ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม  
อรรถกถาเล่มที่ ๒๙ ภาษาบาลีอักษรไทย สุตฺต.อ.๒ (ปรมตฺถ.๒)

                        ๓. ทุฏฺฐฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา
      [๗๘๗] วทนฺติ เว ทุฏฺฐมนาปีติ ทุฏฺฐฏฺฐกสุตฺตํ. กา อุปฺปตฺติ?
อาทิคาถาย ตาว อุปฺปตฺติ:- มุนิสุตฺตนเยน ภควโต ภิกฺขุสํฆสฺส จ
อุปฺปนฺนลาภสกฺการํ อสหมานา ติตฺถิยา สุนฺทรึ ปริพฺพาชิกํ อุยฺโยเชสุํ. สา
กิร ชนปทกลฺยาณี เสตวตฺถปริพฺพาชิกาว อโหสิ. สา สุนฺหาตา สุนิวตฺถามาลาคนฺธ-
วิเลปนวิภูสิตา ภควโต ธมฺมํ สุตฺวา สาวตฺถิวาสีนํ เชตวนโต นิกฺขมนเวลาย
สาวตฺถิโต นิกฺขมิตฺวา เชตวนาภิมุขี คจฺฉติ มนุสฺเสหิ จ "กุหึ คจฺฉสี"ติ
ปุจฺฉิตา "สมณํ โคตมํ สาวเก จสฺส รมยิตุํ คจฺฉามี"ติ วตฺวา
@เชิงอรรถ:  ก. อนุปลิตฺโต   ก. สติเวปุลฺลปตฺติโต   ก. นิรุปาทาโน วิย ชาตเวโท
เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก วิจริตฺวา เชตวนทฺวารโกฏฺฐเก ปิทหิเต นครํ ปวิสิตฺวา ปภาเต ปุน
เชตวนํ คนฺตฺวา คนฺธกุฏิสมีเป ปุปฺผานิ วิจินนฺตี ๑- วิย วิจรติ. พุทฺธุปฏฺฐานํ
อาคเตหิ จ มนุสฺเสหิ "กิมตฺถํ อาคตาสี"ติ ปุจฺฉิตา ยํ กิญฺจิเทว ภณติ. เอวํ
อฑฺฒมาสมตฺเต วีติกฺกนฺเต ติตฺถิยา ตํ ชีวิตา โวโรเปตฺวา ปริกฺขาตเฏ
นิกฺขิปิตฺวา ๒- ปภาเต "สุนฺทรึ น ปสฺสามา"ติ โกลาหลํ กตฺวา รญฺโญ จ อาโรเจตฺวา
เตน อนุญฺญาตา เชตวนํ ปวิสิตฺวา วิจินนฺตา วิย ตํ นิกฺขิตฺตฏฺฐานา ๓- อุทฺธริตฺวา
มญฺจกํ อาโรเปตฺวา นครํ อภิหริตฺวา อุปกฺโกสมกํสุ. สพฺพํ ปาฬิยํ ๔-
อาคตนเยเนว เวทิตพฺพํ.
      ภควา ตํ ทิวสํ ปจฺจูสสมเย พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโตว "ติตฺถิยา
อชฺช อยสํ อุปฺปาเทสฺสนฺตี"ติ ญตฺวา "เตสํ สทฺทหิตฺวา มาทิเส จิตฺตํ
ปโกเปตฺวา มหาชโน อปายาภิมุโข มา อโหสี"ติ คนฺธกุฏิทฺวารํ ปิทหิตฺวา
อนฺโตคนฺธกุฏิยํเยว อจฺฉิ, น นครํ ปิณฺฑาย ปาวิสิ. ภิกฺขู ปน ทฺวารํ ปิทหิตํ
ทิสฺวา ปุพฺพสทิสเมว ปวิสึสุ. มนุสฺสา ภิกฺขู ทิสฺวา นานปฺปกาเรหิ อกฺโกสึสุ.
อถ อายสฺมา อานนฺโท ภควโต ตํ ปวตฺตึ อาโรเจตฺวา "ติตฺถิเยหิ ภนฺเต
มหาอยโส อุปฺปาทิโต, น สกฺกา อิธ วสิตุํ, วิปุโล ชมฺพุทีโป, อญฺญตฺร
คจฺฉามา"ติ อาห. ตตฺราปิ ๕- อยเส อุฏฺฐิเต กุหึ คมิสฺสสิ อานนฺทาติ. อญฺญํ
นครํ ภควาติ. อถ ภควา "อาคเมหิ อานนฺท, สตฺตาหเมวายํ สทฺโท ภวิสฺสติ,
สตฺตาหจฺจเยน เยหิ อยโส กโต, โส ๖- เตสํเยว อุปริ ปติสฺสตี"ติ วตฺวา
อานนฺทตฺเถรสฺส ธมฺมเทสนตฺถํ "วทนฺติ เว"ติ อิมํ คาถํ อภาสิ.
      ตตฺถ วทนฺตีติ ภควนฺตํ ภิกฺขุสํฆญฺจ อุปวทนฺติ. ทุฏฺฐมนาปิ เอเก อโถปิ
เว สจฺจมนาติ เอกจฺเจ ทุฏฺฐจิตฺตา, เอกจฺเจ ตถสญฺญิโนปิ หุตฺวา, ติตฺถิยา
@เชิงอรรถ:  ก. โอกิรนฺติ   สี. นิขนิตฺวา   สี.,อิ. นิขาตฏฺฐานา
@ ขุ.อุ. ๒๕/๓๘/๑๕๒-๕   ฉ.ม. ตตฺถปิ   ฉ.ม.,อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ
ทุฏฺฐจิตฺตา, เย เตสํ วจนํ สุตฺวา สทฺทหึสุ, เต สจฺจมนาติ อธิปฺปาโย.
วาทญฺจ ชาตนฺติ เอวํ ๑- อกฺโกสวาทํ อุปฺปนฺนํ. มุนิ โน อุเปตีติ อการกตาย
จ อกุปฺปนตาย จ พุทฺธมุนิ น อุเปติ. ตสฺมา มุนี นตฺถิ ขิโล กุหิญฺจีติ
เตน การเณน อยํ มุนิ ราคาทิขิเลหิ นตฺถิ ขิโล กุหิญฺจีติ เวทิตพฺโพ.
      [๗๘๘] อิมญฺจ คาถํ วตฺวา ภควา อานนฺทตฺเถรํ ปุจฺฉิ "เอวํ ขุํเสตฺวา
วมฺเภตฺวา วุจฺจมานา ภิกฺขู อานนฺท กึ วทนฺตี"ติ. น กิญฺจิ ภควาติ. "น
อานนฺท `อหํ สีลวา'ติ สพฺพตฺถ ตุณฺหี ภวิตพฺพํ, โลเก หิ นาภาสมานํ ชานนฺติ
มิสฺสํ พาเลหิ ปณฺฑิตนฺ"ติ วตฺวา "ภิกฺขู อานนฺท เต มนุสฺเส เอวํ
ปฏิโจเทนฺตู"ติ ธมฺมเทสนตฺถาย "อภูตวาที นิรยํ อุเปตี"ติ อิมํ คาถมภาสิ.
เถโร ตํ อุคฺคเหตฺวา ภิกฺขู อาห "มนุสฺสา ตุเมฺหหิ อิมาย คาถาย
ปฏิโจเทตพฺพา"ติ. ภิกฺขู ตถา อกํสุ. ปณฺฑิตา มนุสฺสา ตุณฺหี อเหสุํ. ราชาปิ
ราชปุริเส สพฺพโต เปเสตฺวา เยสํ ธุตฺตานํ ลญฺจํ ทตฺวา ติตฺถิยา ตํ มาราเปสุํ,
เต คเหตฺวา นิคฺคยฺห ตํ ปวตฺตึ ญตฺวา ติตฺถิเย ปริภาสิ. มนุสฺสาปิ ติตฺถิเย
ทิสฺวา เลฑฺฑุนา หนนฺติ, ปํสุนา โอกิรนฺติ "ภควโต อยสํ อุปฺปาเทสุนฺ"ติ.
อานนฺทตฺเถโร ตํ ทิสฺวา ภควโต อาโรเจสิ, ภควา เถรสฺส อิมํ คาถมภาสิ
"สกญฺหิ ทิฏฺฐึ ฯเปฯ วเทยฺยา"ติ.
      ตสฺสตฺโถ:- ยายํ ทิฏฺฐิ ติตฺถิยชนสฺส "สุนฺทรึ มาเรตฺวา สมณานํ
สกฺยปุตฺติยานํ อวณฺณํ ปกาเสตฺวา เอเตนุปาเยน ลทฺธสกฺการํ สาทิยิสฺสามา"ติ, ๒-
โส ตํ ทิฏฺฐึ กถํ อติกฺกเมยฺย, อถ โข โส อยโส ตเมว ติตฺถิยชนํ ปจฺจาคโต
ตํ ทิฏฺฐึ อจฺเจตุํ อสกฺโกนฺตํ. โย วา สสฺสตาทิวาที ๓- โสปิ สกํ ทิฏฺฐึ
กถมจฺจเยยฺย เตน ทิฏฺฐิจฺฉนฺเทน อนุนีโต ตาย จ ทิฏฺฐิรุจิยา นิวิฏฺโฐ,
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม.,อิ. เอตํ   ม. หริสฺสามาติ   ก. ยสฺส ตาทิ
อปิจ โข ปน สยํ สมตฺตานิ ปกุพฺพมาโน อตฺตนาว ปริปุณฺณานิ ตานิ
ทิฏฺฐิคตานิ กโรนฺโต ยถา ชาเนยฺย, ตเถว วเทยฺยาติ.
      [๗๘๙] อถ ราชา สตฺตาหจฺจเยน ตํ กุณปํ ฉฑฺฑาเปตฺวา สายนฺหสมยํ
วิหารํ คนฺตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา อาห "นนุ ภนฺเต อีทิเส อยเส
อุปฺปนฺเน มยฺหมฺปิ อาโรเจตพฺพํ สิยา"ติ. เอวํ วุตฺเต ภควา "น มหาราช
`อหํ สีลวา คุณสมฺปนฺโน'ติ ปเรสํ อาโรเจตุํ อริยานํ ปติรูปนฺ"ติ วตฺวา
ตสฺสา อฏฺฐุปฺปตฺติยํ "โย อตฺตโน สีลวตานี"ติ อวเสสคาถาโย อภาสิ.
      ตตฺถ สีลวตานีติ ปาติโมกฺขาทีนิ สีลานิ อารญฺญกาทีนิ ธุตงฺควตานิ จ
อนานุปุฏฺโฐติ อปุจฺฉิโต. ปาวาติ ๑- วทติ อนริยธมฺมํ กุสลา ตมาหุ, โย
อาตุมานํ สยเมว ปาวาติ โย เอวํ อตฺตานํ สยเมว วทติ, ตสฺส ตํ วาทํ
"อนริยธมฺโม เอโส"ติ กุสลา เอวํ กเถนฺติ.
      [๗๙๐] สนฺโตติ ราคาทิกิเลสวูปสมนโต ๒- สนฺโต, ตถา อภินิพฺพุตตฺโต.
อติหนฺติ สีเลสุ อกตฺถมาโนติ "อหมสฺมิ สีลสมฺปนฺโน"ติอาทินา นเยน
อิติ สีเลสุ อกตฺถมาโน, สีลนิมิตฺตํ อตฺตูปนายิกํ วาจมภาสมาโนติ วุตฺตํ โหติ.
ตมริยธมฺมํ กุสลา วทนฺตีติ ตสฺส ตํ อกตฺถนํ "อริยธมฺโม เอโส"ติ พุทฺธาทโย
ขนฺธาทิกุสลา วทนฺติ. ยสฺสุสฺสทา นตฺถิ กุหิญฺจิ โลเกติ ยสฺส ขีณาสวสฺส
ราคาทโย สตฺต อุสฺสทา กุหิญฺจิ โลเก นตฺถิ, ตสฺส ตํ อกตฺถนํ "อริยธมฺโม
เอโส"ติ เอวํ กุสลา วทนฺตีติ สมฺพนฺโธ.
      [๗๙๑] เอวํ ขีณาสวปฏิปตฺตึ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ทิฏฺฐิคติกานํ
ติตฺถิยานํ ปฏิปตฺตึ รญฺโญ ทสฺเสนฺโต อาห "ปกปฺปิตา สงฺขตา"ติ. ตตฺถ
ปกปฺปิตาติ ปริกปฺปิตา. สงฺขตาติ ปจฺจยาภิสงฺขตา. ยสฺสาติ ยสฺส กสฺสจิ
@เชิงอรรถ:  ก. ปาถาติ วทติ   ฉ.ม.,อิ. ราคาทิกิเลสวูปสเมน
ทิฏฺฐิคติกสฺส. ธมฺมาติ ทิฏฺฐิโย. ปุรกฺขตาติ ปุรโต กตา. สนฺตีติ สํวิชฺชนฺติ.
อวีวทาตาติ อโวทาตา. ยทตฺตนิ ปสฺสติ อานิสํสํ, ตํ นิสฺสิโต กุปฺปปฏิจฺจสนฺตินฺติ
ยสฺเสเต ทิฏฺฐิธมฺมา ปุรกฺขตา อโวทาตา สนฺติ, โส เอวํวิโธ ยสฺมา อตฺตนิ
ตสฺสา ทิฏฺฐิยา ทิฏฺฐธมฺมิกญฺจ สกฺการาทึ, สมฺปรายิกญฺจ คติวิเสสาทิอานิสํสํ
ปสฺสติ, ตสฺมา ตญฺจ อานิสํสํ, ตญฺจ กุปฺปตาย จ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนตาย จ
สมฺมุติสนฺติตาย ๑- จ กุปฺปปฏิจฺจสนฺติสงฺขาตํ ทิฏฺฐึ นิสฺสิโตว โหติ, โส
ตนฺนิสฺสิตตฺตา อตฺตานํ วา อุกฺกํเสยฺย ปเร วา วมฺเภยฺย อภูเตหิปิ คุณโทเสหิ.
      [๗๙๒] เอวํ นิสฺสิเตน จ ทิฏฺฐีนิเวสา ฯเปฯ อาทิยตี จ ธมฺมนฺติ. ตตฺถ
ทิฏฺฐีนิเวสาติ อิทํสจฺจาภินิเวสสงฺขาตานิ ทิฏฺฐินิเวสนานิ. น หิ สฺวาติวตฺตาติ
สุเขน อติวตฺติตพฺพา น โหนฺติ. ธมฺเมสุ นิจฺเฉยฺย สมุคฺคหีตนฺติ
ทฺวาสฏฺฐิทิฏฺฐิธมฺเมสุ ตํ ตํ สมุคฺคหิตํ อภินิวิฏฺฐํ ธมฺมํ นิจฺฉินิตฺวา
ปวตฺตตฺตา ทิฏฺฐินิเวสา น หิ สฺวาติวตฺตาติ วุตฺตํ โหติ. ตสฺมา นโร เตสุ
นิเวสเนสุ, นิรสฺสตี อาทิยตี จ ธมฺมนฺติ ยสฺมา น หิ สฺวาติวตฺตา, ตสฺมา นโร
เตสุเยว ทิฏฺฐินิเวสเนสุ อชสีลโคสีลกุกฺกุรสีลปญฺจาตปมรุปฺปปาตอุกฺกุฏิกปฺปธาน-
กณฺฏกาปสฺยาทิเภทํ สตฺถารธมฺมกฺขานคณาทิเภทญฺจ ตํ ตํ ธมฺมํ นิรสฺสติ จ อาทิยติ จ
ภชติ จ คณฺหาติ จ วนมกฺกโฏ วิย ตํ ตํ สาขนฺติ วุตฺตํ โหติ. เอวํ
นิรสฺสนฺโต จ อาทิยนฺโต จ อนวฏฺฐิตจิตฺตตฺตา อสนฺเตหิปิ คุณโทเสหิ อตฺตโน
วา ปรสฺส วา ยสายสํ อุปฺปาเทยฺย.
      [๗๙๓] โย ปนายํ สพฺพทิฏฺฐิคตาทิโทสธุนนาย ปญฺญาย สมนฺนาคตตฺตา
โธโน, ตสฺส โธนสฺส หิ ฯเปฯ อนูปโย โส. กึ วุตฺตํ โหติ?
โธนธมฺมสมนฺนาคมา โธนสฺส ธุตสพฺพปาปสฺส อรหโต กตฺถจิ โลเก เตสุ เตสุ
@เชิงอรรถ:  ฉ.ม. สมฺมุติสนฺตตาย
ภเวสุ ปกปฺปิตา ทิฏฺฐิ นตฺถิ, โส ตสฺสา ทิฏฺฐิยา อภาเวน, ยาย จ อตฺตนา
กตํ ปาปกมฺมํ ปฏิจฺฉาเทนฺตา ติตฺถิยา มายาย มาเนน วา เอตํ อคตึ คจฺฉนฺติ,
ตมฺปิ มายญฺจ มานญฺจ ปหาย โธโน ราคาทิโทสานํ เกน คจฺเฉยฺย,
ทิฏฺฐธมฺเม สมฺปราเย วา นิรยาทีสุ คติวิเสเสสุ เกน สงฺขํ คจฺเฉยฺย, อนูปโย
โส, โส หิ ตณฺหาทิฏฺฐิอุปยานํ ทฺวินฺนํ อภาเวน อนูปโยติ.
      [๗๙๔] โย วา ๑- ปน เตสํ ทฺวินฺนํ ภาเวน อุปโย โหติ, โส อุปโย
หิ ฯเปฯ ทิฏฺฐิมิเธว สพฺพนฺติ. ตตฺถ อุปโยติ ตณฺหาทิฏฺฐินิสฺสิโต. ธมฺเมสุ
อุเปติ วาทนฺติ "รตฺโต"ติ วา "ทุฏฺโฐ"ติ วา เอวํ เตสุ เตสุ ธมฺเมสุ อุเปติ
วาทํ. อนูปยํ เกน กถํ วเทยฺยาติ ตณฺหาทิฏฺฐิปหาเนน อนูปยํ ขีณาสวํ เกน
ราเคน วา โทเสน วา กถํ "รตฺโต"ติ วา "ทุฏฺโฐ"ติ วา วเทยฺย, เอวํ
อนุปวาโทว ๒- โส กึ ติตฺถิยา วิย กตปฏิจฺฉาทโก ภวิสฺสตีติ อธิปฺปาโย, อตฺตํ
นิรตฺตํ ๓- น หิ ตสฺส อตฺถีติ ตสฺส หิ อตฺตทิฏฺฐิ วา อุจฺเฉททิฏฺฐิ วา นตฺถิ,
คหณํ มุญฺจนํ วาปิ อตฺตนิรตฺตสญฺญิตํ นตฺถิ. กึการณํ นตฺถีติ เจ? อโธสิ
โส ทิฏฺฐิมิเธว สพฺพํ, ยสฺมา โส อิเธว อตฺตภาเว ญาณวาเตน สพฺพํ ทิฏฺฐิคตํ
อโธสิ ปชหิ วิโนเทสีติ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺฐาเปสิ. ตํ สุตฺวา ราชา
อตฺตมโน ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา ปกฺกามีติ.
                     ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย
                          สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย
                      ทุฏฺฐฏฺฐกสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      --------------------
@เชิงอรรถ:  วา-สทฺโท น ทิสฺสติ   ฉ.ม.,อิ. อนุปวชฺโช จ   ฉ.ม. อตฺตา นิรตฺตา


             อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๓๕๓-๓๕๘. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=7958&modeTY=2              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=7958&modeTY=2              อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=410              เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=10003              พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=10118              The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=10118              สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25

อ่านหน้า[ต่าง] แรกอ่านหน้า[ต่าง] ที่แล้วแสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าอ่านหน้า[ต่าง] ถัดไปอ่านหน้า[ต่าง] สุดท้าย คลิกเพื่อเปลี่ยน ฐญ เป็นแบบดั้งเดิม

บันทึก ๒๖ มกราคม พ.ศ. ๒๕๖๑. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากอรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]