ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                        ๑๐. อุฏฺานสุตฺตวณฺณนา
      [๓๓๔] อุฏฺหถาติ อุฏฺานสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ? เอกํ สมยํ ภควา
สาวตฺถิยํ วิหรนฺโต รตฺตึ เชตวเน มหาวิหาเร วสิตฺวา ปุพฺพณฺหสมยํ
ภิกฺขุสํฆปริวุโต สาวตฺถิยํ ปิณฺฑาย จริตฺวา ปาจีนทฺวาเรน นครา นิกฺขมิตฺวา
มิคารมาตุปาสาทํ อคมาสิ ทิวาวิหารตฺถาย. อาจิณฺณํ กิเรตํ ภควโต รตฺตึ
เชตวนวิหาเร วสิตฺวา มิคารมาตุปาสาเท ทิวาวิหารูปคมนํ, รตฺติญฺจ
มิคารมาตุปาสาเท วสิตฺวา เชตวเน ทิวาวิหารูปคมนํ. กสฺมา? ทฺวินฺนํ กุลานํ
อนุคฺคหตฺถาย มหาปริจฺจาคคุณปริทีปนตฺถาย จ. มิคารมาตุปาสาทสฺส จ. เหฏฺา
ปญฺจ กูฏาคารคพฺภสตานิ โหนฺติ, เยสุ ปญฺจสตา ภิกฺขู วสนฺติ. ตตฺถ
ยทา ภควา เหฏฺาปาสาเท วสติ, ตทา ภิกฺขู คารเวน อุปริปาสาทํ
นารุหนฺติ. ตํทิวสํ ปน ภควา อุปริปาสาเท กูฏาคารคพฺภํ ปาวิสิ, เตน
เหฏฺาปาสาเท ปญฺจปิ คพฺภสตานิ ปญฺจสตา ภิกฺขู ปวิสึสุ. เต จ สพฺเพว
นวา โหนฺติ อธุนาคตา อิมํ ธมฺมวินยํ อุทฺธตา  อุนฺนฬา ปากตินฺทฺริยา.
เต ปวิสิตฺวา ทิวาเสยฺยํ สุปิตฺวา สายํ อุฏฺาย มหาตเล สนฺนิปติตฺวา "อชฺช
ภตฺตคฺเค ตุยฺหํ กึ อโหสิ, ตฺวํ กตฺถ อคมาสิ, อหํ อาวุโส โกสลรญฺโ  ฆรํ,
อหํ อนาถปิณฺฑิกสฺส, ตตฺถ เอวรูโป จ โภชนวิธิ อโหสี"ติ นานปฺปการํ
อามิสกถํ กเถนฺตา อุจฺจาสทฺทมหาสทฺทา อเหสุํ.
      ภควา ตํ สทฺทํ สุตฺวา "อิเม มยา สทฺธึ วสนฺตาปิ เอวํ  ปมตฺตา,
อโห อยุตฺตการิโน"ติ. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถรสฺส อาคมนํ  จินฺเตสิ. ตาวเทว
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ภควโต จิตฺตํ ตฺวา อิทฺธิยา อาคมฺม ปาทมูเล
วนฺทมาโนเยว อโหสิ. ตโต นํ ภควา อามนฺเตสิ "เอเต เต โมคฺคลฺลาน
สพฺรหฺมจาริโน ปมตฺตา, สาธุ เน สํเวเชหี"ติ. "เอวํ ภนฺเต"ติ โข โส
อายสฺมา มหาโมคฺคลฺลาโน ภควโต ปฏิสฺสุณิตฺวา ตาวเทว อาโปกสิณํ
สมาปชฺชิตฺวา กามภูมิยํ ๑- ิตํ มหาปาสาทํ นาวํ วิย มหาวาโต ปาทงฺคุฏฺเกน
กมฺเปสิ สทฺธึ ปติฏฺิตปวิปฺปเทเสน. อถ เต ภิกฺขู ภีตา วิสฺสรํ กโรนฺตา
สกสกจีวรานิ ฉฑฺเฑตฺวา จตูหิ ทฺวาเรหิ นิกฺขมึสุ. ภควา เตสํ อตฺตานํ
ทสฺเสนฺโต อญฺเน ทฺวาเรน คนฺธกุฏึ ปวิสนฺโต วิย อโหสิ, เต ภควนฺตํ
ทิสฺวา วนฺทิตฺวา อฏฺสุ. ภควา "กึ ภิกฺขเว ภีตตฺถา"ติ ปุจฺฉิ, "อยํ ภนฺเต
มิคารมาตุปาสาโท กมฺปิโต"ติ อาหํสุ. ชานาถ ภิกฺขเว เกนาติ. น ชานาม
ภนฺเตติ. อถ ภควา "ตุมฺหาทิสานํ ภิกฺขเว มุฏฺสฺสตีนํ อสมฺปชานานํ
ปมาทวิหารีนํ สํเวคชนนตฺถํ โมคฺคลฺลาเนน กมฺปิโต"ติ วตฺวา เตสํ ภิกฺขูนํ
ธมฺมเทสนตฺถํ อิมํ สุตฺตมภาสิ.
      ตตฺถ อุฏฺหถาติ อาสนา ๒- อุฏฺหถ ฆฏถ วายมถ, มา กุสีตา โหถ.
นิสีทถาติ ปลฺลงฺกํ อาภุชิตฺวา กมฺมฏฺานานุโยคตฺถาย นิสีทถ. โก อตฺโถ
สุปิเตน โวติ โก ตุมฺหากํ อนุปาทาปรินิพฺพานตฺถาย ปพฺพชิตานํ สุปิเตน
อตฺโถ. น หิ สกฺกา สุปนฺเตน โกจิ อตฺโถ ปาปุณิตุํ. อาตุรานํ หิ กา
นิทฺทา, สลฺลวิทฺธาน รุปฺปตนฺติ ยตฺร จ นาม อปฺปเกปิ สรีรปฺปเทเส อุฏฺิเตน
จกฺขุโรคาทินา โรเคน อาตุรานํ เอกทฺวงฺคุลมตฺตมฺปิ ปวิฏฺเ@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. กรีสภูมิยํ, อิ. กรญฺชภูมิยํ   สี.,อิ. อลสภาวา
อยสลฺลอฏฺิสลฺลทนฺตสลฺลวิสาณสลฺลกฏฺสลฺลานํ อญฺตเรน สลฺเลน รุปฺปมานานํ
มนุสฺสานํ นิทฺทา นตฺถิ, ตตฺถ ตุมฺหากํ สกลจิตฺตสรีรสนฺตานํ ภุญฺชิตฺวา
อุปฺปนฺเนหิ นานปฺปการกิเลสโรเคหิ อาตุรานญฺหิ กา นิทฺทา ราคสลฺลาทีหิ จ ปญฺจหิ
สลฺเลหิ อนฺโตหทยํ ปวิสิย วิทฺธตฺตา สลฺลวิทฺธานํ รุปฺปตํ.
      [๓๓๕] เอวํ วตฺวา ปุน ภควา ภิยฺโยโส มตฺตาย เต ภิกฺขู อุสฺสาเหนฺโต
สํเวเชนฺโต จ อาห "อุฏฺหถ ฯเปฯ วสานุเค"ติ. ตตฺรายํ สาธิปฺปายโยชนา
อตฺถวณฺณนา:- เอวํ กิเลสสลฺลวิทฺธานํ หิ โว ภิกฺขเว กาโล ปพุชฺฌิตุํ. ๑-
กึการณํ? มณฺฑเปยฺยมิทํ ภิกฺขเว พฺรหฺมจริยํ, สตฺถา สมฺมุขีภูโต, อิโต ปุพฺเพ
ปน โว ทีฆรตฺตํ สุตฺตํ, คิรีสุ สุตฺตํ, นทีสุ สุตฺตํ, สเมสุ, วิสเมสุ สุตฺตํ,
รุกฺขคฺเคสุปิ สุตฺตํ อทสฺสนา อริยสจฺจานํ, ตสฺมา ตสฺส นิทฺทาย อนฺตกิริยตฺถํ
อุฏฺหถ นิสีทถ ทฬฺหํ สิกฺขถ สนฺติยา.
      ตตฺถ ปุริมปาทสฺสตฺโถ วุตฺตนโย เอว. ทุติยปาเท ปน สนฺตีติ ติสฺโส
สนฺติโย อจฺจนฺตสนฺติ ตทงฺคสนฺติ สมฺมุติสนฺตีติ, นิพฺพานวิปสฺสนาทิฏฺิคตานเมตํ
อธิวจนํ. อิธ ปน อจฺจนฺตสนฺติ นิพฺพานมธิปฺเปตํ, ตสฺมา นิพฺพานตฺถํ ทฬฺหํ
สิกฺขถ, อสิถิลปรกฺกมา หุตฺวา สิกฺขถาติ วุตฺตํ โหติ. กึการณํ? มา โว
ปมตฺเต วิญฺาย มจฺจุราชา อโมหยิตฺถ วสานุเค, มา ตุเมฺห "ปมตฺตา
เอเต"ติ เอวํ ตฺวา มจฺจุราชปริยายนาโม มาโร วสานุเค อโมหยิตฺถ, ยถา
ตสฺส วสํ คจฺฉถ, เอวํ วสานุเค กโรนฺโต มา อโมหยิตฺถาติ วุตฺตํ โหติ.
      [๓๓๖] ยโต ตสฺส วสํ อนุคจฺฉนฺเต ๒- ยาย เทวา จ มนุสฺสา จ
ฯเปฯ สมปฺปิตา, ยาย เทวา จ มนุสฺสา จ อตฺถิกา รูปสทฺทคนฺธรสโผฏฺพฺพตฺถิกา,
ตํ รูปาทึ สิตา นิสฺสิตา อลฺลีนา หุตฺวา  ติฏฺนฺติ, ตรถ สมติกฺกมถ
@เชิงอรรถ:  ก. ปมชฺชิตุํ   ฉ.ม.,อิ.  อนุปคจฺฉนฺตา
เอตํ นานปฺปกาเรสุ วิสเยสุ วิสฏวิตฺถิณฺณวิสาลตฺตา วิสตฺติกํ ภวโภคตณฺหํ.
ขโณ โว มา อุปจฺจคา, อยํ ตุมฺหากํ สมณธมฺมกรณกฺขโณ มา อติกฺกมิ.
เยสํ หิ อยเมวรูโป ขโณ อติกฺกมติ, เย จ อิมํ ขณํ อติกฺกมนฺติ, เต
ขณาตีตา หิ โสจนฺติ นิรยมฺหิ สมปฺปิตา, นิรสฺสาทฏฺเน นิรยสญฺิเต
จตุพฺพิเธปิ อปาเย ปติฏฺิตา "อกตํ วต โน   กลฺยาณนฺ"ติอาทินา นเยน
โสจนฺติ.
      [๓๓๗] เอวํ ภควา เต ภิกฺขู อุสฺสาเหตฺวา สํเวเชตฺวา จ อิทานิ เตสํ
ตํ ปมาทวิหารํ ครหิตฺวา สพฺเพว เต อปฺปมาเท นิโยเชนฺโต "ปมาโท
รโช"ติ อิมํ คาถมาห. ตตฺถ ปมาโทติ สงฺเขปโต สติวิปฺปวาโส, โส
จิตฺตมลินฏฺเน รโช. ตํ ปมาทํ อนุปติโต ปมาทานุปติโต, ปมาทานุปติตตฺตา
อปราปรุปฺปนฺโน ปมาโท เอว, โสปิ รโช. น หิ กทาจิ ปมาโท นาม
อรโช อตฺถิ. เตน กึ ทีเปติ? มา ตุเมฺห "ทหรา ตาว มยํ, ปจฺฉา
ชานิสฺสามา"ติ วิสฺสาสมาปชฺชิตฺถ. ทหรกาเลปิ หิ ปมาโท รโช, มชฺฌิมกาเลปิ
เถรกาเลปิ ปมาทานุปติตตฺตา มหารโช สงฺการกูโฏ เอว โหติ, ยถา ฆเร
เอกเทฺวทิวสิโก รโช รโช เอว, วฑฺฒมาโน ปน คณวสฺสิโก สงฺการกูโฏ
เอว โหติ. เอวํ สนฺเตปิ ปน ปมวเย พุทฺธวจนํ ปริยาปุณิตฺวา อิตรวเยสุ
สมณธมฺมํ กโรนฺโต, ปมวเย วา ปริยาปุณิตฺวา มชฺฌิมวเย สุณิตฺวา ปจฺฉิมวเย
สมณธมฺมํ กโรนฺโตปิ ภิกฺขุ ปมาทวิหารี น โหติ, อปฺปมาทานุโลมปฏิปทํ
ปฏิปนฺนตฺตา. โย ปน สพฺพวเยสุ ปมาทวิหารี ทิวาเสยฺยํ อามิสกถญฺจ
อนุยุตฺโต เสยฺยถาปิ ตุเมฺห, ตสฺเสว โส ปมวเย ปมาโท รโช, อิตรวเยสุ
ปมาทานุปติโต มหาปมาโท จ มหารโชเยวาติ.
      เอวํ เตสํ ปมาทวิหารํ วิครหิตฺวา อปฺปมาเท นิโยเชนฺโต อาห
"อปฺปมาเทน วิชฺชาย, อพฺพุเฬฺห ๑- สลฺลมตฺตโน"ติ. ตสฺสตฺโถ:- ยสฺมา
เอวเมโส สพฺพทาปิ ปมาโท รโช, ตสฺมา สติอวิปฺปวาสสงฺขาเตน อปฺปมาเทน
อาสวานํ ขยาณสงฺขาตาย จ วิชฺชาย ปณฺฑิโต กุลปุตฺโต อุทฺธเร อตฺตโน
หทยนิสฺสิตํ ราคาทิปญฺจวิธํ สลฺลนฺติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ สมาเปสิ.
      เทสนาปริโยสาเน สํเวคมาปชฺชิตฺวา ตเมว ธมฺมเทสนํ มนสิกริตฺวา
ปจฺจเวกฺขมานา วิปสฺสนํ อารภิตฺวา ปญฺจสตาปิ เต ภิกฺขู อรหตฺเต ปติฏฺหึสูติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺกถาย
                      อุฏฺานสุตฺตวณฺณนา นิฏฺิตา.
                         ---------------


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๑๕๒-๑๕๖. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=3417&modeTY=1              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=3417&modeTY=1              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=327              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=8093              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=8077              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=8077              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบไทย

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]