ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                         ๒. จกฺขุสุตฺตวณฺณนา
      [๖๑] ทุติเย จกฺขูนีติ จกฺขนฺตีติ จกฺขูนิ, สมวิสมํ อาจิกฺขนฺตานิ วิย
ปวตฺตนฺตีติ อตฺโถ. อถ วา จกฺขนฏฺเน จกฺขูนิ. กิมิทํ จกฺขนํ นาม?
อสฺสาทนํ. ตถา หิ วทนฺติ "มธุํ จกฺขติ พฺยญฺชนํ จกฺขตี"ติ. อิมานิ จ
อารมฺมณรสํ อนุภวนฺตานิ อสฺสาเทนฺตานิ วิย โหนฺตีติ จกฺขนฏฺเน จกฺขูนิ.
ตานิ ปน สงฺเขปโต เทฺว จกฺขูนิ าณจกฺขุ มํสจกฺขุ จาติ. เตสุ มํสจกฺขุ
เหฏฺา วุตฺตเมว. าณจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ ปญฺาจกฺขูติ อิธ ทฺวิธา กตฺวา
วุตฺตํ.
      ตตฺถ ทิพฺพจกฺขูติ ทิพฺพสทิสตฺตา ทิพฺพํ. เทวตานํ หิ สุจริตกมฺมนิพฺพตฺตํ
ปิตฺตเสมฺหรุหิราทีหิ อปลิพุทฺธํ อุปกฺกิเลสวิมุตฺตตาย ทูเรปิ อารมฺมณคฺคหณสมตฺถํ
ทิพฺพํ ปสาทจกฺขุ โหติ. อิทญฺจาปิ วีริยภาวนาพลนิพฺพตฺตํ าณจกฺขุ ตาทิสเมวาติ
ทิพฺพสทิสตฺตา ทิพฺพํ, ทิพฺพวิหารวเสน ปฏิลทฺธตฺตา อตฺตโน จ
ทิพฺพวิหารสนฺนิสฺสิตตฺตา อาโลกปริคฺคเหน มหาชุติกตฺตา ติโรกุฑฺฑาทิคตรูปทสฺสเนน
มหาคติกตฺตาปิ ทิพฺพํ. ตํ สพฺพํ สทฺทสตฺถานุสาเรน เวทิตพฺพํ. ทสฺสนฏฺเน
จกฺขุกิจฺจกรเณน จกฺขุมิวาติปิ จกฺขุ, ทิพฺพญฺจ ตํ จกฺขุ จาติ ทิพฺพจกฺขุ.
      ปชานาตีติ ปญฺา. กึ ปชานาติ? จตฺตาริ อริยสจฺจานิ "อิทํ ทุกฺขนฺ"ติอาทินา.
วุตฺตเญฺหตํ:-
             "ปชานาตีติ โข อาวุโส ตสฺมา ปญฺาติ วุจฺจติ, กิญฺจิ
         ปชานาติ, อิทํ ทุกฺขนฺ"ติอาทิ. ๑-
      อฏฺกถายํ ปน "ปญฺาปนวเสน ปญฺา กินฺติ ปญฺาเปติ? อนิจฺจนฺติ
ปญฺาเปติ, ทุกฺขนฺติ ปญฺาเปติ, อนตฺตาติ ปญฺาเปตี"ติ วุตฺตํ. สา ปนายํ
ลกฺขณาทิโต ยถาสภาวปฏิเวธลกฺขณา, อกฺขลิตปฏิเวธลกฺขณา วา
กุสลิสฺสาสขิตฺตอุสุปฏิเวโธ วิย, วิสโยภาสนรสา ปทีโป วิย, อสมฺโมหปจฺจุปฏฺานา
อรญฺคตสุเทสิโก วิย. วิเสสโต ปเนตฺถ อาสวกฺขยาณสงฺขาตา ปญฺา
จตุสจฺจทสฺสนฏฺเน ปญฺาจกฺขูติ อธิปฺเปตา. ยํ สนฺธาย วุตฺตํ "จกฺขุํ อุทปาทิ,
าณํ อุทปาทิ, ปญฺา อุทปาทิ, วิชฺชา อุทปาทิ, อาโลโก อุทปาที"ติ ๒-
      เอเตสุ จ มํสจกฺขุ ปริตฺตํ, ทิพฺพจกฺขุ มหคฺคตํ, อิตรํ อปฺปมาณํ.
มํสจกฺขุ รูปํ, อิตรานิ อรูปานิ. มํสจกฺขุ ทิพฺพจกฺขุ จ โลกิยานิ สาสวานิ
รูปวิสยานิ, อิตรํ โลกุตฺตรํ อนาสวํ จตุสจฺจวิสยํ. มํสจกฺขุ อพฺยากตํ, ทิพฺพจกฺขุ
สิยา กุสลํ สิยา อพฺยากตํ, ตถา ปญฺาจกฺขุ. มํสจกฺขุ กามาวจรํ, ทิพฺพจกฺขุ
รูปาวจรํ, อิตรํ โลกุตฺตรนฺติ เอวมาทิวิภาคา ๓- เวทิตพฺพา.
      คาถาสุ อนุตฺตรนฺติ ปญฺาจกฺขุํ สนฺธาย วุตฺตํ. ตํ หิ
อาสวกฺขยาณภาวโต อนุตฺตรํ. อกฺขาสิ ปุริสุตฺตโมติ ปุริสานํ อุตฺตโม อคฺโค
สมฺมาสมฺพุทฺโธ เทเสสิ. อุปฺปาโทติ มํสจกฺขุสฺส ปวตฺติ. มคฺโคติ อุปาโย,
ทิพฺพจกฺขุสฺส การณํ.
@เชิงอรรถ:  ม.มู. ๑๒/๔๔๙/๔๐๑   วิ.มหา. ๔/๒๙/๒๔, สํ.มหา. ๑๙/๑๐๘๑/๓๖๘   สี. เอวมาทินา
ปกติจกฺขุมโต เอว หิ ทิพฺพจกฺขุ อุปฺปชฺชติ, ยสฺมา กสิณาโลกํ วฑฺเฒตฺวา
ทิพฺพจกฺขุาณสฺส อุปฺปาทนํ, โส จ กสิณมณฺฑเล อุคฺคหนิมิตฺเตน วินา
นตฺถีติ. ยโตติ ยทา. าณนฺติ อาสวกฺขยาณํ. เตเนวาห "ปญฺาจกฺขุ
อนุตฺตรนฺ"ติ. ยสฺส จกฺขุสฺส ปฏิลาภาติ ยสฺส อริยสฺส ปญฺาจกฺขุสฺส
อุปฺปตฺติยา ภาวนาย สพฺพสฺมา วฏฺฏทุกฺขโต ปมุจฺจติ ปริมุจฺจตีติ.
                        ทุติยสุตฺตวณฺณนา นิฏิตา.
                          -------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๒๓๕-๒๓๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=5185&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=5185&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=239              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=5591              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=5583              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=5583              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]