ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ ภาษาบาลีอักษรไทย อิติ.อ. (ปรมตฺถที.)

                       ๕. สีลสมฺปนฺนสุตฺตวณฺณนา
      [๑๐๔] ปญฺจเม สีลสมฺปนฺนาติ เอตฺถ สีลํ นาม ขีณาสวานํ
โลกิยโลกุตฺตรสีลํ, เตน สมฺปนฺนา สมนฺนาคตาติ สีลสมฺปนฺนา. สมาธิปญฺาสุปิ
เอเสว นโย. วิมุตฺติ ปน ผลวิมุตฺติเยว, วิมุตฺติาณทสฺสนํ ปจฺจเวกฺขณาณํ.
เอวเมตฺถ สีลาทโย ตโย โลกิยโลกุตฺตรา, วิมุตฺติ โลกุตฺตราว, วิมุตฺติาณทสฺสนํ
โลกิยเมว. ทิฏฺธมฺมิกสมฺปรายิกปรมตฺเถหิ ยถารหํ ปเร โอวทนฺติ อนุสาสนฺตีติ
โอวาทกา. วิญฺาปกาติ กมฺมานิ กมฺมผลานิ จ วิญฺาปกา, ตตฺถ จ "อิเม
ธมฺมา กุสลา, อิเม ธมฺมา อกุสลา, อิเม สาวชฺชา, อิเม อนวชฺชา"ติอาทินา
กุสลาทิวิภาคโต ขนฺธาทิวิภาวโต สลกฺขณโต สามญฺลกฺขณโตติ วิวิเธหิ
นเยหิ ธมฺมานํ าปกา อวโพธกา. สนฺทสฺสกาติ เตเยว ธมฺเม หตฺเถน
คเหตฺวา วิย ปรสฺส ปจฺจกฺขโต ทสฺเสตาโร. สมาทปกาติ ยํ สีลาทิ เยหิ
อสมาทินฺนํ, ตสฺส สมาทาเปตาโร, ตตฺถ เต ปติฏฺาเปตาโร. สมุตฺเตชกาติ
เอวํ กุสลธมฺเมสุ ปติฏฺิตานํ อุปริ อธิจิตฺตานุโยเค นิโยชนวเสน จิตฺตสฺส
สมฺมา อุตฺเตชกา, ยถา วิเสสาธิคโม โหติ, เอวํ นิสามนวเสน เตชกา.
สมฺปหํสกาติ เตสํ ยถาลทฺเธหิ อุปริ ลทฺธพฺเพหิ จ คุณวิเสเสหิ จิตฺตสฺส
สมฺมา ปหํสกา, ลทฺธสฺสาทวเสน สุฏฺุ โตสกา. อลํสมกฺขาตาโรติ อลํ
ปริยตฺตํ ยถาวุตฺตํ อปริหาเปตฺวา สมฺมเทว อนุคฺคหาธิปฺปาเยน อกฺขาตาโร.
      อถ วา สนฺทสฺสกาติ ธมฺมํ เทเสนฺตา ปวตฺตินิวตฺติโย ๑- สภาวสรสลกฺขณโต
สมฺมเทว ทสฺเสตาโร. สมาทปกาติ จิตฺเต ปติฏฺาปนวเสน ตสฺเสว
อตฺถสฺส คาหาปกา. สมุตฺเตชกาติ ตทตฺถคฺคหเณ อุสฺสาหชนเนน สมฺมเทว
โวทปกา โชตกา วา. สมฺปหํสกาติ ตทตฺถปฏิปตฺติยํ อานิสํสทสฺสเนน สมฺมเทว
ปหํสกา โตสกา. อลํ สมกฺขาตาโรติ สมตฺถา หุตฺวา วุตฺตนเยน สมกฺขาตาโร.
สทฺธมฺมสฺสาติ ปฏิเวธสทฺธมฺมสฺส, ติวิธสฺสาปิ วา สทฺธมฺมสฺส เทเสตาโร.
      ทสฺสนมฺปหนฺติ ทสฺสนมฺปิ อหํ. ตมฺปเนตํ จกฺขุทสฺสนํ าณทสฺสนนฺติ
ทุวิธํ. ตตฺถ ปสนฺเนหิ จกฺขูหิ อริยานํ โอโลกนํ จกฺขุทสฺสนํ นาม, อริยภาวกรานํ
ปน ธมฺมานํ อริยภาวสฺส จ วิปสฺสนามคฺคผเลหิ อธิคโม าณทสฺสนํ
นาม. อิมสฺมึ ปนตฺเถ จกฺขุทสฺสนํ อธิปฺเปตํ. อริยานํ หิ ปสนฺเนหิ จกฺขูหิ
โอโลกนมฺปิ สตฺตานํ พหูปการเมว. สวนนฺติ "อสุโก นาม ขีณาสโว อสุกสฺมึ
นาม รฏฺเ วา ชนปเท วา คาเม วา นิคเม วา วิหาเร วา เลเณ วา
วสตี"ติ กเถนฺตานํ โสเตน สวนํ, เอตมฺปิ พหูปการเมว. อุปสงฺกมนนฺติ "ทานํ
วา ทสฺสามิ, ปญฺหํ วา ปุจฺฉิสฺสามิ, ธมฺมํ วา โสสฺสามิ, สกฺการํ วา
@เชิงอรรถ:  ม. ปวตฺติโต
กริสฺสามี"ติ เอวรูเปน จิตฺเตน อริยานํ อุปสงฺกมนํ. ปยิรุปาสนนฺติ
ปญฺหปยิรุปาสนํ, ๑- อริยานํ คุเณ สุตฺวา เต อุปสงฺกมิตฺวา นิมนฺเตตฺวา ทานํ วา
ทตฺวา วตฺตํ วา กตฺวา "กึ ภนฺเต กุสลนฺ"ติอาทินา นเยน ปญฺหปุจฺฉนนฺติ
อตฺโถ. เวยฺยาวจฺจาทิกรณํ ปยิรุปาสนํเยว. อนุสฺสรณนฺติ รตฺติฏฺานทิวาฏฺาเนสุ
นิสินฺนสฺส "อิทานิ อริยา คุมฺพเลณมณฺฑปาทีสุ ฌานวิปสฺสนามคฺคผลสุเขหิ
วีตินาเมนฺตี"ติ เตสํ ทิพฺพวิหาราทิคุณวิเสสารมฺมณํ อนุสฺสรณํ. โย วา เตสํ
สนฺติกา โอวาโท ลทฺโธ โหติ, ตํ อาวชฺชิตฺวา "อิมสฺมึ าเน สีลํ กถิตํ,
อิมสฺมึ สมาธิ, อิมสฺมึ วิปสฺสนา, อิมสฺมึ มคฺโค, อิมสฺมึ ผลนฺ"ติ เอวํ
อนุสฺสรณํ.
      อนุปพฺพชฺชนฺติ อริเยสุ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา ฆรา นิกฺขมฺม เตสํ สนฺติเก
ปพฺพชฺชํ. อริเยสุ หิ จิตฺตํ ปสาเทตฺวา เตสํ เยว สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา เตสํเยว
โอวาทานุสาสนึ ปจฺจาสึสมานสฺส จรโตปิ ปพฺพชฺชา นาม, อญฺเสํ สนฺติเก
โอวาทานุสาสนึ ปจฺจาสึสมานสฺส  จรโตปิ ปพฺพชฺชา อนุปพฺพชฺชา นาม,
อริเยสุ ปสาเทน อญฺตฺถ ปพฺพชิตฺวา อริยานํ สนฺติเก โอวาทานุสาสนึ
ปจฺจาสึสมานสฺส จรโตปิ ปพฺพชฺชา อนุปพฺพชฺชาว. อญฺเสุ ปน ปสาเทน
อญฺเสํเยว สนฺติเก ปพฺพชิตฺวา อญฺเสํเยว โอวาทานุสาสนึ ปจฺจาสึสมานสฺส
จรโต ๒- ปพฺพชฺชา อนุปพฺพชฺชา นาม น โหติ. วุตฺตนเยน ปพฺพชิเตสุ ปน
มหากสฺสปตฺเถรสฺส ตาว อนุปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตา สตสหสฺสมตฺตา อเหสุํ, ตถา
เถรสฺเสว สทฺธิวิหาริกสฺส จนฺทคุตฺตตฺเถรสฺส, ตสฺสาปิ สทฺธิวิหาริกสฺส
อสฺสคุตฺตตฺเถรสฺส, ตสฺสปิ สทฺธิวิหาริกสฺส โยนกธมฺมรกฺขิตตฺเถรสฺส. ตสฺส ปน
สทฺธิวิหาริโก อโสกรญฺโ กนิฏฺภาตา ติสฺสตฺเถโร นาม อโหสิ, ตสฺส
อนุปพฺพชฺชํ ปพฺพชิตา อฑฺฒเตยฺยโกฏิสงฺขฺยา อเหสุํ.
@เชิงอรรถ:  ม. ปเญฺหน ปยิรุปาสนํ          ม. อญฺตฺถ
ทีปปฺปสาทกมหามหินฺทตฺเถรสฺส ปน อนุปพฺพชิตานํ คณนปริจฺเฉโท นตฺถิ, ยาวชฺชทิวสา
ลงฺกาทีเป สตฺถริ ปสาเทน ปพฺพชนฺตา มหามหินฺทตฺเถรสฺเสว อนุปพฺพชนฺติ นาม.
      อิทานิ เยน การเณน เตสํ อริยานํ ทสฺสนาทิ พหูปการนฺติ วุตฺตํ,
ตํ เทสฺเสตุํ "ตถารูเป"ติอาทิมาห. ตตฺถ ตถารูเปติ ตาทิเส สีลาทิคุณสมฺปนฺเน
อริเย. ยสฺมา ทสฺสนสวนานุสฺสรณานิ อุปสงฺกมนปยิรุปาสนฏฺานานิ, ตสฺมา
ตานิ อนามสิตฺวา อุปสงฺกมนปยิรุปาสนานิเยว ทสฺเสตุํ "เสวโต ภชโต
ปยิรุปาสโต"ติ วุตฺตํ. ทสฺสนสวนานุสฺสรณโต หิ อริเยสุ อุปฺปนฺนสทฺโท เต
อุปสงฺกมิตฺวา ปยิรุปาสิตฺวา ปญฺหํ ปุจฺฉิตฺวา ลทฺธสวนานุตฺตริโย อปริปูเร
สีลาทิคุเณ ปริปูเรสฺสตีติ. ตถา หิ วุตฺตํ "สทฺธาชาโต อุปสงฺกมติ, อุปสงฺกมนฺโต
ปยิรุปาสตี"ติอาทิ. ๑-
      ตตฺถ เสวโตติ วตฺตปฏิวตฺตกรณวเสน กาเลน กาลํ อุปสงฺกมโต.
ภชโตติ สมฺปิยายนภตฺติวเสน ภชโต. ปยิรุปาสโตติ ปญฺหปุจฺฉเนน
ปฏิปตฺติอนุกรเณน จ ปยิรุปาสโตติ ติณฺณํ ปทานํ อตฺถวิภาโค ทีเปตพฺโพ.
วิมุตฺติาณทสฺสนสฺส ปาริปูริ เอกูนวีสติมสฺส ปจฺจเวกฺขณาณสฺส อุปฺปตฺติยา
เวทิตพฺพา.
      เอวรูปา จ เต ภิกฺขเว ภิกฺขูติอาทีสุ เย ยถาวุตฺตคุณสมนฺนาคเมน
เอวรูปา เอทิสา ภินฺนสพฺพกิเลสา ภิกฺขู, เต ทิฏฺธมฺมิกาทิหิเตสุ สตฺตานํ
นิโยชนวเสน อนุสาสนโต สตฺถาโรติปิ วุจฺจนฺติ, ชาติกนฺตาราทินิตฺถรณโต
สตฺถวาหาติปิ, ราคาทิรณานํ ชหนโต ชหาปนโต จ รณญฺชหาติปิ, อวิชฺชาตมสฺส
วิโนทนโต วิโนทาปนโต จ ตโมนุทาติปิ, สปรสนฺตาเนสุ ปญฺาอาโลก-
ปญฺาโอภาสปญฺาปชฺโชตานํ กรเณน นิพฺพตฺตเนน อาโลกาทิกราติปิ, ตถา
@เชิงอรรถ:  ม.ม. ๑๓/๑๘๓/๑๕๘
าณุกฺกาาณปฺปภาธมฺมุกฺกาธมฺมปฺปภานํ ธารเณน กรเณน จ อุกฺกาธาราติปิ,
ปภงฺกราติปิ, อารกตฺตา กิเลเสหิ, อนเย อนิริยนโต, อเย จ อิริยนโต, เนสํ
ตถาภาวเหตุภาวโต สเทวเกน โลเกน อรณียโต อริยาติปิ, ปญฺาจกฺขุธมฺมจกฺขูนํ
สาติสยปฏิลาเภน จกฺขุมนฺโตติปิ วุจฺจนฺติ.
      คาถาสุ ปาโมชฺชกรณฏฺานนฺติ นิรามิสปฺปโมทสฺส นิพฺพตฺตกํ านํ
การณํ. เอตนฺติ อิทานิ วตฺตพฺพนิทสฺสนํ สนฺธาย วทติ. วิชานตนฺติ
สงฺกิเลสโวทาเน ยาถาวโต ชานนฺตานํ. ภาวิตตฺตานนฺติ ภาวิตสภาวานํ,
กายภาวนาทีหิ ภาวิตสนฺตานานนฺติ อตฺโถ. ธมฺมชีวินนฺติ มิจฺฉาชีวํ ปหาย
ธมฺเมน าเยน ชีวิกกปฺปนโต, ธมฺเมน วา าเยน อตฺตภาวสฺส ปวตฺตนโต, ๑-
สมาปตฺติพหุลตาย วา อคฺคผลธมฺเมน ชีวนโต ธมฺมชีวินํ. อยเมตฺถ ๒-
สงฺเขปตฺโถ:- ยทิทํ ภาวิตตฺตานํ ปรินิฏฺิตสมาธิปญฺาภาวนานํ ตโต เอว
ธมฺมชีวินํ อริยานํ ทสฺสนํ, เอตํ อวิปฺปฏิสารนิมิตฺตานํ สีลาทีนํ
ปาริปูริเหตุภาวโต วิชานตํ สปฺปญฺชาติกานํ เอกนฺเตเนว ปีติปาโมชฺชการณนฺติ.
      อิทานิ ตํ ตสฺส การณภาวํ ทสฺเสตุํ "เต โชตยนฺตี"ติ โอสานคาถาทฺวยมาห.
ตตฺถ เตติ เต ภาวิตตฺตา ธมฺมชีวิโน อริยา. โชตยนฺตีติ ปกาสยนฺติ.
ภาสยนฺตีติ สทฺธมฺโมภาเสน โลกํ ปภาสยนฺติ, ธมฺมํ เทเสนฺตีติ อตฺโถ. เยสนฺติ
เยสํ อริยานํ. สาสนนฺติ โอวาทํ. สมฺมทญฺายาติ ปุพฺพภาคาเณหิ สมฺมเทว
ชานิตฺวา. เสสํ วุตฺตนยเมว.
                       ปญฺจมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         --------------
@เชิงอรรถ:  ก. วหนโต      ฉ.ม. อยํ เหตฺถ


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้า ๓๗๓-๓๗๗. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=27&A=8277&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=27&A=8277&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=284              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=6610              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=6454              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=6454              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]