บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ |
๕. จุนฺทสุตฺตวณฺณนา [๘๓] ปุจฺฉามิ มุนึ ปหูตปญฺญนฺติ จุนฺทสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? สงฺเขปโต ตาว อตฺตชฺฌาสยปรชฺฌาสยอฏฺฐุปฺปตฺติปุจฺฉาวสิกเภทโต จตูสุ อุปฺปตฺตีสุ อิมสฺส สุตฺตสฺส ปุจฺฉาวสิกา อุปฺปตฺติ. วิตฺถารโต ปน เอกํ สมยํ ภควา มลฺเลสุ จาริกญฺจรมาโน มหตา ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ เยน ปาวา ตทวสริ. ตตฺร สุทํ ภควา ปาวายํ วิหรติ จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส อมฺพวเน. อิโต ปภุติ ยาว "อถ โข ภควา ปุพฺพณฺหสมยํ นิวาเสตฺวา ปตฺตจีวรมาทาย สทฺธึ ภิกฺขุสํเฆน, เยน จุนฺทสฺส กมฺมารปุตฺตสฺส นิเวสนํ เตนุปสงฺกมิ, อุปสงฺกมิตฺวา ปญฺญตฺเต อาสเน นิสีที"ติ ๑- ตาว สุตฺเต อาคตนเยน ๒- วิตฺถาเรตพฺพํ. เอวํ ภิกฺขุสํเฆน สทฺธึ นิสินฺเน ภควติ จุนฺโท กมฺมารปุตฺโต พุทฺธปฺปมุขํ ภิกฺขุสํฆํ ปริวิสนฺโต พฺยญฺชนสูปาทิคฺคหณตฺถํ ภิกฺขูนํ สุวณฺณภาชนานิ อุปนาเมสิ, อปญฺญตฺเต สิกฺขาปเท เกจิ ภิกฺขู สุวณฺณภาชนานิ สมฺปฏิจฺฉึสุ, ๓- เกจิ น สมฺปฏิจฺฉึสุ. ๓- ภควโต ปน เอกเมว ภาชนํ อตฺตโน เสลมยํ ปตฺตํ, ทุติยภาชนํ พุทฺธา น คณฺหนฺติ. ตตฺถ อญฺญตโร ปาปภิกฺขุ สหสฺสคฺฆนิกํ @เชิงอรรถ: ๑ ที.มหา. ๑๐/๑๘๙/๑๑๒ ๒ ฉ.ม. อาคตนเยเนว ๓ ฉ.ม. ปฏิจฺฉึสุ สุวณฺณภาชนํ อตฺตโน โภชนตฺถาย สมฺปตฺตํ เถยฺยจิตฺเตน กุญฺจิกตฺถวิกายํ ปกฺขิปิ. จุนฺโท ปริวิสิตฺวา หตฺถปาทํ โธวิตฺวา ภควนฺตํ นมสฺสมาโน ภิกฺขุสํฆํ โอโลเกนฺโต ตํ ภิกฺขุํ อทฺทส, ทิสฺวา จ ปน อปสฺสมาโน วิย หุตฺวา น นํ กิญฺจิ อภณิ ภควติ จ เถเรสุ จ คารเวน, อปิจ "มิจฺฉาทิฏฺฐิกานํ วจนปโถ มา อโหสี"ติ. โส "กึ นุ โข สํวรยุตฺตาเยว สมณา, อุทาหุ ภินฺนสํวรา อีทิสาปิ สมณา"ติ ญาตุกาโม สายนฺหสมเย ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา อาห "ปุจฺฉามิ มุนินฺ"ติ. ตตฺถ ปุจฺฉามีติ อิทํ "ติสฺโส ปุจฺฉา อทิฏฺฐโชตนา ปุจฺฉา"ติอาทินา ๑- นเยน นิทฺเทเส วุตฺตนยเมว. มุนินฺติ เอตมฺปิ "โมนํ วุจฺจติ ญาณํ. ยา ปญฺญา ปชานนา ฯเปฯ สมฺมาทิฏฺฐิ, เตน ญาเณน สมนฺนาคโต มุนิ, โมนปฺปตฺโตติ, ตีณิ โมเนยฺยานิ กายโมเนยฺยนฺ"ติอาทินา ๒- นเยน ตตฺเถว วุตฺตนยเมว. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขโป:- ปุจฺฉามีติ โอกาสํ กโรนฺโต มุนินฺติ มุนิมุนึ ภควนฺตํ อาลปติ. ปหูตปญฺญนฺติอาทีนิ ถุติวจนานิ, เตหิ ตํ มุนึ ถุนาติ. ตตฺถ ปหูตปญฺญนฺติ วิปุลปญฺญํ. เญยฺยปริยนฺติกตฺตา จสฺส วิปุลตา เวทิตพฺพา. อิติ จุนฺโท กมฺมารปุตฺโตติ อิทํ ทฺวยํ ธนิยสุตฺเต วุตฺตนยเมว. อิโต ปรํ ปน เอตฺตกมฺปิ อวตฺวา สพฺพํ วุตฺตนยํ ฉฑฺเฑตฺวา อวุตฺตนยเมว วณฺณยิสฺสาม. พุทฺธนฺติ ตีสุ พุทฺเธสุ ตติยพุทฺธํ. ธมฺมสฺสามินฺติ มคฺคธมฺมสฺส ชนกตฺตา ปุตฺตสฺเสว ปิตรํ อตฺตนา อุปฺปาทิตสิปฺปายตนาทีนํ วิย จ อาจริยํ ธมฺมสฺสามึ, ธมฺมิสฺสรํ ธมฺมราชํ ธมฺมวสวตฺตินฺติ อตฺโถ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:- "โส หิ พฺราหฺมณ ภควา อนุปฺปนฺนสฺส มคฺคสฺส อุปฺปาเทตา, อสญฺชาตสฺส มคฺคสฺส สญฺชเนตา, อนกฺขาตสฺส @เชิงอรรถ: ๑ ขุ.จูฬ. ๓๐/๑๒๒/๔๗ (สฺยา) ๒ ขุ.มหา. ๒๙/๖๗/๖๗, ขุ.จูฬ. ๓๐/๑๖๔/๘๒-๓ (สฺยา) มคฺคสฺส อกฺขาตา, มคฺคญฺญู มคฺควิทู มคฺคโกวิโท, มคฺคานุคา จ ปน เอตรหิ สาวกา วิหรนฺติ ปจฺฉา สมนฺนาคตา"ติ. ๑- วีตตณฺหนฺติ วิคตกามภววิภวตณฺหํ. ทิปทุตฺตมนฺติ ๒- ทฺวิปทานํ อุตฺตมํ. ตตฺถ กิญฺจาปิ ภควา น เกวลํ ทฺวิปทุตฺตโม เอว, อถ โข ยาวตา สตฺตา อปทา วา ทฺวิปทา วา ฯเปฯ เนวสญฺญีนาสญฺญิโน วา, เตสํ สพฺเพสํ อุตฺตโม. อถ โข อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉทวเสน ทิปทุตฺตโมเตฺวว ๓- วุจฺจติ. ทฺวิปทา หิ สพฺพสตฺตานํ อุกฺกฏฺฐา จกฺกวตฺติมหาสาวกปจฺเจกพุทฺธาทีนํ ๔- ตตฺถ อุปฺปตฺติโต, เตสญฺจ อุตฺตโมติ วุตฺเต สพฺพสตฺตุตฺตโมติ วุตฺโตเยว โหติ. สารถีนํ ปวรนฺติ สาเรตีติ สารถิ, หตฺถิทมกาทีนเมตํ อธิวจนํ. เตสญฺจ ภควา ปวโร อนุตฺตเรน ทมเกน ๕- ปุริสทมฺเม ทเมตุํ สมตฺถภาวโต. ยถาห:- "หตฺถิทมเกน ภิกฺขเว หตฺถิทมฺโม สาริโต เอกํเยว ทิสํ ธาวติ ปุรตฺถิมํ วา ปจฺฉิมํ วา อุตฺตรํ วา ทกฺขิณํ วา. อสฺสทมเกน ภิกฺขเว อสฺสทมฺโม ฯเปฯ โคทมเกน ภิกฺขเว โคทมฺโม ฯเปฯ ทกฺขิณํ วา. ตถาคเตน หิ ภิกฺขเว อรหตา สมฺมาสมฺพุทฺเธน ปุริสทมฺโม สาริโต อฏฺฐ ทิสา วิธาวติ, รูปี รูปานิ ปสฺสติ, อยํ ปฐมา ๖- ทิสา ฯเปฯ สญฺญาเวทยิตนิโรธํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, อยํ อฏฺฐมี ทิสา"ติ. ๗- กตีติ อตฺถปฺปเภทปุจฺฉา. โลเกติ สตฺตโลเก. สมณาติ ปุจฺฉิตพฺพอตฺถนิทสฺสนํ. อิงฺฆาติ ยาจนตฺเถ นิปาโต. ตทิงฺฆาติ เต อิงฺฆ. พฺรูหีติ อาจิกฺข กถยสฺสูติ. @เชิงอรรถ: ๑ ม.อุ. ๑๔/๗๙/๕๙, ขุ.มหา. ๒๙/๘๘๙/๕๕๑-๒ (สฺยา) ๒ ฉ.ม. ทฺวิปทุตฺตมนฺติ @๓ ฉ.ม. ทฺวิปทุตฺตโม ๔ ฉ.ม....ปจฺเจกพุทฺธพุทฺธานํ @๕ ฉ.ม. ทมเนน ๖ ฉ.ม. อยเมกา ๗ ม.อุ. ๑๔/๓๑๒/๒๘๕-๖ [๘๔] เอวํ วุตฺเต ภควา จุนฺทํ กมฺมารปุตฺตํ "กึ ภนฺเต กุสลํ, กึ อกุสลนฺ"ติอาทินา ๑- นเยน คิหิปญฺหํ อปุจฺฉิตฺวา สมณปญฺหํ ปุจฺฉนฺตํ ทิสฺวา อาวชฺเชนฺโต "ตํ ปาปภิกฺขุํ สนฺธาย อยํ ปุจฺฉตี"ติ ญตฺวา ตสฺส ปญฺญตฺติโวหารมตฺตา ๒- อสฺสมณภาวํ ทีเปนฺโต อาห "จตุโร สมณา"ติ. ตตฺถ จตุโรติ สงฺขฺยาปริจฺเฉโท. สมณาติ กทาจิ ภควา ติตฺถิเย สมณวาเทน วทติ. ยถาห "ยานิ ตานิ ปุถุสมณพฺราหฺมณานํ วตโกตูหลมงฺคลานี"ติ. ๓- กทาจิ ปุถุชฺชเน. ยถาห "สมณา สมณาติ โว ภิกฺขเว ชโน สญฺชานาตี"ติ. ๔- กทาจิ เสกฺเข. ยถาห "อิเธว ภิกฺขเว สมโณ, อิธ ทุติโย สมโณ"ติ ๕- กทาจิ ขีณาสเว. ยถาห "อาสวานํ ขยา สมโณ โหตี"ติ. กทาจิ อตฺตานํเยว. ยถาห "สมโณติ ภิกฺขเว ตถาคตสฺเสตํ อธิวจนนฺ"ติ. ๖- อิธ ปน ตีหิ ปเทหิ สพฺเพปิ อริเย สีลวนฺตํ ปุถุชฺชนญฺจ, จตุตฺเถน อิตรํ อสฺสมณมฺปิ ภณฺฑุกาสาวกณฺฐํ เกวลํ โวหารมตฺตเกน สมโณติ สงฺคณฺหิตฺวา "จตุโร สมณา"ติ อาห. น ปญฺจมตฺถีติ อิมสฺมึ ธมฺมวินเย โวหารมตฺตเกน ปฏิญฺญามตฺตเกนาปิ ปญฺจโม สมโณ นาม นตฺถิ. เต เต อาวิกโรมีติ เต จตุโร สมเณ ตว ปากเฏ กโรมิ. สกฺขิปุฏฺโฐติ สมฺมุขา ปุจฺฉิโต. มคฺคชิโนติ มคฺเคน สพฺพกิเลเส วิชิตาวีติ อตฺโถ. มคฺคเทสโกติ ปเรสํ มคฺคเทสโก. ๗- มคฺเค ชีวตีติ สตฺตสุ เสกฺเขสุ โย โกจิ เสกฺโข อปริโยสิตมคฺควาสตฺตา โลกุตฺตเร, สีลวนฺตปุถุชฺชโน จ โลกิเย มคฺเค ชีวติ นาม, สีลวนฺตปุถุชฺชโน วา โลกุตฺตรมคฺคนิมิตฺตํ ชีวนโตปิ มคฺเค ชีวตีติ เวทิตพฺโพ. โย จ มคฺคทูสีติ โย จ ทุสฺสีโล มิจฺฉาทิฏฺฐิ มคฺคปฏิโลมายปิ ๘- ปฏิปตฺติยา มคฺคสฺส ทูสโกติ อตฺโถ. @เชิงอรรถ: ๑ ม.อุ. ๑๔/๒๙๖/๒๖๗ ๒ ฉ.ม.,อิ. อญฺญตฺร โวหารมตฺตา @๓ ม.มู. ๑๒/๔๐๗/๓๖๔ ๔ ม.มู. ๑๒/๔๓๕/๓๘๒ @๕ ที.มหา. ๑๐/๒๑๔/๑๓๓, ม.มู. ๑๒/๑๓๙/๙๘, องฺ.จตุกฺก. ๒๑/๒๔๑/๒๖๕ @๖ องฺ.อฏฺฐก. ๒๓/๑๙๒/๓๕๒ (สฺยา) ๗ ฉ.ม. มคฺคํ เทเสตา ๘ ฉ.ม...ปฏิโลมาย [๘๕] "อิเม เต จตุโร สมณา"ติ เอวํ ภควตา สงฺเขเปน อุทฺทิฏฺเฐ จตุโร สมเณ "อยํ นาเมตฺถ มคฺคชิโน, อยํ มคฺคเทสโก, อยํ มคฺเค ชีวติ, อยํ มคฺคทูสี"ติ เอวํ ปฏิวิชฺฌิตุํ อสกฺโกนฺโต ปุน ปุจฺฉิตุํ จุนฺโท อาห "กํ มคฺคชินนฺ"ติ. ตตฺถ มคฺเค ชีวติ เมติ โย โส มคฺเค ชีวติ, ตํ เม พฺรูหิ ปุฏฺโฐติ. เสสํ ปากฏเมว. [๘๖] อิทานิสฺส ภควา จตุโรปิ สมเณ จตูหิ คาถาหิ นิทฺทิสนฺโต อาห "โย ติณฺณกถํกโถ วิสลฺโล"ติ. ตตฺถ ติณฺณกถํกโถ วิสลฺโลติ เอตํ อุรคสุตฺเต วุตฺตนยเมว. อยํ ปน วิเสโส:- ยสฺมา อิมาย คาถาย มคฺคชิโนติ พุทฺธสมโณ อธิปฺเปโต, ตสฺมา สพฺพญฺญุตญฺญาเณน กถํกถาปติรูปกสฺส สพฺพธมฺเมสุ อญฺญาณสฺส ติณฺณตฺตาปิ "ติณฺณกถํกโถ"ติ เวทิตพฺโพ. ปุพฺเพ วุตฺตนเยน หิ ติณฺณกถํกถาปิ โสตาปนฺนาทโย ปจฺเจกพุทฺธปริโยสานา สกทาคามิวิสยาทีสุ พุทฺธวิสยปริโยสาเนสุ อปฺปฏิหตญาณปฺปภาวตฺตา ๑- ปริยาเยน อติณฺณกถํกถาว โหนฺติ, ภควา ปน สพฺพปฺปกาเรน ติณฺณกถํกโถติ. นิพฺพานาภิรโตติ นิพฺพาเน อภิรโต, ผลสมาปตฺติวเสน สทา นิพฺพานนินฺนจิตฺโตติ อตฺโถ. ตาทิโส จ ภควา. ยถาห:- "โส โข อหํ อคฺคิเวสฺสน ตสฺสาเยว คาถาย ปริโยสาเน ตสฺมึเยว ปุริมสฺมึ สมาธินิมิตฺเต อชฺฌตฺตเมว จิตฺตํ สณฺฐเปมิ ๒- สนฺนิสาเทมิ, เอโกทึ กโรมิ, ๒- สมาทหามี"ติ. ๓- อนานุคิทฺโธติ กญฺจิ ธมฺมํ ตณฺหาเคเธน อนานุคิชฺฌนฺโต. โลกสฺส สเทวกสฺส เนตาติ อาสยานุสยานุโลเมน ธมฺมํ เทเสตฺวา ปารายนมหาสมยาทีสุ @เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ปฏิหต... ๒-๒ ก. สนฺนิสีทามิ, เอโกทิกโรปิ @๓ ม.มู. ๑๒/๓๘๗/๓๔๕ อเนเกสุ สุตฺตนฺเตสุ อปริมาณานํ เทวมนุสฺสานํ สจฺจปฏิเวธสมฺปาทเนน สเทวกสฺส โลกสฺส เนตา คมยิตา ตาเรตา, ปารํ สมฺปาเปตาติ อตฺโถ. ตาทินฺติ ตาทิสํ, ๑- ยถาวุตฺตปฺปการํ โลกธมฺเมหิ วา ๒- นิพฺพิการนฺติ อตฺโถ. เสสเมตฺถ ปากฏเมว. [๘๗] เอวํ ภควา อิมาย คาถาย "มคฺคชินนฺ"ติ พุทฺธสมณํ นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ ขีณาสวสมณํ นิทฺทิสนฺโต อาห "ปรมํ ปรมนฺ"ติ. ตตฺถ ปรมํ นาม นิพฺพานํ, สพฺพธมฺมานํ อคฺคํ อุตฺตมนฺติ อตฺโถ. ปรมนฺติ โยธ ญตฺวาติ ตํ ปรมํ ปรมมิจฺเจว โย อิธ สาสเน ญตฺวา ปจฺจเวกฺขณญาเณน. อกฺขาติ วิภชติ ๓- อิเธว ธมฺมนฺติ นิพฺพานธมฺมํ อกฺขาติ, อตฺตนา ปฏิวิทฺธตฺตา ปเรสํ ปากฏํ กโรติ "อิทํ นิพฺพานนฺ"ติ มคฺคธมฺมํ วิภชติ "อิเม จตฺตาโร สติปฏฺฐานา ฯเปฯ อยํ อริโย อฏฺฐงฺคิโก มคฺโค"ติ. อุภยมฺปิ วา อุคฺฆฏิตญฺญูนํ สงฺเขปเทสนาย อาจิกฺขติ, วิปญฺจิตญฺญูนํ วิตฺถารเทสนาย วิภชติ. เอวํ อาจิกฺขนฺโต จ "อิเธว สาสเน อยํ ธมฺโม, น อิโต พหิทฺธา"ติ สีหนาทํ นทนฺโต อกฺขาติ จ วิภชติ. เตน วุตฺตํ "อกฺขาติ วิภชติ ๓- อิเธว ธมฺมนฺ"ติ. ตํ กงฺขฉิทํ มุนึ อเนชนฺติ ตํ เอวรูปํ จตุสจฺจปฏิเวเธน อตฺตโน, เทสนาย จ ปเรสํ กงฺขจฺเฉทเนน กงฺขจฺฉิทํ, โมเนยฺยสมนฺนาคเมน มุนึ, เอชาสงฺขาตาย ตณฺหาย อภาวโต อเนชํ ทุติยํ ภิกฺขุนมาหุ มคฺคเทสินฺติ. [๘๘] เอวํ อิมาย คาถาย สยํ อนุปฺปนฺนํ ๔- มคฺคํ อุปฺปาเทตฺวา เทสนาย อนุตฺตโร มคฺคเทสี สมาโนปิ ทูตมิว เลขวาจกมิว จ รญฺโญ อตฺตโน สาสนหรํ สาสนโชตกญฺจ "มคฺคเทสินฺ"ติ ขีณาสวสมณํ นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ @เชิงอรรถ: ๑ สี. ตาทินํ ๒ ฉ.ม. วา-สทฺโท น ทิสฺสติ @๓ ฉ.ม. วิภชเต ๔ ฉ.ม.,อิ. อนุตฺตรํ เสกฺขสมณญฺจ สีลวนฺตปุถุชฺชนสมณญฺจ นิทฺทิสนฺโต อาห "โย ธมฺมปเท"ติ. ตตฺถ ปทวณฺณนา ปากฏาเยว. อยํ ปเนตฺถ อตฺถวณฺณนา:- โย นิพฺพานธมฺมสฺส ปทตฺตา ธมฺมปเท, อุโภ อนฺเต อนุปคมฺม เทสิตตฺตา อาสยานุรูปโต วา สติปฏฺฐานาทินานปฺปกาเรหิ เทสิตตฺตา สุเทสิเต, มคฺคสมงฺคีปิ อนวสิตมคฺคกิจฺจตฺตา มคฺเค ชีวติ, สีลสํยเมน สญฺญโต, กายาทีสุ สุปติฏฺฐิตาย จิรกตาทิสรณาย วา สติยา สติมา, อนุมตฺตสฺสาปิ วชฺชสฺส อภาวโต อนวชฺชตฺตา, โกฏฺฐาสภาเวน จ ปทตฺตา สตฺตตฺตึสโพธิปกฺขิยธมฺมสงฺขาตานิ อนวชฺชปทานิ ภงฺคญาณโต ปภุติ ภาวนาเสวนาย เสวมาโน, ตํ ภิกฺขูนํ ตติยํ มคฺคชีวินฺติ อาหูติ. [๘๙] เอวํ ภควา อิมาย คาถาย "มคฺคชีวินฺ"ติ เสกฺขสมณํ สีลวนฺตํ ปุถุชฺชนสมณญฺจ นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ ตํ ภณฺฑุกาสาวกณฺฐํ ๑- เกวลํ โวหารมตฺตกสมณํ ๒- นิทฺทิสนฺโต อาห "ฉทนํ กตฺวานา"ติ. ตตฺถ ฉทนํ กตฺวานาติ ปติรูปํ กริตฺวา, เวสํ คเหตฺวา, ลิงฺคํ ธาเรตฺวาติ อตฺโถ. สุพฺพตานนฺติ พุทฺธปจฺเจกพุทฺธสาวกานํ. เตสํ หิ สุนฺทรานิ วตานิ, ตสฺมา เต สุพฺพตาติ วุจฺจนฺติ. ปกฺขนฺทีติ ปกฺขนฺทโก, อนฺโต ปวิสโกติ อตฺโถ. ทุสฺสีโล หิ คูถปฏิจฺฉาทนตฺถํ ติณปณฺณาทิจฺฉทนํ วิย อตฺตโน ทุสฺสีลภาวปฏิจฺฉาทนตฺถํ สุพฺพตานํ ฉทนํ กตฺวาน ๓- "อหมฺปิ ภิกฺขู"ติ ภิกฺขุมชฺเฌ ปกฺขนฺทติ, "เอตฺตกวสฺเสน ภิกฺขุนา คเหตพฺพํ เอตนฺ"ติ ลาเภ ทียมาเน "อหํ เอตฺตกวสฺโส"ติ คณฺหิตุํ ปกฺขนฺทติ, เตน วุจฺจติ "ฉทนํ กตฺวาน สุพฺพตานํ ปกฺขนฺที"ติ. จตุนฺนมฺปิ ขตฺติยาทิกุลานํ อุปฺปนฺนํ ปสาทํ อนนุรูปปฏิปตฺติยา ทูเสตีติ กุลทูสโก. ปคพฺโภติ อฏฺฐฏฺฐาเนน กายปาคพฺภิเยน, จตุฏฺฐาเนน วจีปาคพฺภิเยน, อเนกฏฺฐาเนน มโนปาคพฺภิเยน จ สมนฺนาคโตติ อตฺโถ. อยเมตฺถ สงฺเขโป, วิตฺถารํ ปน เมตฺตสุตฺตวณฺณนายํ ปวกฺขาม. ๔- @เชิงอรรถ: ๑ ม. ภณฺฑุํ กาสาวกณฺฐํ ๒ ฉ.ม. โวหารมตฺตสมณํ @๓ ฉ.ม. กตฺวา ๔ ฉ.ม. วกฺขาม กตปฏิจฺฉาทนลกฺขณาย มายาย สมนฺนาคตตฺตา มายาวี. สีลสํยมาภาเวน อสญฺญโต. ๑- ปลาปสทิสตฺตา ปลาโป. ยถา หิ ปลาโป อนฺโต ตณฺฑุลรหิโตปิ พหิ ถุเสน วีหิ วิย ทิสฺสติ, เอวมิเธกจฺโจ อนฺโต สีลาทิคุณสารวิรหิโตปิ พหิ สุพฺพตจฺฉทเนน สมณเวเสน สมโณ วิย ทิสฺสติ, เอโส ๒- เอวํ ปลาปสทิสตฺตา "ปลาโป"ติ วุจฺจติ. อานาปานสฺสติสุตฺเต ปน "อปลาปายํ ภิกฺขเว ปริสา, นิปฺปลาปายํ ภิกฺขเว ปริสา สุทฺธา สาเร ๓- ปติฏฺฐิตา"ติ ๔- เอวํ ปุถุชฺชนกลฺยาโณปิ "ปลาโป"ติ วุตฺโต. อิธ ปน กปิลสุตฺเต จ "ตโต ปลาเป วาเหถ อสฺสมเณ สมณมานิเน"ติ เอวํ ปาราชิโก "ปลาโป"ติ วุตฺโต. ปติรูเปน จรํ ส มคฺคทูสีติ ตํ สุพฺพตานํ ฉทนํ กตฺวา ยถา จรนฺตํ "อารญฺญิโก อยํ, รุกฺขมูลิโก, ปํสุกูลิโก, ปิณฺฑปาติโก, อปฺปิจฺโฉ, สนฺตุฏฺโฐ"ติ มํ ๕- ชโน ชานาติ, เอวํ ปติรูเปน ยุตฺตรูเปน วา พาหิรมฏฺเฐน อาจาเรน ๖- จรํ โส ปุคฺคโล ๖- อตฺตโน โลกุตฺตรมคฺคสฺส, ปเรสํ สุคติมคฺคสฺส จ ทูสนโต "มคฺคทูสี"ติ เวทิตพฺโพ. [๙๐] เอวํ อิมาย คาถาย "มคฺคทูสี"ติ ทุสฺสีลํ โวหารมตฺตกสมณํ นิทฺทิสิตฺวา อิทานิ เตสํ อญฺญมญฺญํ อพฺยามิสฺสีภาวํ ทีเปนฺโต อาห "เอเต จ ปฏิวิชฺฌี"ติ. ตสฺสตฺโถ:- เอเต จตุโร สมเณ ยถาวุตฺเตน ลกฺขเณน ปฏิวิชฺฌิ อญฺญาสิ สจฺฉากาสิ โย คหฏฺโฐ ขตฺติโย วา พฺราหฺมโณ วา อญฺโญ วา โกจิ, อิเมสํ จตุนฺนํ สมณานํ ลกฺขณสฺสวนมตฺเตน สุตวา, ตสฺเสว ลกฺขณสฺส อริยานํ สนฺติเก สุตตฺตา อริยสาวโก, เตเยว สมเณ "อยญฺจ อยญฺจ เอวํลกฺขโณ"ติ ปชานนมตฺเตน สปฺปญฺโญ, ยาทิโส อยํ ปจฺฉา วุตฺโต มคฺคทูสี, อิตเรปิ สพฺเพ เนตาทิสาติ ญตฺวา อิติ ทิสฺวา เอวํ ปาปํ ๘- กโรนฺตมฺปิ เอตํ @เชิงอรรถ: ๑ ก. อสํยโต ๒ ฉ.ม. โส ๓ ก. ปริสุทฺธสาเร @๔ ม.อุ. ๑๔/๑๔๖/๑๒๙ ๕ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @๖-๖ ฉ.ม. จรนฺโต ปุคฺคโล ๗ ก. ปาปกํ ปาปภิกฺขุํ ทิสฺวา. ตตฺถายํ โยชนา:- เอเต จ ปฏิวิชฺฌิ โย คหฏฺโฐ สุตวา อริยสาวโก สปฺปญฺโญ ตสฺส ตาย ปญฺญาย สพฺเพ "เนตาทิสา"ติ ญตฺวา วิหรโต อิติ ทิสฺวา น หาเปติ สทฺธา, เอวํ ปาปกมฺมํ กโรนฺตํ ปาปภิกฺขุํ ทิสฺวาปิ น หาเปติ น หายติ นสฺสติ สทฺธาติ. เอวํ อิมาย คาถาย เตสํ อพฺยามิสฺสีภาวํ ทีเปตฺวา อิทานิ อิติ ทิสฺวาปิ "สพฺเพ เนตาทิสา"ติ ชานนฺตํ อริยสาวกํ ปสํสนฺโต อาห "กถํ หิ ทุฏฺเฐนา"ติ ตสฺส สมฺพนฺโธ:- เอตเทว จ กถญฺหิ ยุตฺตํ สุตวโต อริยสาวกสฺส, ยทิทํ เอกจฺจํ ปาปํ กโรนฺตํ อิติ ทิสฺวาปิ สพฺเพ "เนตาทิสา"ติ ชานนํ. กึการณา ๑- ? กถญฺหิ ทุฏฺเฐน อสมฺปทุฏฺฐํ, สุทฺธํ อสุทฺเธน สมํ กเรยฺยาติ. ตสฺสตฺโถ:- กถํ หิ สุตวา อริยสาวโก สปฺปญฺโญ สีลวิปตฺติยา ทุฏฺเฐน มคฺคทูสินา อทุฏฺฐํ อิตรํ สมณํ ตํสทิสมตฺตเมว ปริสุทฺธํ กายสมาจารตาทีหิ ๒- อสุทฺเธน ปจฺฉิเมน โวหารมตฺตกสมเณน สมํ กเรยฺย สทิสนฺติ ชาเนยฺยาติ. สุตฺตปริโยสาเน อุปาสกสฺส มคฺโค วา ผลํ วา น กถิตํ. กงฺขามตฺตเมว หิ ตสฺส ปหีนนฺติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตวณฺณนาย จุนฺทสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้า ๑๖๑-๑๖๙. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=28&A=3877&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=28&A=3877&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=302 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=7177 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=7128 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=7128 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25
|
บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]