บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๒. จกฺขุสุตฺตวณฺณนา [๖๑] ทุติเย จกฺขูนีติ จกฺขนฺตีติ จกฺขูนิ, สมวิสมํ อาจิกฺขนฺตานิ วิย ปวตฺตนฺตีติ อตฺโถ. อถ วา จกฺขนฏฺเฐน จกฺขูนิ. กิมิทํ จกฺขนํ นาม? อสฺสาทนํ. ตถา หิ วทนฺติ "มธุํ จกฺขติ พฺยญฺชนํ จกฺขตี"ติ. อิมานิ จ อารมฺมณรสํ อนุภวนฺตานิ อสฺสาเทนฺตานิ วิย โหนฺตีติ จกฺขนฏฺเฐน จกฺขูนิ. ตานิ ปน สงฺเขปโต เทฺว จกฺขูนิ ญาณจกฺขุ มํสจกฺขุ จาติ. เตสุ มํสจกฺขุ เหฏฺฐา วุตฺตเมว. ญาณจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ ปญฺญาจกฺขูติ อิธ ทฺวิธา กตฺวา วุตฺตํ. ตตฺถ ทิพฺพจกฺขูติ ทิพฺพสทิสตฺตา ทิพฺพํ. เทวตานํ หิ สุจริตกมฺมนิพฺพตฺตํ ปิตฺตเสมฺหรุหิราทีหิ อปลิพุทฺธํ อุปกฺกิเลสวิมุตฺตตาย ทูเรปิ อารมฺมณคฺคหณสมตฺถํ ทิพฺพํ ปสาทจกฺขุ โหติ. อิทญฺจาปิ วีริยภาวนาพลนิพฺพตฺตํ ญาณจกฺขุ ตาทิสเมวาติ ทิพฺพสทิสตฺตา ทิพฺพํ, ทิพฺพวิหารวเสน ปฏิลทฺธตฺตา อตฺตโน จ ทิพฺพวิหารสนฺนิสฺสิตตฺตา อาโลกปริคฺคเหน มหาชุติกตฺตา ติโรกุฑฺฑาทิคตรูปทสฺสเนน มหาคติกตฺตาปิ ทิพฺพํ. ตํ สพฺพํ สทฺทสตฺถานุสาเรน เวทิตพฺพํ. ทสฺสนฏฺเฐน จกฺขุกิจฺจกรเณน จกฺขุมิวาติปิ จกฺขุ, ทิพฺพญฺจ ตํ จกฺขุ จาติ ทิพฺพจกฺขุ. ปชานาตีติ ปญฺญา. กึ ปชานาติ? จตฺตาริ อริยสจฺจานิ "อิทํ ทุกฺขนฺ"ติอาทินา. วุตฺตเญฺหตํ:- "ปชานาตีติ โข อาวุโส ตสฺมา ปญฺญาติ วุจฺจติ, กิญฺจิ ปชานาติ, อิทํ ทุกฺขนฺ"ติอาทิ. ๑- อฏฺฐกถายํ ปน "ปญฺญาปนวเสน ปญฺญา กินฺติ ปญฺญาเปติ? อนิจฺจนฺติ ปญฺญาเปติ, ทุกฺขนฺติ ปญฺญาเปติ, อนตฺตาติ ปญฺญาเปตี"ติ วุตฺตํ. สา ปนายํ ลกฺขณาทิโต ยถาสภาวปฏิเวธลกฺขณา, อกฺขลิตปฏิเวธลกฺขณา วา กุสลิสฺสาสขิตฺตอุสุปฏิเวโธ วิย, วิสโยภาสนรสา ปทีโป วิย, อสมฺโมหปจฺจุปฏฺฐานา อรญฺญคตสุเทสิโก วิย. วิเสสโต ปเนตฺถ อาสวกฺขยญาณสงฺขาตา ปญฺญา จตุสจฺจทสฺสนฏฺเฐน ปญฺญาจกฺขูติ อธิปฺเปตา. ยํ สนฺธาย วุตฺตํ "จกฺขุํ อุทปาทิ, ญาณํ อุทปาทิ, ปญฺญา อุทปาทิ, วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาที"ติ ๒- เอเตสุ จ มํสจกฺขุ ปริตฺตํ, ทิพฺพจกฺขุ มหคฺคตํ, อิตรํ อปฺปมาณํ. มํสจกฺขุ รูปํ, อิตรานิ อรูปานิ. มํสจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ จ โลกิยานิ สาสวานิ รูปวิสยานิ, อิตรํ โลกุตฺตรํ อนาสวํ จตุสจฺจวิสยํ. มํสจกฺขุ อพฺยากตํ, ทิพฺพจกฺขุ สิยา กุสลํ สิยา อพฺยากตํ, ตถา ปญฺญาจกฺขุ. มํสจกฺขุ กามาวจรํ, ทิพฺพจกฺขุ รูปาวจรํ, อิตรํ โลกุตฺตรนฺติ เอวมาทิวิภาคา ๓- เวทิตพฺพา. คาถาสุ อนุตฺตรนฺติ ปญฺญาจกฺขุํ สนฺธาย วุตฺตํ. ตํ หิ อาสวกฺขยญาณภาวโต อนุตฺตรํ. อกฺขาสิ ปุริสุตฺตโมติ ปุริสานํ อุตฺตโม อคฺโค สมฺมาสมฺพุทฺโธ เทเสสิ. อุปฺปาโทติ มํสจกฺขุสฺส ปวตฺติ. มคฺโคติ อุปาโย, ทิพฺพจกฺขุสฺส การณํ. @เชิงอรรถ: ๑ ม.มู. ๑๒/๔๔๙/๔๐๑ ๒ วิ.มหา. ๔/๒๙/๒๔, สํ.มหา. ๑๙/๑๐๘๑/๓๖๘ ๓ สี. เอวมาทินา ปกติจกฺขุมโต เอว หิ ทิพฺพจกฺขุ อุปฺปชฺชติ, ยสฺมา กสิณาโลกํ วฑฺเฒตฺวา ทิพฺพจกฺขุญาณสฺส อุปฺปาทนํ, โส จ กสิณมณฺฑเล อุคฺคหนิมิตฺเตน วินา นตฺถีติ. ยโตติ ยทา. ญาณนฺติ อาสวกฺขยญาณํ. เตเนวาห "ปญฺญาจกฺขุ อนุตฺตรนฺ"ติ. ยสฺส จกฺขุสฺส ปฏิลาภาติ ยสฺส อริยสฺส ปญฺญาจกฺขุสฺส อุปฺปตฺติยา ภาวนาย สพฺพสฺมา วฏฺฏทุกฺขโต ปมุจฺจติ ปริมุจฺจตีติ. ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏฐิตา. -------------อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๒๓๕-๒๓๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=5185&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=5185&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=239 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5591 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5583 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5583 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]