อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                        ๗. อาตาปีสุตฺตวณฺณนา
      [๓๔] สตฺตเม อนาตาปีติ กิเลสานํ อาตาปนฏฺเน อาตาโป, วีริยํ, โส
เอตสฺส อตฺถีติ อาตาปี, น อาตาปี อนาตาปี, สมฺมปฺปธานวิรหิโต กุสีโตติ
วุตฺตํ โหติ. โอตฺตาโป วุจฺจติ ปาปุตฺตาโส, โส เอตสฺส อตฺถีติ โอตฺตาปี, น
โอตฺตาปี อโนตฺตาปี, โอตฺตาปรหิโต. อถ วา อาตาปปฺปฏิปกฺโข อนาตาโป,
โกสชฺชํ, โส อสฺส อตฺถีติ อนาตาปี. ยํ "น โอตฺตปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน, น
โอตฺตปติ ปาปกานํ อกุสลานํ ธมฺมานํ สมาปตฺติยา"ติ เอวํ วุตฺตํ, ตํ อโนตฺตปฺปํ
อโนตฺตาโป, โส อสฺส อตฺถีติ อโนตฺตาปีติ เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
      อภพฺโพติ อนรโห. สมฺโพธายาติ อริยมคฺคตฺถาย. นิพฺพานายาติ กิเลสานํ
อจฺจนฺตวูปสมาย อมตมหานิพฺพานาย. อนุตฺตรสฺส โยคกฺเขมสฺสาติ อรหตฺตผลสฺส.
ตํ หิ อุตฺตริตรสฺส อภาวโต อนุตฺตรํ, จตูหิ โยเคหิ อนุปทฺทุตตฺตา เขมํ
นิพฺภยนฺติ โยคกฺเขมนฺติ จ วุจฺจติ. อธิคมายาติ ปตฺติยา. อาตาปีติ วีริยวา.
โส หิ "อารทฺธวีริโย วิหรติ อกุสลานํ ธมฺมานํ ปหานาย กุสลานํ ธมฺมานํ
อุปสมฺปทาย ถามวา ทฬฺหปรกฺกโม อนิกฺขิตฺตธุโร กุสเลสุ ธมฺเมสู"ติ ๑- เอวํ
วุตฺเตน วีริยารมฺเภน สมนฺนาคโต กิเลสานํ อจฺจนฺตเมว อาตาปนสีโลติ อาตาปี.
โอตฺตาปีติ "ยํ โอตฺตปติ โอตฺตปฺปิตพฺเพน, โอตฺตปติ ปาปกานํ อกุสลานํ
ธมฺมานํ สมาปตฺติยา"ติ ๒- เอวํ วุตฺเตน โอตฺตปฺเปน สมนฺนาคตตฺตา โอตฺตปนสีโลติ
โอตฺตปฺปี. อยํ หิ โอตฺตาปีติ วุตฺโต. ตทวินาภาวโต หิริยา จ สมนฺนาคโต
เอว โหตีติ หิโรตฺตปฺปสมฺปนฺโน อณุมตฺเตปิ วชฺเช ภวทสฺสาวี สีเลสุ ปริปูรการี
โหติ. อิจฺจสฺส สีลมฺปทา ทสฺสิตา. อาตาปีติ อิมินา นเยนสฺส กิเลสปริตาปิตาทีปเนน
สมถวิปสฺสนาภาวนานุยุตฺตตา ทสฺสิตา. ยถาวุตฺตญฺจ วีริยํ สทฺธาสติสมาธิปญฺาหิ
วินา น โหตีติ วิมุตฺติปริปาจกานิ สทฺธาปญฺจมานิ อินฺทฺริยานิ
อตฺถโต วุตฺตาเนว โหนฺติ. เตสุ จ สิทฺเธสุ อนิจฺเจ อนิจฺจสญฺา อนิจฺเจ
ทุกฺขสญฺา ทุกฺเข อนตฺตสญฺา ปหานสญฺา วิราคสญฺา นิโรธสญฺาติ
ฉ นิพฺเพธภาคิยา สญฺา สิทฺธา เอวาติ. เอวํ อิเมหิ ทฺวีหิ ธมฺเมหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ที.ปา. ๑๑/๓๔๕/๒๓๗       ๒ อภิ.สงฺ. ๓๔/๓๑/๒๖
สมนฺนาคตสฺส โลกิยานํ สีลสมาธิปญฺานํ สิชฺฌนโต มคฺคผลนิพฺพานาธิคมสฺส
ภพฺพตํ ทสฺเสนฺโต "อาตาปี จ โข ฯเปฯ อธิคมายา"ติ อาห.
      คาถาสุ กุสีโตติ มิจฺฉาวิตกฺกพหุลตาย กามพฺยาปาทวิหึสาวิตกฺกสงฺขาเตหิ
กุจฺฉิเตหิ ปาปธมฺเมหิ สิโต สมฺพนฺโธ ยุตฺโตติ กุสีโต, กุจฺฉิตํ วา สีทติ
สมฺมาปฏิปตฺติโต อวสีทตีติ กุสีโต ทการสฺส ตการํ กตฺวา. หีนวีริโยติ นิพฺพีริโย,
จตูสุปิ อิริยาปเถสุ วีริยกรณรหิโต. อนุสฺสาหสํหนนสภาวสฺส จิตฺตาลสิยสฺส
ถินสฺส, อสตฺติวิฆาตสภาวสฺส กายาลสิยสฺส มิทฺธสฺส จ อภิณฺหปฺปวตฺติยา
ถินมิทฺธพหุโล. ปาปชิคุจฺฉนลกฺขณาย หิริยา อภาเวน ตปฺปฏิปกฺเขน อหิริเกน
สมนฺนาคตตฺตา จ อหิริโก. หิโรตฺตปฺปวีริยานํ อภาเวเนว สมฺมาปฏิปตฺติยํ
นตฺถิ เอตสฺส อาทโรติ อนาทโร. อุภยถาปิ ตถา ธมฺมปุคฺคเลน ทุวิธกิริยากรเณน
อนาทโร. ภุฏฺุนฺติ ผุสิตุํ. สมฺโพธิมุตฺตมนฺติ สมฺโพธิสงฺขาตํ อุตฺตมํ อรหตฺตํ
อธิคนฺตุํ อภพฺโพติ อตฺโถ.
      สติมาติ จิรกตจิรภาสิตานํ อนุสฺสรเณ สมตฺถสฺส สติเนปกฺกสฺส ภาเวน
จตุสติปฏฺานโยเคน สติมา. นิปโกติ สตฺตฏฺานิยสมฺปชญฺสงฺขาเตน เจว
กมฺมฏฺานปริหรณปญฺาสงฺขาเตน จ เนปกฺเกน สมนฺนาคตตฺตา นิปโก.
ฌายีติ อารมฺมณูปนิชฺฌาเนน ลกฺขณูปนิชฺฌาเนน จาติ ทฺวีหิปิ ฌาเนหิ ฌายี.
อปฺปมตฺโตติ "ทิวสํ จงฺกเมน นิสชฺชาย อาวรณิเยหิ ธมฺเมหิ จิตฺตํ ปริโสเธตี"ติ-
อาทินา ๑- นเยน กมฺมฏฺานภาวนาย อปฺปมตฺโต. สํโยชนํ ชาติชราย เฉตฺวาติ
ชาติยา เจว ชราย จ สตฺเต สํโยเชตีติ สํโยชนนฺติ ลทฺธนามํ กามราคาทิกํ
ทสวิธมฺปิ กิเลสชาตํ อนุสยสมุคฺฆาตวเสน มูลโต ฉินฺทิตฺวา. อถ วา สํโยชนํ
ชาติชราย เฉตฺวาติ ชาติชราย สํโยชนํ ฉินฺทิตฺวา. ยสฺส หิ สํโยชนานิ
อจฺฉินฺนานิ, ตสฺส ชาติชราย อจฺเฉโท อสมุคฺฆาโตว. ยสฺส ปน ตานิ ฉินฺนานิ,
@เชิงอรรถ: ๑ อภิ.วิ. ๓๕/๕๑๙/๓๐๐
ตสฺส ชาติชราปิ ฉินฺนาว การณสฺส สมุคฺฆาติตตฺตา ตสฺมา สํโยชนํ ฉินฺทนฺโต
เอว ชาติชราปิ ฉินฺทติ. เตน วุตฺตํ "สํโยชนํ ชาติชราย เฉตฺวา"ติ. อิเธว
สมฺโพธิมนุตฺตรํ ผุเสติ อิมสฺมึเยว อตฺตภาเว อคฺคมคฺคํ อรหตฺตํ วา ผุเส
ปาปุเณยฺย.
                       สตฺตมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๑๙-๑๒๒.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=2614&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=2614&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=212
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5015
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5170
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5170
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25