อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย
 อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๔. ปญฺาปริหีนสุตฺตวณฺณนา
      [๔๑] จตุตฺเถ สุปริหีนาติ สุฏฺุ ปริหีนา. เย อริยาย ปญฺาย ปริหีนาติ
เย สตฺตา ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยวยปฏิวิชฺฌเนน จตุสจฺจปฏิวิชฺฌเนน จ
กิเลเสหิ อารกา ิตตฺตา อริยาย ปริสุทฺธาย วิปสฺสนาปญฺาย จ มคฺคปญฺาย
จ ปริหีนา, เต โลกิยโลกุตฺตราหิ สมฺปตฺตีหิ อติวิย ปริหีนา มหาชานิกา. เก ปน
เตติ? เย กมฺมาวรเณน สมนฺนาคตา. เต หิ มิจฺฉตฺตนิยตภาวโต เอกนฺเตน ปริหีนา
อปริปุณฺณา มหาชานิกา. เตนาห "ทุคฺคติ ปาฏิกงฺขา"ติ. วิปากาวรณสมงฺคิโนปิ
ปริหีนา. อถ วา สุกฺกปกฺเข อปริหีนา นาม ติวิธาวรณวิรหิตา สมฺมาทิฏฺิกา
กมฺมสฺสกตาเณน จ สมนฺนาคตา. เสสํ วุตฺตนยานุสาเรน เวทิตพฺพํ.
      คาถาสุ ปญฺายาติ นิสฺสกฺกวจนํ, วิปสฺสนาาณโต มคฺคาณโต
จ ปริหาเนนาติ. สามิวจนํ วา เอตํ, ยถาวุตฺตาณสฺส ปริหาเนนาติ,
อุปฺปาเทตพฺพสฺส อนุปฺปาทนเมว เจตฺถ ปริหานํ. นิวิฏฺ นามรูปสฺมินฺติ
นามรูเป อุปาทานกฺขนฺธปญฺจเก "เอตํ มมา"ติอาทินา ตณฺหาทิฏฺิวเสน อภินิวิฏฺ
อชฺโฌสิตํ, ตโต เอว อิทํ สจฺจนฺติ มญฺตีติ "อิทเมว สจฺจํ โมฆมญฺนฺ"ติ
มญฺติ. "สเทวเก โลเก"ติ วิภตฺติ ปริณาเมตพฺพา.
      เอวํ ปมคาถาย สงฺกิเลสปกฺขํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยสฺสา อนุปฺปตฺติยา
นามรูปสฺมึ มญฺนาภินิเวเสหิ กิเลสวฏฺฏํ วตฺตติ, ตสฺสา อุปฺปตฺติยา วฏฺฏสฺส
อุปจฺเฉโทติ ปญฺาย อานุภาวํ ปกาเสนฺโต "ปญฺา หิ เสฏฺา โลกสฺมินฺ"ติ
คาถมาห.
      ตตฺถ โลกสฺมินฺติ สงฺขารโลกสฺมึ. สมฺมาสมฺพุทฺโธ วิย สตฺเตสุ, สงฺขาเรสุ
ปญฺาสทิโส ธมฺโม นตฺถิ. ปญฺุตฺตรา หิ กุสลา ธมฺมา, ปญฺาย จ สิทฺธาย
สพฺเพ อนวชฺชธมฺมา สิทฺธา เอว โหนฺติ. ตถา หิ วุตฺตํ "สมฺมาทิฏฺิสฺส
สมฺมาสงฺกปฺโป ปโหตี"ติอาทิ. ๑- ยา ปเนตฺถ ปญฺา อธิปฺเปตา, สา เสฏฺาติ
โถมิตา. ยถา จ สา ปวตฺตติ, ตํ ทสฺเสตุํ "ยายํ นิพฺเพธคามินี"ติอาทิ วุตฺตํ.
ตสฺสตฺโถ:- ยา อยํ ปญฺา อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปทาลิตปุพฺพํ โลภกฺขนฺธาทึ
นิพฺพิชฺฌนฺตี ปทาเลนฺตี คจฺฉติ ปวตฺตตีติ นิพฺเพธคามินี, ยาย จ ตสฺมึ ตสฺมึ
ภวโยนิคติวิญฺาณฏฺิติสตฺตาวาเสสุ สตฺตนิกาเยสุ ขนฺธานํ ปมาภินิพฺพตฺติสงฺขาตาย
ชาติยา ตํนิมิตฺตสฺส จ กมฺมภวสฺส ปริกฺขยํ ปริโยสานํ นิพฺพานํ
อรหตฺตญฺจ สมฺมา อวิปรีตํ ชานาติ สจฺฉิกโรติ, อยํ สหวิปสฺสนา มคฺคปญฺา
เสฏฺา โลกสฺมินฺติ.
      อิทานิ ยถาวุตฺตปญฺานุภาวสมฺปนฺเน ขีณาสเว อภิตฺถวนฺโต "เตสํ เทวา
มนุสฺสา จา"ติ โอสานคาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- เตสํ จตูสุ อริยสจฺเจสุ ปริญฺาทีนํ
โสฬสนฺนํ กิจฺจานํ นิฏฺิตตฺตา จตุสจฺจสมฺโพเธน สมฺพุทฺธานํ, สติเวปุลฺลปฺปตฺติยา
สติมตํ, วุตฺตนเยน สมุคฺฆาติตสมฺโมหตฺตา ปญฺาเวปุลฺลปฺปตฺติยา หาสปญฺานํ,
ปุพฺพภาเค วา สีลาทิปริปุณฺณโต ปฏฺาย ยาว นิพฺพานสจฺฉิกิริยาย
หาสเวทตุฏฺิปาโมชฺชพหุลตาย หาสปญฺานํ, สพฺพโส ปริกฺขีณภวสํโยชนตฺตา
@เชิงอรรถ: ๑ ม.อุ. ๑๔/๑๔๑/๑๒๖, สํ.มหา. ๑๙/๑/๑
อนฺติมสรีรธารีนํ, ขีณาสวานํ เทวา มนุสฺสา จ ปิหยนฺติ ปิยา โหนฺติ ตพฺภาวํ
อธิคนฺตุํ อิจฺฉนฺติ "อโห ปญฺานุภาโว, อโห วต มยมฺปิ เอทิสา เอวํ
นิตฺติณฺณสพฺพทุกฺขา ภเวยฺยามา"ติ.
                       จตุตฺถสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------

             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๑๗๗-๑๗๙.
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=3909&modeTY=1
             The Pali Atthakatha in Roman :-
http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=3909&modeTY=1
             อ่านอรรถกถาแปลไทย :-
http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=219
             เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :-
http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5178
             พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :-
http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5287
             The Pali Tipitaka in Roman Character :-
http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5287
             สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕
http://84000.org/tipitaka/read/?index_25