บาลีอรรถกถาเล่มที่ ๒๙

๖. อุปสีวสุตฺตวณฺณนา [๑๐๗๖] เอโก อหนฺติ อุปสีวสุตฺตํ. ตตฺถ มหนฺตโมฆนฺติ มหนฺตํ โอฆํ. อนิสฺสิโตติ ธมฺมํ วา ปุคฺคลํ วา อนิสฺสิโต. โน วิสหามีติ น สกฺโกมิ. อารมฺมณนฺติ นิสฺสยํ. ยํ นิสฺสิโตติ ยํ ธมฺมํ วา ปุคฺคลํ วา นิสฺสิโต. [๑๐๗๗] อิทานิ ยสฺมา โส พฺราหฺมโณ อากิญฺจญฺญายตนลาภี ตญฺจ สนฺตมฺปิ นิสฺสยํ น ชานาติ, เตนสฺส ภควา ตญฺจ นิสฺสยํ อุตฺตริญฺจ นิยฺยานปถํ ทสฺเสนฺโต "อากิญฺจญฺญนฺ"ติ คาถมาห. ตตฺถ เปกฺขมาโนติ ตํ อากิญฺจญฺญายตนสมาปตฺตึ สโต สมาปชฺชิตฺวา วุฏฺฐหิตฺวา จ อนิจฺจาทิวเสน ปสฺสมาโน. นตฺถีติ นิสฺสายาติ ตํ "นตฺถิ กิญฺจี"ติ ปวตฺตสมาปตฺตึ อารมฺมณํ กตฺวา. ตรสฺสุ โอฆนฺติ ตโต ปภุติ ปวตฺตาย วิปสฺสนาย ยถานุรูปํ จตุพฺพิธมฺปิ โอฆํ ตรสฺสุ. กถาหีติ กถํกถาหิ. ตณฺหกฺขยํ รตฺตมหาภิปสฺสาติ ^๑- รตฺตินฺทิวํ นิพฺพานํ วิภูตํ กตฺวา ปสฺส. เอเตนสฺส ทิฏฺฐธมฺมสุขวิหารํ ^๒- กเถติ. [๑๐๗๘-๙] อิทานิ "กาเม ปหายา"ติ สุตฺวา วิกฺขมฺภนวเสน อตฺตนา ปหีนกาเม สมฺปสฺสมาโน "สพฺเพสู"ติ คาถมาห. ตตฺถ หิตฺวา มญฺญนฺติ อญฺญํ ตโต เหฏฺฐา ฉพฺพิธมฺปิ สมาปตฺตึ หิตฺวา. สญฺญาวิโมกฺเข ปรเมติ สตฺตสุ สญฺญาวิโมกฺเขสุ อุตฺตเม อากิญฺจญฺญายตเน. ติฏฺเฐ นุ โส ตตฺถ อนานุยายีติ ^๓- โส ปุคฺคโล ตตฺถ อากิญฺจญฺญายตนพฺรหฺมโลเก อธิคจฺฉมาโน ติฏฺเฐยฺย ^๔- นูติ ปุจฺฉติ. อถสฺส ภควา สฏฺฐิกปฺปสหสฺสมตฺตํเยว ฐานํ อนุชานนฺโต ตติยคาถมาห. [๑๐๘๐] เอวํ ตสฺส ตตฺถ ฐานํ สุตฺวา อิทานิสฺส สสฺสตุจฺเฉทภาวํ ปุจฺฉนฺโต "ติฏฺเฐ เจ"ติ คาถมาห. ตตฺถ ปูคมฺปิ วสฺสานนฺติ อเนกสงฺขฺยมฺปิ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. นตฺตมหาภิปสฺสาติ ^๒ ก. ทิฏฺฐธมฺมิก.... ^๓ ก. อนานุวายีติ @^๔ ฉ.ม. อวิคจฺฉมาโน ติฏฺเฐยฺย, อิ. อวิคจฺฉมาโน ติฏฺเฐ วสฺสานํ, คณราสินฺติ อตฺโถ. "ปูคมฺปิ วสฺสานี"ติปิ ปาโฐ, ตตฺถ วิภตฺติพฺยตฺตเยน ^๑- สามิวจนสฺส ปจฺจตฺตวจนํ กตฺตพฺพํ, ปูคนฺติ วา เอตสฺส พหูนีติ อตฺโถ วตฺตพฺโพ. "ปูคานี"ติ วาปิ ปฐนฺติ, ปุริมปาโฐเยว สพฺพสุนฺทโร. ตตฺเถว โส สีติ สิยา ^๒- วิมุตฺโตติ โส ปุคฺคโล ตตฺเถวากิญฺจญฺญายตเน นานาทุกฺเขหิ ปริวิมุตฺโต ^๓- สีติภาวปฺปตฺโต ภเวยฺย, นิพฺพานปฺปตฺโต สสฺสโต หุตฺวา ติฏฺเฐยฺยาติ อธิปฺปาโย. จเวถ ^๔- วิญฺญาณํ ตถาวิธสฺสาติ อุทาหุ ตถาวิธสฺส วิญฺญาณํ อนุปาทาย ปรินิพฺพาเยยฺยาติ อุจฺเฉทํ ปุจฺฉติ, ปฏิสนฺธิคฺคหณตฺถํ วาปิ ภเวยฺยาติ ปฏิสนฺธิมฺปิ ตสฺส ปุจฺฉติ. [๑๐๘๑] อถสฺส ภควา อุจฺเฉทสสฺสตํ อนุปคมฺม ตตฺถ อุปฺปนฺนสฺส อริยสาวกสฺส อนุปาทาย ปรินิพฺพานํ ทสฺเสนฺโต "อจฺจี ยถา"ติ คาถมาห. ตตฺถ อตฺถํ ปเลตีติ อตฺถํ คจฺฉติ. น อุเปติ สงฺขนฺติ "อสุกํ นาม ทิสํ คโต"ติ โวหารํ น คจฺฉติ. เอวํ มุนี นามกายา วิมุตฺโตติ เอวํ ตตฺถ อุปฺปนฺโน เสกฺขมุนิ ปกติยา ปุพฺเพว รูปกายา วิมุตฺโต ตตฺถ จตุตฺถมคฺคํ นิพฺพตฺเตตฺวา ธมฺมกายสฺส ^๕- ปริญฺญาตตฺตา ปุน นามกายาปิ วิมุตฺโต อุภโตภาควิมุตฺโต ขีณาสโว หุตฺวา อนุปาทาปรินิพฺพานสงฺขาตํ อตฺถํ ปเลติ น อุเปติ สงฺขํ "ขตฺติโย วา พฺราหฺมโณ วา"ติ เอวมาทิกํ. [๑๐๘๒] อทานิ "อตฺถํ ปเลตี"ติ สุตฺวา ตสฺส โยนิโส อตฺถมสลฺลกฺเขนฺโต "อตฺถงฺคโต โส"ติ คาถมาห. ตสฺสตฺโถ:- โส อตฺถํ คโต อุทาหุ นตฺถิ, อุทาหุ เว สสฺสติยา สสฺสตภาเวน อโรโค อวิปริณามธมฺโม โสติ เอวํ ตํ เม มุนิ สาธุ วิยากโรหิ. กึการณํ? ตถา หิ เต วิทิโต เอส ธมฺโมติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ก. วิภตฺติพฺยตฺตยนเยน ^๒ ก. สีติยา ^๓ ฉ.ม.,อิ. วิมุตฺโต @^๔ ก. ภเวถ ^๕ ก. นามกายสฺส [๑๐๘๓] อถสฺส ภควา ตถา อวตฺตพฺพตํ ทสฺเสนฺโต "อตฺถงฺคตสฺสา"ติ คาถมาห. ตตฺถ อตฺถงฺคตสฺสาติ อนุปาทาปรินิพฺพุตสฺส. น ปมาณมตฺถีติ รูปาทิปฺปมาณํ นตฺถิ. เยน นํ วชฺชุนฺติ เยน ราคาทินา นํ วเทยฺยุ ํ. สพฺเพสุ ธมฺเมสูติ สพฺเพสุ ขนฺธาทิธมฺเมสุ. เสสํ สพฺพตฺถ ปากฏเมว. เอวํ ภควา อิทมฺปิ สุตฺตํ อรหตฺตนิกูเฏเนว เทเสสิ, เทสนาปริโยสาเน จ วุตฺตสทิโส เอว ธมฺมาภิสมโย อโหสีติ. ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย สุตฺตนิปาตฏฺฐกถาย อุปสีวสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา. ---------------

อรรถกถาภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๙ หน้า ๔๔๒-๔๔๔. http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=29&A=9941&modeTY=2 The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=29&A=9941&modeTY=2 อ่านอรรถกถาแปลไทย :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=25&i=430 เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับหลวง :- http://84000.org/tipitaka/read/r.php?B=25&A=11154 พระไตรปิฎกฉบับบาลีอักษรไทย :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_read.php?B=25&A=11169 The Pali Tipitaka in Roman Character :- http://84000.org/tipitaka/read/roman_read.php?B=25&A=11169 สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๕ http://84000.org/tipitaka/read/?index_25