมํ กโรนฺโต วิปสฺสนํ อุสฺสุกฺกาเปตฺวา อริยมคฺเคน อนวเสสํ ปาปกํ ลามกํ อกุสลํ สมุจฺเฉทวเสน ชหาติ. ราคโทสโมหกฺขยา ส นิพฺพุโตติ โส เอวํ ปาปกํ ปชหิตฺวา ราคาทีนํ ขยา อนวเสสกิเลสนิพฺพาเนน, ตโต ปรํ ขนฺธนิพฺพาเนน จ นิพฺพุโต โหตีติ. เอวํ ภควา จุนฺทสฺส จ ทกฺขิณสมฺปตฺตึ, อตฺตโน จ ทกฺขิเณยฺยสมฺปตฺตึ นิสฺสาย ปีติเวควิสฺสฏฺฐํ อุทานํ อุทาเนสิ. ปญฺจมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. -------------- @เชิงอรรถ: ๑ สี. ปริจฺจชนฺเตนอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้า ๔๒๖-๔๓๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=26&A=9541&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=26&A=9541&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=162 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=4034 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=4293 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=4293 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]